Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 września 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

po rozpoznaniu 14 września 2021 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa T. O. i E. K.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o obliczenie opłaty koncesyjnej

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z 14 września 2018 r. znak: (...) (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza solidarnie od T. O. i E. K. rzecz pozwanego Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720 (siedemset dwadzieścia) złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Ewa Malinowska

Sygn. akt XVII AmE 394/18

UZASADNIENIE

Decyzją z 14 września 2018 r. (znak: (...) (...) Prezes Urzędu Regulacji Energetyki - działając na podstawie art. 34 ust. 1 w związku z art. 30 ust. 1 ustawy z 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (dalej: PE) i art. 104 k.p.a., art. 21 § 3 i art. 23 § 1 w związku z art. 2 § 2 i 3 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (dalej: OP) oraz § 6 ust. 4 w związku z ust. 1-3 rozporządzenia Rady Ministrów z 5 maja 1998 r. w sprawie wysokości i sposobu pobierania przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki corocznych opłat wnoszonych przez przedsiębiorstwa energetyczne, którym została udzielona koncesja - po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie obliczenia opłaty koncesyjnej, ustalił dla P.H.U. (...) T. O., (...) s.c. (dalej: koncesjonariusze) coroczną opłatę należną za 2015 r., którą należało obliczyć i wnieść na rachunek Urzędu Regulacji Energetyki w terminie do 31 marca 2015 r. z tytułu koncesji w zakresie: obrót paliwami ciekłymi (decyzja Prezesa URE nr (...) z 10.09.2004 r.) na kwotę (...) zł ( decyzja, k. 5-6).

Koncesjonariusze wnieśli w przepisanym terminie odwołanie od powyższej decyzji, zaskarżając ją w całości i wnosząc o jej uchylenie, jak również o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania według norm przepisanych. Zaskarżonej decyzji zarzucono:

1)  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. § 6 ust. 4 w związku z art. 1-3 rozporządzenia Rady Ministrów z 5 maja 1998 r. w sprawie wysokości i sposobu pobierania przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki corocznych opłat wnoszonych przez przedsiębiorstwa energetyczne, którym została udzielona koncesja, poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że w razie nie obliczenia corocznej opłaty przez przedsiębiorstwo – Prezes URE dokonuje obliczenia opłaty;

2)  naruszenie przepisu art. 8 k.p.a. a także art. 107 k.p.a. poprzez wydanie zaskarżonej decyzji bez należytego wyjaśnienia i uzasadnienia podstawy faktycznej i prawnej decyzji, a mianowicie nie wskazanie w jaki sposób Prezes URE dokonał wyliczenia przychodu za 2014 r. a w efekcie w jaki sposób dokonał obliczenia opłaty paliwowej za 2015 r. ( odwołanie, k. 8-10).

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki podtrzymał stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji, stwierdzając brak podstaw do jej uchylenia i wnosząc o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. ( odpowiedź na odwołanie, k. 15-19).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z 10 września 2004 r. (o nr (...)), zmienioną następnie decyzjami z 18 kwietnia 2005 r. i 22 listopada 2012 r., Prezes Urzędu Regulacji Energetyki udzielił przedsiębiorcom – T. O. i E. K. (dalej: koncesjonariusze), wykonującym wspólnie działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej P.H.U. (...) T. O., E. K. – koncesji na wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie obrotu paliwami ciekłymi na okres od 10 września 2004 r. do 10 września 2024 r. Koncesja ta została cofnięta na mocy decyzji Prezesa URE z 15 grudnia 2017 r., wobec trwałego zaprzestania wykonywania przez przedsiębiorców działalności gospodarczej objętej koncesją.

dowód: fakty bezsporne; decyzje, k. 1-9 akt admin.

Koncesjonariusze nie uiścili do 31 marca 2015 r. opłaty koncesyjnej należnej za rok 2015, do wniesienia której zobowiązani byli na podstawie ww. koncesji.

dowód: fakty bezsporne.

Prezes URE, pismem z 19 października 2016 r., wezwał koncesjonariuszy do niezwłocznego wniesienia opłaty z tytułu udzielonej koncesji, wnoszonej w roku 2015 (rozliczenie przychodu osiągniętego w roku 2014) oraz nadesłania formularza dotyczącego jej wyliczenia.

Koncesjonariusze nie odpowiedzieli na to wezwanie, nie uiścili wymaganej opłaty i nie przedstawili organowi koncesyjnemu formularza dotyczącego wyliczenia opłaty.

dowód: fakty bezsporne; Wezwanie do zapłaty, k. 10 akt admin.

W dniu 8 marca 2008 r. Prezes URE wszczął z urzędu wobec koncesjonariuszy postępowanie administracyjne w sprawie obliczenia corocznej opłaty z tytułu koncesji udzielonej decyzją Prezesa URE z 10 września 2004 r., należnej za rok 2015, którą należało obliczyć i wnieść na rachunek (...) w terminie do 31 marca 2015 r.

dowód: fakty bezsporne; Zawiadomienie o wszczęciu postępowania z urzędu, k. 11-12 akt admin.

W roku 2013 koncesjonariusze uzyskali przychody z działalności objętej koncesją w wysokości (...) zł.

dowód: Formularz uiszczenia opłaty z tytułu uzyskania koncesji za rok 2014, k. 14 akt admin.

W dniu 14 września 2018 r. Prezes URE wydał w stosunku do koncesjonariuszy decyzję w sprawie obliczenia opłaty koncesyjnej należnej za rok 2015 z tytułu koncesji udzielonej decyzją z 10 września 2004 r. na kwotę 1.736 zł. Decyzja ta została zaskarżona w niniejszym postępowaniu sądowym.

Powyżej opisany stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie niezaprzeczonych twierdzeń stron oraz wskazanych wyżej dokumentów znajdujących się w aktach sprawy. Dokumenty te nie były kwestionowane przez strony, jak też Sąd nie znalazł podstaw by ich wiarygodność podważyć.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało oddaleniu.

W niniejszej sprawie poza sporem jest, że w roku 2015 powodowie dysponowali koncesją na obrót paliwami ciekłymi, udzieloną na okres do 10 września 2024 r., na mocy decyzji Prezesa URE z 10 września 2004 r. Niespornym było także to, że powodowie nie obliczyli i nie uiścili corocznej opłaty koncesyjnej należnej za rok 2015 r. od ww. koncesji, jak i nie przedstawili organowi koncesyjnemu formularza dotyczącego wyliczenia tej opłaty.

Zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy z 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (dalej: PE) - w brzmieniu tego przepisu aktualnym na datę powstania po stronie powodów obowiązku uiszczenia opłaty koncesyjnej za rok 2015 - przedsiębiorstwa energetyczne, którym została udzielona koncesja, wnoszą coroczne opłaty do budżetu państwa, obciążające koszty ich działalności. Natomiast według ust. 3 tego przepisu, Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wysokość i sposób pobierania przez Prezesa URE opłat, o których mowa w ust. 1, z uwzględnieniem wysokości przychodów przedsiębiorstw energetycznych osiąganych z działalności objętej koncesją, a także kosztów regulacji.

Zasady, wysokość i sposób obliczania opłaty koncesyjnej - czyli opłaty uiszczanej z tytułu uzyskania i posiadania koncesji - regulowało wówczas rozporządzenie Rady Ministrów z 5 maja 1998 r. w sprawie wysokości i sposobu pobierania przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki corocznych opłat wnoszonych przez przedsiębiorstwa energetyczne, którym została udzielona koncesja (Dz.U. nr 60 poz. 387, z późn. zm.; dalej: rozporządzenie).

Opłata związana z uzyskaniem koncesji ma charakter opłaty administracyjnej i każde przedsiębiorstwo energetyczne, któremu udzielono koncesji, jest obowiązane do jej uiszczenia. Wynika to z samego faktu uzyskania i posiadania ważnej koncesji. Opłaty koncesyjne są wnoszone do budżetu państwa, na rachunek Urzędu Regulacji Energetyki i stanowią dochód tego budżetu. Należą one do opłat, do których ustalenia lub określenia uprawnione są organy inne niż organy podatkowe. Zakwalifikowanie opłat koncesyjnych w taki sposób skutkuje tym, iż zgodnie z art. 2 § 2 ordynacji podatkowej do opłat tych stosuje się przepisy działu III ordynacji podatkowej „Zobowiązania podatkowe”. Zgodnie z powyższym, do realizacji przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki zadań, wynikających z konieczności egzekwowania realizacji obowiązku sformułowanego w art. 34 PE, stosuje się przepisy ordynacji podatkowej w zakresie takim jak: powstanie zobowiązania oraz jego wygaśnięcie, naliczanie odsetek za zwłokę, jak również ulgi w spłacie opłaty koncesyjnej, przedawnienie zobowiązania wynikającego z art. 34 PE, nadpłata opłaty koncesyjnej oraz prawa i obowiązki następców prawnych oraz podmiotów przekształconych (za: Muras Zdzisław (red.), Swora Mariusz (red.), Prawo energetyczne. Tom II. Komentarz do art. 12-72, wyd. II Opublikowano: WK 2016).

W przepisie rangi ustawowej, tj. w art. 34 ust. 1 PE, nałożono zatem na przedsiębiorstwa energetyczne, którym została udzielona koncesja, obowiązek uiszczania corocznej opłaty, obciążającej koszty ich działalności. Podstawą istnienia tego obowiązku jest uzyskanie i posiadanie koncesji na wykonywanie działalności regulowanej. Innymi słowy, coroczna opłata jest powiązana z dysponowaniem przez przedsiębiorcę konkretnym tytułem prawnym – decyzją koncesyjną, nie zaś z wykonywaniem określonego rodzaju działalności koncesjonowanej.

W art. 34 ust. 3 PE zawarto z kolei ustawową delegację dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia, mającego uregulować wysokość i sposób pobierania przez Prezesa URE opłat, z uwzględnieniem wysokości przychodów przedsiębiorstw energetycznych osiąganych z działalności objętej koncesją, a także kosztów regulacji. W przepisie tym wyraźnie zastrzeżono, że wysokość opłaty ma determinować wysokość przychodów przedsiębiorstw energetycznych osiąganych z działalności objętej koncesją.

Na mocy tej delegacji Rada Ministrów wydała ww. rozporządzenie z 5 maja 1998 r., regulujące zasady, wysokość i sposób obliczania opłaty koncesyjnej, w tym także termin na jej uiszczenie. Zgodnie z § 1 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia, wysokość corocznej opłaty wnoszonej przez przedsiębiorstwo energetyczne, któremu została udzielona koncesja stanowi iloczyn przychodów przedsiębiorstwa energetycznego uzyskanych ze sprzedaży produktów (wyrobów i usług) lub towarów w zakresie jego działalności objętej koncesją, osiągniętych w roku poprzedzającym ustalenie opłaty, oraz współczynników opłat określonych tabelą stanowiącą załącznik do rozporządzenia. Stosownie do treści § 4 ust. 1 rozporządzenia, opłatę wnosi się w terminie do 31 marca każdego roku.

Zatem, w świetle powyżej przywołanych przepisów, ustawa Prawo energetyczne statuuje coroczny obowiązek uiszczenia opłaty koncesyjnej w związku z uzyskaniem i posiadaniem konkretnej koncesji, który to obowiązek powstaje 1 stycznia każdego roku obowiązywania koncesji, zaś rozporządzenie precyzuje termin jej płatności. Należy w szczególności zwrócić uwagę na fakt, że chociaż opłata ta jest uiszczana w związku z przyznaniem praw wynikających z treści koncesji, to jednak nie odnosi się ona do faktycznego wykonywania działalności koncesjonowanej, lecz do hipotetycznej możliwości jej wykonywania, na co wskazuje moment jej uiszczenia (tj. z góry za cały rok) oraz oderwanie wartości opłaty od faktycznie zrealizowanych w danym roku obrotów i ustalenie jej na podstawie obrotu z roku poprzedniego. Opłata ta nie jest świadczeniem przedsiębiorstwa energetycznego, które wnosi ono proporcjonalnie do okresu, w którym korzysta z udzielonej mu koncesji. Stanowi wprawdzie w pewnym sensie swoistą cenę za prawo prowadzenia działalności koncesjonowanej, ale nie jest ustalana w wysokości proporcjonalnej do okresu ważności koncesji, ani też nie pozostaje w związku z realnie osiąganym przychodem w roku, w którym powstał obowiązek uiszczenia opłaty. Dlatego, zdaniem Sądu, opłata koncesyjna stanowiąc jednorazową opłatę za wykonywanie działalności w danym roku kalendarzowym nie podlega także stopniowemu wykorzystaniu i nie może być ustalana proporcjonalnie do okresu w danym roku, w którym działalność faktycznie była wykonywana. Stanowisko takie było wielokrotnie prezentowane w orzecznictwie (np. w wyroku tutejszego SOKiK w sprawie o sygn. akt XVII AmE 52/15).

Wobec powyższego, niewykonywanie przez przedsiębiorstwo energetyczne działalności koncesjonowanej, pomimo posiadania ważnej koncesji, nie zwalania z obowiązku uiszczenia corocznej opłaty koncesyjnej. Obowiązek ten ustaje bowiem z chwilą ustania bytu prawnego decyzji koncesyjnej, czy to z powodu jej cofnięcia, uchylenia, czy wygaśnięcia wskutek upływu terminu, na jaki została wydana, bądź - zgodnie z art. 42 PE - przed upływem czasu, na jaki została wydana, z dniem wykreślenia przedsiębiorstwa energetycznego z właściwego rejestru lub wykreślenia tego przedsiębiorstwa z ewidencji z innej przyczyny niż śmierć przedsiębiorcy. Oznacza to, że skoro w rozpatrywanym przypadku udzielona powodom koncesja została cofnięta dopiero 15 grudnia 2017 r. (wobec trwałego zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją), to obowiązek uiszczenia opłaty za rok 2015 pozostawał aktualny.

W tym stanie rzeczy należało uznać, iż na powodach jednoznacznie ciążył obowiązek wniesienia corocznej opłaty za 2015 r., w związku z posiadaniem koncesji na obrót paliwami ciekłymi, udzielonej decyzją z 10 września 2004 r. Opłata ta winna być uiszczona do 31 marca 2015 r., jednak powodowie jej nie uregulowali. Nie obliczyli i nie uiścili tej opłaty także po wezwaniu do zapłaty przez organ koncesyjny, dokonanym w piśmie z 19 października 2016 r.

W tej sytuacji, pozwany miał podstawy do zastosowania przepisów § 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 maja 1998 r., zgodnie z którym:

1. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, w razie stwierdzenia, że opłata została obliczona w sposób nieprawidłowy, wzywa przedsiębiorstwo energetyczne do ponownego jej obliczenia w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania.

2. W razie niedotrzymania przez przedsiębiorstwo energetyczne terminu, o którym mowa w ust. 1, lub gdy opłata ponownie została obliczona w sposób nieprawidłowy - Prezes Urzędu Regulacji Energetyki dokonuje obliczenia opłaty.

3. Po dokonaniu obliczenia, o którym mowa w ust. 2, przedsiębiorstwo energetyczne wnosi niezwłocznie należną kwotę albo Prezes Urzędu Regulacji Energetyki zwraca nadpłaconą kwotę.

4. Przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio, w razie niewniesienia opłaty w terminie określonym w § 4.

Zarzut powodów, wskazujący na błędną wykładnię przez pozwanego przepisów § 6 rozporządzenia, jest całkowicie chybiony. Prezes URE jest bowiem uprawniony (i jednocześnie zobowiązany) do ustalenia wysokości opłaty koncesyjnej należnej za dany rok w przypadku nieuiszczenia jej przez koncesjonariusza w wymaganym terminie także wówczas, gdy koncesjonariusz nie przedstawił organowi formularza zawierającego wyliczenie wysokości należnej opłaty. Przywołany powyżej przepis § 6 rozporządzenia w ust. 4 wyraźnie przewiduje odpowiednie stosowanie ust. 1-3 w sytuacji niewniesienia opłaty koncesyjnej w terminie określonym w § 4. Odpowiednie zastosowanie tych przepisów oznacza zaś, że w przypadku niewniesienia opłaty koncesyjnej w terminie, Prezes URE wzywa koncesjonariusza do samodzielnego jej wyliczenia (co należy udokumentować wniesieniem formularza dotyczącego tych wyliczeń) i uregulowania opłaty. Jeśli mimo to, opłata nie zostanie uiszczona, Prezes URE samodzielnie dokonuje obliczenia opłaty. Taka właśnie sytuacja miała miejsce w analizowanym przypadku. Wbrew sugestiom strony powodowej, brak wyliczenia opłaty koncesyjnej przez przedsiębiorcę, przedstawionego w formularzu opłaty z tytułu udzielonej koncesji, w żadnym razie nie może stanowić przeszkody do ustalenia wysokości tej opłaty przez organ. Należy w pełni zgodzić się z pozwanym, że argumentacja powodów prowadzi w tym zakresie do absurdalnego wniosku, że w razie niedostarczenia przez koncesjonariusza Prezesowi URE przedmiotowego formularza za dany rok, organ ten nigdy nie mógłby samodzielnie ustalić wysokości opłaty, w efekcie czego koncesjonariusze mogliby bez żadnych konsekwencji uchylać się od wypełniania swych zobowiązań z tytułu posiadanej koncesji.

Nietrafny okazał się również zrzut naruszenia przepisów postępowania administracyjnego (art. 8 k.p.a. i art. 107 k.p.a.), gdyż wbrew stanowisku prezentowanemu przez powodów, pozwany należycie i prawidłowo wykazał, zarówno podstawę faktyczną, jak i podstawę prawną zaskarżonej decyzji, w tym także klarownie wyjaśnił, w jaki sposób ustalił przychód powodów za 2014 r., a następnie w jaki sposób ustalił wysokość opłaty koncesyjnej należnej za rok 2015 r. W ocenie Sądu, wyliczenia te są prawidłowe.

Zasady obliczania wysokości przedmiotowej opłaty określono w przywołanych już wyżej przepisach rozporządzenia z 5 maja 1998 r. Wobec tego, że powodowie nie przedstawili (pomimo wezwania ich do tego) formularza opłaty koncesyjnej z 2015 r., to organ koncesyjny nie dysponował danymi, które pozwoliłyby na zastosowanie jednej z wymienionych w art. 23 § 3 OP, metod oszacowania podstawy opodatkowania. W tej sytuacji, pozwany zasadnie oparł się na danych, wynikających z wniesionego przez koncesjonariuszy formularza opłaty koncesyjnej za rok 2014, biorąc za podstawę obliczeń wysokość przychodu uzyskanego przez nich w 2013 r. oraz średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w 2014 r., wynoszący 100%. Dla ustalenia wysokości opłaty koncesyjnej prawidłowo przyjęto, że skoro w 2013 r. przychody ze sprzedaży wynosiły (...) zł w zakresie objętym koncesją (zgodnie z przekazanym formularzem za 2014 r.), to przychody ze sprzedaży za 2014 r. w zakresie objętym koncesją będą wynosić (...) zł (przychody ze sprzedaży za 2013 r. powiększone o ww. wskaźnik). Wobec powyższego - stosownie do § 1 ust. 1 i 2 oraz § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wysokości i sposobu pobierania przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki corocznych opłat wnoszonych przez przedsiębiorstwa energetyczne, którym została udzielona koncesja – mając na uwadze, że opłata stanowi iloczyn przychodów ze sprzedaży i właściwego współczynnika opłaty (w tym przypadku 0,0004), pozwany ustalił wysokość opłaty koncesyjnej należnej za 2015 r. na kwotę 1.736 zł (plus odsetki z tytułu zwłoki liczone jak od zaległości podatkowych od 1 kwietnia 2015 r. do dnia wpłaty).

Z tych wszystkich względów, uznając, iż zarzuty sformułowane w odwołaniu nie zasługiwały na uwzględnienie, na podstawie art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Podstawę prawną wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym stanowił przepis art. 15zzs ¹ ust. 1 pkt 3 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, zgodnie z którym w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu (...)19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, w sprawach rozpoznawanych według przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, gdy nie można przeprowadzić posiedzenia zdalnego, a przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia jawnego nie jest konieczne.

O kosztach postępowania rozstrzygnięto, zgodnie z wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c., zasadą odpowiedzialności za wynik procesu przyjmując, że powodowie - jako przegrywający sprawę – zobowiązani są solidarnie do zwrotu Prezesowi URE kosztów procesu, na które złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 720 zł, ustalone w oparciu o § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSO Ewa Malinowska