Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 kwietnia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący sędzia Dorota Elżbieta Zarzecka

Sędziowie Barbara Orechwa-Zawadzka

Marek Szymanowski

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 kwietnia 2020 r. w B.

sprawy z odwołania B. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 października 2019 r. sygn. akt IV U 1668/19

oddala apelację.

Barbara Orechwa-Zawadzka Dorota Elżbieta Zarzecka Marek Szymanowski

Sygn. akt III AUa 1085/19

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z 30 kwietnia 2019 r. przyznał B. L. prawo do emerytury powszechnej od 1 kwietnia 2019 r. tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożono wniosek.

W odwołaniu od tej decyzji B. L. wniosła o nie pomniejszanie świadczenia emerytalnego o wypłacone kwoty pobranej wcześniejszej emerytury – 237 268,24 zł i wyliczenie wysokości emerytury z zastosowaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. sygn. akt P 20/16.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych wnosił o jego oddalenie. Wskazał, iż przed przyznaniem emerytury z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego wnioskodawczyni pobierała emeryturę wcześniejszą, przyznaną na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela. Zdaniem organu rentowego nie jest to więc emerytura wcześniejsza, o której mowa w wyroku Trybunału Konstytucyjnego - prawo do emerytury nauczycielskiej zostało ustalone na podstawie Karty Nauczyciela bez względu na wiek, które przysługiwało nauczycielom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., a nie na podstawie art. 46 w związku z art. 29 ustawy „emerytalnej", a orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r., sygn. akt P 20/16 wskazuje wprost o niezgodności art. 25 ust. 1b z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w stosunku do emerytur przyznanych na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej, tym samym wysokość emerytury przyznanej skarżącej na podstawie art. 24 tejże ustawy została ustalona prawidłowo na zasadach określonych w art. 25 i 26 i mogła zostać pomniejszona o sumę kwot pobranych, o czym mowa w art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z 30 października 2019 r. zmienił zaskarżoną decyzję o tyle, że wskazał, że obliczając wysokość świadczenia ubezpieczonej B. L. nie należy odejmować kwot dotychczas pobranych emerytur od sumy składek na ubezpieczenia emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek kapitału początkowego.

Sąd Okręgowy ustalił, że zaskarżoną decyzją, na skutek wniosku z dnia 5 kwietnia 2019 r., przyznano wnioskodawczyni B. L. prawo do emerytury powszechnej od 1 kwietnia 2019 r. tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożono wniosek.

Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto:

- kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji 41332,58 zł,

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego - 566162,61 zł,

- suma kwot pobranych emerytur 237268,24 zł,

- średnie dalsze trwanie życia - 203,50 miesięcy,

Wyliczona w ten sposób wysokość emerytury wyniosła 1819,30 zł (brutto), która została obliczona zgodnie z zasadami wskazanymi w art. 26 tej ustawy:

(41332,58 zł + 566162,61 zł) - 237268,24 zł : 203,50 miesięcy = 1819,30 zł (brutto).

Sąd Okręgowy wskazał, że Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 6 marca 2019 r. sygn. akt P 20/16 orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 oraz z 2019 r. poz. 39), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W uzasadnieniu orzeczenia Trybunał wskazał, że wprowadzenie do ustawy o FUS mechanizmu potrącania kwot pobranych świadczeń z tytułu wcześniejszej emerytury przy obliczaniu podstawy emerytury powszechnej dla kobiet urodzonych w (...) r. nastąpiło z naruszeniem wynikającej z art. 2 Konstytucji zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.

W ocenie Sądu Okręgowego, zaskarżoną decyzję z 30 kwietnia 2019 r., którą przyznano wnioskodawczyni prawo do emerytury powszechnej od 1 kwietnia 2019 r. z pomniejszeniem wysokości emerytury o wysokość dotychczas wypłaconych emerytur na podstawie ary. 88 ustawy Karta nauczyciela, należało uznać za wadliwą . Powołane orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego dotyczy kobiet urodzonych w roku 1953, które pobierały emeryturę („wcześniejszą”) na podstawie przepisów art. 46, art. 50, art. 50a, art. 50e, art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, do podstawy obliczenia emerytury („powszechnej”), o której mowa w art. 24 ustawy z pominięciem przepisu art. 25 ust. 1b ustawy, który nakazywał ją pomniejszyć o sumę kwot emerytury wcześniejszej. Istotą zapadłego w dniu 6 marca 2019 r. wyroku Trybunału Konstytucyjnego było uznanie, że wprowadzony do ustawy o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczenia społecznego mechanizm potrącania kwot pobranych świadczeń z tytułu wcześniejszej emerytury przy obliczaniu podstawy z tytułu emerytury powszechnej dla kobiet urodzonych w (...) r. nastąpił z naruszeniem, wynikającej z treści art. 2 Konstytucji, zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa – również kobiet urodzonych w (...) r. uprawnionych do emerytury wcześniejszej przyznanej na podstawie innego przepisu, niż art. 46 w związku z art. 29 ustawy emerytalnej.

Według Sądu, porównanie treści przepisów art. 46 ustawy z art. 88 ustawy Karty Nauczyciela prowadziło do wniosku, iż zawierają one tożsamą normę prawną.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego będący przedmiotem wszczęcia przedmiotowego postępowania spowodował zmianę treści art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r. Wyeliminowana została - uznana za niezgodną z konstytucją - zasada obliczania podstawy emerytury („powszechnej”), o której mowa w art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z uwzględnieniem przepisu art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który nakazywał ją pomniejszyć o sumę kwot emerytury wcześniejszej.

Tym samym orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego stanowi podstawę do obliczenia emerytury powszechnej również wobec kobiet urodzonych w (...) r., które pobierały wcześniejszą emeryturę na podstawie art.88 ustawy Karta Nauczyciela bez zastosowania zakwestionowanego przez Trybunał Konstytucyjny przepisu. Zakwestionowana regulacja była niekonstytucyjna, a zatem ubezpieczona zachowała prawo do wypłaty emerytury z pominięciem art. 25 ust. 1b ustawy o FUS od dnia uzyskania prawa do emerytury powszechnej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy, zaskarżając go w całości. Zarzucił Sądowi pierwszej instancji naruszenie:

1.  prawa materialnego: art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz. U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.) poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy powinien on mieć zastosowanie, ponieważ wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019 r., sygn. akt P 20/16 dotyczy wyłącznie osób, wymienionych w sentencji orzeczenia, w związku z czym nie ma on zastosowania wobec osób uprawnionych do emerytury wcześniejszej na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela;

2.  prawa procesowego: art. 151 § 1 pkt 1 w związku z art. 145a ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (j.t.: z 2018 r., poz. 2096 ze zm.) poprzez jego błędną wykładnię, co doprowadziło do jego zastosowania i uznania że w niniejszej sprawie zachodzą przesłanki do uchylenia prawomocnej decyzji na podstawie wyroku TK z 6 marca 2019 r., sygn. akt P 20/16, podczas gdy wyrok ten swoim zakresem nie obejmuje osób uprawnionych do emerytury wcześniejszej na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela, w związku z czym nie ma podstaw do uchylenia decyzji.

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości tj. o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od skarżącej na rzecz organu rentowego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja była bezzasadna.

Poza sporem pozostawało, że B. L. od 1 września 2004 r. była uprawniona do emerytury nauczycielskiej na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela. B. L. złożyła 5 kwietnia 2019 r. do organu rentowego wniosek o emeryturę powszechną. Decyzją z 30 kwietnia 2019 r. przyznano jej prawo do emerytury powszechnej od 1 kwietnia 2019 r. tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożyła wniosek. Wysokość emerytury przyznanej decyzją z 30 kwietnia 2019 r. została ustalona według zasad określonych przepisem art. 26 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Stosownie zaś do art. 25 ust. 1b ustawy, podstawa obliczenia emerytury należnej w powszechnym wieku została pomniejszona o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych wcześniej emerytur, tj. emerytury nauczycielskiej (tj. o kwotę 237 268,24 zł).

Sąd Apelacyjny podziela pogląd Sądu pierwszej instancji wyrażony w motywach zaskarżonego wyroku, iż wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019 r. stwierdzający niekonstytucyjność art. 25 ust. 1b ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, dotyczy także kobiet urodzonych w (...) r., które przed 2013 r. miały ustalone prawo do emerytury przewidzianej art. 88 Karty Nauczyciela. Odwołująca się w sprawie, tak jak inne kobiety urodzone w (...) r., nabyła prawo do emerytury w powszechnym wieku po wejściu w życie kwestionowanego przepisu art. 25 ust. 1b. Argumenty, które stały się podstawą uznania przez Trybunał Konstytucyjny przepisu art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej za niezgodny z Konstytucją są identyczne w stosunku do kobiet, które nabyły prawo do wcześniejszej emerytury w oparciu o przepis art. 46 w zw. z art. 29 czy tez art. 88 Karty Nauczyciela.

Te ubezpieczone, które skorzystały z prawa do wcześniejszej emerytury przed osiągnięciem powszechnego wieku, nie miały świadomości, w świetle obowiązującego wówczas stanu prawnego, co do skutków prawnych takiej decyzji w zakresie przyszłych uprawnień z tytułu emerytury powszechnej. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że wprowadzenie do ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS mechanizmu potrącenia kwot pobranych świadczeń z tytułu wcześniejszych emerytur przy obliczaniu podstawy wymiaru emerytury powszechnej dla kobiet urodzonych w (...) r. nastąpiło z naruszeniem zasady zaufania do państwa i stanowionego przez niego prawa (art. 2 Konstytucji).

Zwrócić należy uwagę, iż przepis art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej odwołuje się do art. 88 Karty Nauczyciela, co oznacza, że o kwoty emerytury pobranej na tej podstawie pomniejsza się podstawę emerytury należnej w powszechnym wieku. Ten argument przemawia także za zastosowaniem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019 r. w stosunku do kobiet, które pobierały emeryturę przyznaną, na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela. Nadto do emerytury należnej nauczycielom, na podstawie Karty Nauczyciela stosuje się przepisy ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w zakresie ustalenia wysokości świadczenia.

W świetle powołanych okoliczności - wbrew stanowisku organu rentowego - Sąd pierwszej instancji zasadnie przyjął, iż w stanie faktycznym sprawy wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019 r. w sprawie sygn. akt P 20/16 (stwierdzający, że art. 25 ust. 1b ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r. w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 jest niezgodny z Konstytucją), stanowi podstawę do obliczenia emerytury powszechnej również wobec kobiet urodzonych w (...) r., które pobierały wcześniejszą emeryturę na podstawie art. 88 ustawy Karta Nauczyciela bez zastosowania zakwestionowanego przez Trybunał Konstytucyjny przepisu, tj. dotyczy również B. L..

Prawidłowo zatem Sąd pierwszej instancji zmienił zaskarżoną decyzję wskazując, aby obliczając wysokość świadczenia ubezpieczonej B. L. nie odejmować kwot dotychczas pobranych emerytur od sumy składek na ubezpieczenia emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek kapitału początkowego.

Z tych względów, apelacja jako nieuzasadniona, na mocy art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu.

Barbara Orechwa-Zawadzka Dorota Elżbieta Zarzecka Marek Szymanowski