Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lutego 2022 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 lutego 2022 r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu uproszczonym

sprawy z powództwa G. B.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Chrzanowie z dnia 16 września 2021 r., sygnatura akt I C 788/19

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Chrzanowie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

SSO Jarosław Tyrpa

Sygn. akt II Ca 2707/21

UZASADNIENIE

Niniejsza sprawa z woli ustawodawcy jest rozpatrywana przez Sąd Okręgowy w postępowaniu uproszczonym (art. 505 ¹ k.p.c., art. 9 ust. 2 w zw. z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 6 sierpnia 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw - Dz. U. z 2019 roku, poz. 1469). W postępowaniu tym przyjęto model apelacji ograniczonej. Funkcją apelacji ograniczonej nie jest ponowne rozpoznanie sprawy, lecz wyłącznie kontrola wyroku wydanego przez sąd pierwszej instancji przez pryzmat zarzutów apelacyjnych. Odrębności postępowania uproszczonego znajdują swój wyraz także w odniesieniu do reguł sporządzania uzasadnienia wyroku sądu drugiej instancji. Zgodnie z art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Z uwagi na brak potrzeby prowadzenia postępowania dowodowego w toku postępowania apelacyjnego, niniejsze uzasadnienie sporządzono zgodnie z dyspozycją powołanego wyżej przepisu.

Apelacja okazała się zasadna o tyle, że zaskarżenie wyroku umożliwiło stwierdzenie konieczności uchylenia tego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Przedmiotem niniejszego procesu było przypisanie pozwanemu ubezpieczycielowi odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu łączącej strony umowy ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków, co w pierwszej kolejności wymagało przesądzenia, czy powód w okresie świadczenia przez pozwanego ochrony ubezpieczeniowej doznał uszkodzenia ciała, mieszczącego się w umownie określonym zakresie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, a do takich należało m.in. złamanie trzonu kręgów. Innymi słowy, w świetle wskazanej w pozwie podstawy faktycznej żądania, warunkiem powstania roszczenia powoda było ustalenie, że na skutek kolizji drogowej z dnia 16 sierpnia 2015 r. doszło u niego do złamania trzonu kręgu szyjnego C6. Okoliczność ta pozostawała ab initio sporna pomiędzy stronami, a czynienie ustaleń co do przedmiotowego zagadnienia wymagało niewątpliwie wiadomości specjalnych, to jest takich, które wykraczają poza zakres wiedzy i doświadczenia życiowego ogółu osób o przeciętnej inteligencji i wykształceniu ogólnym. Tym samym, w procesie dokonywania ustaleń co do przyczyn wystąpienia uszczerbku na zdrowiu powoda kluczową rolę odgrywał dowód z opinii biegłego, która w kwestiach wymagających wiedzy specjalnej stanowi dowód o charakterze szczególnym, albowiem nie może zostać zastąpiona żadnym innym środkiem dowodowym.

Kwestia identyfikacji urazu doznanego przez powoda w wypadku z dnia 16 sierpnia 2020 r. w niniejszym procesie była badana przy wykorzystaniu dowodu z opinii biegłego ortopedy/traumatologa, który wskazał, że urazy kręgosłupa typu smagnięcia biczem, w tym złamania powstają przy działaniu dużych sił w momencie zderzenia, tj. przyspieszenia powyżej 4G (ok. 40 m/s ²). Z kolei biegły z zakresu rekonstrukcji wypadków wyliczył przyspieszenie oddziałujące na powoda (w czasie kolizji z 16 sierpnia 2015 r.) na 35 m/s ². To doprowadziło biegłego z dziedziny ortopedii do konkluzji, iż powstanie złamania kręgu C6 w podanych okolicznościach było mało prawdopodobne. Biegły dostrzegł przy tym, że tylko w pierwszym badaniu tomografii komputerowej w opisie wskazano złamanie trzonu kręgu C6, a w kolejnym tego rodzaju badaniu oraz w rezonansie magnetycznym nie opisano tego rodzaju urazu. Biegły zaznaczył ostatecznie, że dla jednoznacznego potwierdzenia lub wykluczenia złamania konieczna jest opinia biegłego radiologa. W odpowiedzi na zarzuty do opinii biegły wyjaśnił, że przyspieszenie przy prędkości 15 km/h mogło spowodować obrażenia kręgosłupa wskazane w sentencji wyroku karnego (a więc złamanie trzonu kręgu szyjnego C6), a dla oceny skutków urazu i przebiegu leczenia koniecznym było wykonanie badań obrazowych - tomografii komputerowej oraz rezonansu magnetycznego. Wobec rozbieżności w opisie przeprowadzonych u powoda badań biegły podtrzymał swe wskazania co do zasadności zasięgnięcia opinii biegłego radiologa w celu analizy skutków doznanego przez powoda urazu.

Opinia biegłego ortopedy/traumatologa nie była zatem kategoryczna ani jednoznaczna co do okoliczności kluczowej z punktu widzenia przedmiotu niniejszego procesu, wprost wskazując na konieczność przeprowadzenia dalszych czynności dowodowych obejmujących badanie przez biegłego z dziedziny radiologii w celu ostatecznego rozstrzygnięcia skutków wypadku z 16 sierpnia 2015 r. i precyzyjnej identyfikacji doznanego wówczas przez powoda uszczerbku.

W reakcji na powyższe wskazania biegłego ortopedy/traumatologa pozwany zgłosił wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego radiologa, uiszczając zaliczkę na poczet przewidywanych kosztów opinii. Wniosek ten został pierwotnie uwzględniony przez Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 22 kwietnia 2021 r., które jednakże zostało uchylone na mocy postanowienia z dnia 24 czerwca 2021 r. Wbrew zapatrywaniu wyrażonemu w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie sposób przyjąć, że powyższy wniosek dowodowy został złożony z naruszeniem zasady koncentracji materiału procesowego (znajdującej swój normatywny wyraz m.in. w art. 503 § 1 k.p.c.- w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia sprzeciwu) i jako taki pozostawał spóźniony. Pozwany bowiem już w sprzeciwie od nakazu zapłaty kwestionował powstanie u powoda obrażeń w postaci złamania trzonu kręgosłupa szyjnego na skutek wypadku z dnia 16 sierpnia 2015 r. i wnosił o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych oraz medycyny sądowej, które (po doprecyzowaniu specjalności biegłego lekarza) zostały przeprowadzone, lecz - jak już powyżej dostrzeżono - nie pozwalały na poczynienia stanowczych, jednoznacznych wniosków co do analizowanego (kluczowego dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie) zagadnienia. Wprost przeciwnie wskazywały na konieczność podjęcia dalszej analizy przez biegłego innej specjalności. Pozwany wykazał zatem inicjatywę dowodową, która pozostawała adekwatna do podniesionych zarzutów i dostępnej (na danym etapie procesu) wiedzy co do okoliczności faktycznych sprawy. Oczywistym jest przy tym, iż dopiero treść opinii biegłego ortopedy ujawniła potrzebę zasięgnięcia opinii z zakresu radiologii w celu ostatecznej identyfikacji obrażeń doznanych przez powoda w wypadku z dnia 16 sierpnia 2015 r. Wniosek pozwanego o przeprowadzenie tego dowodu, złożony w reakcji na opinię uzupełniającą biegłego ortopedy, nie mógł zatem uchodzić za spóźniony, skoro został zgłoszony niezwłocznie po uzyskaniu informacji (z zakresu wiedzy specjalistycznej), wskazujących na konieczność podjęcia dalszych czynności dowodowych, tj. dopuszczenia dowodu z opinii biegłego radiologa. Początkowo Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił terminowość i zasadność wniosku o przeprowadzenie przywołanego dowodu, uwzględniając go w postanowieniu z dnia 22 kwietnia 2021 r. Nie sposób równocześnie nie zauważyć znamiennej koincydencji czasowej między uzyskaniem informacji o odległych terminach sporządzenia opinii przez biegłego radiologa (16 czerwca 2021 r., k. 288) a decyzją procesową (z dnia 24 czerwca 2021 r.- k. 290) o uchyleniu wskazanego postanowienia dowodowego (i zaniechaniu dopuszczenia zgłoszonego przez pozwanego dowodu). W świetle wskazanej sekwencji zdarzeń trudno nie dostrzec, iż to właśnie perspektywa wielomiesięcznego oczekiwania na sporządzenie opinii (a nie opóźnienie w zgłoszeniu wniosku dowodowego) w istocie stanowiła wiodący motyw uchylenia postanowienia o dopuszczeniu tego dowodu.

Należy w tym kontekście podkreślić, iż zasada szybkości postępowania nie może stanowić przeszkody we właściwym funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości i nie ma nadrzędnego znaczenia wobec powinności dążenia do wydania merytorycznie prawidłowego rozstrzygnięcia i ustalenia prawdy, co wynika niedwuznacznie z art. 6 § 1 k.p.c. Innymi słowy, realizacja postulatu szybkości rozpoznania sprawy i sprawności postępowania nie ma prymatu nad podstawowym obowiązkiem sądu w postaci zapewnienia stronom możliwości realizacji przysługujących im gwarancji procesowych i nie może w żadnym wypadku prowadzić do uproszczeń, wywierających niekorzystny wpływ na proceduralną i merytoryczną prawidłowość rozstrzygnięcia. Wzgląd na szybkość postępowania -skądinąd stanowiącą istotną wartość, która powinna być konsekwentnie realizowana w każdym procesie - nie może przesłaniać ochrony praw podmiotowych i pozbawiać strony możliwości ich obrony w procesie ( por.: T. Ereciński, K. Weitz, Efektywność ochrony prawnej udzielanej przez sądy w Polsce, PS 2005/10; K. Weitz, Między systemem dyskrecjonalnej władzy sędziego a systemem prekluzji – ewolucja regulacji prawa polskiego [w:] Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych, red. H. Dolecki, K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2009; Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Artykuły 1–366, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, LEX 2013; wyroki Sądu Najwyższego: z 16 lipca 2009 r., I CSK 30/09, LEX nr 584184 oraz z dnia 19 maja 1976 r., IV PRN 9/76, LEX nr 7829).

W świetle powyższych uwag ostateczne zaniechanie przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego radiologa było wadliwe i niweczyło prawidłowo podjętą inicjatywę dowodową pozwanego, pozbawiając go możliwości potwierdzenia okoliczności wyłączających jego odpowiedzialność. Ocenę Sądu Rejonowego, jakoby istotne okoliczności rozpatrywanej sprawy zostały dostatecznie wyjaśnione bez przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego radiologa, a złamanie trzonu kręgu szyjnego C6 u powoda wynikało stanowczo i jednoznacznie ze zgromadzonego dotychczas materiału dowodowego, należało uznać za co najmniej przedwczesną.

W tym stanie rzeczy nie zaistniały warunki do merytorycznego orzekania w niniejszym postępowaniu odwoławczym. Uzupełnienie stwierdzonych zaniechań nie mieści się bowiem w zarysowanym na wstępie modelu apelacji ograniczonej, przyjętej na gruncie postępowania uproszczonego, której funkcją nie jest ponowne rozpoznanie sprawy (kontynuacja postępowania merytorycznego), lecz wyłącznie kontrola wyroku sądu pierwszej instancji przez pryzmat zarzutów apelacji. Co więcej, rolą sądu odwoławczego nie jest zastępowanie sądu pierwszej instancji w takim zakresie, w jakim rozpoznanie sprawy stawałoby się w rezultacie jednoinstancyjne. Tymczasem uzupełnienie w niezbędnym zakresie postępowania dowodowego (stosownie do prawidłowo wykazanej inicjatywy dowodowej pozwanego) oraz roztrząsanie jego rezultatów i ich wpływu na kształt sfery faktycznej rozstrzygnięcie w stadium odwoławczym procesu pozbawiałoby strony możliwości kontroli instancyjnej dokonanych ustaleń i ich oceny prawnej, co prowadziłoby do naruszenia zasady dwuinstancyjności postępowania (art. 176 ust. 1 Konstytucji RP).

Dostrzeżone powyżej wadliwości skutkowały zatem uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji na mocy art. 505 ¹² §1 k.p.c., z pozostawieniem temu sądowi rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego. W istocie bowiem Sąd pierwszej instancji przyjmując, że zebrany materiał dowodowy daje podstawę do wnioskowania, że doszło do złamania trzonu kręgu C6 wadliwie zastosował prawa materialne, a zgromadzone dowody nie dają wystarczających podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku.

Rozpoznając ponownie sprawę, Sąd Rejonowy, kierując się powyższymi uwagami, winien uwzględnić wniosek pozwanego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego radiologa i w oparciu o uzyskane dzięki temu wiadomości specjalne dokonać ostatecznej identyfikacji obrażeń doznanych przez powoda w wypadku z dnia 16 sierpnia 2015 r., a następnie stosownie do kształtu powyższych ustaleń, przeprowadzić proces subsumcji, tj. określenia konsekwencji, jakie prawo materialne wiąże z zaistnieniem danego stanu faktycznego. Fakt niewielkiej dostępności biegłych sądowych z zakresu radiologii nie wyklucza powołania przez Sąd biegłego ad hoc, co może przyczynić się do szybszego rozpoznania sprawy.

SSO Jarosław Tyrpa