Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

punktu I. i III. wyroku z dnia 30 czerwca 2022 r.

Powód (...) sp. z o.o. w W. w pozwie przeciwko M. G. (2) i M. G. (1) domagał się zasądzenia z weksla od pozwanych solidarnie kwoty 153 857,04 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a także kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając pozew podniósł, że przedmiotowy weksel wystawiony został przez pozwaną M. G. (2) na zabezpieczenie roszczeń wynikających z zawartej z powodem umowy leasingu, a M. G. (1) jest poręczycielem wekslowym. W związku z niewykonaniem zobowiązań umownych powód wypełnił weksel zgodnie z deklaracją wekslową, jednak – pomimo skierowanego do pozwanych wezwania – wynikające z niego zadłużenie nie zostało uregulowane.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym wydanym w dniu 12 października 2021 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy nakazał pozwanym aby zapłacili solidarnie powodowi kwotę 153 857,04 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10 maja 2021 r. do dnia zapłaty oraz tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 5 541 zł z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych od uprawomocnienia się tego rozstrzygnięcia do dnia zapłaty.

Powyższy nakaz zapłaty stał się prawomocny się w stosunku do pozwanej M. G. (2) dnia 22 lutego 2022 r.

Zarzuty względem tego nakazu złożone zostały natomiast w imieniu pozwanego M. G. (1) przez ustanowionego dla niego kuratora procesowego. Kurator wniosła o uchylenie nakazu zapłaty w całości i oddalenie powództwa względem tego pozwanego, a także o przyznanie wynagrodzenia za czynności kuratora.

Uzasadniając swoje stanowisko kurator pozwanego zarzuciła brak skutecznego wypowiedzenia umowy leasingu, brak dołączenia pełnomocnictwa do wezwania do wykupu weksla (co uniemożliwia weryfikację, czy pochodzi ono od osoby uprawnionej), a ponadto brak poświadczenia przez profesjonalnego pełnomocnika za zgodność z oryginałem dowodów dołączonych do pozwu (co odbiera kserokopiom walor dokumentu). W konsekwencji twierdziła, że powództwo nie zostało udowodnione. Kurator podała, że podjęła szereg prób ustalenia aktualnego adresu pozwanego (poprzez kontakt z Sądem Rejonowym w Inowrocławiu, gdzie pozwany był stroną, a także z jego żoną – pozwaną M. G. (2)).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód – (...) sp. z o.o. w W. zawarł z pozwaną, prowadzącą działalność pod firmą PHU (...) M. G. (2) w dniu 30 stycznia 2018 r. umowę leasingu operacyjnego Nr (...), na podstawie której zobowiązała się ona do zapłaty ustalonego wynagrodzenia i innych opłat w zamian za używanie przedmiotu leasingu - (...), rok produkcji 2017 (§ 3 ust. 3 umowy).

Zgodnie z § 6 ww. umowy zabezpieczeniem płatności należnego powodowi wynagrodzenia i innych zobowiązań pieniężnych, wynikających lub mogących powstać w związku z tą umową był weksel własny in blanco korzystającego poręczony przez współmałżonka.

Zgodnie z § 35 ust. 6 OWUL w przypadku wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym (na skutek braku terminowego regulowania zobowiązań przez korzystającego) powód był uprawniony do żądania zaległych płatności oraz innych nieuiszczonych kosztów (ubezpieczenia, windykacyjnych, przechowania oraz związanych ze sprzedażą przedmiotu ubezpieczenia)

Dowód: umowa wraz z Ogólnymi Warunkami Umowy Leasingu (OWUL) – k. 10-15, wypis z (...) k. 22 akt.

Według deklaracji wekslowej z dnia 31 stycznia 2018 r. pozwana M. G. (2) wyraziła zgodę na wypełnienie przez powoda złożonego przez nią weksla in blanco w każdym czasie i opatrzenia datą płatności według jego uznania, w przypadku nieuiszczenia w terminie wszelkich należności, wynikających z ww. umowy leasingu, bądź powstałych wskutek jej rozwiązania lub wygaśnięcia, na sumę wekslową odpowiadającą łącznej sumie zadłużenia z tej umowy na które składać się będzie kwota: niezapłaconych opłat leasingowych (rat wynagrodzenia i innych opłat) oraz kosztów, w tym kosztów windykacji, odsetek za opóźnienie, kwota odszkodowania umownego. Za zapłatę zadłużenia wynikającego z ww. umowy, zabezpieczonej tym wekslem poręczył mąż M. G. (2) - pozwany M. G. (1), podpisany na wekslu.

W ww. deklaracji wekslowej wskazano także, że o wypełnieniu (uzupełnieniu) weksla powód miał zawiadomić każdego z pozwanych listem poleconym, wysłanym co najmniej na 7 dni przed terminem płatności wskazanym na wekslu.

Dowód: deklaracja wekslowa – k. 9, weksel - odpis na k. 8 akt.

W pismach z dnia 6 sierpnia 2019 r. powód złożył M. G. (2) oświadczenia o wypowiedzeniu w trybie natychmiastowym umowy leasingu nr (...), a także zawartego w dniu 31 maja 2019 r. porozumienia w sprawie rozłożenia na raty zaległego zadłużenia m.in. wynikającego z tej umowy.

Dowód: pisma z dn. 6.08.2019 r. z potwierdzeniami odbioru - k. 130-135 akt.

Pismami z dnia 26 lutego 2021 r. ze strony powoda zawiadomiono każdego z pozwanych, że w związku z nieuregulowaniem należności wynikających m.in. z ww. umowy leasingu został uzupełniony weksel in blanco na kwotę 153 857,04 zł z terminem płatności na dzień 12 marca 2021 r. Przedstawiając ww. weksel do zapłaty wezwano do jego wykupu we wskazanym terminie płatności.

Powyższe pisma skierowane zostały na adres wskazany przez pozwanych w deklaracji wekslowej.

Dowód: pisma z dn. 26.02.2021 r. z potwierdzeniami zwrotu korespondencji - k. 16-21 akt.

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny niniejszej sprawy został ustalony na podstawie przedłożonych przez stronę powodową dokumentów prywatnych, których autentyczność i prawdziwość nie budziła wątpliwości Sądu.

W przedmiotowej sprawie powód dochodził wierzytelności wekslowej, przy czym już w pozwie – niezależnie od powołania się przede wszystkim na treść weksla – przytoczył dodatkowo fakty dotyczące roszczenia wynikającego ze stosunku podstawowego. Nie oznaczało to jednak, że przedmiotem rozpoznania przestało być dochodzone w sprawie roszczenie wekslowe (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2016 r., V CSK 314/15, LEX nr 2026403). Wypełnienie weksla powoduje, że zobowiązanie wekslowe uzyskuje byt prawny niezależny od stosunku podstawowego, chociaż to stosunek podstawowy rozstrzyga o tym, co może obejmować suma wekslowa (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 26 października 2011 r., I CSK 715/10, LEX nr 110284).

Jak wyjaśnił to Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały 7 sędziów z dnia 7 stycznia 1967 r., III CZP 19/66 (OSNC 1968, nr 5, poz. 79) dłużnikowi będącemu wystawcą weksla przysługują przeciwko roszczeniu wekslowemu te wszystkie zarzuty, jakie mu przysługują przeciwko roszczeniu ze stosunku podstawowego (art. 17 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe [tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 282 – dalej „pr. weksl.”]). Będąca w niniejszej sprawie takim dłużnikiem pozwana M. G. (2) nie wniosła jednak zarzutów, a wydany na podstawie weksla nakaz zapłaty ma względem niej skutki prawomocnego wyroku (art. 480 ² § 4 k.p.c.). Natomiast możliwość kwestionowania roszczenia z weksla przez pozwanego M. G. (1) – jako poręczyciela wekslowego – tylko na tej podstawie, nie była dopuszczalna.

Zobowiązanie poręczyciela wekslowego jest zawsze zobowiązaniem wekslowym, tzn. cechuje się abstrakcyjnością i bezwarunkowością. Zobowiązania osób podpisanych na wekslu są samodzielne (art. 7 pr. weksl.), a odpowiedzialność wszystkich dłużników wekslowych jest solidarna. Akcesoryjność poręczenia wekslowego (awalu) jest specyficzna - byt prawny poręczenia wekslowego nie zależy bowiem w gruncie rzeczy od istnienia wierzytelności, lecz od istnienia podpisu na wekslu. Inaczej niż w przypadku poręczenia cywilnego, wiąże się ono z przyjęciem przez poręczyciela wekslowego własnej odpowiedzialności za cudzy dług, służąc jednak zabezpieczeniu tylko zobowiązania wekslowego (art. 30 pr. weksl.), a nie wierzytelności ze stosunku podstawowego, stanowiącej podstawę wystawienia weksla. Odmiennie niż przy poręczeniu cywilnym nie jest więc dopuszczalne powoływanie się przez awalistę (poręczyciela wekslowego) na zarzuty osobiste awalata (dłużnika wekslowego). Skoro bowiem poręczyciel nie może powoływać się na materialną nieważność zobowiązania osoby, za którą poręczył (art. 32 pr. weksl.), to tym bardziej nie powinny przysługiwać mu zarzuty subiektywne poręczonego. Jednak – co istotne – skoro poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo, jak ten za kogo poręczył, to przy poręczeniu udzielonym na wekslu in blanco za wystawcę, do czasu puszczenia weksla w obieg, poręczyciel może jednak powołać się na wypełnienie weksla niezgodnie z zawartym porozumieniem. Udzielenie poręczenia na wekslu in blanco następuje w drodze umowy ( pactum de cambiando), której treścią jest zobowiązanie się poręczającego do spełnienia świadczenia z weksla wypełnionego przez wierzyciela w określony sposób w sytuacji, gdy nie spełni tego świadczenia wystawca (zob. uzasadnienia wyroków Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2008 r., II CSK 360/08, LEX nr 584726, a także z dnia 23 października 2015, V CSK 713/14, LEX nr 1959498).

Podniesienie tego rodzaju zarzutów powoduje, że spór z płaszczyzny stosunku prawa wekslowego, wyłącznie jednak w zakresie wyznaczonym treścią takiego porozumienia, przenieść się może na płaszczyznę stosunku podstawowego (por. wyrok SN z dnia 12 maja 2011 r., III CSK 254/10, OSNC 2012, nr 2, poz. 20). W każdym razie i w tym przypadku dłużnik (poręczyciel) postawiony jest w o tyle trudniejszej sytuacji, że samo wystawienie weksla powoduje domniemanie istnienia wierzytelności w wysokości sumy wekslowej, przerzucając w ten sposób ciężar dowodu przeciwnego na dłużnika, podczas gdy – przy braku weksla – dowód istnienia i wysokości wierzytelności co do zasady obciąża wierzyciela. Powód, który posiada podpisany przez pozwanego weksel i wypełnia go powołując się na deklarację wekslową, nie musi niczego dowodzić, bowiem to strona pozwana powinna w takim przypadku udowodnić, że zobowiązanie nie istnieje lub też istnieje, ale w innej wysokości (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały 7 sędziów z dnia 7 stycznia 1967 r., III CZP 19/66, OSNC 1968, nr 5, poz. 79, a także w wyroku z dnia 11 października 2013 r., I CSK 763/12, LEX nr 1408884).

Mając na względzie tę regułę dotyczącą ciężaru dowodu, Sąd obowiązany był rozstrzygnąć czy i w jakim stopniu podniesione przez pozwanego M. G. (1) zarzuty, oparte na treści deklaracji wekslowej w (art. 10 pr. weksl.) mogły podważyć tak istnienie, jak i rozmiar zobowiązania wekslowego ze względu na jego związek ze stosunkiem podstawowym (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2008 r., IV CSK 65/08, LEX nr 453032).

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut strony pozwanej wskazujący na brak skutecznego wypowiedzenia umowy leasingu. Gdyby nawet zarzut taki rozpatrywać jako mający oparcie w treści deklaracji wekslowej, zaaprobowanej przez pozwanego M. G. (1) – gdzie określono, że weksel może być wypełniony w przypadku nieuiszczenia w terminie wszelkich należności, wynikających z ww. umowy leasingu, bądź powstałych wskutek jej rozwiązania lub wygaśnięcia, na sumę wekslową odpowiadającą łącznej sumie zadłużenia z tej umowy na które składać się będzie kwota: niezapłaconych opłat leasingowych (rat wynagrodzenia i innych opłat) oraz kosztów, w tym kosztów windykacji, odsetek za opóźnienie, kwota odszkodowania umownego ( zob. k. 9 akt) – to nie zostało sprecyzowane w jaki sposób zarzucany brak wypowiedzenia mógłby wpłynął na nieprawidłowe określenie sumy wekslowej. Należy przypomnieć zasadę, że powołując się na przedłożony weksel powód nie musi już w inny sposób udawadniać wierzytelności składającej się na sumę wekslową, która – w tym przypadku (zgodnie z deklaracją wekslową) – mogła przecież obejmować także zadłużenie z umowy leasingowej nie wynikające z faktu jej rozwiązania na skutek wypowiedzenia. Niezależnie od powyższego, w odniesieniu do tego zarzutu, powód przedłożył kopię pisma z dnia 6 sierpnia 2019 r. z wypowiedzeniem, wraz z dowodem doręczenia ( k. 130 – 132 akt). Przy podstawie faktycznej żądania określonej w pozwie z powołaniem się na weksel, dowody te stanowiły jedynie rozwinięcie twierdzeń powołanych już w pozwie, a przez to nieobjętych prekluzją o której mowa w art. 458 ⁵ § 4 k.p.c. (zob. wyrok SN z dnia 21 lutego 2008 r., III CSK 292/07, LEX nr 366047).

W kwestii zarzutu braku dołączenia do wezwania do wykupu weksla pełnomocnictwa dla osoby, która takie pismo podpisała ( zob. k. 19 akt) wskazać trzeba, że nie jest wymagane aby pełnomocnik przy dokonywaniu czynności ze skutkiem dla mocodawcy obowiązany był „okazać” drugiej stronie dokument umocowania. Należy zresztą podkreślić, że zatrudnienie w strukturze osoby prawnej pracownika na określonym stanowisku (tutaj w „zespole optymalizacji długu”) wiązać się może z udzielonym – w sposób wyraźny lub nawet tylko dorozumiany – umocowaniem do dokonywania określonych czynności prawnych w imieniu mocodawcy. Cechą charakterystyczną działań podejmowanych przez pracowników, którym przez fakt zatrudnienia przyznaje się upoważnienie do dokonywania w ramach ich kompetencji czynności prawnych z osobami trzecimi, jest – jak w niniejszej spawie – powtarzalność tych działań (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 2003 r., II CKN 46/01, LEX nr 121714). W odpowiedzi na twierdzenie powoda o tym, że osoba podpisująca ww. pismo była do tego należycie umocowana (zob. pismo przygotowawcze powoda z dnia 13 maja 2022 r. – k. 128v. akt), kurator pozwanego ostatecznie zresztą temu nie zaprzeczyła (por. pismo pozwanego z dnia 6 czerwca 2022 r. – k. 142-142v. akt).

Bezzasadny pozostaje wreszcie zarzut braku potwierdzenia za zgodność z oryginałem odpisów niektórych dokumentów przedstawionych przy pozwie, w sytuacji gdy powód przedstawił w oryginale weksel (por. art. 485 § 2 i 4 k.p.c.). Nie budzi wątpliwości, że nakaz zapłaty może być wydany wyłącznie na podstawie samego tylko oryginału weksla (zob. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 1993 r., III CZP 90/93, OSNC 1994, nr 1, poz. 17).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 493 § 4 zd. 2 k.p.c. utrzymał w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym w części odnoszącej się do pozwanego M. G. (1).

O kosztach procesu – w części nieobjętej nakazem zapłaty – Sąd orzekł stosując zasadę odpowiedzialności za jego wynik na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c., przy uwzględnieniu także § 2 pkt 6 w zw. z § 3 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2018, poz. 265). W świetle tych regulacji powodowi należał się dodatkowo zwrot kosztów w postaci wynagrodzenia z tytułu zastępstwa procesowego w kwocie 1 800 zł oraz zaliczką na poczet czynności kuratora w kwocie 3 000 zł (tj. ponad zasądzone już w nakazie zapłaty kwoty: opłaty sądowej od pozwu – 1 924 zł, wynagrodzenia z tytułu zastępstwa procesowego w kwocie – 3 600 zł i wydatków pełnomocnika z tytułu opłaty skarbowej – 17 zł). Na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. powodowi należeć się będą te koszty wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Na oryginale właściwy podpis