Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 czerwca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w (...) I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Ewa Staniszewska /spr./

Sędziowie: SSA Hanna Małaniuk

SSA Jerzy Geisler

Protokolant: St. sekr. sąd. Agnieszka Paulus

po rozpoznaniu w dniu 29 czerwca 2016 r. w (...)

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy M. P.

przeciwko D. W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 16 listopada 2015 r. sygn. akt I C 1457/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 tylko o tyle, że zasądza ustawowe odsetki od dnia 30 maja 2014 r.;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Jerzy Geisler Ewa Staniszewska Hanna Małaniuk

Sygn. akt I ACa 97/16

UZASADNIENIE

Powód Gmina M. P. wniósł o zasądzenie od pozwanego D. W. kwoty 3.150.660,84 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 maja 2014 r. oraz o zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu podniósł, że dnia 1 sierpnia 2012 r. wypłacił pozwanemu za wygaśnięcie prawa wieczystego użytkowania kwotę 30.038.460,84 zł, obejmującą odszkodowanie w kwocie 267.887.800,00 zł, oraz odsetki w kwocie 3.150.660,84 zł, realizując w ten sposób decyzję Starosty (...) z dnia 27 stycznia 2011 r., wydaną w sprawie (...) (...) (...), która w dniu wypłaty była prawomocna, po utrzymaniu jej w mocy przez (...) (...) i po oddaleniu skargi od decyzji (...) przez (...) Powód złożył skargę kasacyjną od wyroku (...), która została rozpoznana przez (...). Wyrokiem tegoż Sądu z dnia 13 maja 2014 r. uchylono zaskarżony wyrok (...), oraz decyzje : Wojewody (...) z dnia 24 sierpnia 2011 r. i Starosty (...) z dnia 27 stycznia 2011 r. W ocenie powoda powstała więc sytuacja, która pozbawiła podstawy prawnej wypłaconego przez powoda odszkodowania i odsetek, a sprawa zapłaty należnego pozwanemu odszkodowania będzie ponownie rozpoznawana. Powód wezwał pozwanego pismem z dnia 15 maja 2014 r. o zwrot należności w kwocie 26.887.800,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi w kwocie 3.150.660,84 zł. Pozwany w piśmie z dnia 30 maja 2014 r. odmówił spełnienia żądania powoda. W niniejszym procesie powód dochodzi wyłącznie wypłaconych pozwanemu odsetek wskazując jako podstawę prawną powództwa wskazano przepisy art. 410 § 2 w zw. z art. 405 i nast. k.c.

Nakazem zapłaty z dnia 15 stycznia 2015 r., wydanym w postępowaniu upominawczym Sąd uwzględnił powództwo w całości.

Pozwany złożył sprzeciw od wydanego nakazu zapłaty, domagając się oddalenia powództwa i zasądzenia od powoda kosztów procesu. Pozwany nie zakwestionował stanu faktycznego, jego zdaniem żądanie powoda nie znajduje uzasadnienia wobec treści przepisów art.89 ust.3 w zw. z art.132 ust.3 a ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, jak również brak jest podstaw do przyjęcia, że przepis art. 410 § 2 kc może mieć zastosowanie w sytuacji, kiedy pomiędzy stronami nadal toczy się postępowanie administracyjne, z którym bez wątpienia wiąże się roszczenie powoda. Wskazał także na przedwczesność roszczenia, niemożność dochodzenia go przed sądami powszechnymi, a także na fakt, że powód nie był zobowiązany do spełnienia świadczenia odsetkowego, skoro nie miało ono uzasadnienia w treści decyzji, ustalającej wysokość należnego pozwanemu odszkodowania, co wynika z treści przepisu art. 411 ust. 1 k.c.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3.150.660,84 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 maja 2014 r. zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 110,830,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne.

Dnia 27 stycznia 2011 r. decyzją w sprawie (...) (...) (...) Starosta (...) ustalił należne pozwanemu odszkodowanie za wygaśnięcie prawa wieczystego użytkowania gruntu o pow. 0,74.98 ha, na kwotę 26.887.800,00 zł i stwierdził, że wypłata odszkodowania ma nastąpić w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja stanie się ostateczna. Decyzja ta określała wyłącznie wysokość należnego pozwanemu odszkodowania i nie zawierała żadnego zapisu, ustalającego wysokość i zasady naliczenia należnych pozwanemu odsetek. Jedynie w końcowej części decyzji, poprzedzającej jej uzasadnienie, zawarto zapis, iż do skutków zwłoki lub opóźnienia w zapłacie należności stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu Cywilnego. Identyczny w treści zapis zawarto w końcowej części uzasadnienia decyzji. Wyrokiem z dnia 31 lipca 2012 r. wydanym w sprawie (...) SA (...), (...) oddalił skargę powoda na decyzję Wojewody (...) z dnia 24 sierpnia 2011 r., utrzymującą w mocy wskazaną powyżej decyzję Starosty (...).

Dnia 1 sierpnia 2012 r. powód zapłacił pozwanemu kwotę 30.038.460,84 zł, stanowiącą odszkodowanie i należne od odszkodowania odsetki. Wysokość odszkodowania wyniosła 26.887.800.000,00 zł, zaś pozostała kwota – 3.150.660,84 zł stanowiła odsetki za zwłokę w wypłacie należnego pozwanemu odszkodowania.

Powód złożył skargę kasacyjną od wyroku (...) w P. z dnia 31 lipca 2012 r. (...), wyrokiem z dnia 13 maja 2014 r. uchylił zaskarżony wyrok, a także decyzję (...) (...) i poprzedzającą ją decyzję (...) (...) z dnia 27 stycznia 2011 r.

Toczące się nadal postępowanie administracyjne, dotyczące ustalenia odszkodowania, należnego za wygaśnięcie prawa wieczystego użytkowania, prowadzone pod dotychczasową sygnaturą zostało zawieszone postanowieniem (...) (...) z dnia 21 października 2014 r.

Powód pismem z dnia 15 maja 2014 r. wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 26.887.800,00 zł wraz z odsetkami w kwocie 3.150.660,84 zł tytułem zwrotu odszkodowania, ustalonego i wypłaconego na podstawie decyzji z dnia 27 stycznia 2011 r., oraz wypłaconych pozwanemu odsetek od odszkodowania. W piśmie tym wyznaczono siedmiodniowy termin zwrotu odszkodowania i wypłaconych pozwanemu odsetek. Powód nie przedstawił dowodu doręczenia tego pisma pozwanemu, choć bezspornym jest fakt doręczenia pisma przed dniem 30 maja 2014 r., a więc przed datą sporządzenia odpowiedzi na to pismo przez pełnomocnika pozwanego.

Pozwany w piśmie swego pełnomocnika z dnia 30 maja 2014 r. odmówił zwrotu wypłaconej mu kwoty stwierdzając, że postępowanie w sprawie ustalenia należnego mu odszkodowania się toczy i po jego prawomocnym zakończeniu, jeżeli zajdzie taka konieczność, jest gotów zwrócić Miastu różnicę pomiędzy ustalonym nowym odszkodowaniem, a wypłaconym uprzednio.

Wobec powyższych ustaleń Sąd Okręgowy uznał powództwo za zasadne w oparciu o przepis art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. Wskazał, że świadczenie powoda na rzecz pozwanego stało się nienależne ze względu na to, że odpadła jego podstawa prawna. Wyrok (...) z dnia 13 maja 2014 r. uchylił decyzje organów administracji, oraz wyrok (...), wydane w związku z toczącym się postępowaniem, zmierzającym do ustalenia należnego pozwanemu odszkodowania. Odpadła zatem podstawa prawna świadczeń, jakie powód wykonał na rzecz pozwanego dnia 1 sierpnia 2012 r., w tym zapłaconych pozwanemu odsetek w kwocie 3.150.660,84 zł, będących przedmiotem tego procesu.

Sąd wskazał, że roszczenie odsetkowe, które jest przedmiotem niniejszego procesu jest ściśle związane z odszkodowaniem, którego wysokość ustalana jest wyłącznie w trybie postępowania administracyjnego. Decyzje administracyjne i wyrok sądu administracyjnego, wydane w związku z tym procesem, zostały trwale wyeliminowane z obrotu prawnego i wydane zostaną kolejne orzeczenia, które ustalą wysokość należnego pozwanemu odszkodowania. Jak wynika z dokonanych ustaleń, decyzja z dnia 27 stycznia 2011 r., ustalająca należne pozwanemu odszkodowanie, nie określiła w żadnym stopniu wysokości należnych pozwanemu odsetek, zaś ich wysokość ustalił powód wyłącznie w oparciu o treść przepisu art.132 ust.2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami /tekst jednolity Dz.U. z 2014 r. poz.518/, a więc wykonując ustawowy obowiązek, nałożony na niego wskazanym powyżej przepisem tej ustawy.

Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska pozwanego, że roszczenie powoda, wynikające z niewątpliwego obowiązku zapłaty odszkodowania pozwanemu za wygaśnięcie prawa wieczystego użytkowania może być rozpatrywane wyłącznie w postępowaniu administracyjnym. Przepis art. 132 u.g.n. nie wskazuje, że dotyczy on odsetek od odszkodowań, ustalonych i wypłaconych w toku postępowania administracyjnego – każdorazowo posługuje się pojęciem „odszkodowanie” w różnych jego wersjach. Jedynie w ust.2 ustanawia generalna klauzulę, że do skutków zwłoki lub opóźnienia w zapłacie odszkodowania stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego. Zastosowanie tych przepisów stanowi ustawowy obowiązek organu, który dokonuje wypłaty odszkodowania, nie wymaga wydania w tym zakresie jakiejkolwiek decyzji, a więc odmiennie, niż to ma miejsce przy ustaleniu odszkodowania, gdzie wydanie takiej decyzji jest bezwzględnie obowiązujące. Nie budzi żadnych wątpliwości, w świetle treści przepisu art.132 ust. 2u.g.n., że przepis ten odnosi się do zapłaty odsetek za zwłokę lub opóźnienie w zapłacie odszkodowania, co znajduje uregulowanie w przepisie art. 481 § 1 k.c. Wykładnia gramatyczna tego przepisu pozwala ustalić, że przewiduje on również rozstrzygnięcia w postępowaniu administracyjnym o waloryzacji odszkodowania. Rozstrzygnięcie o waloryzacji odszkodowania, jest więc kolejną kategorią spraw, które toczą się wyłącznie w postępowaniu administracyjnym. Brak jest natomiast, poza przywołanym zapisem, za wartym w przepisie art.132 ust.2, wskazania, że w tym trybie rozstrzygać należy o roszczeniach odsetkowych, w tym również zgłaszanych przez uprawnionych do uzyskania odszkodowania w sytuacji, kiedy organ zobowiązany do wypłaty odszkodowania nie wykonał ciążącego na nim obowiązku i odmówił wypłaty należnych odsetek. W tym zakresie nie wypracowano w orzecznictwie jednolitych stanowisk. Niektóre sądy prezentują pogląd, iż roszczenie odsetkowe, związane z odszkodowaniami z art.132 u.g.n., może być rozpoznane wyłącznie w postępowaniu administracyjnym, jako że jest to obowiązek pochodny od obowiązku zapłaty sumy głównej. Podnosi się jednak, że organ administracyjny zobowiązany jest wydać decyzję w przedmiocie odsetek i ta decyzja skutkuje przyjęciem, że również postępowanie o roszczenia odsetkowe toczy się w postępowaniu administracyjnym. W niniejszej sprawie spór dotyczy jednak odsetek, co do których nie została wydana jakakolwiek decyzja administracyjna.

Ponadto Sąd wskazał, że prezentowane jest także stanowisko, iż sądownictwo powszechne jest właściwe do rozpoznawania żądań, których w żaden sposób nie wymieniono w przepisie art. 132 u.g.n., w tym również roszczeń odsetkowych. U podstaw tych poglądów leży przyjęcie, że brak jest wyraźnego wskazania w ustawie o gospodarce nieruchomościami przekazującego sprawy o roszczenia odsetkowe na drogę postępowania administracyjnego, oraz fakt, że to przepisy kodeksu cywilnego wskazano dla oceny skutków zwłoki lub opóźnienia, co przesądza o cywilnoprawnym charakterze tego roszczenia i skutkuje koniecznością rozpoznania go wyłącznie przed sądem powszechnym. Kolejnym argumentem jest fakt, że zgodnie z art. 177 Konstytucji RP sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych m.in. dla sądów administracyjnych. Z zapisu tego należy wyprowadzić wniosek, że postępowanie administracyjne w zakresie uregulowań, przewidzianych w ustawie o gospodarce nieruchomościami, istnieje tylko do tych roszczeń, dla których ustawodawca w tej ustawie wyraźnie określił, a mianowicie dla roszczeń o odszkodowanie i o jego waloryzację. Takiego wyraźnego odesłania do drogi administracyjnej nie zawiera przepis art.132 ust.2 ustawy, wskazujący na stosowanie odpowiednio przepisów kodeksu cywilnego do wskazanych w nim roszczeń odsetkowych, ani żaden inny zapis przepisu art. 132 tej ustawy. Tym samym roszczenie odsetkowe ma charakter cywilnoprawny i może być dochodzone, niezależnie od roszczeń głównych, wyłącznie w drodze postępowania cywilnego przed sądem powszechnym.

Sąd I instancji podzielił tę drugą argumentacje wskazując, że istnieją także dalsze argumenty, przesądzające o słuszności tego stanowiska. Trudno przyjąć, że możliwa jest nadinterpretacja art.177 Konstytucji RP – skoro przepis ten wyraźnie stanowi, że kognicji sądów powszechnych nie podlegają sprawy ustawowo zastrzeżone dla właściwości innych sądów (w tym sądów administracyjnych). Przepis art. 132 ustawy o gospodarce nieruchomościami wyraźnie wskazuje, że w przewidzianym w nim trybie rozpoznawane są sprawy o odszkodowanie i jego waloryzację. Nie zawiera on katalogu jakichkolwiek innych rodzajów spraw. Sąd przyjmuje, że nie ma możliwości stosowania wykładni rozszerzającej przepisów ustawy konstytucyjnej, jako że nie jest w żadnym razie uprawniony do modyfikacji zapisów Konstytucji. Kolejny argumentem, przesądzającym o słuszności tego poglądu jest fakt, iż przepis art. 359 § 1 kc przewiduje możliwość dochodzenia odsetek od sumy pieniężnej, która wynika z decyzji innego właściwego organu. Ustawodawca przewidział zatem sytuację, że decyzje, wydawane w trybie administracyjnym, z mocy przepisów, które wydanie tych decyzji uzasadniają, nie będą zawierać orzeczeń odsetkowych. Taka sytuacja ma miejsce w tym procesie. Uzupełnieniem wskazanej argumentacji jest zapis art. 45 Konstytucji RP który stanowi, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Ustawa o gospodarce nieruchomościami nie zawiera zapisu, zezwalającego na dochodzenie roszczenia o odsetki od odszkodowania, przyznanego w trybie art. 132 tej ustawy, a jedynie wskazuje przepisy, na podstawie których roszczenie to należy oceniać i w tej sytuacji należy przyjąć, że wykluczenie możliwości realizacji tych roszczeń przed sądem powszechnym naruszało by prawo do sądu, zapewnione we wskazanym art.45 Konstytucji RP.

Z uwagi na powyższe argumenty Sąd uznał, że zarzut niewłaściwości drogi sądowej, zgłoszony przez pozwanego, nie zasługuje na aprobatę i uwzględnienie.

Sąd wskazał, że roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego, na skutek odpadnięcia podstawy prawnej po jego wykonaniu, staje się wymagalne z dniem odpadnięcia podstawy prawnej świadczenia, zaś dniem tym jest dzień prawomocnego rozstrzygnięcia odnośnie tego świadczenia. Wyrok, uchylający decyzję z dnia 27 stycznia 2011 r., wydany został przez (...) dnia 13 maja 2014 r., jest niezaskarżalny, a więc prawomocny, stąd roszczenie zgłoszone w niniejszym procesie jest wymagalne od dnia 13 maja 2014 r. i od tego dnia, zgodnie z przepisem art.481 § 1 k.c. należą się powodowi odsetki.

W ocenie Sądu Okręgowego nie ma żadnego znaczenia fakt, że toczy się nadal postępowanie administracyjne, dotyczące należnego pozwanemu odszkodowania za wygaśnięcie prawa wieczystego użytkowania. Postępowanie to toczy się w trybie administracyjnym i w tym samym trybie zostanie rozstrzygnięte decyzją administracyjną, co przewiduje przepis art. 132 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Brak jest podstaw do przyjęcia, że wypłacone pozwanemu odsetki będą rozliczone w ramach toczącego się postępowania administracyjnego. Rozliczenie dotyczy odszkodowania po jego ewentualnej waloryzacji, co w sposób niewątpliwy wynika z treści powołanego art. 132 ust. 3 a ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Sąd wskazał, że brak jest podstaw do uznania, że wypłata odsetek dokonana została bez podstawy prawnej. Taką podstawą jest przepis art. 132 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Przyjęcie, że powód nie był zobowiązany do spełnienia świadczenia odsetkowego, nie znajduje żadnego uzasadnienia. Tym bardziej brak jest podstaw do przyjęcia, że wykonanie przez powoda ustawowego obowiązku traktować należy jako podstawę do oceny świadczenia w trybie art. 411 ust.1 kc.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez odrzucenie pozwu, a ewentualnie o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania za obie instancje. Apelujący zarzucił:

- naruszenie art. 199 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie,

- naruszenie art. 132 ust. 2 u.g.n. poprzez błędne przyjęcie, że orzekanie o odsetkach ustawowych za opóźnienie w płatności odszkodowania ustalanego w postępowaniu administracyjnym winno być rozpoznawane przed sądami powszechnymi,

- naruszenie art. 132 ust. 3a u.g.n. poprzez przyjęcie, że pomimo niezakończenia postępowania administracyjnego w przedmiocie ustalenia wysokości odszkodowania, odszkodowanie to w zakresie zapłaconych odsetek za opóźnienie podlega zwrotowi,

- naruszenie art. 455 k.c. poprzez przyjęcie, że termin spełnienia świadczenia pieniężnego z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia przypada na dzień odpadnięcia podstawy prawnej spełnienia świadczenia,

- naruszenie art. 411 pkt 1 k.c. przez jego niezastosowanie,

- naruszenie art. 104 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że w postępowaniu administracyjnym ustalenie wysokości roszczenia odsetkowego nie wymaga wydania decyzji administracyjnej.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Ustalone przez Sąd I instancji okoliczności faktyczne sprawy są niesporne dlatego Sąd Apelacyjny przyjął je za własne i uczynił integralną częścią swoich rozważań.

Istota sporu sprowadzała się przede wszystkim do rozstrzygnięcia , czy w sprawie dopuszczalna jest droga sądowa

Sąd Apelacyjny uznał za bezzasadne zarzuty naruszenia art.199 par.1 k.p.c., art.132 ust.2 ustawy o gospodarce nieruchomościami , w konsekwencji więc naruszenia art.379 pkt.1 k.p.c.

Zgodnie z art.2 par.1 i 3 k.p.c. do rozpoznania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy. Nie są też rozpoznawane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów.

W orzecznictwie sądów powszechnych i administracyjnych oraz w doktrynie występują rozbieżności co do charakteru roszczenia o odsetki z tytułu opóźnienia bądź zwłoki w zapłacie przez organ administracyjny odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomościami , a nadto co do istnienia podstaw do przyjmowania, że sprawy te z mocy przepisów zostały przekazane do rozpoznania sądom szczególnym bądź do właściwości innych organów.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd I instancji prezentując własną ocenę prawną przywołał przykłady orzeczeń sądów administracyjnych i powszechnych, według których roszczenie o odsetki ma charakter cywilnoprawny w rozumieniu art.1 k.c. i nie zostało przekazane do rozpoznania sądom szczególnym bądź organom. Dodać więc tylko można, że w powoływanym przez skarżącego wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15.07.2015r. sygn. I A Ca 202/15 przyjęto, że także roszczenie o odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość ma charakter cywilnoprawny, tyle tylko że zostało przekazane do rozpoznania w postępowaniu administracyjnym.

W orzecznictwie sądów administracyjnych dominuje obecnie jednak pogląd, że skoro obowiązek zapłaty odszkodowania powstał na tle stosunku administracyjnego, to również obowiązek zapłaty odsetek od tego odszkodowania zachowuje administracyjny charakter i zmiany tego charakteru nie powoduje odesłanie w art.132 ust.2 do odpowiedniego stosowania przepisów k.c. o odsetkach ( np. wyroki NSA w W. z dnia 15.06.2006r. sygn. I OSK 525/05 czy z dnia 29.02.2012r. sygn. I OSK 232/12 i dalsze podane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku).

Na tle tych ostatnich orzeczeń podkreślić jednak należy, że w każdym przypadku sądy administracyjne wskazywały na konieczność wydania decyzji administracyjnej w przedmiocie ustalenia odsetek z tytułu opóźnienia lub zwłoki w zapłacie odszkodowania.

Przedmiotem rozpatrywanej sprawy nie jest roszczenie o zapłatę odsetek, lecz roszczenie o zwrot kwoty wypłaconej z tytułu odsetek.

Jak słusznie wskazuje skarżący, zgodnie z art.104 k.p.a. o załatwieniu sprawy w trybie postępowania administracyjnego można mówić tylko w przypadku wydania decyzji przez organ administracji publicznej ( chyba, że przepisy kodeksu stanowią inaczej), która rozstrzyga sprawę co do jej istoty w całości lub części, albo w inny sposób kończy sprawę w danej instancji. W świetle przepisów zawartych w rozdziale V ustawy o gospodarce nieruchomościami nie budzi żadnych wątpliwości, że ustalenie odszkodowania lub jego zwaloryzowanej wysokości następuje w formie decyzji administracyjnych. Konsekwentnie zatem, sądy administracyjne przyjmują konieczność wydania decyzji administracyjnej także w odniesieniu do odsetek z tytułu zwłoki lub opóźnienia w zapłacie odszkodowania.

Tymczasem w rozpatrywanej sprawie nie została wydana decyzja administracyjna ustalająca odsetki z tytułu opóźnienia w zapłacie odszkodowania. Ich wypłatę poprzedzały jedynie zwykłe czynności obrachunkowe. Nie można zatem mówić, że ich wypłata nastąpiła w wyniku załatwienia sprawy w trybie postępowania administracyjnego.

W realiach rozpatrywanej sprawy, istotność decyzji w przedmiocie odsetek dobitnie unaocznia treść art.132 ust.3a ustawy o gospodarce nieruchomościami, zgodnie z którym, jeżeli decyzja, na podstawie której wypłacono odszkodowanie, została następnie uchylona lub stwierdzono jej nieważność, osoba, której wypłacono odszkodowanie, lub jej spadkobierca są zobowiązani do zwrotu tego odszkodowania po jego waloryzacji na dzień zwrotu. Przewiduje on więc możliwość dochodzenia w trybie postępowania administracyjnego, a ściślej w trybie ustawy z dnia 17.06.1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ( Dz.U. z 2016r, poz. 599 ze zm.), zwrotu tylko tego odszkodowania, które zostało wypłacone na podstawie decyzji administracyjnej.

Oznacza to też, że tylko w zakresie określonym tym przepisem, a więc w zakresie odszkodowań ( a uwzględniając stanowisko sądów administracyjnych także odsetek) wypłaconych na podstawie decyzji, wyłączona jest droga postępowania sądowego do dochodzenia ich zwrotu. Analogiczne unormowanie zawarte jest w art.132 ust.1c w odniesieniu do wypłaconej zaliczki. Nie znajdują żadnego uzasadnienia w przepisach ustawy o gospodarce nieruchomościami twierdzenia skarżącego o uprawnieniu organu administracyjnego do wydania decyzji w przedmiocie zwrotu kwot wypłaconych bez uprzedniej decyzji.

Kwoty wypłacone bezzasadnie i bez umocowania w treści decyzji administracyjnej stanowią nienależnie spełnione świadczenia mające niewątpliwie charakter cywilnoprawny. Roszczenia o ich zwrot podlegają rozpoznaniu przez sądy powszechne z braku przepisów przekazujących takie sprawy innym sądom lub organom.

Wskazać więc tylko należy, że wbrew wywodom skarżącego tylko od jego dobrej woli zależałaby możliwość zaliczenia tak co do zasady, jak i wysokości kwoty wypłaconej mu z tytułu odsetek na poczet ewentualnie ustalonego na nowo odszkodowania . O ile bowiem w orzecznictwie sądów administracyjnych i doktrynie ugruntowany jest na tle wykładni art. 132 ust. 3a pogląd, że w sytuacji istnienia nadal przyczyny wypłaty odszkodowania, kwota ustalonego na nowo odszkodowania winna uwzględniać kwotę już wypłaconą, to jednak znowu, jedynie kwotę wypłaconą na podstawie decyzji Odnosząc się zaś dla porządku do wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15.07.2015r. sygn. I A Ca 202/15 stwierdzić należy, że nie stoi on w sprzeczności z przedstawionymi wyżej wnioskami o tyle, że zawarte w jego uzasadnieniu rozważania w płaszczyźnie art.132 ust.3a ustawy o gospodarce nieruchomościami związane były z żądaniem zwrotu wypłaconego na podstawie decyzji odszkodowania w sytuacji dalszego istnienia podstaw do jego wypłaty i co więcej, w sytuacji ustalenia już nowego odszkodowania w wysokości wyższej od pierwotnego. Natomiast kwestia zwrotu odsetek z tytułu opóźnienia w zapłacie nie była w ogóle przedmiotem odrębnej analizy prawnej, stąd trudno odnieść się do podstaw rozstrzygnięcia w tym zakresie, wydanego przecież na tle konkretnych okoliczności faktycznych.

W każdym razie Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie, z przyczyn wyżej przedstawionych, uznał dopuszczalność drogi sądowej w sprawie o zwrot świadczenia w postaci odsetek wypłaconych bez odpowiedniej decyzji administracyjnej.

Nie ma także racji skarżący zarzucając naruszenie art. 411 pkt.1 k.c. z tej przyczyny, że jego zdaniem spełniający świadczenie organ administracyjny wiedział, że nie był do zapłaty odsetek zobowiązany. W tym względzie Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko Sądu I instancji, do którego zresztą nie odniesiono się szczegółowo w apelacji. Powtórzyć zatem można tylko za Sądem I instancji, że nie sposób mówić spełnieniu świadczenia polegającego na wypłacie odsetek bez istnienia ku temu zobowiązania, skoro przepis z art.132 ust.2 ustawy o gospodarce nieruchomościami nakłada obowiązek zapłaty odsetek z tytułu opóźnienia lub zwłoki w zapłacie odszkodowania.

Reasumując, Sąd Apelacyjny w pełni podzielił wniosek prawny Sądu I instancji, że roszczenie powoda znajdowało uzasadnienie w treści art. 410 k.c. w zw. z art.405 k.c. Do argumentów Sądu Okręgowego dodać jedynie można, że ewentualne odszkodowanie ustalone na podstawie nowej decyzji administracyjnej podlegać będzie waloryzacji na dzień jego zapłaty ( art.132 ust.3 ustawy z dnia 21.08.1997r.), podobnie jak kwota wypłacona na podstawie decyzji uchylonej ( art.132 ust.3a). Tym bardziej czyni to roszczenie zwrotu świadczenia w postaci odsetek uzasadnionym.

Na podzielenie natomiast zasługiwał zarzut naruszenia art. 455 k.c.

W judykaturze i doktrynie ugruntowany jest pogląd, że zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy, co oznacza że termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art.455 k.c. ( np. wyrok S.N. z 22.03.2001r., sygn. V CKN 769/00, OSNC 2001 nr 11, poz.166 czy uchwała S.N. z 26.11.2009r. sygn. III CZP 102/09, OSNC 1010 nr.5, poz.75 i przytoczone w ich uzasadnieniu dalsze orzeczenia S.N.).

Okoliczność , że z chwilą odpadnięcia podstawy świadczenia pozwany stał się bezpodstawnie wzbogacony a powód uprawniony do żądania zwrotu świadczenia, nie implikował więc oceny o powstaniu stanu opóźnienia w zwrocie świadczenia uzasadniającego zasądzenie odsetek na podstawie art.481 par.1 k.c. Pozwany popadł w opóźnienie ze spełnieniem swojego świadczenia dopiero po upływie wyznaczonego mu przez powoda terminu do zwrotu świadczenia.

Pozwany popadł w opóźnienie z dniem 30 maja 2014r. tj. po upływie wyznaczonego mu przez powoda terminu w wezwaniu z dnia 15 maja 2014r. doręczonego mu niewątpliwie najdalej w dniu 29 maja 2014r.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 par.1 k.p.c. zmieniła zaskarżony wyrok w części rozstrzygnięcia o odsetkach i na podstawie art.385 k.p.c. oddalił apelację w pozostałej części jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art.98 par.1 i 3 k.p.c. w zw. z par.6 pkt.7 i par.12 ust.1 pkt.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Jerzy Geisler Ewa Staniszewska Hanna Małaniuk