Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 kwietnia 2022 r.

S ąd Apelacyjny w W. III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie: Przewodniczący Sędzia SA Ewa Stryczyńska

Protokolant: sekretarz sądowy Beata Wachowicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 kwietnia 2022 r.

sprawy J. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

o wartość kapitału początkowego i wysokość emerytury

na skutek apelacji J. P. oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 19 marca 2019 r. sygn. akt XIV U 499/16

I.  odrzuca apelację J. P. w odniesieniu do punktów 1), 2) i 3) zaskarżonego wyroku;

II.  oddala apelację J. P. w pozostałej części;

III.  oddala apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.;

IV.  przyznaje adwokat A. K. kwotę 2700,00 (dwa tysiące siedemset) złotych podwyższoną o kwotę podatku od towarów i usług wyliczoną według stawki podatku obowiązującej dla tego rodzaju czynności na podstawie przepisów o podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej J. P. z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, którą to kwotę wypłaci ze środków Skarbu Państwa Sąd Apelacyjny w Warszawie.

Ewa Stryczy ńska

Sygn. akt III AUa 1275/19

UZASADNIENIE

Decyzją z 17 grudnia 2015 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. ustalił J. P. kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. Wskaźnik wysokości podstawę wymiaru kapitału początkowego wyniósł 46,93%, zaś kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 55.334,84 zł.

Decyzją z 18 grudnia 2015 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. przeliczył J. P. emeryturę od 6 grudnia 2015 r. tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Od 1 stycznia 2016 r. emerytura brutto wyniosła 920,49 zł.

Odwołania od powyższych decyzji złożył J. P., wskazując, że organ rentowy nieprawidłowo wyliczył okresy składkowe i zaniżył je na 12 lat i 5 miesięcy oraz okres nieskładkowe i zaniżył je do 2 miesięcy, podczas gdy zdaniem ubezpieczonego posiada on dłuższe okresy składkowe. Ubezpieczony podał, że organ rentowy nie zaliczył okresu od 1 kwietnia 1978 r. do 31 grudnia 1989 r., gdy tym czasie pracował jako sprzedawca w (...) w W. i otrzymał z okresu tego zatrudnienia świadectwo pracy.

W odpowiedzi na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. wniósł o ich oddalenie. W uzasadnieniu organ rentowy podał, że do stażu pracy nie zaliczono okresu pracy od 1 kwietnia 1978 r. do 31 grudnia 1989 r. w (...)w W., ponieważ przy wniosku o emeryturę odwołujący się złożył niepoświadczoną kserokopię świadectwa pracy, które jest przekreślone i druku Rp-7 z ww. zakładu pracy. W świadectwie pracy podany jest okres od 31 grudnia 1976 r. do 31 grudnia 1989 r. na stanowisku agenta punktu kwiatowego (...), natomiast druk Rp-7 opiewa na okres od 21 sierpnia 1979 r. do 31 grudnia 1987 r. Do odwołania odwołujący się ponownie załączył świadectwo pracy (przekreślone) oraz druk Rp-7 poświadczone za zgodność z oryginałem przez Archiwum, jednakże z uwagi na rozbieżności w tych dokumentach ich prawidłowość budzi wątpliwość. Ponadto organ rentowy podał, że Wydział Ubezpieczeń Społecznych poświadczył okres prowadzenia działalności gospodarczej; składki z tego okresu były odprowadzane do 31 marca 1978 r. a następnie od 1 stycznia 1990 r. Organ rentowy do stażu pracy uwzględnił następujące okresy z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, za które zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne: od 1 września 1974 r. do 31 marca 1978 r. oraz od 1 stycznia 1990 r. do 31 grudnia 1998 r. (w tym okres nieskładkowy – zwolnienie z opłacania składek od 1 maja 1994 r. do 30 czerwca 1994 r. z tytułu pobierania zasiłku chorobowego od 14 maja 1994 r. do 20 czerwca 1994 r.) – § 37 rozporządzenia rady Ministrów z 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Następnie organ rentowy podał, że Wydział Ubezpieczeń Społecznych potwierdził zgłoszenie odwołującego się do ubezpieczeń społecznych od 1 września 1978 r. do 30 września 1978 r. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w firmie (...) – Z. O. (okres wpisany do legitymacji ubezpieczeniowej). Okres ten podlega zaliczeniu do stażu pracy.

Decyzją z 20 stycznia 2017 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. ustalił J. P. kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 49,13 %, zaś kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 85.094,35 zł.

Decyzją z 25 stycznia 2017 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. przeliczył J. P. emeryturę od 1 grudnia 2016 r. Od 1 marca 2017 r. emerytura brutto wyniosła 1.385,02 zł.

Odwołania od powyższych decyzji złożył J. P.. Odwołujący się wskazał, że organ źle ustalił jego okresy składkowe i nieskładkowe, źle ustalił kapitał początkowy oraz źle wyliczył wskaźnik wwpw. Organ powinien uwzględnić okres od 1 kwietnia 1978 r. do 31 sierpnia 1978 r. oraz od 1966 r. do 1971 r., gdy współpracował z mamą Z. P. w Z. k. W. przy produkcji wiązanek i wieńców pogrzebowych z dostawą zieleni do kwiaciarń, a po jej śmierci, co miło miejsce 28 grudnia 1971 r., samodzielnego prowadzenia działalności w latach 1972 r. do 1976 r.

W odpowiedzi na odwołania od decyzji z 20 stycznia 2017 r. i z 25 stycznia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. wniósł o ich oddalenie. W uzasadnieniu organ rentowy podał, iż do stażu pracy nie uwzględnił okresów: od stycznia 1972 r. do sierpnia 1974 r. z uwagi na brak dokumentu (zezwolenia) potwierdzającego prowadzenia działalności gospodarczej w tym okresie; od kwietnia 1978 r. do 31 sierpnia 1978 r. oraz od 1 października 1978 r. do 20 sierpnia 1979 r., ponieważ nie został wystarczająco udowodniony; od stycznia 1966 r. do grudnia 1971 r. współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej z matką Z. P.. W związku z informacjami podanymi przez pełnomocnika odwołującego się w piśmie z 2 stycznia 2017 r. Wydział Świadczeń Emerytalno-Rentowych ponownie zwrócił się do Wydziału Ubezpieczeń i Składek o potwierdzenie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych Z. P. jako płatnika składek z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w latach 1961-1971. Po sprawdzeniu w I i II Oddziale ZUS w W. ustalono, że brak jest zgłoszenia takiego płatnika do ubezpieczeń społecznych (nie figuruje w ewidencji ZUS). Wobec tego nie jest również możliwe zaliczenia okresu współpracy z matką.

Zarządzeniem z 21 czerwca 2017 r. sprawy o sygn. akt XIV U 529/17 i XIV U 530/17 zostały połączone ze sprawą o sygn. akt XIV U 499/16.

Wyrokiem z 19 marca 2019 r. S ąd Okręgowy w W. XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżone decyzje z 17 grudnia 2015 r., znak (...) i z 20 stycznia 2017 r., znak (...), w ten sposób, że ustalił, że kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosi 127.776,33 zł, a wwpw wynosi 90,77 % (pkt 1); zmienił zaskarżoną decyzję z 18 grudnia 2015 r., znak (...), w ten sposób, że ustalił, że emerytura na dzień 6 grudnia 2015 r. wynosi 2.043,18 zł (pkt 2); zmienił zaskarżoną decyzję z 25 stycznia 2017 r., znak (...), w ten sposób, że ustalił, że emerytura od 1 grudnia 2016 r. wynosi 2.048,08 zł (pkt 3); oddalił odwołania w pozostałym zakresie (pkt 4) oraz przyznał ze Skarbu Państwa – Kasy Sądu Okręgowego w Warszawie pełnomocnikowi z urzędu adwokatowi A. K. kwotę 900 zł + 23% podatku VAT tytułem pomocy prawnej udzielonej odwołującemu się z urzędu (pkt 5).

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Odwołujący się J. P. w okresie od marca 1966 r. do 1971 r. pomagał swojej matce Z. P., która prowadziła działalność gospodarczą w postaci produkcji wiązanek i wieńców pogrzebowych z dostawą zieleni do kwiaciarni w Z. k. W. przy ul. (...). Odwołujący się robił kółka z wikliny, rwał mech, zbierał gałęzie jodły do wiązanek oraz rozwoził wieńce i wiązanki.

Następnie od 1 stycznia 1972 r. po śmierci matki (Z. P. zmarła 28 grudnia 1971 r.), odwołujący się zaczął prowadzić działalność gospodarczą na własny rachunek i kontynuował ją do czasu nawiązania współpracy z (...) do 31 sierpnia 1974 r. W tym okresie łącznie podatki i składki opłacał na podstawie karty podatkowej do Urzędu Skarbowego w W.. Prowadzona przez odwołującego się działalność polegała na produkcji (wyrobie) wieńców i wiązanek z dostawą stroiszu jodłowego i zieleni do kwiaciarń. Od 18 stycznia 1975 r. odwołujący się posiadał zezwolenie na prowadzenie handlu wewnętrznego – usług nie rzemieślniczych. Od 31 grudnia 1976 r. na podstawie umowy Nr (...) zawartej z (...) W. odwołujący się dostarczał jodłę w ilościach i asortymencie oraz terminach określonych przez(...)w 1977 r. Ubezpieczony z tytułu działalności gospodarczej podlegał ubezpieczeniu do 31 marca 1978 r. (wynagrodzenia za 1978 r. wyniosło 9.000 zł).

W okresie od 1 września 1978 r. do 30 września 1978 r. odwołujący się był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w firmie (...) – Z. O. – okres wpisany do legitymacji ubezpieczeniowej (wynagrodzenie 2.500 zł).

W okresie od 21 sierpnia 1979 r. do 31 grudnia 1989 r. odwołujący się był zatrudniony w (...) na stanowisku agenta punktu kwiatowego nr (...) (...) na podstawie umowy agencyjnej, która została rozwiązana wypowiedzeniem dzierżawy terenu. Opłacał ryczałt i ubezpieczenie za zatrudnionych pracowników. W tym okresie otrzymywał następujące wynagrodzenie: w 1979 r. – 37.050 zł; 1980 r. – 102.600 zł; w 1981 r. – 102.600 zł; w 1982 r. – 140.636 zł; w 1983 r. – 223.500 zł; w 1984 r. – 228.000 zł; w 1985 r. – 228.000 zł; w 1986 r. – 228.000 zł; w 1987 r. – 203.300 zł; w 1988 r. – 228.000 zł; w 1989 r. – 546.000 zł.

Staż pracy ubezpieczonego kształtuje się następująco: okres składkowy 25 lat, 6 miesięcy i 1 dni, okres nieskładkowy 2 miesiące, łącznie 25 lat, 8 miesięcy i 11 dni.

Wskaźnik wpw dla potrzeb kapitału początkowego z 10 lat kalendarzowych z okresu 1977-1986 wynosi 90,77 % i jest korzystniejszy niż wyliczony z 20 lat kalendarzowych (który wnosi 73,55%).

Kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. dla odwołującego się wynosi 127.776,33 zł.

Wysokość emerytury na dzień jej przyznania, tj. na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego ((...)) wyniosła 2.043,18 zł [418.626,07 zł (zwaloryzowany kapitał początkowy) + 13.302,08 zł (zewidencjonowane składki na indywidualnym koncie) = 431.928,15 zł; 431.928,15 zł: 211,40 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) = 2.043,18 zł]. Waloryzacja w 2016 r. – 2.048,08 zł.

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny sprawy na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, jak też w aktach rentowych, w aktach osobowych odwołującego się, częściowo na podstawie zeznań powołanych w sprawie świadków T. K., R. M., E. P., częściowo zeznań odwołującego się oraz na podstawie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że dał wiarę dokumentom (za wyjątkiem świadectwa pracy z 7 maja 1990 r.), gdyż żadna ze stron nie kwestionowała ich wartości dowodowej, a nadto brak jakichkolwiek podstaw by podważyć ich rzetelność czy prawidłowość. Sąd pierwszej instancji podniósł, że nie uznał świadectwa pracy z 7 maja 1990 r. na potwierdzenie okresu zatrudnienia od 31 grudnia 1976 r. do 31 grudnia 1989 r., ponieważ – jak wynika z akt rentowych – ubezpieczony opłacał składki na ubezpieczenia do 31 marca 1978 r. Z wpisu w legitymacji ubezpieczeniowej wynika że w okresie od 1 września 1978 r. do 30 września 1978 r. odwołujący się był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w firmie (...) – Z. O.. Z załączonego druku Rp-7 z 7 listopada 2002 r. wynika, że odwołujący się był zatrudniony w (...) na stanowisku agenta punktu kwiatowego nr (...) (...) na podstawie umowy agencyjnej od 21 sierpnia 1979 r. do 31 grudnia 1987 r. Od 1 stycznia 1988 r. odwołujący się przeszedł do (...) ul. (...) w W. (który wystawił świadectwo pracy z 7 maja 1990 r.). Z akt osobowych z (...) i załączonego tam świadectwa pracy z 6 listopada 2002 r. wynika, że odwołujący się zawarł umowę z (...)w W. 21 sierpnia 1979 r. (do 31 grudnia 1989 r.). Nadto z kwestionariusza osobowego, który został wypełniony ręcznie przez odwołującego się wynika, że do marca 1978 r. był zatrudniony w (...) jako dostawca stroiszu jodłowego. Sąd uznał w tych okolicznościach, że odwołujący się w kwestionariuszu osobowym w rubryce przebieg pracy zawodowej wpisał prawdziwe dane. Z powyższego wynika, że brak jest udokumentowania aby od 1 kwietnia 1978 r. do 31 sierpnia 1978 r. oraz od 1 października 1978 r. do 20 sierpnia 1979 r. odwołujący się prowadził działalność gospodarczą i podlegał ubezpieczeniom społecznym. Odwołujący się ani jego pełnomocnik nie przedstawili na tą okoliczność żadnych dowodów.

Zgodnie z obowiązującą zasadą kontradyktoryjności znajdującą wyraz w art. 6. k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepis ten zobowiązuje strony do wskazywania wszelkich dowodów na swoje twierdzenia. Sąd pierwszej instancji wskazał, że zasada ta znajduje zastosowanie również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, których przedmiotem są odwołania ubezpieczonych od decyzji organów rentowych. Tymczasem w toku postępowania odwołujący się nie przedstawił żadnych dokumentów, które pozwoliłyby dokonać innych ustaleń faktycznych, ani dokumentów pozwalających na stwierdzenie, że w okresach od 1 kwietnia 1978 r. do 31 sierpnia 1978 r. oraz od 1 października 1978 r. do 20 sierpnia 1979 r. odwołujący się prowadził działalność gospodarczą lub był zatrudniony. Sąd Okręgowy dał wiarę zeznaniom powołanych w sprawie świadków odnośnie okresu od 1966 r. do 1971 r. w zakresie w jakim pomagał swojej matce Z. P., która prowadziła działalność gospodarczą. Jednak nie dał wiary w części w jakim usiłowali przekonać, że były za ten okres odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne za odwołującego się. Nie wynika to ani z analizy zeznań świadków, ani z pisma Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. gdzie podano, że nie można potwierdzić okresu ubezpieczenia odwołującego się w latach 1966-1972 ponieważ w Inspektoracie nie figuruje płatnik składek Z. P.. Ponadto świadek T. K. zeznał, że „Trudno mi powiedzieć w jakim okresie widziałem odwołującego się jako petenta, ale wydaje mi się, że do końca lat 60-tych do lat 70-tych.”. Odnośnie opłacania składek zeznał, że: „Trudno mi powiedzieć na temat rozliczenia składek. Czy na własny rachunek prowadził, czy był zatrudniony u matki i matka odprowadzała składki jako od pracownika. Tego nie wiem”. Świadek R. M. zeznał: „… nie wiem czy za odwołującego się były odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne …” oraz „Ja w czasie kiedy składki opłacała pani Z. P. nie mam wiedzy czy składki były opłacane również za odwołującego się”.

Sąd wskazał, że z art. 7 ustawy z 8 czerwca 1972 r. o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników wynika, że za okres ubezpieczenia uważa się miesiące kalendarzowe, w których rzemieślnik lub osoba współpracująca z rzemieślnikiem objęci byli ubezpieczeniem, jeżeli za te miesiące zostały opłacone składki na ubezpieczenie, oraz okresy przerw w wykonywaniu rzemiosła lub pracy w rzemiośle, spowodowanych niezdolnością do pracy po dniu wejścia w życie ustawy, nie więcej jednak niż 3 miesiące w roku kalendarzowym. Z analizy zeznań świadków nie wynika bezsprzecznie, aby odwołujący się faktycznie prowadził razem z matką działalność gospodarczą oraz, że były za niego w tym okresie opłacane składki. Prowadzenie działalności zarobkowej na własny rachunek w zakresie handlu i usług przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu, jeżeli odpowiadało warunkom ubezpieczenia, stanowi okres składkowy wymieniony w art. 6 ust. 2 pkt 14 lit. b) ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Brak jest natomiast podstawy prawnej do uznania za okres składkowy okresu współpracy przy prowadzeniu takiej działalności przed 1 września 1974 r., tj. przed objęciem obowiązkowym ubezpieczeniem z tego tytułu osób współpracujących (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 28 kwietnia 2010 r., III AUa 3484/09). Nadto w rozporządzeniu Rady Ministrów z 31 lipca 1974 r. w sprawie ubezpieczenia społecznego osób prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek (Dz. U. z 10 sierpnia 1974 r.) okres współpracy przy prowadzeniu działalności – § 1 ust. 2 nie został wymieniony w § 3 ust. 2 pkt 1 pozwalającym zaliczyć do okresu ubezpieczenia przed dniem objęcia ubezpieczeniem jedynie osoby prowadzące działalność. Sąd Okręgowy dał wiarę zeznaniom powołanych w sprawie świadków oraz odwołującemu się w zakresie prowadzenia przez odwołującego się po śmierci matki Z. P. działalności gospodarczej w okresie od 1 stycznia 1972 r. do 31 sierpnia 1974 r. W tym zakresie zeznania były logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego oraz materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. Prowadzenie przez odwołującego się od 1 stycznia 1972 r. działalności gospodarczej potwierdza również wpis odwołującego się w życiorysie z 14 września 1979 r. oraz wpis w kwestionariuszu osobowym w rubryce ”Przebieg pracy zawodowej” z 17 sierpnia 1979 r. Sąd dał wiarę zeznaniom odwołującego się w części w jakiej pokrywały się z materiałem dowodowym. Ponadto w toku postępowania Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości na okoliczność ustalenia kapitału początkowego odwołującego się w najkorzystniejszym wariancie oraz wyliczenia wysokości emerytury odwołującego się na dzień 6 grudnia 2015 r. w dwóch wariantach: a) przy uwzględnieniu kwot wynagrodzeń wskazanych w zaświadczeniach z 3 października 2002 r. oraz 7 listopada 2002 r. za lata 1979-1989 (k. 118, 119); b) przy uwzględnieniu jako okresu składkowego od 1 stycznia 1972 r. do 31 sierpnia 1974 r. oraz przy uwzględnieniu kwot wynagrodzeń wskazanych w zaświadczeniu z 3 października 2002 r., 7 listopada 2002 r. za lata 1979-1989 r. (k. 119) (k. 296).

Sąd pierwszej instancji uznał, że wariant drugi wyliczony przez biegłą jest prawidłowy bowiem uwzględnia udowodniony staż pracy od 1 stycznia 1972 r. do 31 sierpnia 1974 r. Biegła wskazała, że najkorzystniejszym wskaźnikiem jest wskaźnik liczony z 10 lat kalendarzowych z okresu 1977-1986 r., który wynosi 90,77 %. Kwota kapitału początkowego wyniosła na 1 stycznia 1999 r. 127.776,33 zł. Wysokość emerytury na dzień jej przyznania tj. na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego 6 grudnia 2015 r. wyniosła 2.043,18 zł, po waloryzacji 2016 r. wyniosła 2.048,08 zł.

Przed oparciem ustaleń na opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości Sąd pierwszej instancji dokonał jej analizy pod kątem zupełności, jasności, spójności i prawidłowości podstaw na których ją oparto i doszedł do wniosku, że może ona stanowić podstawę ustaleń w niniejszej sprawie. Powyższa opinia została sporządzona w oparciu o całokształt dostępnej dokumentacji, odnosi się do całego zakresu wynikającego z treści postanowienia dowodowego i wskazuje podstawę prawną jej wydania, dlatego Sąd nie znalazł podstaw do jej kwestionowania. Zgromadzony materiał był zdaniem, Sądu Okręgowego, wystarczający i kompletny do poczynienia ustaleń faktycznych i rozstrzygnięcia sprawy. W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy orzekł, biorąc pod uwagę wymogi procedury, zasady doświadczenia życiowego, reguły logicznego myślenia i pewien poziom świadomości prawnej, według których w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważył materiał dowodowy jako całość, dokonując wyboru określonych środków. Ważąc ich moc oraz wiarygodność, odniósł je do pozostałego materiału w sprawie.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołania zasługiwały częściowo na uwzględnienie.

W myśl art. 173 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Zgodnie z art. 174 ust. 1 tej ustawy kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Po myśli art. 174 ust. 2 ustawy przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy: 1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6; 2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5; 3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2. Zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r., Nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Jak wynika z § 22 ust. 1 tego rozporządzenia, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym (w postępowaniu przed organem rentowym) stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności: legitymacja ubezpieczeniowa; legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia. W § 28 ust. 1 wskazano natomiast, że środkiem dowodowym w postępowaniu przed organem rentowym mogą być również poświadczone za zgodność z oryginałem kopie dokumentów dotyczących okresów składkowych i nieskładkowych, a także wysokości wynagrodzenia, przychodu, dochodu i uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń, wydawane przez jednostki upoważnione do przechowywania dokumentacji zlikwidowanych lub przekształconych zakładów pracy.

W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być dowodzone wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w rozporządzeniu w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami. Nie mają więc zastosowania w postępowaniu sądowym, opartym na zasadzie swobodnej oceny dowodów. Do postępowania dowodowego w tym zakresie mają bowiem zastosowanie ogólne przepisy dotyczące przeprowadzania dowodów w procesie cywilnym. Stosowania przepisów ogólnych nie wyłączają także odrębne unormowania odnoszące się do postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. W związku z powyższym w postępowaniu przed Sądem, także wówczas, gdy przedmiotem sporu jest podstawa wymiaru świadczeń ubezpieczeniowych, fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie mogą być dowodzone wszelkimi dostępnymi środkami, a do Sądu należy ocena ich wiarygodności (wyrok Sądu Najwyższego z 25 lipca 1997 r., II UKN 186/97; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 18 sierpnia 1993 r., III AUr 294/93; wyrok Sądu Najwyższego z 25 lipca 1997 r., II UKN 186/97; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4 marca 1997 r., III AUa 105/97). W razie braku dokumentacji płacowej ubezpieczony – w celu wykazania podstawy wymiaru emerytury – może udowadniać wysokość swoich zarobków w oparciu o jakiekolwiek inne środki dowodowe (np. zeznania świadków, opinie biegłych, dokumentację zastępczą, w tym dokumenty dotyczące wynagrodzenia osób zatrudnionych w podobnych okolicznościach). Ważne jest jedynie to, czy przedłożone sądowi dowody okażą się obiektywnie przekonywujące (wyrok Sądu Najwyższego z 3 lutego 2014 r., sygn. I UK 322/13).

W ocenie Sądu Okręgowego wynik przeprowadzonego w niniejszej sprawie postępowania dowodowego wykazał, że w okresach:

- od 1 stycznia 1972 r. (po śmierci matki) do 31 sierpnia 1974 r. odwołujący się prowadził działalność gospodarczą na własny rachunek, co potwierdzili powołani w sprawie świadkowie oraz sam odwołujący się;

- od 1 września 1978 r. do 30 września 1978 r. odwołujący się był zatrudniony w zatrudniony na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w firmie (...)– Z. O., co potwierdza wpis do legitymacji ubezpieczeniowej;

- od 21 sierpnia 1979 r. do 31 grudnia 1989 r. odwołujący się był zatrudniony w (...) w W. ul. (...), który to okres należy uwzględnić odwołującemu się do wyliczenia kapitału początkowego i emerytury.

Wskaźnik wpw dla potrzeb kapitału początkowego z 10 lat kalendarzowych z okresu 1977-1986 wyniósł 90,77 %. Kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. dla odwołującego się wyniósł 127.776,33 zł. Wysokość emerytury na dzień jej przyznania tj. na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego 6 grudnia 2015 r. wyniosła 2.043,18 zł. Waloryzacja w 2016 r. – 2.048,08 zł.

Odwołanie dotyczące uwzględnienia w wysokości kapitału początkowego oraz emerytury okresu od 1966 r. do 1972 r. nie zasługiwało zdaniem Sadu Okręgowego na uwzględnienie, ponieważ jak wykazano wyżej zgodnie z art. 7 ustawy z 8 czerwca 1972 r. o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników za okres ubezpieczenia uważa się miesiące kalendarzowe, w których rzemieślnik lub osoba współpracująca z rzemieślnikiem objęci byli ubezpieczeniem, jeżeli za te miesiące zostały opłacone składki na ubezpieczenie, oraz okresy przerw w wykonywaniu rzemiosła lub pracy w rzemiośle, spowodowanych niezdolnością do pracy po dniu wejścia w życie ustawy, nie więcej jednak niż 3 miesiące w roku kalendarzowym. Postępowanie dowodowe nie wykazało, że w tym okresie były opłacane za odwołującego się składki.

Odwołanie dotyczące uwzględnienia w wysokości kapitału początkowego oraz emerytury okresu od 1 kwietnia 1978 r. do 31 sierpnia 1978 r. oraz od 1 października 1978 r. do 20 sierpnia 1979 r. również nie zasługiwało na uwzględnienie z powodu braku potwierdzenia, że w tym okresie odwołujący się prowadził działalność gospodarczą lub był zatrudniony.

Apelacje od powy ższego wyroku wywiodły obie strony.

Organ rentowy zaskarżył wyrok w części, tj. w zakresie punktów 1-3, zarzucając wyrokowi:

1. błędną wykładnię przepisów prawa materialnego art. 6 ust. 2 pkt 14, art. 116 ust. l, art. 174 ust. 1 w zw. z art. 133 ust. l pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS; art. 7 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników; § 22 i § 28 rozporządzenia w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe; § 37 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego; art. 6 k.c.

2. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału przez ustalenie wartości kapitału początkowego i wysokości emerytury w oparciu o wariant II opinii biegłego z zakresu księgowości, który uwzględnia okres od 1 stycznia 1972 r. do 31 sierpnia 1974 r., kiedy to wnioskodawca nie był zgłoszony do ubezpieczenia społecznego,

3. naruszenie przepisów postępowania przez przekroczenie granic swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego (art. 233 § 1 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c.).

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 przez ustalenie kapitału początkowego na kwotę 116.755,76 zł; w pkt 2przez ustalenie emerytury na dzień 6 grudnia 2015 r. na kwotę 1.872,38 zł; w pkt 3 przez ustalenie emerytury od 1 grudnia 2016 r. na kwotę 1.876,87 zł oraz oddalenie odwołania w pozostałym zakresie ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Odwołujący się zaskarżył wyrok w części, tj. w zakresie punktów 1-4. Zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie:

1) art. 233 § 1 k.p.c. przez częściowo wadliwe ustalenie stanu faktycznego sprawy w odniesieniu do okresu opłacania za odwołującego się składek na ubezpieczenia społeczne i przyjęcie, że w okresie, kiedy odwołujący się pracował z matką Z. P., tj. w latach 1966-1971 nie były za niego opłacane składki na ubezpieczenia społeczne, podczas gdy z zeznań świadków (wprost E. P. i pośrednio T. K.) wynika, że składki były opłacane, co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy albowiem mogło dojść do zaniżenia wysokości kapitału zakładowego odwołującego się oraz wysokości należnej mu emerytury;

2) art. 286 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. przez brak zażądania dodatkowej opinii tej samej biegłej na okoliczność wysokości kapitału zakładowego i wysokości emerytury z uwzględnieniem również okresu od 1966 do 1971, pomimo że zaistniała taka potrzeba wobec twierdzeń odwołującego się i zeznań świadków oraz pomimo stosownego wniosku złożonego przez pełnomocnika z urzędu w imieniu odwołującego się;

3) art. 7 ustawy z 8 czerwca 1972 r. o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników przez niewłaściwe zastosowanie do okresu współpracy lub zatrudnienia w latach 1966-1971, chociaż ten przepis ustawy może mieć zastosowanie po wejściu w życie ww. ustawy tj. do okresów od 1 stycznia 1973 r.;

4) art. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników, art. 2 ust. 1 i 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników, jak również art. 2 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników w zw. z art. 5 ust. 3 dekretu z 25 czerwca 1954 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin oraz art. 5 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników z 1965 r. poprzez ich niezastosowanie w sprawie do okresu współpracy odwołującego się z matką Z. P. i jego zatrudnienia u niej w latach 1966-1971 i wskutek tego błędne przyjęcie, jakoby nie istniał obowiązek ubezpieczenia odwołującego się z tego tytułu,

5) § 3 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 31 lipca 1974 r. w sprawie ubezpieczenia społecznego osób prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek przez niewłaściwe zastosowanie do okresu 1966-1971, kiedy ww. rozporządzenie nie obowiązywało albowiem weszło w życie 1 września 1974 r. i błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że skoro § 1 ust. 2 nie został wymieniony w ww. przepisie, to okresu współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej w latach 1966-1971 nie można zaliczyć do okresu ubezpieczenia i że do takiego okresu ubezpieczenia można zaliczyć jedynie osoby prowadzące w tym okresie działalność gospodarczą.

Odwołujący się wniósł o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii dotychczasowej biegłej sadowej księgowej T. O. na okoliczność wyliczenia wysokości kapitału początkowego odwołującego w najkorzystniejszym wariancie oraz wyliczenia wysokości należnej mu emerytury na dzień 6 grudnia 2015 r., (oraz uwzględnienia waloryzacji za rok 2016, 2017, 2018, 2019) również przy uwzględnieniu jako okresu składkowego okresu od 1 stycznia 1966 r. do 31 grudnia 1971 r., albowiem wobec twierdzeń odwołującego się oraz zeznań świadków istnieje taka potrzeba, taki wniosek dowodowy był już składany przed Sądem pierwszej instancji (w piśmie przygotowawczym z 5 kwietnia 2018 r. – częściowe zastrzeżenia do opinii z wnioskami dowodowymi, oraz na rozprawie 17 lipca 2018 r., jak również w piśmie przygotowawczym z wnioskami dowodowymi z 26 listopada 2018 r., ale ten wniosek dowodowy został oddalony (wobec czego pełnomocnik z urzędu odwołującego się wniósł zastrzeżenie do protokołu rozprawy z 5 marca 2019 r., sprostowane pismem z 19 marca 2019 r.).

W oparciu o powyższe odwołujący się wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia w pkt 1 przez uwzględnienie odwołania w całości i zmianę zaskarżonych decyzji z 17 grudnia 2015 r. oraz z 20 stycznia 2017 r. w ten sposób, że wartość kapitału początkowego odwołującego się zostanie ustalona z uwzględnieniem okresu od 1966 r. do 1971 r. jako okresu składkowego; zmianę zaskarżonego orzeczenia w pkt 2) i w pkt 3) przez uwzględnienie odwołania w całości i zmianę zaskarżonych decyzji z 18 grudnia 2015 r. oraz z 25 stycznia 2017 r. w ten sposób, że wartość należnej odwołującemu się emerytury zostanie ustalona z uwzględnieniem jako okresu składkowego również okresu od 1966 r. do 1971 r.; zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów postępowania w drugiej instancji, a z ostrożności procesowej, alternatywnie, o przyznanie pełnomocnikowi z urzędu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej odwołującemu się z urzędu w drugiej instancji, przy czym pełnomocnik z urzędu oświadczyła, że opłaty nie zostały zapłacone w całości lub w części, jak również o nieobciążanie odwołującego się kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego z uwagi na trudną sytuację materialną i życiową (ustalona trwała całkowita niezdolność do pracy, niepełnosprawność), jak również chorobę psychiczną (organiczne zaburzenia psychotyczne, nastroju i funkcji poznawczych z zaleceniem objęcia specjalistycznymi usługami opiekuńczymi) i chorobę nowotworową (pobyt w szpitalu i konieczność dalszej terapii).

S ąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja odwołującego się podlegała częściowemu odrzuceniu, a w pozostałej części została oddalona. W całości natomiast została oddalona apelacja organu rentowego, jako bezzasadna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego apelacja odwołującego się w zakresie, w jakim dotyczyła rozstrzygnięć zawartych w punktach 1-3 zaskarżonego wyroku, podlegała odrzuceniu z uwagi na brak gravamen po stronie skarżącego. W tych bowiem punktach sentencji wyroku Sąd Okręgowy uwzględnił w części odwołania od decyzji z 17 grudnia 2015 r., 18 grudnia 2015 r. i 25 stycznia 2017 r.

Apelacja odwołującego się w istocie koncentrowała się wokół kwestii nieuwzględnienia w zaskarżonym wyroku, w stażu pracy odwołującego się, okresu współpracy w latach 1966-1971 z matką Z. P., prowadzącą wówczas działalność gospodarczą.

Tymczasem zagadnienie to zostało objęte wyłącznie punktem 4 zaskarżonego wyroku, w którym Sąd pierwszej instancji oddalił odwołania J. P. w pozostałym zakresie.

Należy zauważyć, że Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe, które wykazało nieprawidłowość oceny organu rentowego w stosunku od następujących okresów aktywności zawodowej ubezpieczonego:

- od 1 stycznia 1972 r. do 31 sierpnia 1974 r., w którym odwołujący się prowadził działalność gospodarczą na własny rachunek;

- od 1 września 1978 r. do 30 września 1978 r., w którym odwołujący się był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w firmie (...)– Z. O.;

- od 21 sierpnia 1979 r. do 31 grudnia 1989 r., w którym odwołujący się był zatrudniony w (...) w W. ul. (...).

Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości na okoliczność ustalenia kapitału początkowego odwołującego się w najkorzystniejszym wariancie. Biegła dokonała wyliczeń wysokości emerytury odwołującego się na dzień 6 grudnia 2015 r. w dwóch wariantach: jeden z nich obejmował kwestionowany przez organ w decyzjach staż pracy od 1 września 1978 r. do 30 września 1978 r., drugi obejmował natomiast kwestionowany przez organ w decyzjach staż pracy w okresach od 1 stycznia 1972 r. do 31 sierpnia 1974 r. oraz od 21 sierpnia 1979 r. do 31 grudnia 1989 r.

Biegła przedstawiła dwa warianty wyliczeń, z których najkorzystniejszy dla ubezpieczonego okazał się wskaźnik liczony z 10 lat kalendarzowych z okresu 1977-1986 r., który wyniósł 90,77 %. Kwota kapitału początkowego wyniosła przy jego uwzględnieniu 127.776,33 zł, zaś wysokość emerytury na dzień jej przyznania, tj. na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego 6 grudnia 2015 r. wyniosła 2.043,18 zł, a po waloryzacji w 2016 r. wyniosła 2.048,08 zł. Sąd pierwszej instancji przyjmując najkorzystniejszy dla odwołującego się wariant wyliczeń, wynikający z opinii biegłej, wydał rozstrzygnięcie zawarte w punktach 1-3 zaskarżonego wyroku, nie uwzględniając jednak w podstawie faktycznej swoich ustaleń i rozstrzygnięcia wszystkich okresów, których wliczenia do stazu ubezpieczeniowego żądał odwołujący się.

W uzasadnieniu uchwały składu 7 Sędziów Sądu Najwyższego z 15 maja 2014 r., której nadano moc zasady prawnej, (sygn. III CZP 88/13) wskazano, że pokrzywdzenie orzeczeniem ( gravamen) zachodzi wtedy, gdy zaskarżone orzeczenie jest obiektywnie w sensie prawnym niekorzystne dla skarżącego, gdyż z punktu widzenia jego skutków związanych z prawomocnością materialną skarżący nie uzyskał takiej ochrony prawnej, którą zamierzał osiągnąć przez procesowo odpowiednie zachowanie w postępowaniu poprzedzającym wydanie orzeczenia (żądanie oddalenia powództwa), a w razie jego braku zaskarżone orzeczenie (np. wyrok zaoczny, nakaz zapłaty) per se wywołuje takie skutki. Gravamen, będąc warunkiem istnienia interesu prawnego w zaskarżeniu orzeczenia, jest przesłanką dopuszczalności środka zaskarżenia, chyba że interes publiczny wymaga merytorycznego rozpoznania tego środka.

Skoro rozstrzygnięcie zawarte w punktach 1-3 zaskarżonego wyroku nie posiada cechy pokrzywdzenia odwołującego się, gdyż uwzględnia, choć w części jego żądania, to w stosunku do nich odwołujący się nie posiadał gravamenu. Brak gravamenu w istocie czynił w tym zakresie apelację niedopuszczalną. Zgodnie zaś z treścią z art. 373 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji odrzuca apelację spóźnioną, nieopłaconą lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również apelację, której braków strona nie usunęła w wyznaczonym terminie.

Maj ąc na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny, na podstawie powołanego przepisu, orzekł jak w punkcie I sentencji.

W punkcie II wyroku Sąd Apelacyjny oddalił apelację odwołującego się w pozostałym zakresie tj. odnoszącym się do rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 4 zaskarżonego wyroku, w którym oddalono odwołania w pozostałej części. Ta „pozostała część” obejmowała okres współpracy odwołującego się z matką (od 1 stycznia 1966 r. do 28 grudnia 1971 r.), okres od 1 kwietnia 1978 r. do 31 sierpnia 1978 r., a także okres od 1 października 1978 r. do 20 sierpnia 1979 r.

Zarzuty apelacji – jak już wskazano – koncentrują się wyłącznie na okresie współpracy odwołującego się z matką, co pozwala uznać, że punkt 4 sentencji zaskarżonego wyroku został zaskarżony w części, w jakiej dotyczył on braku uwzględnienia w wyliczeniach dokonanych przez biegłego, a następnie Sąd, okresu pracy (współpracy) odwołującego się od 1 stycznia 1966 r. do 28 grudnia 1971 r.

Apelujący zgłosił zarzuty podważające ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego związane z powyższym okresem współpracy z Z. P., jednak w ocenie Sądu Apelacyjnego, stanowiły one wyłącznie polemikę strony niezadowolonej z zapadłego rozstrzygnięcia ze stanowiskiem Sądu. Trudno bowiem inaczej ocenić stanowisko skarżącego skoro nie zgłosił on w wywiedzionej apelacji żadnych dowodów na okoliczność opłacania przez jego matkę składek na ubezpieczenia społeczne, a przedstawiona przez niego interpretacja zgromadzonego dotychczas materiału dowodowego w żadnym razie, nie jest przekonująca. Apelujący wywodził bowiem, że z zeznań świadków wynikało, że składki na ubezpieczenia społeczne za niego jako współpracującego z osobą prowadzącą działalność gospodarczą, były opłacane przez jego matkę Z. P.. Twierdzenie takie nie znajduje jednak potwierdzenia w treści zeznań świadków, do czego Sąd pierwszej instancji skrupulatnie odniósł się w motywach wyroku, przytaczając te fragmenty zeznań świadków, które odnosiły się do tej kwestii i tym samym obalając twierdzenia strony odwołującej się. I tak Sąd Okręgowy wskazał, że świadek T. K. zeznał, że: „trudno mi powiedzieć na temat rozliczenia składek. Czy na własny rachunek prowadził, czy był zatrudniony u matki i matka odprowadzała składki jako od pracownika. Tego nie wiem”, z kolei świadek R. M. zeznał: „… nie wiem czy za odwołującego się były odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne …” oraz „Ja w czasie kiedy składki opłacała pani Z. P. nie mam wiedzy czy składki były opłacane również za odwołującego się”. Z wypowiedzi tych nie sposób wywnioskować, jak sugeruje apelujący, że stanowią one potwierdzenie podlegania ubezpieczeniom społecznym i odprowadzania składek za okres pracy (współpracy) odwołującego się z Z. P. od 1 stycznia 1966 r. do 28 grudnia 1971 r. W świetle powyższego formułowanie w apelacji skarżącego zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. należy uznać za nieuprawnione.

Sąd Apelacyjny, nie znajdując podstaw do kwestionowania poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych, przyjmuje je za własne, czyniąc je jednocześnie podstawą własnego rozstrzygnięcia, bez potrzeby ponownego, szczegółowego ich przytaczania.

W związku z twierdzeniami apelującego, zawartymi w apelacji, Sąd odwoławczy, postanowił w ramach uzupełnienia postępowania dowodowego dopuścić dowód z jego przesłuchania na okoliczność ustalenia, że jego okres aktywności zawodowej od 1966 r. do 1971 r. był okresem składkowym. Odwołujący się nie wskazał jednak żadnych konkretnych faktów, które mogłyby stanowić jednoznaczne potwierdzenie, że jego matka w latach 1966-1971 opłacała za niego jako za osobę zatrudnianą czy współpracującą, składki na ubezpieczenia społeczne, ergo że okres ten był dla niego okresem składkowym. Odwołujący się w toku przesłuchania przyznał wprost, że dokumentów żadnych na tę okoliczność nie posiada, twierdził natomiast, że był zgłoszony przez matkę w „karcie podatkowej”. W tym zakresie nie sposób zeznaniom ubezpieczonego odmówić wiary, jednak nie zawierały one żadnych nowych wiadomości, przydatnych do wykazania faktu opłacania przez jego matkę składek w okresie od 1 stycznia 1966 r. do 28 grudnia 1971 r.

Sąd Apelacyjny postanowił o oddaleniu pozostałych wniosków dowodowych odwołującego się, które zostały zawarte w apelacji oraz w pismach procesowych z 22 lipca 2020 r. i 17 sierpnia 2020 r. Wnioski o przesłuchanie świadków I. G. i P. B. zmierzały do wykazania faktów nieistotnych dla rozstrzygnięcia, gdyż dotyczyły okoliczności związanych z prowadzeniem działalności przez Z. P. oraz współpracy odwołującego się z matką, a te okoliczności nie były kwestionowane ani przez Sąd Okręgowy ani nie są kwestionowane obecnie przez Sąd Apelacyjny. Nie było bowiem kwestią sporną, że odwołujący się wspierał matkę w prowadzeniu przez nią działalności gospodarczej, pomagają jej, spór dotyczył bowiem tego, czy okres ten może zostać zaliczony odwołującemu się jako okres składkowy. Wątpliwości będące osią sporu dotyczą zagadnienia związanego z odprowadzaniem składek na ubezpieczenia społeczne przed Z. P., a okoliczność ta nie została zakreślona w żadnej z tez dowodowych. Okoliczności tej nie sposób wywieźć również z innych faktów, na które wnioskowani świadkowie mieliby zeznawać.

Podobnie należy ocenić wniosek o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii dotychczasowej biegłej sadowej księgowej T. O.. W tezie dowodowej wskazano, że biegła miałaby udzielić wyjaśnień na okoliczność wyliczenia wysokości kapitału początkowego odwołującego się w najkorzystniejszym wariancie oraz wyliczenia wysokości należnej mu emerytury na dzień 6 grudnia 2015r, (oraz waloryzacji na rok 2016, 2017, 2018, 2019) również przy uwzględnieniu jako okresu składkowego okresu od 1 stycznia 1966 r. do 31 grudnia 1971 r. Tymczasem uwzględnienie okresu od 1 stycznia 1966 r. do 31 grudnia 1971 r. wymaga poczynienia uprzednich ustaleń faktycznych przez Sąd, aby możliwe było takie sformułowanie założeń do opinii biegłego, by istniały uzasadnione podstawy do uwzględnienia tego okresu. Sąd takich podstaw nie znalazł, bo nie pozwalał na nie materiał dowodowy zebrany w sprawie. Opinia biegłego w żadnym razie nie mogła dostarczyć takich ustaleń, gdyż nie należy to do zakresu wiadomości specjalnych w ramach których może wypowiadać się biegły. Wniosek ten jest zatem, w świetle materiału dowodowego, który został dotychczas zgromadzony, nieprzydatny do rozstrzygnięcia sprawy ze względu na to, że dowody zgromadzone w sprawie nie dają podstaw do zakwalifikowania ww. okresu jako składkowego.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że ocena Sądu Okręgowego, że okres współpracy w odwołującego się z matką w latach 1966-1971, nie może zostać uwzględniony w wyliczeniach kapitału początkowego i wysokości emerytury, była prawidłowa. Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podziela argumentację prawną przytoczoną przez Sąd pierwszej instancji na poparcie tejże oceny.

Maj ąc to na uwadze, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., w punkcie II sentencji, orzekł o oddaleniu apelacji J. P. w pozostałej części.

Przechodząc do apelacji organu rentowego należy zauważyć, że podjęto w niej próbę wzruszenia ustaleń faktycznych. Próba ta okazała się jednak nieskuteczna. Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. został sformułowany zbyt lakonicznie, aby mógł podlegać rozważeniu. Kwestionując ocenę materiału dowodowego należy przede wszystkim wskazać dowody, które zostały niewłaściwie (z punktu widzenia apelującego) ocenione przez Sąd pierwszej instancji, a dalej przedstawić także na czym ta niewłaściwa ocena miałaby polegać, tj. wskazać jakie kryteria oceny dowodów zostały złamane przez Sąd a quo. Tego w omawianym zarzucie zabrakło.

Jeśli chodzi o zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c., to przewidywał on (w brzmieniu obowiązującym do 6 listopada 2019 r., obecnie art. 3271 k.p.c., obowiązujący od 7 listopada 2019 r., zatem po dacie wniesienia apelacji w tej sprawie), że uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Jednakże trzeba mieć na uwadze, że zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu całkowicie uniemożliwia dokonanie oceny instancyjnej wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego. W sprawie niniejszej taka sytuacja nie zaistniała. Motywy rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji, zarówno w warstwie faktycznej, dowodowej, jak i prawnej, zostały wyrażone w uzasadnieniu w sposób, który umożliwia kontrolę instancyjną orzeczenia. Trzeba również wskazać, że nieprzekonujący charakter wywodów Sądu pierwszej instancji, może być podstawą wytykania błędów proceduralnych, czy kwestionowania zasadności orzeczenia, a nie podważania formalnej zawartości uzasadnienia.

Nie można zgodzić się z zarzutem, w ramach którego podniesiono sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału przez ustalenie wartości kapitału początkowego i wysokości emerytury w oparciu o wariant II opinii biegłego z zakresu księgowości, który uwzględnia okres od 1 stycznia 1972 r. do 31 sierpnia 1974 r., kiedy to wnioskodawca nie był zgłoszony do ubezpieczenia społecznego. Organ podważając uwzględnienie w stażu pracy odwołującego się okresu od 1 stycznia 1972 r. do 31 sierpnia 1974 r. powinien odnieść się do wyłożonych w uzasadnieniu argumentów przedstawiających powody uznania takiego stanu rzeczy. Nie można skutecznie zakwestionować tych ustaleń przez odniesienie się do wyliczeń biegłej, która dokonywała ich w oparciu o ustalenia zakreślone w tezie dowodowej jako sformułowane przez Sąd założenia do opinii.

W ocenie Sądu Apelacyjnego organ nie zdołał skutecznie podważyć ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji.

Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się również uchybień przepisom prawa materialnego. Sąd Okręgowy gruntownie dokonał prawidłowej subsumpcji i zastosował właściwe przepisy materialne i dokonał poprawnej ich wykładni.

Z tych wzgl ędów, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł o oddaleniu apelacji organu rentowego w punkcie III wyroku.

W punkcie IV sentencji wyroku Sąd Apelacyjny, mając na uwadze przegrany przez odwołującego się proces na etapie postępowania odwoławczego, przyznał pełnomocnikowi z urzędu J. P. – adwokat A. K. ze Skarbu Państwa, koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej mu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym. Wedle oświadczenia złożonego przez tegoż pełnomocnika przed Sądem koszty te nie zostały uiszczone przez odwołującego się w całości ani w części. Wysokość kosztów została ustalona na podstawie § 8 pkt 6 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2019 r. poz. 18) z uwzględnieniem faktu, że przed Sądem pierwszej instancji odwołującego się reprezentował ten sam adwokat. Kwota przyznana pełnomocnikowi została powiększona, zgodnie z § 4 ust. 3 ww. rozporządzenia o kwotę podatku od towarów i usług wyliczoną według stawki podatku obowiązującej dla tego rodzaju czynności na podstawie przepisów o podatku od towarów i usług.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji wyroku.

SSA Ewa Stryczy ńska