Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lipca 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Tomasz Choczaj

Protokolant: Agnieszka Sobolczyk

po rozpoznaniu w dniu 30 czerwca 2022 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa D. K., J. K. i B. K.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie ewentualnie o ustalenie

1.  ustala, że umowa kredytu na cele mieszkaniowe E. nr (...), która została zawarta przez D. K., (...) Bank S.A. z siedzibą
w W. w dniu 24 września 2007 r., jest nieważna;

2.  zasądza od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą
w W. na rzecz powoda D. K. kwotę:

a)  51 110,48 zł (pięćdziesiąt jeden tysięcy sto dziesięć złotych 48/100), w tym kwotę: 49 910,48 zł (czterdzieści dziewięć tysięcy dziewięćset dziesięć złotych 48/100) wraz z ustawowymi odsetkami
za opóźnienie od dnia 29 grudnia 2020 roku do dnia zapłaty
i 1 200,00 zł (jeden tysiąc dwieście złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18 lutego 2021 roku do dnia zapłaty,

b)  45 462,29 CHF (czterdzieści pięć tysięcy czterysta sześćdziesiąt dwa franki szwajcarskie 29/100), w tym kwotę: 41 674,18 CHF (czterdzieści jeden tysięcy sześćset siedemdziesiąt cztery franki szwajcarskie 18/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie
od dnia 29 grudnia 2020 roku do dnia zapłaty i 3 788,11 CHF (trzy tysiące siedemset osiemdziesiąt osiem franków szwajcarskich 11/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 10 listopada 2021 roku do dnia zapłaty,

c)  15 163,89 zł (piętnaście tysięcy sto sześćdziesiąt trzy złote 89/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  oddala powództwo D. K. w pozostałej części;

4.  zasądza od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą
w W. na rzecz powoda J. K. kwotę:

a)  25 555,23 zł (dwadzieścia pięć tysięcy pięćset pięćdziesiąt pięć złotych 23/100), w tym kwotę: 24 970,23 zł (dwadzieścia cztery tysiące dziewięćset siedemdziesiąt złotych 23/100) wraz
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29 grudnia 2020 roku do dnia zapłaty i kwotę 585,00 zł (pięćset osiemdziesiąt pięć złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18 lutego 2021 roku do dnia zapłaty,

b)  5 445,98 CHF (pięć tysięcy czterysta czterdzieści pięć franków szwajcarskich 98/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29 grudnia 2020 roku do dnia zapłaty,

c)  3 600,00 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

5.  oddala powództwo J. K. w pozostałej części;

6.  zasądza od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą
w W. na rzecz powoda B. K. kwotę:

a)  25 555,24 zł (dwadzieścia pięć tysięcy pięćset pięćdziesiąt pięć złotych 24/100), w tym kwotę: 24 970,24 zł (dwadzieścia cztery tysiące dziewięćset siedemdziesiąt złotych 24/100) wraz
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29 grudnia 2020 roku do dnia zapłaty i kwotę 585,00 zł (pięćset osiemdziesiąt pięć złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18 lutego 2021 roku do dnia zapłaty,

b)  5 445,98 CHF (pięć tysięcy czterysta czterdzieści pięć franków szwajcarskich 98/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29 grudnia 2020 roku do dnia zapłaty,

c)  3 600,00 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

7.  oddala powództwo B. K. w pozostałej części;

8.  nakazuje pobrać od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą
w W. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 1 000,00 zł (jeden tysiąc złotych) tytułem brakujących kosztów sądowych.

Sygn. akt I C 199/21

UZASADNIENIE

D. K. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Bank (...) S.A. na jego rzecz kwoty 51 110,48 zł oraz kwoty 41 674,18 CHF - wraz
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 29 grudnia 2020 r. do dnia zapłaty; ewentualnie o ustalenie, iż umowa kredytu hipotecznego z 24 września 2007 r.
o nr (...) jest nieważna i o zasądzenie
od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu.

I. K. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) Bank (...) S.A. na jej rzecz kwoty 51 110,48 zł oraz kwoty 10 891,96 CHF - wraz
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 29 grudnia 2020 r. do dnia zapłaty; ewentualnie o ustalenie, iż umowa kredytu hipotecznego z 24 września 2007 r.
o nr (...) jest nieważna i o zasądzenie
od pozwanego na jej rzecz kosztów procesu.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie
od powodów na jego rzecz pozwanego kosztów procesu. Podniósł zarzut przedawnienia, a także ewentualny zarzut potrącenia i zatrzymania.

Pełnomocnik powodów pismem z 28 maja 2021 r. - wobec śmierci powódki I. K. - zmodyfikował powództwo wnosząc o zasądzenie
od pozwanego na rzecz powoda D. K. kwoty 51 110,48 zł oraz kwoty 41 674,18 CHF - wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 29 grudnia 2020 r. do dnia zapłaty; na rzecz powoda J. K. kwoty 25 555,23 zł oraz kwoty 5 445,98 CHF - wraz z ustawowymi odsetkami
za opóźnienie od 29 grudnia 2020 r. do dnia zapłaty; na rzecz B. K. kwoty 25 555,23 zł oraz kwoty 5 445,98 CHF - wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 29 grudnia 2020 r. do dnia zapłaty; a także
o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu.

W odpowiedzi na tak sprecyzowane powództwo pozwany podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko.

W piśmie procesowym z 8 października 2021 r. pełnomocnik powodów wniósł o ustalenie, że umowa kredytu hipotecznego z 24 września 2007 r.
o nr (...) jest nieważna; o zasądzenie
od pozwanego na rzecz powoda: D. K. kwoty 51 110,48 zł oraz kwoty 45 462,29 CHF, w tym kwoty 51 110,48 zł oraz kwoty 41 674,18 - wraz
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 29 grudnia 2020 r. do dnia zapłaty
i kwoty 3 788,11 CHF wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwanemu odpisu tego pisma do dnia zapłaty; J. K. kwoty 25 555,23 zł oraz kwoty 5 698,84 CHF, w tym kwoty 25 555,23 zł oraz kwoty 5 445,98 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 29 grudnia 2020 r. do dnia zapłaty i od kwoty 252,86 CHF wraz z ustawowymi odsetkami
za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanemu odpisu tego pisma do dnia zapłaty; B. K. kwoty 25 555,24 zł oraz kwoty 5 698,84 CHF, w tym kwoty 25 555,23 zł oraz kwoty 5 445,98 CHF wraz z ustawowymi odsetkami
za opóźnienie od 29 grudnia 2020 r. do dnia zapłaty i od kwoty 252,86 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanemu odpisu tego pisma do dnia zapłaty; a także o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu.

W odpowiedzi na tak sprecyzowane powództwo pozwany podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

I. K. i D. K. w momencie zawierania umowy kredytu byli małżeństwem. D. K. był zawodowym strażakiem, I. K. była nauczycielką. Nie prowadzili działalności gospodarczej, nie mieli rozdzielności majątkowej. Potrzebowali pieniędzy na budowę domu. Oboje udali się do pozwanego banku z polecenia znajomych, gdzie zaproponowano im kredyt we franku szwajcarskim. Kredyt w (...) przedstawiano jako korzystniejszy, tańszy, dlatego go wybrali. Potrzebowali 300 000,00 zł. Odbyli trzy spotkania
z pracownikami banku. Zostali zapewnieni, iż jest to kredyt bezpieczny, a frank szwajcarski jest walutą stabilną. Nie przedstawiono im symulacji kursu waluty. Nie mieli możliwości ingerowania w treść umowy, (dowód: zeznania powoda D. K. - k. 454 verte - 455 i nagranie rozprawy z 30 czerwca 2022 r. - płyta - koperta - k. 458, minuta od 00:23:45 do 00:41:30 w zw.
z informacyjnymi wyjaśnieniami - k. 279 verte i nagranie rozprawy z 16 września 2021 r. - płyta - koperta - k. 458, minuta od 00:09:29 do 00:25:25) .

Do zawarcia umowy (...) nr (...)
przez I. K. i D. K. z poprzednikiem prawnym pozwanego doszło 24 września 2007 r. Dotyczyła ona kwoty 300 000,00 zł. Kredyt był denominowany do franka szwajcarskiego. Okres kredytowania wynosił 300 miesięcy. Podstawą do ustalenia oprocentowania była stawka LIBOR
3-miesięczny, z zaokrągleniem do dwóch miejsc po przecinku, publikowana
na stronie (...) serwisu (...) lub też na jakimkolwiek ekranie zastępczym o godzinie 11:00 czasu „londyńskiego” z dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania zmiany. W przypadku, gdy w okresie kredytowania wysokość oprocentowania przekroczyłaby czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP stopa procentowa kredytu będzie równa czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP. Kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, która na dzień sporządzenia umowy wynosiła 4,30 % w stosunku rocznym (RRSO 4,81 %). Była ona ustalana jako suma stopy referencyjnej LIBOR 3-miesieczny oraz stałej marży w wysokości 1,40 punktów procentowych. Oprocentowanie zmieniało się w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3-miesięczny. Spłata miała nastąpić w miesięcznych ratach kapitałowo - odsetkowych, w równej wysokości. Zabezpieczeniem kredytu miała być hipoteka umowna kaucyjna do kwoty 600 000,00 zł, cesja praw polisy ubezpieczenia budowy domu jednorodzinnego od ognia i innych zdarzeń losowych, cesja praw
z umowy ubezpieczenia domu jednorodzinnego od ognia i innych zdarzeń losowych. Bank pobierał prowizję za przygotowanie kredytu w kwocie 1 800,00 zł, co stanowiło 0,60 % kwoty przyznanego kredytu. Integralną częścią umowy były ogólne warunki kredytowania w zakresie udzielania kredytów na cele mieszkaniowe i pożyczek hipotecznych. Powodowie poświadczyli w umowie,
że je otrzymali, zapoznali się z ich treścią i wyrazili zgodę na ich stosowanie.
Ponadto poświadczyli, że zostali powiadomieni o ryzyku związanym ze zmianą kursów walut i że rozumieją wynikające z tego konsekwencje, (dowód: umowa kredytu - k. 29 - 32) .

Zgodnie z umową, kredyt miał zostać przeznaczony na finansowanie budowy budynku mieszkalnego jednorodzinnego na nieruchomości zlokalizowanej w miejscowości Z., ul. (...), (dowód: umowa kredytu - k. 29 - 32) .

Kredyt został wypłacony powodom w trzech transzach w walucie polskiej, co było zgodne z umową i aneksem nr (...) i aneksem nr (...), przy zastosowaniu kursu kupna dewiz dla franka szwajcarskiego zgodnie z tabelą kursów obowiązującą
w pozwanym banku w dniu uruchomienia kredytu (§ 4 ust. 1). Pierwsza transza została wypłacona 28 września 2007 r. w wysokości 100 000,00 zł, co stanowiło 44 802,87 CHF, druga - 21 grudnia 2007 r. w wysokości 100 000,00 zł,
co stanowiło 47 085,41 CHF, a trzecia - 21 kwietnia 2008 r. w wysokości 100 000,00 zł, co stanowiło 47 973,14 CHF, (dowód: umowa kredytu - k. 29 - 32; aneks nr - k. 37 - 38; aneks nr (...) - k. 39 - 40; zaświadczenie - k. 48 - 55; opinia pisemna biegłej M. D. - k. 353 -376) .

Wysokość rat kapitałowo - odsetkowych określona była w CHF. Spłata tych rat dokonywana była w złotych polskich po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży dewiz dla CHF - zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w banku w dniu spłaty danej raty, (dowód: umowa kredytu - k. 29 - 32) .

Bank mógł monitorować terminowość spłaty kredytu. W przypadku nieterminowej płatności, pozwany bank mógł przesyłać kredytobiorcy monity, upomnienia oraz wezwania do zapłaty. Opłaty związane z wysyłaniem tych pism pokrywał kredytobiorca w wysokości i na podstawie „Taryfy prowizji i opłat (...) Banku S.A.”. W dniu zawarcia umowy stawka ta wynosiła 8,00 franków szwajcarskich i miała być przeliczona na walutę polską według kursu sprzedaży dewiz dla franka szwajcarskiego zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą
w banku w dniu spłaty zaległej należności. W przypadku niespłacenia w terminie określonym w umowie raty kapitałowo - odsetkowej lub jej części pozwany bank wzywał kredytobiorcę do spłaty należności pod rygorem wypowiedzenia umowy. Od kwoty kapitału niespłaconego w terminie kredytobiorca, od dnia następnego po terminie spłaty, był zobowiązany do zapłaty odsetek według stawki oprocentowania obowiązującej w banku dla zadłużenia przeterminowanego określonej w Zarządzeniu Prezesa Zarządu Banku (...) środków pieniężnych i środków (...) Banku S.A.”. Oprocentowanie dla zadłużenia przeterminowanego było ustalane zmiennie jako czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP. W dniu zawarcia umowy wynosiła 6,25 %. Zmiana wysokości powyższego oprocentowania zależała od zmiany wysokości stopy kredytu lombardowego NBP, (dowód: umowa kredytu - k. 29 - 32; ogólne warunki - k. 33 - 36) .

Bank mógł obniżyć kwotę przyznanego kredytu lub wypowiedzieć umowę w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielania kredytu lub w razie utraty przez niego zdolności kredytowej. Niedotrzymanie przez kredytobiorcę warunków umowy następowało z powodów określonych w § 15 OWKM oraz niewykonania zobowiązań z § 14 OWKM. Okres wypowiedzenia umowy wynosił 30 dni i był liczony od daty doręczenia oświadczenia banku
o wypowiedzeniu umowy, z zastrzeżeniem, że przesyłkę wysyła się listem zwykłym na ostatni znany bankowi adres kredytobiorcy, a za moment jej doręczenia uznaje się 14 dni od daty nadania. Za moment doręczenia bank uznawał również datę pierwszego awizowania przesyłki poleconej niedoręczonej, a wysłanej na ostatni znany adres kredytobiorcy. Gdy przesyłka została zwrócona przez odmowę jej przyjęcia, za datę jej doręczenia uznaje się datę odmowy jej przyjęcia, (dowód: umowa kredytu - k. 29 -32; ogólne warunki - k. 33 - 36) .

Zgodnie z § 10 OWKM kredytobiorca zobowiązany był do przestrzegania zobowiązań wynikających z umowy, w tym między innymi do: wykorzystania kredytu zgodnie z jego przeznaczeniem, terminowego regulowania wszelkich zobowiązań podatkowych oraz terminowej spłaty zaciągniętych kredytów
i pożyczek, udokumentowania, na wezwanie banku, wysokości aktualnie osiąganego dochodu, informowania banku w przypadku zaciągnięcia kredytu, pożyczki oraz udzielenia poręczenia lub gwarancji na rzecz osób trzecich, ubezpieczania domu (lokalu) od ognia i innych zdarzeń losowych przez cały okres kredytowania i dokonywania na rzecz banku cesji praw z umowy ubezpieczenia - w przypadku, gdy nieruchomość stanowi przedmiot zabezpieczenia spłaty kredytu, z zastrzeżeniem pkt 7), przedłużenia umowy ubezpieczenia, o której mowa w pkt 5) na kolejne okresy w terminie do 14 dni przed upływem ważności polisy ubezpieczeniowej, każdorazowo informując o tym fakcie bank, z zastrzeżeniem pkt 7), w przypadku kredytobiorców, którzy wyrazili zgodę na objęcie ochroną ubezpieczeniową domu (lokalu) stanowiącego zabezpieczenie kredytu w ramach umowy (...) Generalnego zawartej pomiędzy Towarzystwem (...) S.A. (...) Bankiem S.A. - terminowego opłacania składek ubezpieczeniowych z tytułu wyżej wymienionego ubezpieczenia, a w przypadku rezygnacji z tej formy ubezpieczenia
- do indywidualnego ubezpieczenia przedmiotu stanowiącego zabezpieczenie kredytu, w przypadku przejścia na indywidualny tryb ubezpieczenia zastosowanie mają postanowienia pkt 5) i 6), dokonania, na żądanie banku, wszelkich czynności niezbędnych do realizacji postanowień zawartych w § 10 ust. 7 OWKM,
w szczególności do ustanowienia dodatkowych prawnych zabezpieczeń zaakceptowanych przez bank, zawarcia aneksu do umowy oraz dokonania stosownych zmian związanych z prawnymi zabezpieczeniami kredytu, (dowód: ogólne warunki - k. 33 - 36) .

Do czasu całkowitej spłaty zobowiązań wynikających z umowy, kredytobiorca nie mógł bez uprzedniej zgody banku wyrażonej na piśmie: zbywać nieruchomości lub prawa stanowiącego przedmiot prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu oraz ustanawiać na tej nieruchomości lub prawie ograniczonych praw rzeczowych, dokonać cesji jakichkolwiek praw wynikających z umowy.
W przypadku kredytów na cele mieszkaniowe udzielanych na realizację inwestycji, kredytobiorca zobowiązany był do powiadomienia banku
o zakończeniu inwestycji będącej przedmiotem kredytowania i złożenia w terminie określonym w umowie odpowiednich dokumentów, takich jak: pozwolenie
na użytkowanie domu jednorodzinnego (budynku) wydane przez właściwy organ nadzoru architektoniczno-budowlanego lub potwierdzone zgłoszenie użytkowania złożone do wyżej wymienionego organu, akt własności nieruchomości (umowa
o ustanowienie odrębnej własności lokalu lub umowa o ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu). W przypadku kredytów na cele mieszkaniowe przeznaczonych na spłatę kredytów w innym banku,
kredytobiorca zobowiązany był dopełnić wszelkich formalności mających na celu wykreślenie hipotek stanowiących zabezpieczenie kredytów, na spłatę których bank udzielił kredytu, w szczególności: w przypadku, gdy kwota kredytu udzielonego przez bank nie wystarczy na spłatę całości zadłużenia z tytułu kredytów w innym banku - dokonać spłaty tych kwot z własnych środków, przedłożyć w banku, w terminie określonym w umowie, odpowiednio kopie wniosków dotyczących wykreślenia hipotek wraz z potwierdzeniem złożenia tych wniosków we właściwym sądzie z dowodem ich opłacenia, (dowód: ogólne warunki - k. 33 - 36) .

Zgodnie z § 11 OWKM naruszenie postanowień umowy miało miejsce
w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej lub w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu określonych
w umowie, polegających na wystąpieniu któregokolwiek z następujących zdarzeń: kredytobiorca nienależycie wywiązywał się ze swoich zobowiązań wynikających z umowy, w tym nie dokonywał w określonym w umowie terminie spłaty kredytu, odsetek lub innych należności; złożył fałszywe oświadczenia, dokumenty lub informacje stanowiące podstawę do zawarcia umowy, w tym do ustanowienia zabezpieczeń spłaty kredytu; oświadczenia, dokumenty bądź informacje złożone przez kredytobiorcę po zawarciu umowy okazały się nieprawdziwe w momencie ich składania; nastąpiło znaczne obniżenie realnej wartości złożonego zabezpieczenia lub utraty tego zabezpieczenia; kredytobiorca wykorzystał kredyt niezgodnie z jego przeznaczeniem; wystąpił brak postępu w robotach budowlanych prowadzonej inwestycji lub nieodpowiednie udokumentowanie wykorzystanej części kredytu (transzy kredytu); kredytobiorca zbył nieruchomość lub prawo stanowiące przedmiot prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu bądź ustanowił na tej nieruchomości lub prawie ograniczone prawa rzeczowe bez zgody banku, (dowód: ogólne warunki - k. 33 - 36) .

W dniu 31 marca 2010 r. strony zawarły aneks nr (...) do przedmiotowej umowy kredytu, w którym wydłużyły ostateczny termin spłaty kredytu
do 6 września 2032 r. Z aneksu tego wynikało, że spłata rat kapitałowo - odsetkowych dokonywana ma być w złotych po uprzednim przeliczeniu raty kapitałowo - odsetkowej według kursu sprzedaży dewiz dla CGF zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w banku w dniu spłaty, (dowód: aneks nr (...) - k. 41 - 42) .

W dniu 1 czerwca 2012 r. strony zawarły aneks nr (...) do przedmiotowej umowy, na mocy którego do umowy dodano m.in. § 9a, w którym opisano zasady ustalania kursów walut. Bank ustalał wysokość obowiązujących w banku kursów kupna i sprzedaży dewiz w oparciu o kurs bazowy i marżę banku. Kurs bazowy powiększony o marżę banku wyznacza kurs sprzedaży dewiz, natomiast kurs bazowy pomniejszony o marżę banku wyznacza kurs kupna dewiz. Kurs bazowy ustalany był przez bank na postawie aktualnej rynkowej ceny kupna i sprzedaży dewiz. Bank może dokonać zmiany wartości procentowego spreadu walutowego, jeżeli spełniony zostanie co najmniej jeden z poniższych warunków: różnica pomiędzy wartością maksymalną a minimalną kwotowań kursów sprzedaży lub kupna w danym dniu z dostępnych stron informacyjnych (np. serwisu (...)) zmieni się w stosunku do historycznej wartości różnicy pomiędzy wartością maksymalną a minimalną kwotowań kursów sprzedaży lub kupna z dnia ostatniej zmiany spreadu co najmniej o 1 %; wartość rynkowego spreadu walutowego, prezentowanego na dostępnych stronach informacyjnych (np. serwisu (...)) lub pozyskanego z notowań innych banków pomiędzy godziną 10:50 a 11:10, zmieni się w stosunku do historycznej wartości spreadu walutowego z dnia ostatniej zmiany spreadu co najmniej o 1 %, z zastrzeżeniem, że obniżenie wartości procentowego spreadu walutowego może nastąpić niezależnie
od spełnienia powyższych warunków. Z aneksu wynikało, że kursy dewiz ulegają zmianie, co najmniej dwa razy w ciągu dnia roboczego. Kredytobiorcy poświadczyli w tym aneksie że: zostali poinformowani przez bank o ryzyku związanym ze zmianą kursów kupna oraz sprzedaży dewiz oraz zmianą spreadu walutowego i rozumieją wynikające z tego konsekwencje, akceptują zasady funkcjonowania kredytu denominowanego (waloryzowanego) w walucie wymienialnej oraz zasady jego przeliczania dotyczące w szczególności: określenia kwoty kredytu, a w przypadku kredytu uruchamianego w transzach także kwoty poszczególnych transz kredytu w walucie, w jakiej kredyt jest denominowany, wskazane w § 2 umowy oraz zasady sposobu uruchomienia
i wykorzystania kredytu, które określone zostały w § 4 umowy; że akceptuje określone w § 11a umowy zasady informowania o wysokości kursów kupna
i sprzedaży dewiz oraz wysokości spreadu. Dodano także § 11a dotyczący zasad informowania o wysokości kursów walut i spreadu walutowego, który stanowił, że szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania przez bank kursu kupna i sprzedaży dewiz oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty lub spłaty kredytu określone są umowie. Bank ustala wysokość obowiązujących
w banku kursów kupna i sprzedaży dewiz w oparciu o kurs bazowy i marżę banku. Wysokość obowiązujących w banku kursów dewiz jest prezentowana w „Tabeli Kursów Banku” dostępnej w jednostkach organizacyjnych banku oraz na stronie internetowej banku. Informację o wysokości kursu dewiz, według którego nastąpiła wyplata kredytu/transz kredytu oraz spłata kredytu lub innych należności banku oraz o wysokości procentowego spreadu walutowego kredytobiorca może uzyskać w każdej jednostce banku. Informację o wysokości spreadu walutowego bank udostępnia na stronie internetowej banku. Zmiana wartości procentowego spreadu walutowego oraz zmiana wysokości kursów walut nie stanowi zmiany umowy. Postanowienia niniejszego paragrafu mają zastosowanie dla kredytów denominowanych w walutach obcych. Z aneksu tego wynikało także, że spłata rat kapitałowo - odsetkowych dokonywana ma być
w złotych po uprzednim przeliczeniu raty kapitałowo - odsetkowej według kursu sprzedaży dewiz dla CGF zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w banku w dniu spłaty, (dowód: aneks nr (...) - k. 43 - 46) .

Wyrokiem z 7 grudnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Sieradzu rozwiązał małżeństwo I. K. i D. K.. Wyrok stał się prawomocny od 29 grudnia 2015 r., (dowód: wyrok - k. 56 - 57) .

W okresie od września 2007 roku do grudnia 2020 roku powodowie wpłacili tytułem rat kapitałowo - odsetkowych łączną kwotę 99 820,95 zł i tytułem prowizji kwotę 2 400,00 zł oraz kwotę tytułem rat kapitałowo - odsetkowych kwotę 52 566,14 CHF, (dowód: opinia pisemna biegłej M. D. - k. 353
- 408 verte; zaświadczenie z tabelą wpłat - k. 48 - 54; zestawienie - k. 110 - 110 verte) .

W okresie od grudnia 2020 r. do września 2021 r. powód uiścił na poczet spłaty przedmiotowego kredytu łączną kwotę 4 293,83 CHF, (dowód: potwierdzenia wpłat - k. 315 - 324) .

W piśmie z 21 grudnia 2020 r., które zostało odebrane przez pozwanego
22 grudnia 2020 r., pełnomocnik J. K. i I. K. wezwał pozwanego do zapłaty w terminie 3 dni na rzecz D. K. kwoty 49 910,48 zł i kwoty 41 674,18 CHF i na rzecz I. K. kwoty 49 940,47 zł i kwoty 10 891,96 CHF, (dowód: wezwanie - k. 58; potwierdzenia nadania przesyłki - k. 59; wydruk z elektronicznego monitoringu przesyłek - k. 60) .

I. K. zmarła 21 lutego 2021 r. Jej spadkobiercami są synowie J. K. i B. K., którzy przyjęli spadek po zmarłej
z dobrodziejstwem inwentarza, (kserokopia odpisu skróconego aktu zgonu
- k. 156; akt notarialny - k. 166 - 170) .

Powodowie są świadomi konsekwencji unieważnienia przedmiotowej umowy o kredyt, (bezsporne) .

Ustalony w sprawie stan faktyczny był w części bezsporny, gdyż oparto
go na dokumentach, które nie były negowane przez strony

Ponadto stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie opinii biegłej M. D., którą uznał za jasną, wnikliwą, zrozumiałą i wszechstronną.

Stan faktyczny został również oparty o zeznania powoda D. K., którym Sąd przyznał wiarę w całości.

Sąd pominął przy ustalaniu stanu faktycznego zeznania świadków: J. L., A. K. i K. D., gdyż nie byli oni obecni przy podpisywaniu przedmiotowej umowy, a zatem nie posiadali wiedzy, która mogłaby być istotna dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie prawie w całości.

Zdaniem Sądu przedmiotowa umowa nie narusza art. 69 ust.1 prawa bankowego i art. 358 ¹ k.c. W orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego utrwalony jest bowiem pogląd o dopuszczalności umowy kredytu denominowanego do waluty obcej, w tym do franka szwajcarskiego (patrz wyroki Sądu Najwyższego z: z 19 marca 2015 r., IV CSK 362/14; 22 stycznia 2016 r.,
I CSK 1049/14). Zatem Sąd nie uznał przedmiotowej umowy za nieważną wobec ustalenia, że nie jest sprzeczna z przepisami prawa bankowego.

W niniejszej sprawie pozwanemu nie udało się udowodnić, że małżonkowie K. zawarli umowę kredytu jako przedsiębiorcy, gdyż na tę okoliczność
nie przedstawił żadnego dowodu.

Należy także zauważyć, że strony nie zawarły kredytu walutowego, o czym świadczy m.in. to, że: w umowie była mowa o kredycie w wysokości 300 000,00 zł; zabezpieczenie hipoteczne zostało wyrażone w złotych polskich; kredyt miał być spłacany w złotych polskich.

W orzecznictwie pojawiło się stanowisko, że jeżeli kwota kredytu jest powiązana z kursem waluty obcej, to jest dopuszczalne, zgodnie z treścią art. 358 k.c. , aby wypłata i spłata kredytu następowała w walucie polskiej albo w tej walucie, przy czym jeśli to dotyczy wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania pieniężnego, to nie spowoduje to zmiany waluty wierzytelności. Wniosek taki
ma zastosowanie do umów z właściwie sporządzoną klauzulą waloryzacyjną (patrz: wyroki Sądu Najwyższego z: 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10; 29 kwietnia 2015 r. ,V CSK 445/14: 29 października 2019 r., IV CSK 309/18).

Wypada w tym miejscu dodać, że zgodnie z dyspozycją art. 358 ¹ § 2 k.c. , strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Takim miernikiem wartości może być również waluta obca, w oparciu o którą nastąpi przeliczenie zobowiązania jednej ze stron umowy (patrz wyroki Sądu Najwyższego z: 13 maja 2005 r., I CSK 690/04; 2 lutego 2015 r., I CSK 257/14; 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14; 15 lutego 2013 r., I CSK 313/12).

W pierwszej kolejności należało zająć się żądaniem powodów, które dotyczyło ustalenia nieważności przedmiotowej umowy o kredyt.

Norma art. 189 k.p.c. kreuje szczególną (niewynikającą z przepisów prawa materialnego) formę ochrony prawnej praw podmiotowych. Jako przyznającej prawo do żądania szczególnej ochrony prawnej, normie tej przypisuje
się charakter materialnoprawny. Interes prawny jest zazwyczaj pojmowany jako przesłanka materialnoprawna powództwa o ustalenie. Powodowie mają zatem procesowo - prawny obowiązek przytoczenia (a następnie materialnoprawny obowiązek udowodnienia) okoliczności faktycznych uzasadniających istnienie
po ich stronie interesu prawnego w żądaniu ustalenia (prawa do żądania ochrony przez uzyskanie wyroku ustalającego).

Interes prawny postrzega się z jednej strony jako przesłankę, która musi istnieć obiektywnie. Z drugiej zaś strony interes jest przesłanką warunkującą dopiero możliwość dalszego badania w procesie twierdzeń stron co do istnienia lub nieistnienia ustalanego prawa lub stosunku prawnego. Interes prawny istnieje wówczas, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powódce ochronę ich prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości.

W niniejszej sprawie istnieje niepewność stanu prawnego i nie ma przy tym żadnego znaczenia to, czy ta niepewność wynika z przyczyn faktycznych lub prawnych. Ponadto należy dodać, że samo ustalenie nieważności umowy, bez dodatkowego żądania o zapłatę, może uczynić zadość potrzebie ochrony określonej sfery prawnej powodów, bowiem rozstrzygnięcie w tym zakresie może doprowadzić niewątpliwie do wywołania skutków prawnych między stronami,
w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie
i tym samym do wyeliminowania, wynikającego z błędnego przekonania przysługiwania pozwanemu bankowi określonego uprawnienia, ryzyka naruszenia w przyszłości praw powodów (np. kwestia wykreślenia hipoteki, kwestia obowiązku informowanie banku o aktualnej sytuacji finansowej, konieczność ubezpieczania domu itp.). Oczywistym staje się także obowiązek rozliczenia wzajemnych świadczeń.

Sąd w dalszej kolejności rozważył zatem, czy w umowie znajdują
się klauzulę abuzywne, a jeśli tak, to czy ma to wpływ na ważność przedmiotowej umowy.

Zgodnie z treścią art. 385 1 § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej
z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Z przepisu tego wynika, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi
są klauzule umowne, jeśli spełniają łącznie trzy przesłanki pozytywne: klauzule umowne zostały zawarte w umowach z konsumentami, kształtują prawa
i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają jego interesy. Natomiast kontrola abuzywności postanowień umowy jest niedopuszczalna, gdy postanowienia umowne zostały indywidualnie uzgodnione z konsumentem oraz postanowienia umowne określają główne świadczenia stron i są sformułowane w sposób jednoznaczny.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, że strony negocjowały warunki umowy i że w związku z tym nie posłużyły się wzorcem umowy, gdyż na tę okoliczność pozwany nie przedstawił przekonywujących dowodów, a na nim przecież spoczywał ciężar wynikający z treści art. 6 k.c.

Należy zatem rozważyć, czy postanowienia umowy są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażącego naruszają interes konsumentów, czyli powodów.

W sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszają interesy konsumenta postanowienia umowne godzące w równowagę kontraktową stron,
a także te, które zmierzają do wprowadzenia konsumenta w błąd, wykorzystując jego zaufanie i brak specjalistycznej wiedzy. Zatem sprzeczne z dobrymi obyczajami są takie działania, które zmierzają do dezinformacji lub wywołania błędnego mniemania konsumenta (czy szerzej klienta), wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, nierównomiernego rozłożenia praw i obowiązków między partnerami kontraktowymi.

Dobre obyczaje to klauzula generalna pozwalająca ocenić treść czynności prawnej w świetle norm moralnych i obyczajowych, które są powszechnie akceptowane albo znajdują uznanie np. w stosunkach z konsumentem. Oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Mając na uwadze powyższe oraz zebrany w sprawie materiał dowodowy należy stwierdzić, że niedozwolony charakter mają następujące postanowienia umowy: § 2 ust. 1, z którego wynika, że banku udziela kredytu w złotych denominowanego w walucie CHF; § 2 ust. 2 i § 4 ust. 1a, który stanowił, że kwota wypłaconych środków będzie przeliczana na walutę CHF - według kursu kupna walut określonego w bankowej tabeli kursów walut - obowiązującego
w dniu wykorzystania kredytu lub jego transzy; § 9 ust. 2 i ust. 6, zgodnie z którym wysokość zobowiązania była ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF - po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut ustalonego w tabeli kursowej.

Z wyżej wskazanych postanowień wynika nierównomierne rozłożenie pomiędzy stronami umowy ryzyka wynikającego z zastrzeżenia denominacji kredytu, tj. wyrażenia wysokości zobowiązania konsumenta w walucie obcej, której kurs podlega nieograniczonym zmianom - bez zagwarantowania w umowie jakichkolwiek mechanizmów, które mogłyby ograniczyć ryzyko ponoszone przez powodów.

Z treści umowy wynika także, że bank udzielając kredytu
w „złotówkach” ryzykował stratę jedynie kwoty, która została wypłacona powodom, co mogło nastąpić w przypadku znacznego spadku wartości waluty wskazanej jako waluta denominacji. Natomiast w przypadku powodów wysokość
jej zobowiązania mogła osiągnąć niczym nieograniczoną wysokość już
na początkowym etapie (wraz ze spadkiem wartości waluty krajowej w stosunku do waluty indeksacji). Do tego mogło dojść również w czasie wykonywania zobowiązania po kilku lub kilkunastu latach. Ponadto umowa nie przewidywała instrumentów, które pozwoliłoby powodom na zmianę sposobu wykonywania umowy po wystąpieniu niekorzystnego dla niej wzrostu kursu walut, co wynika
z treści opinii biegłej.

Z tych też względów wskazane powyżej uregulowania umowy należy uznać za niedozwolone, gdyż mogły doprowadzić i ostatecznie doprowadziły, gdy porównamy wysokość udzielonego kredytu, wysokość spłaconego kredytu
i wysokość zadłużenia, do ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, czyli do nierównomiernego rozłożenia praw
i obowiązków między stronami. Ponadto naruszyły one dobre obyczaje, ponieważ doszło do wykorzystania przewagi kontraktowej banku, który dokonując wcześniej fachowej oceny ryzyka kursowego zabezpieczył swoje interesy, a nie interesy powodów, których informowano jedynie o stabilności franka szwajcarskiego i korzystniejszych warunkach oprocentowania w porównaniu
do kredytu nieindeksowanego do waluty obcej.

W tym miejscu należy wskazać, że bank nie wykonał swoich obowiązków
w zakresie poinformowania małżonków K. o ryzyku kursowym. Oświadczenie zawarte w umowie nie czyni zadość tym obowiązkom. Trzeba dodać, że wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat mechanizmu działania ryzyka kursowego, wymagało szczególnej staranności banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem tak, by małżonkowie K. mieli pełną wiedzę co do konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy. Przedkontraktowy obowiązek informacyjny
w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający małżonkom K., że zaciągnięcie takiego kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat.
Z poczynionych w sprawie ustaleń nie wynikało, by taki obowiązek informacyjny został przez bank wykonany w sposób ponadstandardowy, dający małżonkom K. pełne rozeznanie w tym zakresie. Na tę okoliczność pozwany
nie przedstawił w zasadzie żadnych dowodów. Ponadto należy dodać,
że rzeczywistość pokazała, że określenie nawet w przybliżeniu skali ryzyka walutowego związanego z tego rodzaju kredytami okazało się całkowicie nietrafione. Wypada przytoczyć w tym miejscu wnioski zaleceń Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego z 21 września 2011 r., które dotyczyły kredytów walutowych. Wskazano w nich, że nawet najbardziej staranny konsument nie był w stanie przewidzieć konsekwencji ekonomicznych kredytu hipotecznego
we frankach szwajcarskich, który był proponowany przez banki, jako bezpieczny, bo oferowany „w najbardziej stabilnej walucie świata”.

Postanowienia dotyczące „denominacji” są niedozwolone również z uwagi na to, że ustalają inną wysokość kursu przyjętego dla przeliczeń kwoty udzielonego kredytu ze „złotówek” na franka szwajcarskiego i inną wysokość kursu przyjętego przy ustalaniu wysokości wymaganej spłaty z franka szwajcarskiego na „złotówki”, a także z uwagi na to, że pozwalają bankowi
na swobodne ustalenie wysokości każdego z tych kursów, jak przy działalności wolnorynkowej (kantorowej), mimo że miały jedynie zabezpieczać bank przed spadkiem kursu waluty i pozwolić na zastosowanie niższych stóp procentowych. Zatem sposób ustalania przez bank kursu waluty mógł doprowadzić do ustalenia wyższej wysokości zobowiązania w chwili wypłaty od wysokość rzeczywiście udzielonego kredytu, co wymusza twierdzenie o naruszeniu przez bank interesów konsumenta, co jest z kolei sprzeczne z dobrymi obyczajami.

W tym miejscu należy dodać, że umowa nie wyjaśnia relacji kursu banku do kursów na rynku międzybankowym i innych czynników. Zatem od arbitralnej decyzji banku zależało ustalanie kursu, a to rażąco narusza interes małżonków K., którzy nie mieli możliwości weryfikacji tego kursu, gdyż nie przewidywała tego umowa. Zatem takie uregulowania również są sprzeczne
z dobrymi obyczajami.

Uznanie powyższych postanowień umownych za abuzywne skutkuje ich bezskutecznością. Zatem nie wiążą one stron umowy, co jest równoznaczne
z tym, że do wzajemnych rozliczeń z tytułu przedmiotowej umowy nie bierze się pod uwagę „denominacji”, co czyni przedmiotową umowę nieważną.

W razie sporu o ważność umowy kredytu bankowego denominowanego (indeksowanego) do obcej waluty, w której treści znajduje się niedozwolona klauzula konsumencka dotycząca sposobu tej denominacji, rozpatrzeć należy kilka możliwości rozstrzygnięcia. Pierwsza, to stwierdzenie nieważności umowy, która bez klauzuli niedozwolonej nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym, zwłaszcza ze względu na brak (odpadnięcie) któregoś z koniecznych składników (essentialia negotii) umowy nazwanej kredytu bankowego. Druga,
to przyjęcie, że umowa jest ważna, ale w miejsce bezskutecznych postanowień waloryzacyjnych nie wchodzą żadne dodatkowe postanowienia. Trzecia,
to przyjęcie, że umowa jest ważna i że jest możliwe jej uzupełnienie przez sąd poprzez wprowadzenie w miejsce niedozwolonych klauzul innego mechanizmu waloryzacji.

W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego dopuszczało się uzupełnianie takiej niekompletnej umowy przepisami dyspozytywnymi lub stosowaniem analogii z art. 58 § 3 k.c., jednak uznawano, że ingerencje takie powinny mieć charakter wyjątkowy (patrz wyrok Sądu Najwyższego z 14 maja 2015 r., II CSK 768/14, OSNC 2015, nr 11, poz. 132). Dominuje jednak, zasługujący na podzielenie pogląd, że przepis art. 385 ¹ § 2 k.c. wyłącza przepis art. 58 § 3 k.c., co uzasadnia stanowisko, że nieuczciwe postanowienia indeksacyjne nie powinny być zastępowane innym mechanizmem przeliczeniowym opartym na przepisach kodeksu cywilnego.

Również Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej co do zasady wyklucza, aby sąd krajowy mógł zmieniać treść nieuczciwych warunków zawartych w umowach. Zwraca się uwagę, że działania sądu w razie stwierdzenia klauzuli abuzywnej mają mieć charakter sankcyjny, co oznacza osiągnięcie swoistego skutku zniechęcającego profesjonalnych kontrahentów, zawierających umowy z konsumentami, do przewidywania w umowach z nimi nieuczciwych postanowień umownych. Skutek ten nie mógłby zostać osiągnięty, gdyby umowa mogła zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy przez wprowadzenie do umowy warunków uczciwych. Kontrahent konsumenta niczym by nie ryzykował, narzucając nieuczciwe postanowienia umowne, skoro mógłby liczyć na to, że sąd uzupełni umowę przez wprowadzenie uczciwych warunków, które powinny być przez niego zaproponowane od razu. Należy zatem dążyć
do osiągnięcia stanu „niezwiązania” konsumenta zakwestionowanymi postanowieniami umownymi, przy jednoczesnym (na ile to możliwe) utrzymaniu w mocy umowy (art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13) (patrz wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie P. i P., C-453/10, pkt 31; a także wyrok w sprawie B. E. de C., pkt 40 i przytoczone tam dalsze orzecznictwo). W konsekwencji zastąpienie przez sąd klauzul abuzywnych, np. kursem średnim waluty obcej z dnia wymagalności roszczenia ogłaszanym przez NBP (patrz wyroki Sądu Najwyższego: z 13 grudnia 2018 r.,
V CSK 559/17 i z 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18, niepublikowane) należy wykluczyć, jako sprzeczne z celem dyrektywy 93/13, bowiem ryzyko przedsiębiorcy stosującego abuzywne klauzule byłoby w razie ich eliminacji
ze stosunku umownego niewielkie i nie zniechęcałoby przedsiębiorców
do stosowania nieuczciwych klauzul w przyszłości.

Wykładnia art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nakłada jednak na Państwa Członkowskie obowiązek zapewnienia, że „nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków” (patrz wyrok Sądu Najwyższego z 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, OSNC 2018, Nr 7-8, poz. 79). Obowiązywanie umowy w dalszym ciągu,
po wyłączeniu z niej nieuczciwych postanowień umownych, jest pomyślane jako ochrona interesu konsumenta a nie jego kontrahenta, skutki ekonomiczne stwierdzenia nieważności umowy mogą być bowiem dla niego dotkliwe.

Istotnym podsumowaniem dotychczasowego stanowiska Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w omawianym zakresie jest wyrok
z 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 na gruncie sprawy bezpośrednio odnoszącej się do polskiego systemu prawnego. Odpowiadając na pytania prejudycjalne Trybunał stwierdził, że powołany art. 6 ust. 1 drugi człon zdania dyrektywy 93/13 sam w sobie nie określa kryteriów dotyczących możliwości dalszego obowiązywania umowy bez nieuczciwych warunków, lecz pozostawia ich ustalenie - zgodnie z prawem Unii Europejskiej - krajowemu porządkowi prawnemu. Oznacza to, w świetle kryteriów przewidzianych w prawie krajowym, że w konkretnej sytuacji należy zbadać możliwość utrzymania w mocy umowy, której klauzule zostały uznane za nieważne. W takim przypadku, jeżeli sąd krajowy uzna, że zgodnie z odpowiednimi przepisami obowiązującego prawa utrzymanie w mocy umowy bez zawartych w niej nieuczciwych postanowień nie jest możliwe, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu, że ta umowa nie może dalej obowiązywać bez takich warunków i wtedy sąd powinien orzec jej unieważnienie. Jednocześnie, po raz kolejny wykluczono możliwość uzupełnienia luk w umowie wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że treść czynności prawnej jest uzupełniana przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie są zatem przepisami o charakterze dyspozytywnym lub przepisami mającymi zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę. Z powołaniem się na stanowisko wyrażone w wyroku z 30 kwietnia 2014 r. w sprawie K. i K. R., C-26/13 (pkt 80-84) oraz w wyroku z 26 marca 2019 r. w sprawie (...) B. i B., C-70/17 i C-179/17 (pkt 64) Trybunał wyraźnie stwierdził, że art. 6 ust. 1 dyrektywy nie stoi na przeszkodzie zastąpieniu nieuczciwego postanowienia umownego wspomnianym przepisem dyspozytywnym albo przepisem mającym zastosowanie w razie wyrażenia
na to zgody przez strony, jednak możliwość ta jest ograniczona do przypadków,
w których usunięcie nieuczciwego postanowienia umownego zobowiązywałoby sąd do unieważnienia umowy jako całości, wbrew woli konsumenta, narażając
go tym samym na szczególnie szkodliwe skutki.

Ponadto Trybunał uznał we wskazanym wyroku w sprawie C - 260/18,
że sąd krajowy, na podstawie prawa krajowego zobowiązany jest wskazać moment, w którym należy dokonać oceny skutków stwierdzenia nieuczciwego charakteru postanowienia umownego, mając na uwadze, w braku wyraźnych wskazówek ustawowych, że interes konsumenta, jaki należy rozważyć, to interes istniejący w momencie rozstrzygania sprawy. Odpowiadając na zadane pytanie prejudycjalne w kwestii uwzględnienia woli konsumenta co do skutków powołania się na niedozwoloną klauzulę umowną, Trybunał uznał, że wola konsumenta, który uważa, iż stwierdzenie nieważności całej umowy nie jest dla niego niekorzystne, przeważa nad wdrożeniem systemu ochrony, takiego jak zastąpienie nieuczciwego postanowienia i utrzymanie umowy w mocy. W związku z tym dyrektywa 93/13 sprzeciwia się, w przypadku braku wyraźnej woli samego konsumenta, utrzymaniu w mocy nieuczciwych warunków umowy, które w chwili rozstrzygnięcia sporu ocenia się jako obiektywnie korzystne dla niego. Do sądu krajowego zatem należy, na podstawie prawa krajowego i zgodnie z prawem Unii Europejskiej, dokonanie oceny w zakresie kwalifikacji nieuczciwego charakteru postanowienia umownego oraz przedmiotu umowy, w celu ustalenia, czy możliwe jest utrzymanie w mocy umowy pozbawionej nieuczciwych postanowień.

Mając powyższe na uwadze oraz to, że w polskim systemie prawa nie
ma przepisów dyspozytywnych pozwalających zastąpić abuzywny mechanizm ustalania kursu waluty innym mechanizmem służącym do określenia sposobu
i wysokości świadczeń stron (kurs wymiany wynikający z odpowiedniego zastosowania art. 41 prawa wekslowego nie mógł być odczytywany jako przepis dyspozytywny, albowiem nie został jako taki wprowadzony do porządku prawnego dla innych potrzeb, niż zapłata weksla w walucie) należało uznać, że nie jest możliwe dalsze funkcjonowanie umowy po wyłączeniu klauzul abuzywnych. Ponadto należy stwierdzić, że cel i treść powstałego na skutek wyeliminowania klauzul abuzywnych stosunku prawnego sprzeciwiałyby się właściwości tego stosunku, ustawie lub zasadom współżycia społecznego, tym bardziej,
że powodowie nie chcą utrzymania tego stosunku. Dalsze jej trwanie bez klauzul indeksacyjnych i bez ustalonego kursu wymiany, powodowałoby, że powstanie umowa zasadniczo odmienna, której strony nie zawierały i na którą się nie umawiały. Taki stosunek prawny musi zostać uznany za nieważny, gdyż jest sprzeczny z ustawą, która to sprzeczność polega na naruszeniu granic swobody umów (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 353 1 k.c.).

W tym miejscu wypada dodać, że zawarcie umowy kredytu stanowi obciążenie ryzykiem powierzonych bankowi środków pod tytułem zwrotnym. Zatem zawierane przez bank czynności nie powinny prowadzić do pomniejszenia wartości środków przeznaczonych dla ich dokonania. W przypadku umów kredytu, w szczególności długoterminowego, konieczne jest zatem, aby stopień odpłatności umowy kredytu był określony na poziomie gwarantującym odzyskanie przez bank wartości wypłacanych środków, przy uwzględnieniu zmieniającej się w czasie wartości pieniądza, jak również kosztów związanych z funkcjonowaniem banku. Na konkurencyjnym rynku poziom taki wyznacza oprocentowanie stosowane powszechnie przez konkurujące ze sobą podmioty. W innym przypadku samo zawieranie umów kredytowych (z pominięciem ryzyka wiążącego się
z brakiem możliwości odzyskania zwrotu wypłaconych środków) prowadziłoby
do zubożenia po stronie banku. Stąd też należy przyjąć, że odmienne ukształtowanie umowy kredytu będzie sprzeczne z właściwością stosunku prawnego, a właśnie taki rezultat wiąże się z zawarciem umowy, w której doszłoby do ustalenia i wypłaty kapitału kredytu w „złotówkach”, a do ustalenia odpłatności w oparciu o wskaźniki całkowicie nieadekwatne do ekonomicznej wartości waluty będącej podstawą rozliczeń stron.

Należy też stwierdzić, że umowę kredytu, w której zastrzeżono,
że oprocentowanie jest ustalane w oparciu o wskaźniki nieodpowiadające walucie, w jakiej został udzielony kredyt, należałoby uznać za sprzeczną
z zasadami współżycia społecznego.

Sprzeczność czynności prawnej z zasadami współżycia społecznego oznacza, że czynność prawna jest negatywnie oceniana w świetle reguł lub wartości moralnych powszechnie w społeczeństwie akceptowanych. Chodzi m.in. o równość faktyczną stron, słuszność kontraktową czy wolną konkurencję. Przyjęcie, że możliwe jest istnienie umowy kredytu w omawianym kształcie byłoby niesprawiedliwe wobec tych kredytobiorców, którzy w tym samym czasie zawarli umowy o kredyty udzielane i spłacane bezpośrednio w walucie polskiej, a więc umowy o kredyty nieindeksowane do waluty obcej, ponosząc przy tym z reguły wyższe koszty związane z korzystaniem z cudzego kapitału. Należałoby jednak uznać, że w omawianym przypadku doszłoby do nadmiernego naruszenia równowagi kontraktowej stron na korzyść powodów, bowiem wysokość ich świadczenia pozostawałaby nieadekwatna do stawek istniejących na rynku.

Takie konsekwencje ustalenia abuzywności części postanowień umowy dla możliwości dalszego jej funkcjonowania w kształcie nieprzewidzianym przez strony, nie stanowią naruszenia zasad określonych w dyrektywie 93/13, której celem jest nie tylko ochrona konsumentów, ale też ułatwienie ustanawiania rynku wewnętrznego poprzez stymulowanie konkurencji. Określenie minimalnego poziomu ochrony konsumentów stanowi środek do celu, jakim jest istnienie rynku wewnętrznego opartego na zasadach konkurencyjności.

Eliminacja z umowy klauzul abuzywnych powinna być korzystna dla konsumenta, ale jednocześnie winna przywracać równowagę kontraktową stron, bez uprzywilejowania którejkolwiek z nich. Stosowanie regulacji wynikających
z dyrektywy nie może również zachwiać konkurencją na rynku, zmuszając część przedsiębiorców do wykonywania umów na zasadach tak znacząco odbiegających od tych, jakie analogiczne umowy wykonują inni przedsiębiorcy - nawet jeśli jest konsekwencją zastosowania w umowie klauzul abuzywnych.

Należy jednak dodać, że wyeliminowanie z umowy postanowień dotyczących oprocentowania kredytu opartego o stawkę DBF, powiązaną
ze stawką LIBOR nie prowadzi do powstania luki uniemożliwiającej wykonanie umowy. Brak ten może być uzupełniony bądź przez odwołanie się do zasad określonych we wzorcu umownym dla kredytów udzielonych w złotych polskich, bądź też przez odwołanie do treści art. 359 § 2 k.c., który określa, że jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe. Jednak mając na względzie poszanowanie woli stron umowy, jak również niemożność przyjęcia takich skutków wprowadzenia do umowy klauzul abuzywnych, należało uznać, że z okoliczności sprawy wynika, że bez dotkniętych abuzywności postanowień dotyczących wysokości oprocentowania, umowa
nie zostałaby zawarta. Dlatego też należało stwierdzić, że jest ona w całości nieważna, co nie niesie dla powodów nadmiernie negatywnych skutków, bowiem spłacili oni kwotę zbliżoną do kwoty im wypłaconej przez bank.

Na koniec należy zauważyć, że dla oceny odpowiedzialności banku wobec powodów bez znaczenia jest to, że nowelizacja ustawy prawo bankowe
od 26 sierpnia 2011 r. powodowała taki stan prawny, że kredytobiorcy byli uprawnieni do domagania się od banku zmiany umowy kredytu indeksowanego
w taki sposób, że mogliby go spłacać w walucie, do której kredyt był indeksowany. Również zawarcie przez strony aneksów do umowy kredytu należy uznać
za zdarzenie bez znaczenia dla oceny ich roszczenia. W ocenie Sądu wobec uznania bezskuteczności mechanizmu indeksacji w głównej umowie stron postanowienia aneksu odnoszące się do tego mechanizmu należy uznać także
za bezskuteczne. Skoro mechanizm indeksacji podlega wyeliminowaniu z umowy ex lege, to tym samym dalsze ustalenia stron odnoszące się do tego mechanizmu nie mogą odnieść skutku prawnego. Postanowienia aneksu mogłyby odnieść skutek tylko wówczas, gdyby umowa kredytu zawierała skuteczne klauzule indeksacyjne. Ponadto aneksy nie przewidywały, że ich uregulowania „naprawiają” wady umowy, która dalej będzie przez strony wykonywana.

Z tych też względów Sąd orzekł, jak w pkt 1 wyroku, na podstawie art. 189 k.p.c.

Powyższe stwierdzenie, że umowa jest nieważna, skutkowało uznaniem
za zasadne żądanie powodów o zwrot tego, co na jej podstawie świadczyli pozwanemu w okresie spornym, gdyż za ten okres ich roszczenie nie jest przedawnione - z uwagi na treść wyroku TSUE z dnia 10 czerwca 2021 r.
(C-776/19), z którego argumentami w zakresie przedawnienia Sąd Okręgowy
w pełni się zgadza i dlatego nie będzie ich dodatkowo przytaczał. Ponadto
w najnowszym orzecznictwem Sądu Najwyższego pojawił się pogląd, z którego wynika, że termin przedawnienia roszczeń o zwrot nienależnie spełnionych świadczeń może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę
- konsumenta wiążącej (świadomej, wyraźnej i swobodnej) decyzji w tym względzie. Dopiero bowiem wtedy można przyjąć, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny, a strony mogą żądać skutecznie zwrotu nienależnych świadczeń.

Jak stanowi art. 410 § 2 k.c., świadczenie jest nienależne, jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna
po spełnieniu świadczenia. Tak właśnie stało się w okolicznościach niniejszej sprawy. Czynność prawna w postaci umowy kredytu była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia w części.

W tym miejscu należy stwierdzić, że roszczenie powodów nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie można w żadnym wypadku uznać,
że konsument, który swoje roszczenia wywodzi z niedozwolonych postanowień umownych, wprowadzonych do umów przez przedsiębiorcę, nadużywa swoich praw podmiotowych. Zatem wynikająca z treści art. 5 k.c. zasada ,,czystych rąk” wyklucza możliwość skutecznego zniweczenia żądania powodów. Wypada w tym miejscu podkreślić, że ocena skutków niedozwolonych postanowień umownych dokonywana jest ad casu , czyli bez znaczenia pozostają wywołane przez nie dla pozwanego przedsiębiorcy konsekwencje.

Brak było także podstaw do stwierdzenia, że pozwany nie był wzbogacony kosztem powodów, bądź aby zaistniały przesłanki wskazane w art. 409 k.c.
Na gruncie powyższego przepisu, przypadki zużycia lub utraty wzbogacenia powodujące odpadnięcie wzbogacenia, muszą ograniczyć się tylko do tych sytuacji, kiedy nastąpiło to bezproduktywnie - a zatem bez uzyskania jakiegokolwiek ekwiwalentu, czy też innej korzyści dla majątku wzbogaconego.
W przedmiotowej sprawie brak było jednak dowodu, z którego wynikałoby,
że pozwany zużył lub utracił uzyskaną korzyść w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, gdyż z całą pewnością środki uzyskane od powodów spowodowały albo wzrost aktywów, albo spadek pasywów.

Wypada także dodać, że w niniejszej sprawie nie można zastosować teorii salda, gdyż w orzecznictwie niepodzielnie panuje teoria dwóch kondykcji. Samo spełnienie świadczenia nienależytego jest źródłem roszczenia zwrotnego, przysługującego zubożonemu i nie ma potrzeby ustalania, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło accipiensa ani czy na skutek tego majątek solvensa uległ zmniejszeniu.

Pozwany bank nie udowodnił także, że doszło do spełniania świadczenia
ze świadomością braku podstawy prawnej, gdyż powodowie spełniali świadczenie dobrowolnie, ale nie mieli pozytywnej wiedzy i świadomości, że nie są do tego świadczenia zobowiązana. Nie wystarczy zatem, aby powodowie mieli w tym względzie wątpliwości lub podejrzenia, że być może świadczy nienależnie
w całości lub w części, (patrz wyrok Sądu Najwyższego z 24 października 2018 r., II CSK 632/17).

Na koniec rozważań w niniejszej sprawie należało zająć się zarzutem pozwanego dotyczącym potrącenia i zatrzymania.

W odpowiedzi na pozew pozwany podniósł „ewentualnie” (w wypadku uznania umowy za nieważną) zarzut potrącenia dotyczący zwrotu kapitału
w wysokości 300 000,00 zł oraz wynagrodzenia za korzystanie z kapitału
w wysokości 101 710,76 zł i „ewentualnie” (w wypadku uznania umowy
za nieważną i nieuznania za zasadny zarzutu potrącenia) zarzut zatrzymania dotyczący kwoty 300 000,00 zł tytułem zwrotu kapitału oraz kwoty 101 710,76 zł tytułem wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.

Mając na uwadze zgromadzony w sprawie materiał dowodowy należy stwierdzić, że zarzut potrącenia wyżej wymienionych kwot okazał
się nieskuteczny. Oświadczenie o potrąceniu było złożone warunkowo i jest przedwczesne. Warunkowy charakter oświadczenia o potrąceniu wynikał z faktu, że pozwany twierdził stanowczo, że umowa zawarta z powódką była ważna. Tymczasem przyjmuje się, że niedopuszczalne jest zastrzeganie warunku
w przypadku składania jednostronnych oświadczeń woli o charakterze prawnokształtującym. Zastrzeżenie warunku w przypadku takiej czynności, powoduje jej nieważność z uwagi na sprzeczność z prawem, co wynika z treści art. 89 k.c., który umożliwia zastrzeganie warunku tylko w przypadku czynności prawnych, których właściwość na to pozwala. Oświadczenie o potrąceniu ma zaś charakter jednostronnej czynności prawnej, której charakter nie pozwala
na dokonywanie jej warunkowo.

Jeśli chodzi o zarzut zatrzymania, to należy stwierdzić, że można
go stosować jedynie przy umowach wzajemnych, a taką nie jest przecież przedmiotowa umowa. Umowa kredytu, która jest z pewnością umową dwustronnie zobowiązującą i odpłatną, nie spełnia kryteriów wyrażonych w art. 487 § 2 k.c. Cechą wyróżniającą umowy dwustronnej jest rola, jaka została jej wyznaczona we wzajemnych relacjach. Istota tych umów polega na tworzeniu podstaw do wymiany dóbr i usług. Należy wskazać, iż nie każda umowa dwustronnie zobowiązująca jest umową wzajemną, (patrz wyrok S.A.
w W. z 4 grudnia 2019 r., I ACa 442/18).

Z tych wszystkich względów Sąd orzekł, jak w pkt 2 a, 2 b, 4 a, 4 b, 6 a
i 6 b wyroku, na podstawie art. 410 k.c.

Sąd oddalił powództwo powodów J. K. i B. K. w zakresie kwoty przekraczającej 5 445,98 CHF, gdyż w aktach sprawy znajdują się jedynie przelewy na nazwisko D. K.. Zatem
w tym zakresie ich powództwo nie zostało udowodnione i dlatego Sąd orzekł, jak w pkt 5 i 7 wyroku.

Odsetki Sąd zasądził na podstawie art. 481 k.c. W piśmie z 21 grudnia 2020 r., które zostało odebrane przez pozwanego 22 grudnia 2020 r., pełnomocnik J. K. i I. K. wezwał pozwanego do zapłaty w terminie 3 dni na rzecz D. K. kwoty 49 910,48 zł i kwoty 41 674,18 CHF
i na rzecz I. K. kwoty 49 940,47 zł i kwoty 10 891,96 CHF. Zatem
w części dotyczącej powoda D. K. odsetki od tych kwot biegną
po upływie terminu wskazanego w wezwaniu, a więc - co jest zgodne z żądaniem pozwu - od 29 grudnia 2020 r. Od pozostałej części żądania wyrażonego
w złotych polskich, a więc od kwoty 1 200,00 zł, odsetki biegną od dnia następnego po dniu sporządzenia odpowiedzi na pozew, czyli od 18 lutego 2021 r., natomiast od pozostałej kwoty wyrażonej w walucie obcej, czyli od kwoty 3 788,11 CHF, odsetki biegną od dnia następnego po sporządzeniu przez pełnomocnika pozwanego pisma procesowego, w którym wniósł o oddalenie powództwa po jego rozszerzeniu. W przypadku pozostałych powodów odsetki
od należności wyrażonej w CHF biegną od 29 grudnia 2020 r. (po podzieleniu
na połowę), gdyż należność ta w całości była objęta przedsądowym wezwaniem do zapłaty. Taka sama sytuacja dotyczy kwoty w złotych polskich (podzielonej
na połowę), która objęta była przedsądowym wezwaniem do zapłaty, czyli kwoty po 24 970,24 zł. Od pozostałej części żądania wyrażonego w złotych polskich,
a więc od kwoty po 585,00 zł, odsetki biegną od dnia następnego po dniu sporządzenia odpowiedzi na pozew, czyli od 18 lutego 2021 r.

Mając powyższe na uwadze Sąd powództwo o odsetki w pozostałej części oddalił, o czym orzekł, jak w pkt 3, 5 i 7 wyroku.

O kosztach procesu należnych powodowi D. K. Sąd orzekł, jak w pkt 2 c wyroku, na podstawie art. 98 k.p.c., gdyż pozwany przegrał sprawę prawie w całości. Na koszty te składają się: opłata stała od pozwu
w wysokości 1 000,00 zł; zaliczka na koszty opinii w wysokości 3 346,89 zł; opłata za zastępstwo prawne w wysokości 10 800,00 zł, ustalona na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku
w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn., Dz. U. z 2018 r. poz. 265) i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17,00 zł.

O kosztach procesu należnych powodowi J. K. Sąd orzekł, jak w pkt 4 c wyroku, na podstawie art. 98 k.p.c., gdyż pozwany przegrał sprawę prawie w całości. Koszty te to opłata za zastępstwo prawne w wysokości 3 600,00 zł, ustalona na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn., Dz. U. z 2018 r. poz. 265).

O kosztach procesu należnych powodowi B. K. Sąd orzekł, jak w pkt 6 c wyroku, na podstawie art. 98 k.p.c., gdyż pozwany przegrał sprawę prawie w całości. Koszty te to opłata za zastępstwo prawne w wysokości 3 600,00 zł, ustalona na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn., Dz. U. z 2018 r. poz. 265).

O brakujących kosztach procesu, które obciążają pozwanego, Sąd orzekł, jak w pkt 8 wyroku, na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (tekst jedn., Dz. U. z 2022 r., poz. 1125) w zw. z art. 98 k.p.c. Brakujące koszty procesu wynoszą 1 000,00 zł tytułem opłaty stałej
od żądania drugiego powoda (współuczestnictwo formalne), gdyż w sprawie została wpłacona jedynie opłata w wysokości 1 000,00 zł, którą Sąd zarachował w poczet kosztów poniesionych przez powoda D. K..