Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 279/20

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Sąd Okręgowy Szczecin z dnia 15 września 2020 r., sygn. akt III Ko 5/20

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

D. O. - wnioskodawca

Sąd Apelacyjny nie przeprowadzał dowodów, ani nie dokonywał odmiennej oceny dowodów przeprowadzonych w I instancji.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

- naruszenie prawa materialnego tj. art. 8 ust. 4 w zw. z art. 1 w zw. z art. 2a ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U.z 2018 r., poz.2099t.j.) polegającego na niezasadnym przyjęciu, że wcześniejsze zasądzenie zadośćuczynienia na rzecz wnioskodawczyni na podstawie ustawy lutowej nie wytworzyło stanu rzeczy osądzonej (res iudicata) i umożliwiało na zasadzie słuszności, zasądzenie na jej rzecz uzupełniającego zadośćuczynienia za krzywdę, podczas gdy prawidłowa wykładnia art. 8 ust. 4 ustawy lutowej prowadzi do wniosku, że nie ma on zastosowania w przypadku wcześniejszego zasądzenia rekompensaty na podstawie przepisów tej ustawy,

- obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia tj. art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. poprzez błędne przyjęcie, iż w przedmiotowej sprawie nie zachodzi przesłanka powaga rzeczy osądzonej i tym samym nie zaistniała podstawa do umorzenia postępowania w zakresie żądania uzupełniającego zadośćuczynienia mimo, że wnioskodawczyni po uzyskaniu na podstawie art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. z 2018 r., poz.2099 t.j.) zadośćuczynienia za niesłuszne skazanie przez organy byłego ZSRR, ponownie wystąpiła o zasądzenie uzupełniającego zadośćuczynienia za krzywdę na podstawie art. 8 ust. 4 ww. ustawy.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja prokuratora zasługiwała na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego osobie wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wykonania orzeczenia albo decyzji.

Wnioskodawca D. O. otrzymała już finansową rekompensatę za doznaną krzywdę, albowiem na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 19 kwietnia 1999 r., sygn. akt III Ko 622/98 przyznano wymienionej od Skarbu Państwa kwotę 13.450 zł tytułem zadośćuczynienia za niesłuszne skazanie przez organ byłego ZSRR i nie orzeczono wówczas odszkodowania pomimo, że wniosek w ten przedmiocie został złożony. Należy przy tym zauważyć, iż w czasie orzekania w tym przedmiocie obowiązywała górna granica wysokości przyznawanego świadczenia. Zgodnie z art. 8 ust. 1a ustawy odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę nie mogły łącznie przekroczyć kwoty 25 000 zł. Wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 marca 2011 roku przepis ten został uznany za niezgodny z Konstytucją, w wyniku czego stracił moc z dniem 10 marca 2011 roku.

W pierwszej kolejności zważyć należy, iż podstawą nowych roszczeń, nie objętych powagą rzeczy osądzonej, nie są nowe dowody, ale roszczenia, które wynikają z nowych okoliczności faktycznych powstałych po wydaniu wyroku (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2012r., II CSK 304/11). Tym samym, błędnie Sąd Okręgowy w Szczecinie wskazał, iż przepis art. 8 ust. 4 ustawy z 23.02.1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego zostało przez stronę wykazane, tak aby uznać, iż D. O. poniosła nową, nieznaną w tym postępowaniu szkodę lub odniosła nową krzywdę.

Oceniając zatem zakres powagi rzeczy osądzonej, jaki wywołał wyrok z dnia 19 kwietnia 1999 r., w sprawie III Ko 622/98 zasądzające od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienie za doznane krzywdy, istotne znaczenie ma sentencja orzeczenia, zaś motywy mają charakter jedynie pomocniczy pozwalający na ustalenie granic powagi rzeczy osądzonej. Powaga rzeczy osądzonej zachodzi zaś wówczas, gdy zachodzi tożsamość podstaw faktycznych, jak i prawnych. Nie budzi zatem wątpliwości, iż taka tożsamość zachodzi, bowiem podstawą żądań wnioskodawcy jest tożsamy art. 8 ust. 1 ustawy lutowej. Dlatego należało podzielić pogląd Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 8 sierpnia 2010r., sygn. II AKa 190/10, że na gruncie ustawy lutowej „powaga rzeczy osądzonej będzie zachodzić wówczas, gdy wnioskodawca ponownie wystąpi o to samo, a więc gdy zażąda uzupełniającego odszkodowania z art. 8 ust. 4, podczas gdy już wcześniej występował o to samo roszczenie, albo gdy wystąpi z roszczeniem z art. 8 ust. 1, gdy już wcześniej występował z takim żądaniem”. Tożsamość podstawy prawnej żądania w powiązaniu z tym samym zdarzeniem faktycznym, jakim jest wykonanie unieważnionego wyroku w sposób jednoznaczny prowadzi do akceptacji wyrażonego powyżej poglądu.

Równie przekonujący jest pogląd wyrażony w przywołanym przez apelującego orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2019 r. IV KK 14/18, wskazujący, iż treść przepisu art. 8 ust. 4 ustawy lutowej stanowi odstępstwo od zasady res iudicata. Nie zachodzi tym samym przeszkoda w postaci powagi rzeczy osądzonej w sytuacji, gdy wnioskodawca, który uprzednio uzyskał odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie w oparciu o przepis art. 487 d.k.p.k., bądź art. 552 § 1 k.p.k. lub w oparciu o przepisy prawa cywilnego, wystąpi następnie na podstawie art. 8 ust. 4 ustawy lutowej o przyznanie dalszej rekompensaty za szkodę i krzywdę wynikłe z wykonania orzeczenia, którym przypisano mu czyn związany z jego działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Jednakże bez uszczerbku dla poczynionych rozważań należy stwierdzić, że: negatywna przesłanka procesowa w postaci powagi rzeczy osądzonej (art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.) zachodzi, gdy wnioskodawca uzyskał wcześniej na podstawie przepisów ustawy lutowej (np. art. 8 ust. 1) rekompensatę za represje, jakie go dotknęły z tytułu takiej działalności, a następnie wystąpił o zasądzenie uzupełniającego odszkodowania i zadośćuczynienia na podstawie art. 8 ust. 4 tej ustawy, przy braku nowego (innego) tytułu prawnego (postanowienie SN z 10.04.2019 r., IV KK 14/18, LEX nr 2671045).

Dalej wskazać należy, iż niewątpliwie ustawa lutowa w dwóch przepisach daje różne podstawy dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia, czy to z tytułu rehabilitacyjnego uchylenia wyroku w wyniku wznowienia postępowania lub kasacji, czy to z tytułu unieważnienia wyroku. Różne podstawy prawne i brak tożsamości faktycznej uzasadniają przyjęcie braku stanu powagi rzeczy osądzonej w rozumieniu art. 366 k.p.k., co zresztą wprost wynika z art. 8 ust. 4 ustawy lutowej. Ta część rozważań przytoczona została z uwagi na to, że w niniejszym przypadku nie zaistniała okoliczność opisana w art. 8 ust. 4 ustawy lutowej, bowiem wobec D. O. nie doszło do wznowienia postępowania, ani uchylenia wyroku w drodze kasacji, zaś unieważnienie wyroku uzasadnia tylko jednokrotne skorzystanie z drogi dochodzenia roszczeń w trybie art. 8 ust. 1, co wnioskodawca już wykorzystała.

Dlatego niezależnie od tego, czy powagę rzeczy osądzonej oceniać będziemy z punktu widzenia przepisów procedury cywilnej (art. 366 k.p.c.), czy procedury karnej (art. 17 §1 pkt 7 k.p.k.), dojdziemy do ustalenia, że należało zaskarżone orzeczenie zmienić a postępowanie w zakresie zasądzonego na rzecz wymienionej zadośćuczynienia na podstawie art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. umorzyć. .

Wniosek

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez umorzenie postępowania w zakresie dochodzonego uzupełniającego zadośćuczynienia, a w pozostałym zakresie o utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Nie zaistniały okoliczności podlegające uwzględnieniu z urzędu.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Sąd Apelacyjny w Szczecinie wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2022 r., sygn. akt II AKa 279/20 :

I. Uchylił wyrok w zaskarżonej części co do zadośćuczynienia dochodzonego na podstawie art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego i na podstawie art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. w zw. z art. 414 § 1 k.p.k. postępowanie w tej części umorzył,

II. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawczyni D. O. kwotę 240 zł (dwustu czterdziestu) złotych tytułem zwrotu kosztów ustanowienia pełnomocnika w postępowaniu odwoławczym oraz kwotę 202,40 (dwustu dwóch i 40/100) złotych tytułem zwrotu kosztów dojazdu na rozprawę odwoławczą,

III. koszty postępowania odwoławczego ponosi Skarb Państwa.

Zwięźle o powodach zmiany

Wszystkie powody takiego postąpienia sądu ad quem zostały szczegółowo przedstawione we wcześniejszych akapitach niniejszego uzasadnienia.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

7.  PODPIS

SSA Jacek Szreder SSA Janusz Jaromin SSA Stanisław Kucharczyk

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokuratura Okręgowa Szczecin

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana