Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 kwietnia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 2021 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa B. B.

przeciwko (...) w G.

przy

o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 7 maja 2019 r., sygn. akt I C 783/18

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Gliwicach) na rzecz adwokata A. S. kwotę 166,05 (sto sześćdziesiąt sześć 05/100) złotych, w tym podatek od towarów i usług (VAT) w kwocie 31,05 (trzydzieści jeden 05/100) złotych, tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Olga Gornowicz-Owczarek SSA Dariusz Chrapoński SSA Katarzyna Żymełka

Sygn. akt V ACa 282/19

UZASADNIENIE

Powódka B. B. wniosła o uchylnie uchwały walnego zgromadzenia członków (...) w G. o wykluczeniu jej z członkostwa w Spółdzielni.

W uzasadnieniu podała, iż jako przyczynę wykluczenia podano jej zadłużenie w Spółdzielni na kwotę 73.899,61 zł. Powódka zakwestionowała okoliczności podane w uzasadnieniu wykluczenia i postawiła tezę, że dopóki nie istnieje prawomocne orzeczenie obligujące ją do zapłaty oraz dopóki nie zostanie jej wykazana wina umyślna lub rażące niedbalstwo, Spółdzielnia nie ma podstaw do jej wykluczenia. Podniosła, że zaskarżona uchwała jest sprzeczna z art. 18 i 24 ustawy prawo spółdzielcze i sprzeczna ze statutem Spółdzielni.

Pełnomocnik powódki w piśmie z dnia 16 kwietnia 2019r. powołał się na naruszenie § 12 ust 1 i §19 ust 2 pkt 2 i 3 statutu oraz rażące naruszenie art. 24 § 5 prawa spółdzielczego polegające na braku zamieszczenia uzasadnienia zaskarżonej uchwały w samej treści uchwały. Na rozprawie w dniu 7 maja 2019r. pełnomocnik powódki sprecyzował żądanie w ten sposób, że wniósł o stwierdzenie nieważności uchwały, a w przypadku braku przesłanek nieważności o uchylenie uchwały.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, wywodząc, że przyczyną wykluczenia było zadłużenie powódki z tytułu nieregulowania czynszu najmu pomieszczeń.

Wyrokiem z dnia 7 maja 2019 r. Sąd Okręgowy oddalił powództwo i zasądził od powódki na rzecz pozwanej koszty procesu w wysokości 377 zł.

Sąd Okręgowy ustalił, że powódka pozostawała w stosunku członkostwa w pozwanej Spółdzielni. Jedną z form działalności pozwanej jest wynajem lokali. Powódka wynajmowała od pozwanej trzy lokale: na podstawie umowy nr (...) z dnia 1 października 2008r. lokal użytkowy przy ul. (...) nr (...), stanowiący piwnicę o powierzchni 16,20 m ^{( 2)} na cele magazynowe, na podstawie umowy nr (...) z dnia 1 października 2008r. lokal użytkowy w piwnicy przy ul. (...), oznaczony numerem (...) z przeznaczeniem na garaż oraz na podstawie umowy nr (...) z dnia 1 października 2008r. lokal użytkowy znajdujący się na parterze przy ul. (...) o numerze (...), o powierzchni 52,79 m ^{( 2)} na potrzeby prowadzonej przez powódkę działalności gospodarczej. W 2009 i 2010 r. strony zawarły aneksy do umów, zmieniając wysokość opłat związanych z najmem. Czynsz obejmował również opłaty za media poza opłatami za prąd, bowiem umowy z dostawcą energii elektrycznej najemcy zawierali indywidualnie. Powódka od 2008 r. miała zaległości w płaceniu czynszu, a od 2015 r. zaległości te gwałtownie rosły. Z dniem 1 lutego 2017 r. Spółdzielnia wypowiedziała umowę najmu lokalu przy ul. (...). Umowy dotyczące lokali przy ul. (...) pozwana wypowiedziała ze skutkiem na dzień 1 listopada 2017r. Pomimo wypowiedzenia najmu powódka nie wydała pozwanej spornych lokali. Pozwana rozpoczęła naliczanie należności z tytułu bezumownego korzystania z lokali – wysokość tych naliczeń odpowiadała wysokości czynszu wynikającego z obowiązujących wcześniej umów. Na dzień podjęcia spornej uchwały zadłużenie powódki z tytułu czynszu i z tytułu bezumownego korzystania z lokali wraz z odsetkami wynosiło 73.899,61 zł. Istniejące zadłużenie było w latach poprzednich jedną przyczyn przeznaczenia nadwyżki bilansowej na pokrycie strat i niewypłacenia członkom Spółdzielni dywidendy.

Przed Sądem Rejonowym w Gliwicach pod sygn. akt VII GC 198/18 toczy się sprawa z powództwa Spółdzielni przeciwko powódce o zapłatę kwoty 18.573 zł, obejmującej zaległości czynszowe powódki od stycznia do czerwca 2017 oraz naliczone odsetki wynikające z noty odsetkowej z dnia 6 marca 2017 r. zł. Przed Sądem Rejonowym w Gliwicach toczy się również sprawa o eksmisję powódki z lokali, które były przedmiotem umowy najmu.

Statut pozwanej Spółdzielni przewiduje dwustopniową procedurę w przedmiocie wykluczenia członka spółdzielni. Zgodnie z § 20 statutu uchwałę w tym przedmiocie podejmuje Rada na wniosek Zarządu lub z własnej inicjatywy. Podejmując uchwałę o wykluczeniu Rada powinna w miarę możliwości wysłuchać wyjaśnień zainteresowanego członka. W myśl § 21 ust. 1 statutu o wykluczeniu lub wykreśleniu członka zarząd jest obowiązany powiadomić zainteresowanego listem poleconym w ciągu 14 dni od podjęcia decyzji. Zawiadomienie powinno zawierać uzasadnienie i pouczenie o możliwości odwołania się. Odwołanie przysługuje do walnego zgromadzenia (§ 21 ust 3 i § 50 statutu). Członek wykluczony ma prawo być obecny na zgromadzeniu, należy go zawiadomić o terminie zgromadzenia listami poleconymi wysłanymi co najmniej na 14 dni przed datą zgromadzenia (§ 21 ust 4 i 5 oraz § 29 ust. 1 statutu). Zgodnie z § 19 ust 1 statutu wykluczenie członka Spółdzielni może nastąpić jedynie z ważnej przyczyny w przypadku gdy – z jego winy- dalsze członkostwo sprzeczne jest z postanowieniami statutu lub zasadami współżycia społecznego. § 19 ust. 2 statutu przykładowo wymienia przyczyny wykluczenia – między innymi są nimi umyślne działanie na szkodę Spółdzielni bądź jej kontrahentów i uporczywe niewykonywanie podstawowych obowiązków członkowskich (§ 19 ust. 2 pkt 2 i 3 statutu). Podstawowe obowiązki członków Spółdzielni określa §12 ust. 1 statutu, zgodnie z którym członkowie obowiązani są do przestrzegania statutu Spółdzielni, regulaminów, prawomocnych uchwał organów Spółdzielni oraz do uczestniczenia w realizacji jej statutowych zadań gospodarczych, w tym m.in. zobowiązani są do rzetelnego wykonywania przyjętych na siebie obowiązków wobec Spółdzielni oraz chronienia i pomnażania jej majątku.

W dniu 20 kwietnia 2018r. odbyło się posiedzenie Rady Nadzorczej Spółdzielni, na którym to posiedzeniu podjęta została uchwała o wykluczeniu powódki z członkostwa
w Spółdzielni. O posiedzeniu powódka została zawiadomiona przesyłką poleconą nadaną
w dniu 5 kwietnia 2018r. W protokole posiedzenia zawarto opinię Rady zawierająca uzasadnienie uchwały o wykluczeniu powódki oraz samą uchwałę. Pismem Zarządu datowanym na 26 kwietnia 2018r. i nadanym listem poleconym w dniu 27 kwietnia 2018r. zawiadomiono powódkę o podjętej uchwale o jej wykluczeniu i przytoczono uzasadnienie uchwały. Uzasadnienie jest zbieżne w wywodami zawartymi w protokole posiedzenia Rady
z dnia 20 kwietnia 2018r. Powódka złożyła odwołanie od uchwały Rady z dnia 220 kwietnia 2018r. do Walnego Zgromadzenia. Zawiadomienie o Zgromadzeniu wraz z porządkiem obrad uwzględniającym rozpoznanie odwołania nadano do powódki w dniu 11 września 2018r. Przesyłka była dwukrotnie awizowana i odebrana w dniu 28 września 2018r. w godzinach popołudniowych. Zgromadzenie odbyło się w dniu 28 września 2018r. w godzinach przedpołudniowych. Na Zgromadzeniu przedstawiono przyczyny wykluczenia powódki i omówiono złożone przez nią odwołanie. Spółdzielnia w dacie Zgromadzenia liczyła 32 członków, na Zgromadzeniu obecnych było 16 członków. Jednogłośnie podjęto uchwałę o nieuwzględnieniu odwołania powódki. Uchwała została podjęta skutecznie tj. zgodnie z postanowieniami 31 i 32 statutu. O treści uchwały poinformowano powódkę pismem z dnia 12 października 2018r. Zawiadomienie zawiera uzasadnienie, w którym przytoczono argumenty przedstawione na Zgromadzeniu. Dokument obejmujący uchwały walnego zgromadzenia sporządzany jest u pozwanej w ten sposób, że przygotowuje się projekt uchwały z oznaczeniem jej numeru i przedmiotu, poniżej wpisuje się treść projektowanej uchwał, a poniżej wynik głosowania przesadzający o przyjęciu uchwały tej treści.

Sąd Okręgowy wskazał, że powódka domagała się ustalenia nieważności uchwały upatrując jej niezgodności z art. 24 prawa spółdzielczego ewentualnie uchylenia zaskarżonej uchwały. Uchwała jest nieważna jeżeli jest sprzeczna z prawem (art. 42 § 2 prawa spółdzielczego). Nieważność ta ma charakter bezwzględny i istnieje ex tunc od chwili jej podjęcia. Uchylenia uchwały można natomiast domagać się z powodu jej sprzeczności z postanowieniami statutu bądź dobrymi obyczajami lub jeżeli uchwała godzi w interesy spółdzielni albo ma na celu pokrzywdzenie jej członka (art. 42 § 3 prawa spółdzielczego). Zgodnie z art. art. 24 § 1 i 2 prawa spółdzielczego spółdzielnia może rozwiązać stosunek członkostwa tylko przez wykluczenie albo wykreślenie członka. Wykluczenie członka ze spółdzielni może nastąpić w wypadku, gdy z jego winy umyślnej lub z powodu rażącego niedbalstwa dalsze pozostawanie w spółdzielni nie da się pogodzić z postanowieniami statutu spółdzielni lub dobrymi obyczajami. Statut określa przyczyny wykluczenia. Jeżeli organem właściwym w sprawie wykluczenia albo wykreślenia członka ze spółdzielni jest, zgodnie z postanowieniami statutu, rada nadzorcza, członek spółdzielni ma prawo: 1) odwołać się od uchwały o wykluczeniu albo wykreśleniu do walnego zgromadzenia, w terminie określonym w statucie, albo 2) zaskarżyć uchwałę rady nadzorczej do sądu w terminie sześciu tygodni od dnia doręczenia członkowi uchwały z uzasadnieniem. W wypadku wniesienia do walnego zgromadzenia odwołania od uchwały rady nadzorczej w sprawie wykluczenia albo wykreślenia członek spółdzielni ma prawo być obecny przy rozpatrywaniu odwołania i popierać je. Do wniesienia odwołania i jego rozpatrzenia stosuje się postanowienia statutu o postępowaniu wewnątrzspółdzielczym (art. 24 § 6 i 8 prawa spółdzielczego). Statut pozwanej w sprawach dotyczących wykluczenia członka przewiduje dwustopniowe postępowanie wewnątrzspółdzielcze. Zapisy statutu są zgodne z regulacjami prawa spółdzielczego i tworzą dodatkowe wymogi formalne dotyczące terminów przesłania członkowi spółdzielni zawiadomienia o posiedzeniu Rady czy Walnego Zgromadzenia i doręczenia zawiadomienia o treści uchwały Rady. Wszystkie te wymogi zostały w odniesieniu do powódki spełnione, w szczególności powódka została zawiadomiona o terminie posiedzenia Rady Nadzorczej, a następnie walnego Zgromadzenia w sposób przewidziany w statucie i realnie umożliwiający wzięcie w nich udziału. Okoliczność, że powódka odebrała korespondencję po wielu dniach od jej awizowania, nie może obciążać pozwanej, skoro zawiadomienie wysłane zostało na 17 dni przed datą Zgromadzenia, a pierwsze awizo nastąpiło na 14 dni przed tą datą, a zatem powódka miała realną możliwość odebrania kierowanej do niej korespondencji. Nie doszło zatem do naruszenia jej praw, a tym bardziej do naruszenia art. 18 ust 1 ustawy prawo spółdzielcze. W myśl art. 24 § 5 prawa spółdzielczego organ, który podjął uchwałę w sprawie wykreślenia albo wykluczenia, ma obowiązek zawiadomić członka na piśmie wraz z uzasadnieniem o wykreśleniu albo wykluczeniu ze spółdzielni w terminie dwóch tygodni od dnia podjęcia uchwały. Uzasadnienie powinno w szczególności przedstawiać motywy, którymi kierował się organ spółdzielni uznając, że zachowanie członka wyczerpuje przesłanki wykluczenia albo wykreślenia określone w statucie. Powódce doręczono zawiadomienie o treści uchwały Rady Nadzorczej z uzasadnieniem, doręczono jej również zawiadomienie o treści uchwały Walnego Zgromadzenia z uzasadnieniem. Zarzuty powódki co do niezgodności uchwały z treścią art. 24 § 5 prawa spółdzielczego są w tej sytuacji nieuzasadnione. Przepisy nie wymagają dla podejmowanych uchwał żadnej szczególnej formy. Uchwała Rady Nadzorczej z dnia 20 kwietnia 2018r. została spisana w protokole posiedzenia, również w protokole spisano jej uzasadnienie, zamieszczając je w części poprzedzającej uchwałę w formie opinii wyrażanej przez Radę. Opinia zawiera motywy uchwały (powtórzone zresztą zbiorczo w ostatniej części protokołu) i w sposób jednoznaczny przytacza okoliczności jakimi Rada się kierowała przy podjęciu uchwały. Bez znaczenia jest w tej sytuacji, że wywody te nie zostały zamieszczone w odrębnej części protokołu czy odrębnym dokumencie zatytułowanym „uzasadnienie”. Przepis art. 24 § 5 prawa spółdzielczego nie wymaga zresztą aby uzasadnienie zawierała sama uchwała, ale wymaga aby uzasadnienie zamieszczone było w zawiadomieniu o wykluczeniu członka. Tego wymogu pozwana dopełniła. Uzasadnienie uchwały przytoczone w zawiadomieniu jest zbieżne z opinią Rady zamieszczoną w protokole posiedzenia, na którym doszło do podjęcia uchwały, a tym samym nie ma podstawy do kwestionowania jego zgodności z art. 24 § 5. Art. 24 § 5 prawa spółdzielczego w swoim literalnym brzmieniu odnosi się wyłącznie do uzasadnienia jakie zamieszcza się w zawiadomieniu o podjęciu uchwały o wykluczeniu członka, nie zaś uchwały o odmowie uwzględnienia odwołania od uchwały o wykluczeniu członka. Niemniej wymogi stawiane omawianym przepisem pozwana spełniła również co do uchwały Walnego Zgromadzenia o odmowie uwzględnienia odwołania. Również w tym wypadku podczas Zgromadzenia zreferowano przyczyny wykluczenia, zamieszczając je jednocześnie w protokole, a następnie w oparciu o przedstawione okoliczności podjęto uchwałę o nie uwzględnieniu odwołania. Zawiadomienie o treści uchwały zostało powódce doręczone z uzasadnieniem odwołującym się do okoliczności podnoszonych w trakcie Zgromadzenia i stanowiących podstawę podjęcia uchwały. W tych warunkach nie sposób dopatrzyć się sprzeczności uchwały z przepisami prawa. Również przyczyny wykluczenia nie były sprzeczne z przepisami prawa ani postanowieniami statutu i mieszczą się w granicach określonych w art. 24 § 2 prawa spółdzielczego i § 19 ust 1 i 2 statutu. Z całą pewnością zachowanie powódki polegające na dopuszczeniu do tak wysokiego zadłużenia, które uniemożliwia wypłatę zysków członkom Spółdzielni i powoduje konieczność tworzenia rezerw na jego pokrycie, przy jednoczesnym korzystaniu z mienia spółdzielni (bezumownym korzystaniu z lokali) oraz narażaniu pozwanej na konieczność pokrywania kosztów eksploatacji zajmowanych lokali mieści się w pojęciu umyślnego działania na szkodę Spółdzielni bądź jej kontrahentów i uporczywego niewykonywania podstawowych obowiązków członkowskich polegających na zobowiązaniu do rzetelnego wykonywania przyjętych na siebie obowiązków wobec Spółdzielni oraz chronienia i pomnażania jej majątku (§ 19 ust. 2 statutu w związku z § 12 ust 1 statutu). Zachowanie takie nosi cechy co najmniej rażącego niedbalstwa tj. braku jakiejkolwiek, nawet podstawowej staranności w wykonywaniu swoich obowiązków.

Powódka ograniczyła się do zamieszczenia w pozwie ogólnikowego stwierdzenia, iż kwestionuje przyczyny wykluczenia wskazane w uzasadnieniu zawiadomienia o treści uchwały, nie podała jednak jakie konkretnie są jej zarzuty, ani nie złożyła żadnych wniosków dowodowych mających potwierdzać jakiekolwiek konkretne zarzuty dotyczące przyczyn wykluczenia. Okoliczność, że nie istnieją prawomocne orzeczenia sądów potwierdzające istnienie zadłużenia jest bez znaczenia – brak takich orzeczeń nie jest równoznaczny z brakiem roszczeń, a te strona pozwana w toku niniejszego procesu wykazała dowodami z dokumentów i zeznań świadka. O ile powódka twierdzi, że okoliczności te, będące podstawą wykluczenia, są nieprawdziwe, winna je wykazać zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu przewidzianą w art. 6 k.c., czego nie uczyniła. W tej sytuacji Sąd nie stwierdził sprzeczności uchwały z prawem (art. 42 § 2 prawa spółdzielczego), nie dopatrzył się również przesłanek jej uchylenia w trybie art. 42 § 3 prawa spółdzielczego, co skutkowało oddaleniem powództwa.

O kosztach postępowania zasądzonych na rzecz pozwanej orzeczono w trybie art. 98 k.p.c.

W apelacji powódka zarzuciła naruszenie:

1.  prawa procesowego – art. 299 w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego o przesłuchanie stron oraz art. 214 w zw. z art. 214 ¹ k.p.c. poprzez ich niezastosowanie i zaniechanie odroczenia rozprawy;

2.  prawa materialnego: art. 24 § 2 i 5 prawa spółdzielczego w zw. z § 12 ust. 1 i 19 ust. 2 pkt 2 i 3 statutu spółdzielni i uznanie, że zaskarżone uchwały został wydane w sposób prawidłowy.

Wskazując na te zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uchylenie uchwały Walnego Zgromadzenia Członków Spółdzielni z dnia 28 września 2018 r. ewentualnie stwierdzenie jej nieważności. Nadto powódka wniosła o zasądzenie kosztów procesu.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu z następujących przyczyn.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy, albowiem znajdują one odzwierciedlenie w zebranym materiale dowodowym, który został oceniony zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c.

Nie zasługiwały na podzielenie zarzuty naruszenia prawa procesowego. Sąd Okręgowy nie był zobligowany do przeprowadzenia dowodu z przesłuchania powódki, Dowód, o jakim mowa w art. 299 k.p.c. ma charakter subsydiarny. Przeprowadza się go jedynie wtedy, gdy po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. W realiach niniejszej sprawy ocena skuteczności zaskarżonej uchwały nie wymagała przeprowadzenia dowodu z przesłuchania powódki. Jest faktem, że powódka dysponowała zwolnieniem lekarskim, nie mniej jednak nie stanowiło to przyczyny odroczenia rozprawy, gdyż powódka była reprezentowana przez pełnomocnika procesowego. Mógł on w takiej sytuacji dokonywać w imieniu powódki wszystkich niezbędnych czynności procesowych.

Nie był także uzasadniony zarzut naruszenia prawa materialnego: art. 24 § 2 i 5 prawa spółdzielczego. Jak stanowi pierwszy z tych przepisów wykluczenie członka ze spółdzielni może nastąpić w wypadku, gdy z jego winy umyślnej lub z powodu rażącego niedbalstwa dalsze pozostawanie w spółdzielni nie da się pogodzić z postanowieniami statutu spółdzielni lub dobrymi obyczajami. Statut określa przyczyny wykluczenia. Przyczyny wkluczenia określa § 19 Statutu i jedną z nich jest uporczywe nie wykonywanie podstawowych obowiązków członkowskich. Z pewnością do takich obowiązków należy regulowanie należności czynszowych i powódka takich obowiązków nie wykonuje. Wynika to ze zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności z załączonych faktur VAT oraz zeznań L. W. – księgowej pozwanej. Jak stanowi art. 24 § 5 prawa spółdzielczego organ, który podjął uchwałę w sprawie wykreślenia albo wykluczenia, ma obowiązek zawiadomić członka na piśmie wraz z uzasadnieniem o wykreśleniu albo wykluczeniu ze spółdzielni w terminie dwóch tygodni od dnia podjęcia uchwały. Uzasadnienie powinno w szczególności przedstawiać motywy, którymi kierował się organ spółdzielni uznając, że zachowanie członka wyczerpuje przesłanki wykluczenia albo wykreślenia określone w statucie. Zawiadomienie zwrócone z powodu niezgłoszenia przez członka zmiany podanego przez niego adresu ma moc prawną doręczenia. Jak przyjmuje się w orzecznictwie podstawy wykluczenia muszą zostać ujęte w sposób niepozostawiający wątpliwości, jakie zachowania stanowiły, w ocenie wykluczającego organu, zawinione naruszenie obowiązków członka spółdzielni. Przyczyny wykluczenia członka muszą zatem być w uzasadnieniu uchwały podane w sposób konkretny ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2014 r., V CSK 545/13). Zaskarżona uchwała spełnia te wymogi. Przyczyny wykluczenia powódki ze spółdzielni zostały opisane w protokole Walnego Zgromadzenia. Następnie w piśmie z dnia 12 października 2018 r. powódka został poinformowana o przyczynach wykluczenia jej z grona członków pozwanej spółdzielni.

Mając na względzie te okoliczności apelacja powódki podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. Nie zasługiwał tym samym na uwzględnienie wniosek powódki o przeprowadzenie dowodu z jej przesłuchania, gdyż zebrany materiał dowodowy jest wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

SSA Katarzyna Żymełka SSA Dariusz Chrapoński SSA Olga Gornowicz-Owczarek