Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 maja 2022 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ponownie ustalił wysokość emerytury A. M. od 1 maja 2022 r. tj. od najbliższego terminu płatności. W treści decyzji wskazano, że do ustalenia kwoty emerytury przyjęto: kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 5 827,35 zł, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 921 691,50 zł , kwotę środków zewidencjonowanych na subkoncie z uwzględnieniem ich waloryzacji w wysokości 1 765,36 zł, średnie dalsze trwanie życia tj. 203,60 miesięcy. Wyliczona emerytura wyniosła 4 564,26 zł [(5 827,35 + 921 691,50 + 1 765,36) : 203,60]. Zakład Ubezpieczeń Społecznych podkreślił ,że kwota emerytury podlega zmniejszeniu o kwotę 1 220,94 zł z powodu należności egzekwowanych na mocy tytułu wykonawczego. W treści decyzji wskazano jednocześnie, że zmieniono staż pracy wnioskodawcy poprzez uwzględnienie przerwy w zatrudnieniu przed i po odbyciu zasadniczej służby wojskowej od 22 kwietnia 1978 r. do 23 kwietnia 1978 r. oraz od 30 czerwca 1979 r. do 2 sierpnia 1979 r., co spowodowało obniżenie świadczenia. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaznaczył ,że kwoty wypłacone za okres od 1 maja 2021 r. do 30 kwietnia 2022 r. nie podlegają dochodzeniu.

/decyzja k.97 - 99 akt ZUS/

W dniu 13 czerwca 2022 r. A. M. złożył odwołanie od ww. decyzji. W treści odwołania wskazał, że nie zgadza się ze stanowiskiem organu rentowego, który jego zdaniem powinien przyjąć wskaźnik dalszego trwania życia obowiązujący w dniu 1 kwietnia 2022 r. Pismem z dnia 5 sierpnia 2022 r. A. M. poparł złożone odwołania.

/odwołanie k.3 , odwołanie k.3 akt o sygn. VIII U 1769/22/

Decyzją z dnia 27 maja 2022 r, znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art.138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że A. M.

pobrał nienależnie świadczenie za okres od 1 maja 2021 r. do 30 kwietnia 2022 r. w łącznej kwocie 220,82 zł, a także zobowiązał A. M. do zwrotu powyższej kwoty wraz z odsetkami w kwocie 9,64 zł.

/decyzja k.111 – 111 odwrót akt ZUS/

W dniach: 13 czerwca i 5 sierpnia i 2022 r. A. M. złożył odwołanie od ww. decyzji. W treści odwołania wskazał, że nie zgadza się ze stanowiskiem organu rentowego , gdyż w decyzji z dnia 12 maja 2022 r. wskazano, że wypłacone mu kwoty za okres od 1 maja 2021 r. do 30 kwietnia 2022 r. nie podlegają dochodzeniu. Pismem z dnia 5 sierpnia 2022 r. A. M. poparł złożone odwołania.

/odwołanie k.3 akt o sygn. VIII U 1358/22 , odwołanie k.3 akt o sygn. VIII U 1770/22/

W odpowiedzi na odwołania pełnomocnik organu rentowego wniósł o ich oddalenie.

/odpowiedź na odwołanie k.4 – 5 , odpowiedź na odwołanie k.4 – 5 akt o sygn. VIII U 1358/22 , pismo organu rentowego k.4 akt o sygn. VIII U 1769/22 , pismo organu rentowego k.4 akt o sygn. VIII U 1770/22/

Zarządzeniem z dnia 21 lipca 2022 r. połączono sprawę o sygnaturze akt VIII U 1358/22 ze sprawą o sygnaturze akt VIII U 1357/22 w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygnaturą VIII U 1357/22.

/zarządzenie k.7 akt o sygn. VIII U 1358/22/

Zarządzeniem z dnia 5 września 2022 r. połączono sprawę o sygnaturze akt VIII U 1769/22 ze sprawą o sygnaturze akt VIII U 1357/22 w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygnaturą VIII U 1357/22.

/zarządzenie k.6 akt o sygn. VIII U 1769/22/

Zarządzeniem z dnia 5 września 2022 r. połączono sprawę o sygnaturze akt VIII U 1770/22 ze sprawą o sygnaturze akt VIII U 1357/22 w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygnaturą VIII U 1770/22.

/zarządzenie k.5 akt o sygn. VIII U 1770/22/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca A. M. urodził się (...)

/okoliczność bezsporna/

W dniu 19 maja 2021 r. A. M. złożył wniosek o emeryturę. Do wniosku załączył zaświadczenie z którego wynikało, że w okresie od 5 października 1976 r. do 31 grudnia 1983 r. był nieprzerwanie zatrudniony w Zakładach (...) w Ł. (zaświadczenie zostało wystawione przez Archiwum Zakładowe (...) Urzędu Wojewódzkiego w Ł. w dniu 28 stycznia 2013 r.).

/wniosek k.1 – 3 , zaświadczenie k.8 akt ZUS/

Decyzją zaliczkową z dnia 14 czerwca 2021 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał A. M. emeryturę od dnia 1 maja 2021 r. (tj. od miesiąca złożenia wniosku). W treści decyzji wskazano, że do ustalenia kwoty emerytury przyjęto: kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 5 827,35 zł, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 820 424,26 zł , kwotę środków zewidencjonowanych na subkoncie z uwzględnieniem ich waloryzacji w wysokości 1 561,90 zł, średnie dalsze trwanie życia tj.203,60 miesięcy. Wyliczona emerytura wyniosła 4 065,88 zł [(5 827,35 + 820 424,26 + 1 561,90 : 203,60].

/decyzja k.39 – 41 akt ZUS/

Decyzją z dnia 5 sierpnia 2021 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przeliczył wysokość emerytury A. M. od 1 maja 2022 r. tj. od nabycia uprawnień do emerytury. W treści decyzji wskazano, że do ustalenia kwoty emerytury przyjęto: kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 5 827,35 zł, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 870 408,77 zł, kwotę środków zewidencjonowanych na subkoncie z uwzględnieniem ich waloryzacji w wysokości 1 722,23 zł, średnie dalsze trwanie życia tj.203,60 miesięcy. Wyliczona emerytura wyniosła 4 312,17 zł [(5 827,35 + 870 408,77 + 1 722,23) : 203,60].

/decyzja k.52 – 54 akt ZUS/

W dniu 24 marca 2022 r. A. M. złożył wniosek o ponowne obliczenie emerytury na podstawie zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za 1979 r. z tytułu zatrudnienia w Zakładach (...) w Ł. (postępowanie z tego wniosku zostało umorzone w związku z wycofaniem wniosku przez A. M.).

/okoliczność bezsporna/

Z treści ww. wniosku wynika w okresie od 5 października 1976 r. do 31 grudnia 1983 r. A. M. był zatrudniony w Zakładach (...) w Ł.. W dniu 22 kwietnia 1978 r. A. M. został zwolniony do odbycia zasadniczej służby wojskowej. Do pracy powrócił z dniem 3 sierpnia 1979 r. Zaświadczenie zostało wystawione przez Archiwum Zakładowe (...) Urzędu Wojewódzkiego w Ł. w dniu 30 lipca 2021 r.

/zaświadczenie k.88 akt ZUS/

Decyzją z dnia 19 maja 2022 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., zmienił decyzję z dnia 12 maja 2022 roku i ponownie ustalił wysokość emerytury A. M. od 1 maja 2022 r. tj. od najbliższego terminu płatności oraz zmienił zaskarżoną decyzją z dnia 12 maja 2022 r. poprzez stwierdzenie, że wnioskodawca jest zobowiązany do zwrotu świadczenia za okres od 1 maja 2021 r. do 30 kwietnia 2022 r. , a jego wysokość zostanie określona w odrębnej decyzji.

/decyzja k.106 – 108 akt ZUS/

Wnioskodawca odbywał służbę wojskową w okresie od 24 kwietnia 1978 r. do 29 czerwca 1979 r.

/książeczka wojskowa k.16/

Po dniu przyznania emerytury wnioskodawca nie podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

/okoliczność bezsporna/

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art.138 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2022 r., poz. 1270) osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust.1 uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania (art.138 ust.2 punkt 1 ww. ustawy), jak również świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia (art.138 ust.2 punkt 2 ww. ustawy).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono, ugruntowany obecnie, pogląd, że nienależnie pobrane świadczenie w rozumieniu art. 138 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, to świadczenie wypłacane mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczenia na skutek okoliczności leżących po stronie ubezpieczonego. Tym samym, nie można przyjąć, aby doszło do nienależnego pobrania świadczenia, jeżeli jego wypłata (mimo zaistnienia wskazanych okoliczności), nastąpiła z przyczyn niezależnych od ubezpieczonego. Mogą to być, zarówno przyczyny, leżące po stronie organu rentowego (błąd) lub niezależne od tego organu. W prawie ubezpieczeń społecznych „świadczenie nienależnie pobrane”, to zatem nie tylko „świadczenie nienależne” (obiektywnie, np. wypłacane bez podstawy prawnej) ale także „nienależnie pobrane” a więc pobrane przez osobę, której przypisać można określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania). Przyjmuje się, że obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc, że mu się nie należy. Dotyczy to, zarówno, osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak też tej osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie przedstawionych nieprawdziwych dokumentów lub zeznań albo, w wypadkach innego, świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego. ( vide III AUa 416/19 - wyrok SA Lublin z dnia 23.01.2020 r., opubl. L.)

Z przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego w żaden sposób nie wynika, że A. M. przedłożył fałszywe dokumenty lub złożył fałszywe zeznania, czy też świadomie wprowadził organ rentowy w błąd. Jego zachowanie w żaden sposób nie było umyślne. Wprawdzie pierwotna wysokość należnego A. M. świadczenia określonego w decyzji z dnia 19 maja 2021 r. została ustalona m.in. na podstawie zaświadczenia z dnia 28 stycznia 2013 r. z którego wynikało, że w okresie od 5 października 1976 r. do 31 grudnia 1983 r. był on nieprzerwanie zatrudniony w Zakładach (...) w Ł., to jednak nie sposób przyjąć, że wnioskodawca w jakikolwiek sposób odpowiada za treść zaświadczenia z dnia 30 lipca 2021 r. odnoszącego się do tego samego okresu zatrudnienia, a wskazującego okres odbywania przez niego służby wojskowej. Wprawdzie ujawnienie tej okoliczności wpłynęło ostatecznie na wysokość należnego wnioskodawcy świadczenia (zostało ono obniżone), to jednak nie można obarczyć go odpowiedzialnością za zaistniałą sytuację. Odwołujący nie był autorem w/w dokumentu i brak jakichkolwiek dowodów na uznanie, iż wadliwość zaświadczenia spowodowana była jego działaniem.

Wbrew twierdzeniu organu rentowego wina odwołującego nie może polegać także na zbyt późnym przedstawieniu zaświadczenia z 30 lipca 2021 roku. Nie sposób bowiem uznać, iż odwołujący celowo nie złożył tego dokumentu niezwłocznie po jego otrzymaniu. Wnioskodawca musiałby przede wszystkim zdawać sobie sprawę po pierwsze z tego, iż zawiera odmienne informacje od poprzednio złożonego, a po wtóre, iż mogą one skutkować obniżeniem wysokości świadczenia.

Skoro zatem wnioskodawcy nie można przypisać któregokolwiek z zachowań określonych w treści art.138 ust. 2 ww. ustawy to nie pobrał on nienależnie kwoty wskazanej w zaskarżonej decyzji organu rentowego. Tym samym nie jest on zobowiązany do jej zwrotu.

Na marginesie wskazać również należy, że ewentualną odpowiedzialność za zaistniałą sytuację można by rozważać w stosunku do podmiotu, który wydał nieprawidłowe zaświadczenie wnioskodawcy, na podstawie art.84 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1009) (zgodnie z którym jeżeli wypłacenie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot, za cały okres, za który nienależne świadczenia zostały wypłacone).

Mając na względzie powyższe, Sąd w punkcie 1 wyroku na postawie art.477 ¹⁴§2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zmienił decyzję z 27 maja 2022 r. w ten sposób, iż nie zobowiązał A. M. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1 maja 2021 r. do 30 kwietnia 2022 r. w kwocie 220,82 zł oraz odsetek w kwocie 9,64 zł.

W odniesieniu zaś do podniesionej przez wnioskodawcę kwestii ustalenia świadczenia w oparciu o tablice dalszego trwania życia obowiązujące od 1 kwietnia 2022 r. wskazać należy, że wnioskodawca nie spełnia warunku określonego w art. 108 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, bowiem po dniu przyznania emerytury nie podlegał on ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Podkreślić także należy, że wnioskodawca podjął samodzielną decyzję, co do daty przejścia na emeryturę. Data przejścia na emeryturę decyduje o tym, w jaki sposób obliczana jest wysokość świadczenia. W ocenie Sądu odwołanie jest zatem pozbawione uzasadnionych argumentów, albowiem nie ma żadnych podstaw, by w chwili obecnej (wobec braku spełnienia warunków z art.108 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) przeliczać jego emeryturę wg aktualnie obowiązujących tablic dalszego trwania życia.

W tym stanie rzeczy, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie w pozostałej części, o czym orzekł w punkcie 2 sentencji wyroku.