Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 stycznia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w następującym składzie:

Przewodnicząca sędzia Agnieszka Śliwa

protokolant: p.o. stażysty Julia Starosta

po rozpoznaniu 8 grudnia 2022 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z wniosku P. K.

przy udziale M. K. (1)

o wznowienie postępowania w sprawie I Ns 853/12 Sądu Rejonowego w Kościanie o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Kościanie

z 23 maja 2022 r.

sygn. akt I Ns 732/18

postanawia

I.  uchylić zaskarżone postanowienie w punkcie 4) i w punkcie 5) w zakresie rozliczenia poczynionego przez M. K. (1) po ustaniu związku małżeńskiego nakładu z jej majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 39.060,34 zł oraz w punkcie 6) i w tej części sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Kościanie do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej;

II.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 5) w ten sposób, że tytułem spłaty z podziału majątku wspólnego oraz tytułem nakładu określonego w punkcie 3) postanowienia zasądzić od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy 30.622,75 zł (trzydzieści tysięcy sześćset dwadzieścia dwa złote siedemdziesiąt pięć groszy) płatne do rąk wnioskodawcy bądź na wskazane przez niego konto bankowe w terminie do 27 lipca 2023 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie opóźnienia w płatności,

III.  w pozostałym zakresie oddalić apelację.

Agnieszka Śliwa

UZASADNIENIE

Wnioskodawca P. K. wniósł skargę o wznowienie postępowania w sprawie o podział majątku wspólnego toczącej się przed Sądem Rejonowym w Kościanie pod sygn. akt I Ns 852/12, zakończonego prawomocnym postanowieniem z 22 marca 2017 r. powołując się na braku możności działania w tym postępowaniu, a to z tej przyczyny, że mimo że zawiadomił Sąd o zmianie adresu zamieszkania, to korespondencja była kierowana na jego nieaktualny adres, uniemożliwiając wnioskodawcy, działającemu bez pełnomocnika, udział w postępowaniu. Wnioskodawca domagał się uchylenia zapadłego w sprawie I Ns 852/12 orzeczenia w całości, a następnie ustalenia, że nakłady z majątku wspólnego na nieruchomość uczestniczki postępowania M. K. (1) poczynione w latach 1997-2011, o których orzeczono w punkcie 1. i 2. postanowienia wynoszą 48.853 zł, uchylenia w całości punktu 3. orzeczenia, zmianę jego punktu 4. poprzez zasądzenie na jego rzecz od uczestniczki kwoty 24.426,50 zł jako dopłaty z tytułu podziału majątku wspólnego, zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy 6.158,75 zł tytułem rozliczenia spłaty przez wnioskodawcę po ustaniu wspólności majątkowej zobowiązań powstałych w czasie jej trwania.

Uczestniczka postępowania M. K. (1) podniosła, że nie zachodzą przesłanki do wznowienia postępowania. Na rozprawie 9 maja 2022 r. oświadczyła nadto, że nie zgadza się na wyłączenie z podziału kredytu hipotecznego zaciągniętego przez małżonków, a spłacanego przez nią po ustaleniu wspólności. Sprzeciwiła się rozliczeniu kredytów zaciągniętych przez wnioskodawcę bez jej zgody.

Postanowieniem z 23 maja 2022 r. Sąd Rejonowy w Kościanie w sprawie I Ns 1644/22:

1)  zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w Kościanie z 22 marca 2017 r. w sprawie
I Ns 852/12 i ustalił, że w skład majątku wspólnego pochodzącego ze związku małżeńskiego M. K. (1) i P. K., zawartego 5 lipca 1997 r. w Urzędzie Stanu Cywilnego w P. i rozwiązanego wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu (...)z 5 maja 2011 r., sygn. akt XIII C 726/10/4, wchodzą:

-

nakłady na nieruchomość gruntową zabudowaną o powierzchni 0.20.00 ha położoną w P. i opisaną w księdze wieczystej (...) Sądu Rejonowego w K.w postaci: utwardzenia terenu, ogrodzenia (bez elementów betonowych), zieleni ogrodowej (krzewy, drzewa, trawnik), oczka wodnego, altany ogrodowej i grilla ogrodowego o łącznej wartości 48.853 zł,

-

rower damski (...) o wartości 60 zł,

-

3 telewizory ( (...), (...) i (...)) o wartości ogółem 60 zł,

-

3 głośniki do kina domowego (1 „C. i 2 małe 10W (...)) o ogólnej wartości 80 zł,

-

DVD (...) o wartości 0 zł,

-

antena satelitarna z dekoderem analogowym o wartości 50 zł,

-

zestaw wypoczynkowy (kanapotapczan dwuosobowy i 2 fotele typu klubowego) o wartości 0 zł,

-

kuchenka mikrofalowa (...) o wartości 0 zł,

-

komputer z drukarką (H. (...)) i monitorem starego typu z oprogramowaniem (...) M. (...) o wartości 0 zł,

-

5 garnków metalowych różnej wielkości o wartości ogółem 10 zł,

-

sztućce różne (15 łyżeczek metalowych, 6 widelców metalowych, 6 noży metalowych, 6 łyżeczek metalowych z plastikową czarną rączka, 5 łyżeczek metalowych z plastikową czarną rączką, 6 widelców metalowych z plastikową czarną rączką, 4 noże metalowe z plastikową czarną rączką, 3 noże kuchenne) o wartości ogółem 57 zł,

-

talerze fajansowe różne (6 głębokich, 6 płytkich, 5 deserowych) o wartości ogółem 23 zł,

-

10 szklanek z nadrukami malowanymi o wartości ogółem 30 zł,

-

10 talerzyków do ciasta o wartości ogółem 10 zł,

-

2 kufle fajansowe do piwa z nadrukiem „Przenośniki i części zamienne” o wartości ogółem 10 zł,

-

2 garnki emaliowane średnie (zielony i popielaty) o wartości ogółem 0 zł,

-

2 patelnie średnie o wartości ogółem 0 zł,

-

śrutownik - rozdrabniacz (...) o wartości 350 zł,

-

koryto drewniane do zabijania i parzenia świń o wartości 200 zł,

-

wartość złomu po wannie stalowej o wartości 15 zł,

-

waga towarowa dziesiętna o wartości 50 zł,

-

2 regały drewniane w skrytce (stojący i wiszący) o wartości ogółem 0 zł,

-

regały w pokoju o wartości ogółem 0 zł,

-

sztangi o wartości 180 zł,

-

kosiarka spalinowa z napędem o wartości 420 zł,

-

2 piły (elektryczna i ręczna (...)) o wartości ogółem 210 zł,

2)  zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w Kościanie z 22 marca 2017 r. w sprawie
I Ns 852/12 i dokonał podziału ww. majątku wspólnego w ten sposób, że:

-

rower damski (...) o wartości 60 zł,

-

sztangi o wartości 180 zł,

-

kosiarkę spalinową z napędem o wartości 420 zł,

-

2 piły (elektryczną i ręczną (...)) o wartości ogółem 210 zł,

przyznał na wyłączną własność wnioskodawcy P. K.,

-

nakłady na nieruchomość gruntową zabudowaną o powierzchni 0.20.00 ha położoną w P. i opisaną w księdze wieczystej (...) Sądu Rejonowego w K. w postaci: utwardzenia terenu, ogrodzenia (bez elementów betonowych), zieleni ogrodowej (krzewy, drzewa, trawnik), oczka wodnego, altany ogrodowej i grilla ogrodowego o łącznej wartości 48.853 zł,

-

3 telewizory ( (...), (...) i (...)) o wartości ogółem 60 zł,

-

3 głośniki do kina domowego (1 „C. i 2 małe 10W (...)) o ogólnej wartości 80 zł,

-

DVD (...) o wartości 0 zł,

-

antenę satelitarną z dekoderem analogowym o wartości 50 zł,

-

zestaw wypoczynkowy (kanapotapczan dwuosobowy i 2 fotele typu klubowego) o wartości 0 zł,

-

kuchenkę mikrofalową (...) o wartości 0 zł,

-

komputer z drukarką (H. (...)) i monitorem starego typu z oprogramowaniem (...) M. (...) o wartości 0 zł,

-

5 garnków metalowych różnej wielkości o wartości ogółem 10 zł,

-

sztućce różne (15 łyżeczek metalowych, 6 widelców metalowych, 6 noży metalowych, 6 łyżeczek metalowych z plastikową czarną rączka, 5 łyżeczek metalowych z plastikową czarną rączką, 6 widelców metalowych z plastikową czarną rączką, 4 noże metalowe z plastikową czarną rączką, 3 noże kuchenne) o wartości ogółem 57 zł,

-

talerze fajansowe różne (6 głębokich, 6 płytkich, 5 deserowych) o wartości ogółem 23 zł,

-

10 szklanek z nadrukami malowanymi o wartości ogółem 30 zł,

-

10 talerzyków do ciasta o wartości ogółem 10 zł,

-

2 kufle fajansowe do piwa z nadrukiem „Przenośniki i części zamienne” o wartości ogółem 10 zł,

-

2 garnki emaliowane średnie (zielony i popielaty) o wartości ogółem 0 zł,

-

2 patelnie średnie o wartości ogółem 0 zł,

-

śrutownik - rozdrabniacz (...) o wartości 350 zł,

-

koryto drewniane do zabijania i parzenia świń o wartości 200 zł,

-

wartość złomu po wannie stalowej o wartości 15 zł,

-

wagę towarową dziesiętną o wartości 50 zł,

-

2 regały drewniane w skrytce (stojący i wiszący) o wartości ogółem 0 zł,

-

regały w pokoju o wartości ogółem 0 zł,

przyznał na wyłączną własność uczestniczce M. K. (1),

3)  ustalił, że wnioskodawca P. K. po ustaniu związku małżeńskiego poczynił nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 12.317,50zł,

4)  ustalił, że uczestnika M. K. (1) po ustaniu związku małżeńskiego poczyniła nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 39.060,34 zł,

5)  zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w Kościanie z 22 marca 2017 r. w sprawie
I Ns 852/12 i zasądził od uczestniczki M. K. (1) na rzecz wnioskodawcy P. K. spłatę z tytułu podziału majątku wspólnego i rozliczenia nakładów w kwocie 11.244,58 zł, płatną do rąk wnioskodawcy bądź na wskazane przez niego konto bankowe w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w płatności,

6)  kosztami postępowania obciążył wnioskodawcę i uczestniczkę w zakresie poniesionym, a w pozostałym zakresie Skarb Państwa.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł P. K., zaskarżając je w punktach 1) i 2) w części dotyczącej zakresu oraz wartości nakładów poczynionych przez strony w toku trwania wspólności majątkowej małżeńskiej na nieruchomość gruntową zabudowaną położoną w P. i opisaną w KW (...) Sądu Rejonowego w K., w punkcie 4) w całości i w punkcie 5) w całości.

Skarżący zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego:

a)  art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie w zakresie roszczenia uczestniczki o rozliczenie należności z tytułu spłaty rat kredytowych kredytu konsolidacyjnego, gdy tymczasem roszczenie pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, albowiem osobą zobowiązaną do zapłaty kredytu obok uczestników postępowania była H. B., oświadczenie P. K. z 18 marca 2003 r. nie wywołuje jakichkolwiek skutków prawnych, środki na spłatę kredytu przeznaczone zostały na prace budowane na nieruchomości stanowiącej własność uczestniczki, które nie zostały uwzględnione jako nakłady z majątku wspólnego na ww. nieruchomość, biorąc pod uwagę, że wnioskodawca w dalszym ciągu zobowiązany jest osobiście do spłaty zobowiązań zaciągniętych na prace remontowe, które zwiększają wartość nieruchomości, a nadto wnioskodawca samodzielnie wykonał montaż płytek w łazienkach, wymienił okna, tapetował, montował parapety, wykonał podłogę z płytek,

b)  art. 878 k.c. poprzez jego zastosowanie w zakresie oświadczenia P. K. z 18 marca 2003 r. i uznanie za skuteczne zobowiązania wnioskodawcy co do obowiązku zapłaty połowy za dług przyszły powstały 21 marca 2003 r. z tytułu kredytu konsolidacyjnego zaciągniętego przez M. K. (1), H. B. i P. K., gdy tymczasem oświadczenie P. K. nie precyzuje stosunku zobowiązaniowego, ani nie określa wysokości zobowiązania wynikającego z umowy, albowiem ww. kredyt został zaciągnięty w walucie CHF,

c)  art. 45 k.r.o. poprzez jego zastosowanie w zakresie środków przeznaczonych przez uczestniczkę na spłatę kredytu konsolidacyjnego jako nakładów poczynionych na majątek wspólny, gdy tymczasem ww. środki zostały poczynione na remont nieruchomości stanowiącej majątek osobisty uczestniczki, na prace, które nie zostały zaliczone do nakładów podlegających rozliczeniu,

2.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy:

a)  art. 567§1 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię i orzeczenie o obowiązku zwrotu przez wnioskodawcę na rzecz uczestniczki nakładów, pomimo braku wniosku w tym przedmiocie złożonego przed Sądem I instancji,

b)  art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej i wybiórczej, a nie swobodnej opartej na całokształcie okoliczności faktycznych, zgodnej z zasadami doświadczenia życiowego oraz logicznego rozumowania oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez:

- przyznanie wiarygodności zeznaniom uczestniczki w zakresie środków przeznaczonych na remont i prace na nieruchomości stanowiącej jej własność,

- błędną ocenę dokumentów w postaci faktur VAT oraz rachunków przedłożonych przez wnioskodawcę, a potwierdzających zdecydowanie większy aniżeli ustalił to Sąd I instancji zakres nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki, w szczególności w zakresie wymiany okien i kostki brukowej,

3.  sprzeczność ustaleń faktycznych z treścią zebranego materiału dowodowego jako konsekwencja ww. naruszenia, a mianowicie przyjęcie, że:

- strony ze środków wchodzących w skład majątku wspólnego poniosły nakłady na nieruchomość uczestniczki wyłącznie na utwardzenie terenu, ogrodzenie, zasadzenie zieleni, założenie trawnika, wykonanie oczka wodnego, altany ogrodowej i grilla ogrodowego, gdy tymczasem oprócz ww. nakładów ze środków pochodzących z majątku wspólnego (kredytów zaciągniętych przez wnioskodawcę), sfinansowane zostały również z kredytów zaciągniętych przez wnioskodawcę, które w dalszym ciągu są przez niego spłacane,

- uczestniczka poniosła nakłady na majątek wspólny w kwocie 39.060,34 zł, gdy tymczasem środki z kredytu konsolidacyjnego w znacznej części zostały przeznaczone na spłatę debetu uczestniczki, który wykorzystany został na prace remontowe na nieruchomości stanowiącej jej własność, jak również bezpośrednio na dalsze prace, nie zaliczone do nakładów podlegających rozliczeniu,

- pominięcie przy ocenie zasadności roszczenia uczestniczki o rozliczenie środków przeznaczonych na spłatę kredytu konsolidacyjnego okoliczności licznych, pozostałych do spłaty przez wnioskodawcę zobowiązań kredytowych, które przeznaczone zostały na remont nieruchomości uczestniczki,

- pominięcie przy ocenie zasadności roszczenia uczestniczki o rozliczenie środków przeznaczonych na spłatę kredytu konsolidacyjnego okoliczności samodzielnego wykonywania przez wnioskodawcę łazienki, wymiany okien, tapetowania, montowania parapetów, wykonania podłogi z płytek.

Skarżący wniósł o:

a)  zmianę punktu 1) zaskarżonego postanowienia poprzez przyjęcie, że w skład majątku wspólnego wchodzą nakłady na nieruchomość położoną w P. i opisaną w KW (...) Sądu Rejonowego w K. w postaci wymiany okien, położenia kostki brukowej, utwardzenia terenu, ogrodzenia z elementami betonowymi, zieleni ogrodowej, oczka wodnego, altany ogrodowej, grilla o wartości 70.000 zł,

b)  zmianę punktu 2) zaskarżonego postanowienia poprzez przyjęcie, że w skład majątku wspólnego wchodzą nakłady na nieruchomość położoną w P. i opisaną w KW (...) Sądu Rejonowego w K. w postaci wymiany okien, położenia kostki brukowej, utwardzenia terenu, ogrodzenia z elementami betonowymi, zieleni ogrodowej, oczka wodnego, altany ogrodowej, grilla,

c)  zmianę punktu 4) zaskarżonego postanowienia poprzez jego oddalenie, ewentualnie uchylenie,

d)  zmianę punktu 5) zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie roszczenia uczestniczki o rozliczenie środków uiszczonych na poczet spłaty kredytu konsolidacyjnego nr (...), w konsekwencji zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy 41.158,75 zł, na którą składa się roszczenie z tytułu nakładów z majątku osobistego na wspólny (1/2 z 12.317,50 zł) oraz z nakładów z majątku wspólnego na osobisty uczestniczki (1/2 z 70.000 zł),

e)  obciążenie koszami postępowania uczestniczki i zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik wnioskodawcy cofnął zawarty w apelacji wniosek o dowód z opinii biegłego, nadto oświadczył, że wartości wskazane w opinii sporządzonej w I instancji są nadal aktualne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się częściowo zasadna.

Zarzuty apelacji wnioskodawcy dotyczą dwóch kwestii: zakresu i wartości ustalonych przez Sąd Rejonowy jako składnik majątku wspólnego nakładów z tego majątku na majątek osobisty uczestniczki, tj. nieruchomość położoną w P. i opisaną w księdze wieczystej (...) Sądu Rejonowego w K.oraz rozliczenia przez Sąd Rejonowy jako nakład z majątku osobistego uczestniczki na majątek wspólny dokonanej po ustaniu wspólności spłaty wspólnego długu małżonków, tj. kredytu konsolidacyjnego nr (...) (we wnioskach apelacji błędnie wpisano początkową liczbę ww. oznaczenia na „10” zamiast „13”).

Zarzuty odnośnie pierwszego z ww. zagadnień, tj. zakresu i wartości nakładów z majątku wspólnego na osobisty okazały się bezpodstawne. Zarówno z treści tych zarzutów, wniosków apelacji, jak i jej uzasadnienia wynika, że wnioskodawca uważa, że rozliczenie tych nakładów, w tym ich wycena oparta na opinii biegłego sądowego, nie uwzględnia wykonania na nieruchomości uczestniczki kostki brukowej czy wymiany okien. Z zarzutem tym nie można się zgodzić.

Uczestnicy zawarli związek małżeński 5 lipca 1997 r. i od tego czasu, do uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód, co miało miejsce 27 maja 2011 r., obowiązywała w ich małżeństwie ustawowa wspólność majątkowa. W sporządzonej na potrzeby niniejszego postępowania opinii biegły określając stan nieruchomości na 1997 r. wskazał, że teren nieruchomości nie był w ogóle utwardzony. Z kolei odnośnie 2011 r. podał, że teren działki był utwardzony kostką betonową na podjeździe przed bramą, wewnątrz działki wokół budynku od strony skalnika i na tyłach budynku po miejscu niegdyś zajmowanym przez rozebrany budynek gospodarczy. Co do okien, biegły określając stan nieruchomości na 1997 r. wskazał, że jedynie część okien została wymieniona na profile PCV, w pozostałym zakresie stolarka okienna była skrzynkowa drewniana. Z kolei odnośnie stanu na 2011 r. biegły podał, że stolarka okienna była już w całości wymieniona na profile PCV, parapety wewnętrzne z PCV, zewnętrzne z płytek klinkierowych, w stanie dobrym. Pozostaje to przy tym w zgodzie z twierdzeniami samego wnioskodawcy, które zeznał, że dwa okna zostały wymienione przed ślubem (zatem nie podlega to rozliczeniu w ramach podziału majątku, tak samo jak i inne prace na nieruchomości wykonane przez małżonków jeszcze przed powstaniem wspólności majątkowej), a po ślubie zostały wymienione 4 okna.

Należy wyjaśnić, że biegły skatalogował nakłady na nieruchomość uczestniczki zgodnie ze wskazaniami obu stron. Wyjaśnił, że niewielkie rozbieżności między nimi co do zakresu nakładów czy stanu technicznego elementów, na których nakłady czyniono, nie były na tyle rozległe i istotne, aby miały wpłynąć na sposób liczenia i wartość nakładów przy przyjętej przez biegłego metodzie. Metoda jaką biegły zastosował dla ustalenia wartości nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki w postaci nieruchomości, a zaakceptowana przez Sąd Rejonowy i uczestników (którzy jej nie kwestionowali) polega na ustaleniu różnicy między wartością nieruchomości z 2011 r. tj. z czasu ustania wspólności (czyli z czasu do kiedy nakłady te były czynione), a wartością nieruchomości z 1997 r., tj. z czasu powstania tej wspólności (czyli czasu od kiedy były czynione). Apelujący nie neguje samej metody zastosowanej przy rozliczeniu ww. nakładów. Ostatecznie wnioskodawca nie kwestionował też aktualności opinii w zakresie wartości nakładów i cofnął wniosek o przeprowadzenie w postępowaniu apelacyjnym dowodu z kolejnej opinii biegłego. Nadmienić trzeba, że przy przyjętej metodzie wyceny nakładów, ich wartość wynikająca z opinii biegłego uwzględnia też wartość pracy niezbędnej do wykonania nakładów, na którą wnioskodawca wskazuje w ramach zarzutu naruszenia art. 5 k.c. w zakresie roszczenia uczestniczki o rozliczenie należności z tytułu spłaty rat kredytowych kredytu konsolidacyjnego.

Podsumowując, ustalenia Sądu Rejonowego co do wartości nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki – nieruchomość o nr KW (...), oparte na opinii biegłego sporządzonej na potrzeby niniejszego postępowania są prawidłowe, a zarzuty apelacji w tej mierze bezprzedmiotowe. Dokonane przez Sąd Rejonowy rozliczenie tych nakładów uwzględnia zatem również te wskazane w apelacji wnioskodawcy. Apelacja w tym zakresie została zatem na podstawie art. 385 w zw. z art. 13§2 k.p.c. oddalona.

Trafny natomiast okazał się zarzut orzeczenia przez Sąd Rejonowy o obowiązku zwrotu przez wnioskodawcę na rzecz uczestniczki nakładów z jej majątku osobistego na wspólny w postaci dokonanej przez nią po ustaniu związku małżeńskiego spłaty wspólnego kredytu małżonków, pomimo braku w tym przedmiocie należycie złożonego przed Sądem I instancji żądania.

O żądaniach z tytułu nakładów i wydatków z majątku osobistego na majątek wspólny, jak i o spłacie z majątku osobistego jednego z małżonków ich wspólnego długu, sąd orzeka w postępowaniu o podział majątku tylko na wyraźne żądanie zainteresowanego. Orzekanie sądu bez żądania (wniosku) uczestnika nie jest dopuszczalne, gdyż roszczenia te nie wchodzą w skład majątku wspólnego (postanowienia Sądu Najwyższego z 13 maja 2021 r. III CZ 4/21, z 27 czerwca 2019 r. III CSK 1/19, z 24 stycznia 2013 r. V CSK 132/12, z 4 kwietnia 2012 r. I CSK 323/11, z 16 października 1997 r. II CKN 395/97). Jedynie wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na majątek odrębny, jak i spłatę z majątku wspólnego długu jednego z małżonków sąd uwzględnia bez osobnego żądania uczestników postępowania, gdyż roszczenia te wchodzą w skład majątku wspólnego, a zatem podlegają podziałowi (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 16 października 1997 r. II CKN 395/97).

Domagający się zwrotu nakładów z majątku osobistego na rzecz wspólną, jak i rozliczenia spłaty wspólnego długu małżonków z własnego majątku, zobowiązany jest dokładnie określić te żądania, zgodnie z art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Zgłaszający żądanie musi zatem wskazać dokładną jego treść, co przy roszczeniu pieniężnym oznacza wskazanie konkretnej kwoty, której zgłaszający roszczenie się domaga, zindywidualizować osobę, od której domaga się tego roszczenia, a przy wielości tych osób wskazać, czy kwoty tej domaga się od nich solidarnie, w określonych częściach, itp. Jeśli żądanie nie spełnia tych wymogów Sąd powinien wezwać do uzupełnienia braków formalnych roszczenia, stosując przepis art. 130§1 k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c. pod rygorem konsekwencji z art. 130§2 k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c. (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 24 stycznia 2013 r. V CSK 132/12, z 4 kwietnia 2012 r. I CSK 323/11).

W niniejszej sprawie uczestniczka M. K. (2) nie zgłosiła w sposób określony art. 187§1 pkt 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c. roszczenia, o którym Sąd Rejonowy orzekł w punkcie 4) i 5) zaskarżonego postanowienia jako jej nakład z majątku osobistego na majątek wspólny, a w rzeczywistości będącego spłatą z jej majątku po ustaniu wspólności małżeńskiej wspólnego długu w postaci kredytu.

W sprawie objętej skargą o wznowienie, tj. I Ns 852/12 roszczenie takie w ogóle nie zostało zgłoszone. W niniejszej natomiast sprawie po tym, jak uczestniczka w toku zeznań na rozprawie 23 listopada 2020 r. wskazała, że część nakładów na jej nieruchomość miała być pokryta z kredytu zaciągniętego wspólnie przez nią, jej matkę oraz wnioskodawcę, Sąd Rejonowy zobowiązał uczestniczkę do złożenia zaświadczenia z banku o wysokości kredytu spłaconego po ustaniu związku małżeńskiego. W odpowiedzi na powyższe, uczestniczka złożyła dokumenty zamieszczone na k. 144-166, nie wniosła jednak o rozliczenie w postępowaniu dokonanych przez nią spłat kredytu. Następnie Sąd Rejonowy na rozprawie 31 maja 2021 r. zobowiązał m.in. uczestniczkę do złożenia w terminie 30 dni kopii umów kredytowych, które powinny zostać rozliczone w toku postępowania o podział majątku ze wskazaniem, jaka część tych zobowiązań została spłacona po ustaniu wspólności, pod rygorem przyjęcia, że żadne wspólne zobowiązania nie wchodzą w skład majątku wspólnego. W odpowiedzi na powyższe uczestniczka złożyła do akt m.in. kopię umowy kredytu konsolidacyjnego z 21 marca 2003 r., oświadczenie wnioskodawcy z 18 marca 2003 r., zaświadczenia (k. 189 – 201), a następnie zaświadczenie komornika, że po 14 lipca 2014 r. M. K. (1) w ramach postępowania Km 1289/14 wpłaciła 39.117,31 zł, nadal jednak nie wnosząc o rozliczenie dokonanych przez nią spłat kredytu. Dopiero po tym, jak wnioskodawca wniósł o nieuwzględnienie tych spłat, uczestniczka na rozprawie 9 maja 2022 r. ustnie do protokołu oświadczyła, że „nie zgadza się na wyłączenie z podziału kredytu hipotecznego zaciągniętego przez strony” (k. 277). Z oświadczenia tego wynika wola uczestniczki, aby dokonana przez nią spłata wspólnego kredytu po ustaniu wspólności została uwzględniona w postępowaniu. Mimo jednak takiej formy (ustnej) i brzmienia żądania (bez określenia czy i jakiej kwoty domaga się zasądzenia z tego tytułu od wnioskodawcy), nie zobowiązano uczestniczki w trybie art. 130§1 k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c. do uzupełnienia jego braków formalnych poprzez wskazanie na piśmie, czy i jakiej kwoty uczestniczka domaga się zasądzenia z tego tytułu od wnioskodawcy wraz z uzasadnieniem żądania.

Wobec braku żądania spełniającego wymogi art. 187§1 pkt 1) i 2) k.p.c., Sąd Rejonowy nie miał podstaw do orzekania w tej mierze. Wydając orzeczenie co do przedmiotu nieobjętego prawidłowo zgłoszonym żądaniem, Sąd naruszył wskazany przez apelującego art. 567§1 k.p.c., jak i art. 567§3 w zw. z art. 686 k.p.c. oraz art. 321§1 k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c. Dodać trzeba, że prawidłowe zgłoszenie tego żądania, z uwagi na art. 383 k.p.c. nie mogło nastąpić w postępowaniu odwoławczym. Jednocześnie orzekając o spłaconym po ustaniu wspólności przez uczestniczkę długu małżonków bez prawidłowo zgłoszonego przez nią żądania, zaniechawszy wezwania do uzupełnienia jego braków, Sąd Rejonowy nie rozpoznał w tej mierze istoty sprawy. Sąd Rejonowy nie odniósł się też w ogóle do podniesionych przez wnioskodawcę w toku postępowania pierwszoinstancyjnego zarzutów odnośnie rozliczenia przedmiotowego długu, w szczególności zarzutu naruszenia zasad współżycia społecznego, czy nieskuteczności oświadczenia z 18 marca 2003 r., a w konsekwencji zagadnienia, w jakiej części uczestniczka mogłaby domagać się od wnioskodawcy zwrotu spłaconego długu, skoro kredyt konsolidacyjny został zaciągnięty przez trzech współdłużników solidarnych (k. 223-224). Ubocznie trzeba zaznaczyć, że Sąd Rejonowy nie wyjaśnił też rozbieżności w oznaczeniu wierzyciela między umową kredytu konsolidacyjnego ( Bank (...) S.A. – po zmianie nazwy Bank (...) S.A.), a zaświadczeniem komornika ze sprawy Km 1289/14 ( Bank (...) S.A.).

W świetle orzeczenia przez Sąd Rejonowy odnośnie nakładów mimo braku prawidłowego zgłoszenia przez uczestniczkę żądania, analiza pozostałych zarzutów apelacji wnioskodawcy dotyczących tego rozstrzygnięcia jest zbędna i przedwczesna.

W związku z powyższym, konieczne było na podstawie art. 386§4 k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c. uchylenie zaskarżonego postanowienia w punkcie 4) i w punkcie 5) w zakresie rozliczenia poczynionego przez M. K. (1) po ustaniu związku małżeńskiego nakładu z jej majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 39.060,34 zł oraz w punkcie 6) co do kosztów postępowania (jako że orzeczenie w tym przedmiocie powinno nastąpić w orzeczeniu kończącym sprawę) i w tej części przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w K. do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej (art. 108§2 k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c.). Dodać trzeba, że uchylone rozstrzygnięcie, jako że sąd nie orzeka o nim w sprawie działowej z urzędu, a na żądanie zainteresowanego (o czym była mowa powyżej) nie jest objęte tzw. zasadą integralności orzeczenia działowego (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z 29 maja 2020 r. V CSK 497/19).

Konsekwencją uchylenia punktu 5), zawierającego nie tylko rozliczenie spłaconego przez uczestniczkę długu, lecz także pozostałe rozliczenia z tytułu podziału majątku wspólnego stron i nakładów wnioskodawcy, była zmiana zaskarżonego postanowienia w punkcie 5) w części, która nie została uchylona poprzez wykluczenie go z objętego nim wyliczenia.

Otóż wartość majątku wspólnego wraz z nakładami z tego majątku na majątek osobisty uczestniczki to 50.668 zł (a nie jak błędnie wskazał Sąd Rejonowy 50.912 zł). Wobec równych udziałów w majątku wspólnym na każdego z małżonków przypada stąd 25.334 zł. Wnioskodawca otrzymał ruchomości o łącznej wartości 870 zł (a nie jak błędnie wskazał Sąd Rejonowy 840 zł). Tym samym tytułem dopłaty uczestniczka winna zapłacić wnioskodawcy 24.464 zł. Sąd Rejonowy uwzględnił też spłacone przez wnioskodawcę po ustaniu wspólności zobowiązania w łącznej kwoce 12.317,50 zł (punkt 3) i zgodnie z jego żądaniem z tego tytułu uznał za należne od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy 6.158,75 zł (w punkcie 5). Rozstrzygnięcie w tej części nie zostało zaskarżone. Łącznie zatem, po wykluczeniu należności, w zakresie której zaskarżony punkt 5) postanowienia został uchylony do ponownego rozpoznania, tytułem spłaty z podziału majątku wspólnego oraz tytułem nakładu określonego w punkcie 3) postanowienia zasądzono od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy 30.622,75 zł, płatne do rąk wnioskodawcy bądź na wskazane przez niego konto bankowe w terminie do 27 lipca 2023 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie opóźnienia w płatności. Ww. termin jest równoznaczny z niezakażonym terminem spłaty (6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności, co do zgłoszonego ustnie do protokołu roszczenia uczestniczki o rozliczenie spłaconego przez nią po ustaniu wspólności majątkowej kredytu, powinien zastosować tryb wskazany w art. 130 k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c. W razie uzupełnienia braków formalnych tego roszczenia Sąd Rejonowy powinien dokonać analizy materiału dowodowego i zarzutów zgłoszonych w tej materii, jak i oceny prawnej tego roszczenia.

Agnieszka Śliwa