Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 15 lutego 2023 roku

Decyzją z dnia 25 sierpnia 2022 roku, znak: I/6/021300829, Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 2 czerwca 2022 roku, odmówił M. M. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazywał, iż podstawę wydania decyzji stanowiło orzeczenie Komisji Lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 sierpnia 2022 roku, która ustaliła, iż M. M. nie jest niezdolny do pracy. Organ rentowy podniósł również, iż w przypadku wnioskodawcy, warunek stażu pracy został spełniony.

/decyzja z dnia 25 sierpnia 2022 roku – k. 12 załączonych akt rentowych/

W dniu 19 września 2022 roku odwołanie od powyższej decyzji złożył wnioskodawca M. M..

/odwołanie – k. 3-3v/

W odpowiedzi na odwołanie złożonej w dniu 10 października 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o oddalenie odwołania wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie – k. 10/

Na rozprawie w dniu 15 lutego 2023 roku strony podtrzymały prezentowane stanowiska w sprawie.

/oświadczenie wnioskodawcy, oświadczenie pełnomocnika organu rentowego – e – protokół z dnia 15 lutego 2023 roku – 00:00:48 i dalej/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca M. M. urodził się w dniu (...).

/bezsporne/

Orzeczeniem (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Powiecie (...) Wschodnim z dnia 8 czerwca 2021 roku wnioskodawca M. M. został zaliczony do osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności z symbolem przyczyny niepełnosprawności: 07-S i 10-N.

/orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z dnia 8 czerwca 2021 roku – k. 26-26v/

W dniu 2 czerwca 2022 roku wnioskodawca M. M. złożył wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

/wniosek – k. 1-3 załączonych akt rentowych/

Orzeczeniem Lekarza Orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 lipca 2022 roku ustalono, iż M. M. nie jest niezdolny do pracy.

/orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 12 lipca 2022 roku – k. 7-7v załączonych akt rentowych/

W opinii lekarskiej z dnia 12 lipca 2022 roku u wnioskodawcy M. M. rozpoznano przewlekły zespół bólowy kręgosłupa lędźwiowego z nawracającą rwą kulszową prawostronną, dyskretnym osłabieniem zgięcia grzbietowego stopy prawej po leczeniu operacyjnym pjm L4-L5 2013 i 2020 oraz nadciśnienie tętnicze. Numer statystyczny choroby zasadniczej oznaczono, jako: M47. W opinii wymieniono, iż wnioskodawca został zakwalifikowany do reoperacji w październiku 2022 roku.

Po dokonaniu analizy dokumentacji medycznej oraz bezpośredniego badania, nie stwierdzono u wnioskodawcy naruszenia sprawności organizmu w stopniu uzasadniającym długotrwałą niezdolność do pracy.

/opinia lekarska z dnia 12 lipca 2022 roku – k. 42-43 załączonych akt rentowych/

W dniu 21 lipca 2022 roku wnioskodawca M. M. złożył sprzeciw od orzeczenia Lekarza Orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 lipca 2022 roku.

/sprzeciw – k. 44-45 załączonych akt rentowych/

Orzeczeniem Komisji Lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nr (...) z dnia 10 sierpnia 2022 roku ustalono, iż M. M. nie jest niezdolny do pracy.

/orzeczenie Komisji Lekarskiej z dnia 10 sierpnia 2022 roku – k. 8-8v załączonych akt rentowych/

W opinii lekarskiej z dnia 10 sierpnia 2022 roku u wnioskodawcy rozpoznano przewlekły zespół bólowy kręgosłupa lędźwiowo – krzyżowego z nawracającą rwą kulszową prawostronną i dyskretnym, utrwalonym osłabieniem zgięcia grzbietowego stopy prawej u osoby po dwukrotnym leczeniu operacyjnym pjm L4/L5 w 2013 i 2020 roku, nadciśnienie tętnicze poddające się terapii oraz przebytą operację (...) nadgarstka prawego. Numer statystyczny choroby zasadniczej oznaczono, jako: M47. W opinii podano, iż M. M. został zakwalifikowany do leczenia operacyjnego w październiku 2022 roku.

W ocenie Komisji Lekarskiej, u ubezpieczonego z utrwaloną dysfunkcją, bez ostrych objawów zespołu bólowego nie stwierdza się niezdolności do pracy zgodnej z kwalifikacjami. W opinii wskazano, iż w przypadku M. M. przeciwwskazane są prace ciężkie fizycznie i wymagające wymuszonej pozycji.

/opinia lekarska z dnia 10 sierpnia 2022 roku – k. 46-48 załączonych akt rentowych/

W okresie od dnia 25 października 2022 roku do dnia 29 października 2022 roku wnioskodawca M. M. przebywał w Klinice (...), (...) Kręgosłupa i Nerwów Obwodowych (...) Szpitala (...) Medycznej – (...) Szpitala (...) w Ł. z rozpoznaniem zasadniczym: M48.8 – inne określone spondylopatie.

W karcie informacyjnej z leczenia szpitalnego wskazano, iż w dniu 27 października 2022 roku wnioskodawca został poddany operacji – implantacji stabilizatora międzykolczystego C. 8 mm na poziomie L3/4.

Według epikryzy:

Pacjent lat 60 przyjęty do Kliniki w celu leczenia operacyjnego rozpoznanej w badaniu (...) stenozy L3/L4 z objawami o charakterze (...). Poprzednio operowany w 2020 roku z powodu pjm L4/L5 i rwy porażennej prawostronnej, dolegliwości o charakterze (...) utrzymują się od czasu zabiegu. Chory zakwalifikowany do zabiegu wszczepienia retraktora międzykolczystego C.. Przebieg zabiegu i wczesny okres okołooperacyjny gładki, bez powikłań. Uzyskano poprawę. W toku dalszej hospitalizacji pacjent pionizowany, usprawniany. W dniu 29 października 2022 roku w stanie ogólnym i neurologicznym dobrym, z prawidłową gojącą się raną wypisany do domu.

Wśród zaleceń dotyczących dalszego sposobu leczenia, żywienia, pielęgnowania lub trybu życia wskazano m.in. oszczędzający tryb życia, zakaz dźwigania ciężkich przedmiotów, dalszą rehabilitację w warunkach ambulatoryjnych, wykonywanie ćwiczeń zleconych przez rehabilitantkę w Klinice (wydano skierowanie do poradni rehabilitacyjnej), kontrolę w poradni neurochirurgicznej za 4-6 tygodni z wcześniej wykonanym RTG kręgosłupa w projekcji AP i bok. Wnioskodawcy zalecono stosowanie leków. W przypadku M. M. orzeczono czasową niezdolność do pracy, wydano w tym celu zwolnienie lekarskie.

/karta informacyjna z leczenia szpitalnego z dnia 29 października 2022 roku – k. 21-22v/

Z punktu widzenia biegłego neurologa, u wnioskodawcy rozpoznaje się stan po trzech zabiegach operacyjnych odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa (ostatni zabieg w dniu 27 października 2022 roku), niedowład prawego nerwu strzałkowego, przewlekły zespół bólowy kręgosłupa lędźwiowo – krzyżowego z rwą kulszową porażenną w wywiadzie.

Na dzień wydania spornej decyzji u wnioskodawcy nie stwierdza się całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy z powodu znacznego naruszenia sprawności organizmu.

Nowe fakty dotyczące hospitalizacji wnioskodawcy od dnia 25 października 2022 roku do dnia 29 października 2022 roku nie są znane lekarzom orzecznikom Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. M. M. w dniu 27 października 2022 roku został poddany operacji, doszło do implantacji stabilizatora międzykolczystego na poziomie L3/L4. W związku z tym, wnioskodawca od daty hospitalizacji tj. od dnia 25 października jest częściowo niezdolny do pracy przez okres pół roku tj. do końca kwietnia 2023 roku.

Odwołujący się miał wyznaczoną kontrolę po zabiegu operacyjnym na dzień 1 grudnia 2022 roku oraz oczekiwał na rehabilitację w warunkach ambulatoryjnych. Miał mieć również wykonane RTG kontrolne kręgosłupa po zabiegu. Szpital zlecił oszczędzający tryb życia, zakaz dźwigania ciężkich przedmiotów.

/pisemna opinia biegłego neurologa J. B. z dnia 18 listopada 2022 roku – k. 18-20/

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił na podstawie powołanych dowodów, na które składała się dokumentacja załączona do akt przedmiotowej sprawy, jak również znajdująca się w aktach organu rentowego, w tym również dokumentacja medyczna wnioskodawcy M. M., a nadto opinia biegłego neurologa.

Na okoliczność ustalenia, czy wnioskodawca jest całkowicie, czy częściowo niezdolny do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, a także, czy niezdolność ma charakter długotrwały, czy stały oraz w jakiej dacie powstała ta niezdolność i do kiedy będzie trwała, Sąd dopuścił dowód z pisemnej opinii biegłego neurologa.

Biegły neurolog, po zapoznaniu się z aktami sprawy, dostępną dokumentacją medyczną oraz po przeprowadzeniu badania wnioskodawcy stwierdził, iż na dzień wydania spornej decyzji M. M. nie jest osobą całkowicie lub częściowo niezdolną do pracy z powodu znacznego naruszenia sprawności organizmu. Jednocześnie, w przypadku skarżącego biegły ujawnił nowe okoliczności dotyczące stanu jego zdrowia, które powstały po dniu 25 sierpnia 2022 roku i wpływały na ocenę stopnia niezdolności do pracy wnioskodawcy.

Podkreślić należy, że przy ocenie opinii biegłych lekarzy Sąd nie może zająć stanowiska odmiennego, niż wyrażone w tych opiniach, na podstawie własnej oceny stanu faktycznego /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1987 roku, II URN 228/87, (...), wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 lipca 2018 roku, III AUa 1328/17, Legalis numer 1824314/. Sposób motywowania oraz stopień stanowczości wniosków wyrażonych w opinii biegłych jest jednym z podstawowych kryteriów oceny dokonywanej przez Sąd, niezależnie od kryteriów zgodności z zasadami wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego oraz podstaw teoretycznych opinii /tak: postanowienie SN z dnia 27 listopada 2000 roku, I CKN 1170/98, OSNC 2001 nr 4 poz. 84/. Tylko brak w opinii fachowego uzasadnienia wniosków końcowych, uniemożliwia prawidłową ocenę jej mocy dowodowej /wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2000 roku, II UKN 617/99, OSNAPiUS 2002/1/26/. Sąd nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinia biegłego (biegłych) przekonała strony sporu. Wystarczy, że opinia jest przekonująca dla sądu, który wiążąco ocenia, czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę. Granicę obowiązku prowadzenia przez sąd postępowania dowodowego wyznacza podlegająca kontroli instancyjnej ocena, czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy /wyr. SN z dnia 25 września 1997 roku, II UKN 271/97, OSNP 1998, Nr 14, poz. 430/.

W ocenie Sądu Okręgowego, opinia biegłego neurologa sporządzona zostały zgodnie z wymaganiami fachowości oraz niezbędną wiedzą w zakresie stanowiącym jej przedmiot, a wynikające z niej wnioski są logiczne, prawidłowo uzasadnione, a nadto odpowiadają postawionej tezie dowodowej. Należy przy tym podkreślić, iż żadna ze stron postępowania nie kwestionowała treści wydanej przez biegłego neurologa opinii.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

odwołanie skutkuje uchyleniem zaskarżonej decyzji.

W niniejszym postępowaniu wnioskodawca M. M. kwestionował słuszność decyzji organu rentowego z dnia 25 sierpnia 2022 roku odmawiającej mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy i wydanej w oparciu o orzeczenie Komisji Lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 sierpnia 2022 roku, w której stwierdzono, iż wnioskodawca nie jest niezdolny do pracy.

Zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 504 z późn. zm., dalej: ustawa emerytalna), renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1)  jest niezdolny do pracy;

2)  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3)  niezdolność do pracy powstała w wymienionych okresach składkowych lub nieskładkowych albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;

4)  nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (ust. 2).

Stosownie do treści art. 12 ust. 1 ww. ustawy, niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust. 2).

Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust. 3).

Jak stanowi art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej, przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:

1)  stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;

2)  możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

W definicji całkowitej niezdolności do pracy, ustawodawca dał wyraz powiązaniu prawa do renty z rzeczywistą znaczną utratą zdolności do pracy zarobkowej, jako takiej, a częściową niezdolność do pracy powiązał z niezdolnością do pracy w ramach posiadanych kwalifikacji, przy uwzględnieniu możliwości i sprawności niezbędnych do dalszego zaangażowania w procesie pracy, zaakcentował również istnienie potencjalnej przydatności do pracy.

Możliwość uznania całkowitej niezdolności do pracy jest wykluczona przy zachowaniu choćby ograniczonej zdolności do pracy, ale w tzw. normalnych warunkach. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu /wyrok Sądu Najwyższego - Izby Pracy z dnia 20 kwietnia 2017 roku, I UK 172/16, LEX nr 2294417/. Stanowiąc o całkowitej niezdolności do pracy, ustawodawca w art 12 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.), posłużył się określeniem "jakakolwiek praca”. Dokonując analizy pojęcia „całkowita niezdolność do pracy” należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy) - art. 12 i art. 13 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Osobą całkowicie niezdolną do pracy jest zatem osoba, która spełnia oba te kryteria, a więc jest dotknięta upośledzeniem biologicznym i ekonomicznym /wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 16 września 2014 roku, III AUa 851/14, Opublikowano: LEX nr 1511613/.

W odniesieniu do definicji częściowej niezdolności do pracy należy wskazać, iż pojęcie "poziomu posiadanych kwalifikacji" dotyczy nie tyle kwalifikacji formalnych, związanych z poziomem i kierunkiem wykształcenia danej osoby, ile odnosi się przede wszystkim do rzeczywistych możliwości wykonywania określonej pracy /postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2021 roku, sygn. akt II USK 19/21, Lex nr 3108613/.

O częściowej niezdolności do pracy nie decyduje sam fakt występowania schorzeń, lecz ocena, czy i w jakim zakresie wpływają one na utratę zdolności do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2000 roku, sygn. akt II UKN 113/00, OSNAPiUS 2002 Nr 14, poz. 343/.

Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy należy mieć na uwadze art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej, który nakazuje uwzględnić tu stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji oraz możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne. Dokonując analizy pojęcia "niezdolność do pracy", należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym niezdolność do pracy), jak i ekonomiczne (utrata zdolności do pracy zarobkowej). Utrata zdolności do wykonywania dotychczasowego zatrudnienia nie jest wystarczającą przesłanką nabycia prawa do renty, jeżeli wiek, poziom wykształcenia i predyspozycje psychofizyczne usprawiedliwiają rokowania, że mimo upośledzenia sprawności organizmu możliwe jest podjęcie innej pracy w tym dotychczas wykonywanym zatrudnieniu, albo po przekwalifikowaniu.

W myśl art. 62 ust. 1 cytowanej ustawy, renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi:

1) 24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, oraz

2) po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych;

3) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych;

4) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista osiągnąłby wiek emerytalny 60 lat.

Przy obliczaniu wysokości renty przepisy art. 53 ust. 3-5a stosuje się odpowiednio (ust. 1a).

Renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75% renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy (ust. 2).

Przy obliczaniu renty okresy, o których mowa w ust. 1 pkt 2-4, ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy (ust. 3).

W pisemnej opinii sporządzonej na zlecenie tut. Sądu, biegły neurolog dokonał oceny stanu zdrowia wnioskodawcy M. M. w oparciu o akta sprawy, zgromadzoną dokumentację medyczną oraz przeprowadzone badanie przedmiotowe. Biegły neurolog rozpoznał u skarżącego stan po trzech zabiegach operacyjnych odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa (ostatni zabieg w dniu 27 października 2022 roku), niedowład prawego nerwu strzałkowego oraz przewlekły zespół bólowy kręgosłupa lędźwiowo – krzyżowego z rwą kulszową porażenną w wywiadzie. W konsekwencji, biegły doszedł do konkluzji, iż wprawdzie na dzień wydania spornej decyzji odwołujący nie był osobą całkowicie lub częściowo niezdolną do pracy z powodu znacznego naruszenia sprawności organizmu, jednakże ujawnione nowe okoliczności dotyczące stanu zdrowia wnioskodawcy znacząco wpływają na ocenę stopnia jego niezdolności do pracy.

Biegły neurolog zapoznał się bowiem z kartą informacyjną z leczenia szpitalnego z dnia 29 października 2022 roku. Według ww. dokumentacji medycznej, w okresie od dnia 25 października 2022 roku do dnia 29 października 2022 roku wnioskodawca M. M. przebywał w Klinice (...), (...) Kręgosłupa i Nerwów Obwodowych (...) Szpitala (...) Medycznej – (...) Szpitala (...) w Ł. z rozpoznaniem zasadniczym: M48.8 – inne określone spondylopatie. W karcie informacyjnej z leczenia szpitalnego wskazano, iż w dniu 27 października 2022 roku wnioskodawca został poddany operacji – implantacji stabilizatora międzykolczystego C. 8 mm na poziomie L3/4. W dniu 29 października 2022 roku w stanie ogólnym i neurologicznym dobrym, z prawidłową gojącą się raną skarżący został wypisany do domu. Wśród zaleceń dotyczących dalszego sposobu leczenia, żywienia, pielęgnowania lub trybu życia wnioskodawcy wskazano m.in. oszczędzający tryb życia, zakaz dźwigania ciężkich przedmiotów, dalszą rehabilitację w warunkach ambulatoryjnych, wykonywanie ćwiczeń zleconych przez rehabilitantkę w Klinice (wydano skierowanie do poradni rehabilitacyjnej), kontrolę w poradni neurochirurgicznej za 4-6 tygodni z wcześniej wykonanym RTG kręgosłupa w projekcji AP i bok. Odwołującemu zalecono stosowanie leków. W przypadku M. M. orzeczono również czasową niezdolność do pracy, wydano mu w tym celu zwolnienie lekarskie.

W ocenie biegłej, przeprowadzony zabieg operacyjny spowodował u M. M. częściową niezdolność do pracy od daty hospitalizacji tj. od dnia 25 października 2022 roku przez okres pół roku do końca kwietnia 2023 roku.

Na podstawie art. 477 ⁹ § 1 k.p.c., odwołania od decyzji organów rentowych lub orzeczeń wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności wnosi się na piśmie do organu lub zespołu, który wydał decyzję lub orzeczenie, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ lub zespół, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji lub orzeczenia.

Przedmiot sporu w sprawach ubezpieczeniowych determinuje w pierwszej kolejności zakres decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie zakres odwołania od tej decyzji, ponieważ rozpoznając odwołanie od decyzji organu rentowego, sąd ubezpieczeń społecznych rozstrzyga o zasadności odwołania w granicach wyznaczonych, z jednej strony, zakresem samego odwołania, a z drugiej przez przedmiot decyzji /postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2022 roku, (...) 132/22, LEX nr 3485650/.

W orzecznictwie przyjmuje się, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma charakter kontrolny, służy badaniu prawidłowości decyzji organu rentowego i nie może polegać na zastępowaniu tego organu w wydawaniu decyzji ustalających świadczenie z ubezpieczeń społecznych. Postępowanie dowodowe przed sądem jest postępowaniem sprawdzającym, weryfikującym ustalenia dokonane przez organ rentowy /por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2007 roku, I UZP 1/07, opubl. L./.

Stosownie do treści art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., w sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji albo stwierdzenia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, jeżeli podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie od decyzji opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia, sąd nie orzeka co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji albo stwierdzenia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. W tym przypadku sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie.

Kognicja sądu w zakresie kontroli decyzji organu rentowego doznaje istotnego wyjątku w przypadkach wskazanych w treści art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., który obliguje Sąd do uchylenia decyzji i przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu w przypadku ujawnienia się nowej okoliczności dotyczącej stanu zdrowia ubezpieczonego, wpływającej na możność przyznania określonego świadczenia, po wydaniu decyzji przez ZUS, a przed zakończeniem postępowania sądowego. Warto zwrócić przy tym uwagę na fakt, że w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego wykładnia pojęcia „nowa okoliczność” kształtuje się niejednolicie.

W wyroku z dnia 12 stycznia 2012 roku Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż „nowe okoliczności” to schorzenia istniejące przed wydaniem decyzji, lecz wykazane przez ubezpieczonego dopiero po wniesieniu odwołania do sądu albo ujawnione na podstawie badań lekarskich w trakcie postępowania sądowego i których nie oceniał ani lekarz orzecznik, ani komisja lekarska organu rentowego. Jeśli ujawnią się one w postępowaniu przed sądem I instancji, sprawa „wraca” na etap postępowania przed organem rentowym po to zasadniczo, aby organy orzecznicze ZUS mogły dokonać ponownej oceny stanu zdrowia z ich uwzględnieniem /por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 12 stycznia 2012 roku, II UK 79/11, opubl. MoPr 2012 nr 5, str. 261/.

W wyroku z dnia 17 stycznia 2012 roku Sąd Najwyższy uznał zaś, iż art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. znajduje zastosowanie nie tylko wtedy, gdy nowa okoliczność istniała (dotyczyła stanu zdrowia) już w dacie wydania zaskarżonej decyzji rentowej (por. wyrok SN z dnia 16 maja 2008 roku, I UK 385/07, OSNP 2009/17-18/240), ale także wtedy, gdy powstała - w kontekście wymagającym zbadania jej jako „nowości” dotyczącej stwierdzenia „potencjalnej” niezdolności do pracy - po dniu złożenia odwołania od zaskarżonej decyzji, ale przed wydaniem wyroku przez Sąd pierwszej instancji /por. wyrok SN z dnia 17 stycznia 2012 roku, I UK 190/11, L./.

Tożsamy pogląd wyrażony został w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2012 roku, zgodnie z którym art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. jest wyjątkiem od zasady, według której Sąd pierwszej instancji kontroluje tylko stan rzeczy - faktyczny i prawny - istniejący w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. Wyjątek ten przewiduje możliwość uchylenia przez Sąd decyzji organu rentowego, przekazania sprawy do rozpoznania (i ewentualnego wydania nowej decyzji) organowi rentowemu, z jednoczesnym umorzeniem postępowania sądowego. Jest to możliwe wówczas, gdy w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji doszło do ujawnienia się nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. Ujawnienie się tego rodzaju nowych okoliczności może wpłynąć na sposób rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd pierwszej instancji. Muszą one jednak ujawnić się przed zamknięciem rozprawy w tym sądzie. Inaczej mówiąc, w sprawie o stwierdzenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy możliwe jest uchylenie decyzji organu rentowego i przekazanie sprawy temu organowi do ponownego rozpoznania, jednak tylko wtedy, gdy zmiana w stanie zdrowia wnioskodawcy wpływająca na stwierdzenie jego niezdolności do pracy nastąpiła do chwili zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji /por. wyrok SN z dnia 11 maja 2012 roku, I UK 411/11, L./.

W toku postępowania sądowego wnioskodawca przedłożył dokumentację medyczną obejmującą kartę informacyjną z leczenia szpitalnego przebytego w okresie od dnia 27 października 2022 roku do dnia 29 października 2022 roku. Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż hospitalizacja, w tym zabieg operacyjny, którym został poddany M. M., miały miejsce już po przeprowadzeniu postępowania orzeczniczego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Wymieniona dokumentacja nie była zatem badana ani przez Lekarza Orzecznika w dniu 12 lipca 2022 roku, ani Komisję Lekarską w dniu 10 sierpnia 2022 roku. Mając na względzie powyższe, nie ulega wątpliwości, że nowe okoliczności medyczne związane z pobytem M. M. w szpitalu i jednocześnie mające znaczenie przy ocenie stopnia jego niezdolności do pracy ujawniły się dopiero na etapie postępowania przed Sądem, natomiast już po dokonaniu oceny stanu zdrowia skarżącego przez organ rentowy i po złożeniu przez niego odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Oznacza to, iż w toku postępowania doszło do zasadniczej zmiany w stanie zdrowia odwołującego, która przemawia za potrzebą ponownej weryfikacji dotychczasowych ustaleń w zakresie istnienia u M. M. zdolności do pracy. Nie można przy tym pominąć, iż w opiniach lekarskich Lekarza Orzecznika oraz Komisji Lekarskiej znalazły się adnotacje o planowanym w stosunku do wnioskodawcy leczeniu operacyjnym w październiku 2022 roku, a ww. zmiana stanu zdrowia nastąpiła krótko po wydaniu spornej decyzji i złożeniu środka zaskarżenia.

Mając na względzie wszystkie okoliczności niniejszej sprawy oraz poczynione rozważania prawne, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. w punkcie 1 sentencji postanowienia uchylił zaskarżoną decyzję i przekazał sprawę do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł., natomiast w punkcie 2 sentencji postanowienia umorzył postępowanie w sprawie.

I.S.