Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 4 marca 2019r. nr (...) oraz (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. stwierdził, że podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne odpowiednio M. K. oraz M. S. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w B. w okresach odpowiednio od stycznia 2014r. do czerwca 2015r. (zainteresowana K.) oraz od lipca 2015r. do lipca 2018r. (zainteresowana S. - S.) powinna być zwiększona o dochód, który zainteresowane otrzymywały w spornych okresach z tytułu umów zlecenie, łacących je z (...) Spółką akcyjną. W decyzjach tych ZUS ustalił kwoty podstawy wymiaru tych składek w każdym miesiącu spornego okresu. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że zainteresowane uzyskując przychody z tytułu umów zlecenia łączących je z (...).U.SA. wykonywały bezpośrednio pracę na rzecz (...) Spółdzielni Mieszkaniowej- tj. na rzecz swojego pracodawcy i to pracodawca powinien zadeklarować składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od przychodu, który w ramach tych zleceń zainteresowane otrzymały.

Odwołania od obu decyzji złożył płatnik, (...) Spółdzielnia Mieszkaniowa w B., zaskarżył je w całości i wniósł o zmianę decyzji poprzez stwierdzenie, że podstaw wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne zainteresowanych z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u odwołującej się spółdzielni nie uległa zmianie oraz, że wymiaru tych składek nie ustala się od kwot przychodów uzyskiwanych przez zainteresowane z tytułu umów zlecenia zawartych przez nie z (...).U. S.A. w Ł.. Odwołująca spółdzielnia wniosła także o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołań odwołująca podkreśliła, że wszystkie czynności na rzecz (...) S.A były podejmowane przez zainteresowane pracownice odwołującej poza zakresem obowiązków wynikających z zatrudnienia w Spółdzielni. Czynności te były szczegółowo określone w odrębnych umowach zlecenia zawartych przez pracowników z (...) S.A. Spółdzielnia nie nadzorowała prawidłowości i terminowości wykonania zadań zleconych pracownikom przez (...) S.A. Takie uprawnienia przysługiwały wyłącznie (...) S.A zgodnie z odrębnie zawartymi z tymi pracownikami umowami zlecenia. Spółdzielnia nie planowała i nie organizowała pracy pracowników, którzy zawarli umowy z (...) S.A Należy również podkreślić, że beneficjentem tej pracy była (...) S.A, która zawierała indywidualne umowy ubezpieczenia z mieszkańcami Spółdzielni, a nie Spółdzielnia.

Podkreśliła, że okoliczność, że otrzymywała w ramach własnej umowy z (...) S.A wynagrodzenie prowizyjne nie oznacza, że jej pracownice w ramach indywidualnych umów zawartych z (...) S.A wykonywały bezpośrednią pracę na jej rzecz jako ich pracodawcy. Wskazała, że w ostatecznym rozrachunku rezultaty pracy pracowników świadczących usługi na podstawie odrębnych umów zlecenia uzyskiwała (...) S.A. w postaci zawartych indywidualnych umów ubezpieczenia. Pełna składka opłacana przy „czynszu" z tytułu zawartej z (...) S.A umowy ubezpieczenia była bowiem przekazywana co miesiąc na rachunek (...) S.A.

Zarządzeniem z dnia 14 czerwca 2019r. sprawy z obu odwołań zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygnaturą Vi U 1203/19.

W dniu 4 listopada 2019r. wpłynęło oświadczenie (...) spółki akcyjnej w Ł. o przyłączeniu się do niniejszej sprawy w charakterze zainteresowanego. Zaineresowane Towarzystwo (...) oświadczyło również, iż popiera stanowisko procesowo odwołujące oraz wniosło o zasądzenie na swoją rzecz od ZUS kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

(...) Spółdzielnia Mieszkaniowa w B. w dniu 27 kwietnia 2012 roku zawarła z (...) S.A. z siedzibą w łodzi umowę nr (...) w sprawie technicznej obsługi ubezpieczenia mieszkań „przy czynszu". kolejna umowa zawarta pomiędzy stronami w dniu 1 stycznia 2016 roku dotyczyła tego samego rodzaju działalności, dodatkowo rozszerzając przedmiot umowy o usługę wspierania przez spółdzielnię działań marketingowych i prewencyjnych prowadzonych przez (...) S.A. w zasobach mieszkaniowych Spółdzielni. Na podstawie tych umów Spółdzielnia zobowiązała się do świadczenia na rzecz (...) S.A. czynności o charakterze pomocniczym mającym na celu realizację zawartych umów ubezpieczenia mieszkań „przy czynszu”, w tym informowanie o ubezpieczeniu mieszkań „przy czynszu”, przyjmowanie od ubezpieczanych miesięcznej składki wraz z opłatami za używanie lokali mieszkalnych, sporządzania wykazów ubezpieczonych wraz z danymi na temat wysokości składki i wariantu ubezpieczenia, oraz przekazywanie składki na rachunek ubezpieczyciela. Z umowy wynikało, że spółdzielnia może powierzyć wykonywanie umowy innej osobie. Za wykonywanie na rzecz (...) SA. Usług spółdzielnia miała otrzymywać wynagrodzenie w wysokości 5% sumy miesięcznych składek ubezpieczeniowych przekazanych na rachunek bankowy (...) S.A. w danym miesiącu.

Dowód: umowa z 27.04.2012r. – k. 437-439 akt kontroli, umowa z dnia 1.01.2016r. – k. 447-441 akt kontroli.

Umowa generalna miała na celu umożliwienie Towarzystwu (...) prowadzenia działań akwizycyjnych w celu zawarcia umów ubezpieczenia z mieszkańcami - członkami Spółdzielni. Produktem, które oferowało Towarzystwo (...) mieszkańcom, było tzw. ubezpieczenie mieszkania przy czynszu, czyli ubezpieczenia ze składką płaconą w ratach i pobieraną wraz z opłatą czynszu należnego do spółdzielni. W tym zakresie Spółdzielnia zobowiązywała się udostępniać Towarzystwu przestrzeń na rozwieszanie i rozkładanie ulotek oraz umożliwiała agentowi bezpośrednią akwizycję produktów ubezpieczeniowych w mieszkaniach spółdzielców i lokatorów. Drugim elementem umowy generalnej łączącej (...) S.A. z (...) było obsługa techniczna zawartych z mieszkańcami umów, polegająca na czynnościach w postaci: doliczenia do należności czynszowej lokatora, który zawarł z agentem U. umowę o ubezpieczenie mieszkania, składki ubezpieczeniowej z tytułu tej umowy, wydrukowanie lokatorowi nowego czynszu oraz raz w miesiącu przekazanie na rzecz Towarzystwa (...) zapłaconych składek wraz z wykazem lokatorów i wysokością składki. To za te usługi spółdzielnia otrzymywała miesięczne wynagrodzenie prowizyjne, wynosiło w spornym okresie średnio 500 zł miesięcznie (ok 6.000 zł rocznie). Kwota ta stanowiła promil obrotu spółdzielni, który w spornym okresie wynosił ok. 80.000.000 zł i w całości pokrywała koszty spółdzielni z tytułu obsługi tej umowy, które średnio miesięcznie wynosiły kilkaset złotych (koszt korzystania z oprogramowania i sprzętu spółdzielni, koszt mediów i materiałów biurowych). Czynności te z ramienia spółdzielni wykonywały pracownice działu czynszów i windykacji.

Dowód: zeznania świadków: R. K., M. Z. – zapis AV na płycie CD- k . 75 akt, świadka A. P. – zapis AV na płycie CD- k. 86 oraz dowód z zeznań stron ograniczony do zainteresowanych – zapis AV na płycie CD- k. 58 akt oraz prezesa zarządu Spółdzielni T. S. zapis AV na płycie CD- k . 75 akt.

Spółdzielnia wyraziła zgodę na zawarcie tej umowy nie względów ekonomicznych - umowa nie przynosiła żadnego zysku w znaczeniu gospodarczym, a jedynie ze względów prewencyjnych. Jako podmiot zarządzający zbiorem mieszkaniowym i mający obowiązek dbać o interes swoich członków, (...) Spółdzielnia Mieszkaniowa chciała, aby jak najwięcej lokalów mieszkalnych, będących w jej zasobach, było ubezpieczonych. Produkt T. (...) w postaci umowy ubezpieczenia lokalu mieszkalnego ze składką rozłożoną na raty, płatną przy czynszu, był w opinii zarządu spółdzielni wartościowy, wygodny i atrakcyjny finansowo dla lokatorów.

Dowód: zeznania prezesa zarządu Spółdzielni T. S. zapis AV na płycie CD- k . 75 akt.

Umowa ta była umową modelową, szablonową. U. T..U. S.A. w skali kraju współpracuje z ok. 1500 podmiotami w postaci spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych, w zakresie oferowania mieszkańcom, których mieszkania znajdują się w zasobach tych podmiotów, ubezpieczenia mieszania „przy czynszu”, płatnego w ratach.

Dowód: zeznania świadków: R. K., M. Z. – zapis AV na płycie CD- k . 75 akt

Z ramienia zainteresowanej (...) S.A. z (...) Spółdzielnią Mieszkaniową w B. umowę podpisał ówczesny dyrektor oddziału L. J., ale za treść umowy oraz jej obsługę odpowiedzialny był ówczesny ekspert oddziału ds. współpracy z mieszkalnictwem- A. P.. W celu zwiększenia ilości zawartych z lokatorami umów oraz obsługi technicznej tych umów A. P. w imieniu U. zawierał z pracownikami spółdzielni umowy zlecenia. Przedmiotem jednych z nich były czynności promujące produkty Towarzystwa (...)- rozkładanie do skrzynek ulotek ofertowych i wniosków o zawarcie umowy ubezpieczenia, odwiedzanie lokatorów w celu przekazania im wniosków, ewentualnego ich wspólnego wypełnienia itd. Te umowy zawierał z paniami sprzątającymi, które wykonywały zlecone czynności po godzinach pracy w spółdzielni, popołudniami. Zlecenia te nie miały stałego charakteru, były realizowane sezonowo, w ramach akcji promocyjnych. Towarzystwo zawarło również umowy zlecenia z pracownicami działu windykacji i czynszów spółdzielni, które to umowy miały stały charakter.

Dowód: zeznania świadka A. P.- zapis AV na płycie CD- k zapis AV na płycie CD- k. 86.

W dniu 11 maja 2012r. została zawarta umowa zlecenie na czas nieokreślony pomiędzy U. T..U. S.A. w Ł. a M. K., której przedmiotem była techniczna obsługa ubezpieczeń mieszkań „przy czynszu” w sposób samodzielny, bez nadzoru i kierownictwa zleceniodawcy za miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości 3% wartości polisy.

Dowód: umowa z 11.05.2012r.- k . 435 akt kontroli.

W dniu 3 lipca 2015r. została zawarta umowa zlecenie na czas nieokreślony pomiędzy U. T..U. S.A. w Ł. a M. S., której przedmiotem była techniczna obsługa ubezpieczeń mienia ze składką płatna miesięcznie w zasobach zarządzanych przez (...) Spółdzielnię Mieszkaniową w sposób samodzielny, bez nadzoru i kierownictwa zleceniodawcy za miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości 3% wartości polisy.

Od dnia 1 kwietnia 2016r. strony U. T..U. S.A. w Ł. i M. S. łączyła umowa nr (...)r. na mocy której zaineresowana zobowiązała się wykonać na rzecz Towarzystwa (...) czynności w zakresie wykonywania umów ubezpieczenia mienia ze składką płatną miesięcznie zawartych przez mieszkańców zasobów mieszkaniowych zarządzanych przez (...), polegające m.in. na sporządzaniu miesięcznych wykazów ubezpieczających /ubezpieczonych, którzy opłacili składkę na ubezpieczenie i przekazywaniu ich do (...).U. oraz aktualizacji bazy danych w systemach informatycznych POS a także inne dodatkowe czynności zlecone przez Zleceniodawcę. Zainteresowana zobowiązywała się na mocy postanowień umowy do wykonywania tych czynności w sposób samodzielny, bez nadzoru i kierownictwa zleceniodawcy za wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 3% przekazanej na rzecz TU kwoty składki z tytułu umów ubezpieczenia mienia ze składką płatną miesięcznie.

W okresie od 12.10.2016r. do 20.20.2016r. strony: U. T..U. S.A. w Ł. i M. S. łączyła umowa zlecenie, na mocy której zainteresowana zobowiązała się do dystrybucji materiałów marketingowych dotyczących ubezpieczenia mienia będącego w ofercie (...) S.A. w ramach akcji marketingowych oraz przekazywanie zainteresowanym ogólnych informacji o możliwości zawierania umów ubezpieczenia mienia ze składką płatną miesięcznie dla mieszkańców zasobów mieszkaniowych zarządzanych rzez (...). Za wynagrodzeniem w wysokości odpowiadającej kwocie stanowiącej równowartość pierwszej miesięcznej składki jaka została wpłacona do zleceniodawcy jako ubezpieczyciela w danym miesiącu.

Od 1 stycznia 2017r. przedmiotem umowy pomiędzy stronami: U. T..U. S.A. w Ł. i M. S., zgodnie z aneksem nr (...)r. były zarówno czynności w zakresie wykonywania umów ubezpieczenia (jak poprzednio) ale także przeprowadzanie akcji marketingowych.

W okresie od 8 marca 2018r. do 14 marca 2018r. strony: U. T..U. S.A. w Ł. i M. S. łączyła umowa zlecenie, na mocy której zainteresowana zobowiązała się do pomocy w organizacji i kontroli prawidłowego przebiegu kampanii marketingowej i prewencyjnej w zasobach mieszkaniowych zarządzanych przez (...), udostepnienie na żądanie mieszkańców wniosków o przystąpienie do ubezpieczenia, pomoc mieszkańcom w prawidłowym uzupełnieniu dokumentacji, wytypowanie osób odpowiedzialnych w administracji (...) za dystrybucję materiałów marketingowych i prewencyjnych dla mieszkańców wynagrodzeniem w kwocie 1000 zł brutto.

Dowód: umowa z 3.07.2015r. –k. 417- 415, umowa nr (...)r.- k. 421-419, umowa z 12.10.2016r.- k. 425-423, aneks nr (...).01/2017r. z załącznikiem- k. 429- 427, umowa z 8.03.2018r.- k. 433-431 akta kontroli.

W istocie faktyczny zakres zlecenia obu zainteresowanych polegał po pierwsze na tym, że przyjmowały od lokatorów wypełnione wnioski o zawarcie umowy ubezpieczenia – które następnie pakowały w kopertę i raz miesiącu przekazywały A. P., po drugie udzieliły zgłaszającym się do nich o informację w zakresie oferty ubezpieczeniowej lokatorom – niezbędne informacje lub przekazywały kontakt do agenta lub ekspert T.U. A. P. przeprowadził szkolenie zainteresowanych w zakresie oferty ubezpieczeniowej T.U. U. i zainteresowane miały wiedzę w tym przedmiocie. Zainteresowane zobowiązane były również w ramach umowy zlecenia do tego, aby raz w miesiącu, po tym jak otrzymały od A. P. plik E. zawierający dane lokatorów, którzy zawarli umowy ubezpieczenia – wprowadzić do systemu księgowego spółdzielni zaktualizowane dane w tym zakresie.

Dowód: zeznania świadka A. P. – zapis AV na płycie CD- k. 86 oraz dowód z zeznań stron ograniczony do zainteresowanych – zapis AV na płycie CD- k. 58 akt.

W zakresie umowy zlecenia obie zainteresowane kontaktowały się wyłącznie z A. P. i kontakt ten odbywał się raz w miesiącu. Czynności w postaci przyjmowania wniosków od lokatorów były czynnością czysto techniczną, nie wymagająca wykorzystania zasobów pracodawcy. Zainteresowane robiły to wprawdzie w godzinach pracy – bo tylko w tych godzinach spółdzielnia była otwarta dla lokatorów, ale odbywało się to niejako „przy okazji” ich pracy, w żaden sposób jej nie zakłócając. W tym zakresie obie zainteresowane były jedynie punktem kontaktowym, „okienkiem pocztowym”, w którym można było zostawić taki wniosek, który następnie raz w miesiącu odbierał ekspert. Zainteresowane nie zawierały umów ubezpieczenia, nawet nie pośredniczyły w tym zakresie, a jedynie wykonywały czynność przekazania wniosku pracownikowi Towarzystwa (...). Zarząd Spółdzielni oraz bezpośrednia przełożona zainteresowanych wiedziała o tym, że łączy je umowa cywilno-prawna z (...).U. S.A., jednak nie ingerowali ani w jej treść, ani też nie sprawowali nadzoru, czy kontroli nad czynnościami wykonywanymi w ramach tej umowy. Nie sprzeciwili się również temu, aby zainteresowane w ramach godzin pracy przyjmowały wnioski, o ile czynności te nie zakłócały im wykonywana obowiązków w ramach stosunku pracy. Takich wniosków było w miesiącu średnio 3-5, najwięcej w miesiącu było ich ok. 30, ale zdarzyło się tak raz. W zakresie tych czynności- przyjmowania wniosków, udostępniania ulotek informowania o numerze kontaktowych do agenta - (...).U mogła zatrudnić na umowę zlecenie osobę, która nie była pracownikiem spółdzielni, jednak ze względów logistycznych i finansowych korzystniejsze było zlecenie tego zadania pracownicy spółdzielni.

Czynność w postaci uzupełnienia systemu księgowego spółdzielni danymi w zakresie wysokości składki ubezpieczeniowej przypisanej do konkretnego lokatora, przekazanymi od eksperta, była wykonywana przez zainteresowane raz w miesiącu, za zgodą pracodawcy na należącym do niego sprzęcie i - w zależności od ilości danych do wpisania - w czasie przerwy śniadaniowej lub po godzinach pracy.

Dowód: zeznania świadka A. P. – zapis AV na płycie CD- k. 86 oraz dowód z zeznań stron ograniczony do zainteresowanych – zapis AV na płycie CD- k. 58 akt oraz prezesa zarządu Spółdzielni T. S. zapis AV na płycie CD- k . 75 akt.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej umów, znajdujących się w aktach kontroli organu rentowego oraz na podstawie zeznań wskazanych powyżej świadków i stron z ograniczeniem do zainteresowanych i prezesa zarządu spółdzielni, które Sąd uznał za szczere, ponieważ składane były spontanicznie, były ze sobą zbieżne, wzajemnie się uzupełniały i znajdowały potwierdzenie w materiale dowodowym w postaci powołanych umów – generalnej i umów zlecenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Biorąc pod uwagę tak ustalony stan faktyczny stwierdzić należało, że odwołania (...) Spółdzielni Mieszkaniowej były zasadne, co skutkowało zmianą zaskarżonych decyzji.

Zgodnie z art.8 ust.2a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j.: Dz.U. z 2020r., poz. 266) za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Przepis ten rozszerza pojęcie pracownika dla celów ubezpieczeń społecznych poza sferę stosunku pracy. Rozszerzenie to dotyczy również sytuacji ma miejsce wykonywanie pracy na podstawie jednej z tych umów przez osobę, która umowę taką zawarła z osobą trzecią, jednakże w jej ramach wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. W konsekwencji, nawet, gdy osoba ta (pracownik) zawarła umowę cywilnoprawną z osobą trzecią, to pracę w jej ramach wykonuje faktycznie dla swojego pracodawcy. Można też wskazać, że art.8 ust.2a ustawy systemowej dotyczy z reguły takiej pracy wykonywanej na podstawie umowy cywilnoprawnej na rzecz pracodawcy, która mogłaby być świadczona przez jej wykonawcę w ramach stosunku pracy z tym pracodawcą, z tym, że musiałby on wówczas przestrzegać przepisów o godzinach nadliczbowych, powierzeniu pracownikowi do wykonywania pracy innej niż umówiona i innych ograniczeń i obciążeń wynikających z przepisów prawa pracy (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 roku; II UZP 6/09).

W wyroku z dnia 6 lutego 2014 r. II UK 279/13 LEX nr 1436176 SN wskazał, iż dla celów ubezpieczeń społecznych zarówno wykonywanie pracy na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych z pracodawcą, jak i zawartych wprawdzie z osobą trzecią, ale gdy praca wykonywana jest na rzecz pracodawcy, jest traktowane tak jak świadczenie pracy w ramach klasycznego stosunku pracy łączącego jedynie pracownika z pracodawcą. Przepis ten został wprowadzony z dniem 30 grudnia 1999 r. (ustawą z dnia 23 grudnia 1999 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych; Dz. U. z 1999 r. Nr 110, poz. 1256), po to, aby wyeliminować sytuacje, gdy w ramach umowy cywilnoprawnej ubezpieczony wykonywałby te same obowiązki, które świadczył w ramach umowy o pracę, wskutek czego pracodawca nie musiałby zatrudniać pracownika w większym wymiarze czasu pracy lub w godzinach nadliczbowych i odprowadzać składki na ubezpieczenie społeczne od wyższego wynagrodzenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 czerwca 2013 r. III AUa 1924/12).

W niniejszym postępowaniu na organie rentowym spoczywał zatem obowiązek wykazania, iż w istocie stan faktyczny w sprawie w odniesieniu do obu zainteresowanych pracownic (...) Spółdzielni Mieszkaniowej wypełnia przesłanki określone w art. 8 ust. 2 a ustawy systemowej, to znaczy, że w ramach umów zlecenie zawartych przez M. K. oraz M. S. z (...).U. S.A. w Ł. , w istocie wykonywały one pracę na rzecz swojego pracodawcy czyli (...) Spółdzielni Mieszkaniowej, z którą w tym samym czasie łączyły je umowy o pracę. Stosownie bowiem do treści art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W myśl natomiast art. 232 k.p.c. strony są zobowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Zgodnie z zasadą kontradyktoryjności ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania cywilnego. To one, nie sąd, są wyłącznym dysponentem toczącego się postępowania i one wreszcie ponoszą odpowiedzialność za jego wynik

Na gruncie przedmiotowej sprawy stwierdzić należy, że ciężarowi temu organ rentowy nie podołał. Wnioski, do których doprowadziło pozwany organ rentowy przeprowadzone w spółdzielni postępowanie kontrolne, jakoby beneficjentem pracy zainteresowanych wykonywanej na podstawie umów cywilnoprawnych był ich pracodawca, a właściwych powodem zawierania umów cywilnoprawnych było obejście przepisów o wypłacie nadgodzin- nie potwierdziły się w postępowaniu dowodowym przed Sądem.

Istotą sporu w sprawie niniejszej było ustalenie, czy M. K. oraz M. S. podlegały - na podstawie przepisów art. 8 ust. 2a w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym w okresach szczegółowo wskazanych w zaskarżonych decyzjach z uwagi na fakt, iż w tym czasie wykonywały pracę na podstawie umowy zlecenie na rzecz (...).U. S.A. w Ł., zważywszy na to, że jednocześnie były one zatrudnione na umowę o pracę w odwołującej się spółdzielni. Rozstrzygnięcie sporu wymagało zatem dokonania m.in. ustaleń w zakresie tego: jakie czynności były wykonywane przez zainteresowane w ramach umów cywilnoprawnych a jakie - w ramach umów o pracę i kto był ich beneficjentem, kiedy zainteresowane wykonywały umowy o pracę, a kiedy realizowały obowiązki wynikające z umów zlecenie oraz co wchodziło w ich zakres, a także czy prace świadczone na podstawie umów zlecenie były powiązane z pracami wykonywanymi w związku z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę, kto prace zlecał, kto koordynował. Przede wszystkim sąd jednak zobligowany był do ustalania reguł, na jakich oba podmioty – Spółdzielnia i Towarzystwo (...) prowadziły współpracę, zakresu i zasad tej współpracy, bowiem ustalania w tym przedmiocie miały zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia.

Oba podmioty łączyła umowa generalna, której przedmiotem było określenie zasad współpracy tych podmiotów w zakresie udostępniania lokatorom spółdzielni produktu ubezpieczeniowego w postaci ubezpieczenia mieszkania „przy czynszu”. Z ustaleń Sądu w sposób jednoznaczny wynika, że współpracę tą odwołująca się spółdzielnia podjęła motywowana wyłącznie interesem swoich lokatorów. Nie przynosiła ona żadnych wymiernych gospodarczych korzyści spółdzielni, jako podmiotowi gospodarczemu, spółdzielnia nie czerpała z okoliczności, że Towarzystwo (...) zawierało umowy ubezpieczenia z lokatorami, żadnych profitów czy zysku, np. w postaci prowizji. Głównym motywem zawarcia takiej umowy była chęć realizacji jednego ze swych statutowych zobowiązań wobec członków spółdzielni- tj. podjęcie działań nastawionych na realizację tych potrzeb mieszkańców, które dotyczą prewencji w zakresie bezpieczeństwa mienia.

To w imię tego celu – tj. dbałości o realizację także innych niż jedynie mieszkaniowe, potrzeb spółdzielców, (...) Spółdzielnia Mieszkaniowa w B. podjęła współpracę z Towarzystwem (...), udostępniając mu przestrzeń do zawierania umów ubezpieczeniowych i częściowo wspomagając Towarzystwo (...) w tym zakresie poprzez świadczenie technicznej obsługi tej umowy w zakresie księgowania składki ubezpieczeniowej. Czynności te wykonywane były przez spółdzielnię za pośrednictwem pracowników działu czynszów, a uzyskiwane z tego tytułu wynagrodzenie było symboliczne i pozwalano jedynie na pokrycie kosztów koniecznych tej działalności.

Postępowanie dowodowe pozwoliło także na ustalanie, że obie zainteresowane pracownice Spółdzielni, poza zwykłymi czynnościami wynikającymi z zakresu ich pracowniczych obowiązków, wykonywały dodatkowe czynności, których ostatecznym beneficjentem była (...) S.A. Część z tych czynności miały obowiązek wykonywać w ramach stosunku pracy – wydrukowanie lokatorowi nowego czynszu, uwzględniającego składkę ubezpieczeniową, czy przesłanie raz w miesiącu na rachunek (...).U. S.A. pobranych od lokatorów składek. W tym zakresie bowiem wykonywały na rzecz pracodawcy czynności, do których pracodawca, jako strona umowy generalnej, zobowiązał się wobec Towarzystwa (...). Natomiast w ramach umowy zlecenia, którą zawierały z (...).U. S.A., zobowiązywały się świadczyć usługi, nazwane w umowie marketingowymi, a które sprowadzały się do przyjęcie wniosków ubezpieczeniowych w celu ich przekazania agentowi, udzielenia informacji ofertowej (w tym skierowanie do agenta) oraz raz w miesiącu zaktualizowanie danych w systemie spółdzielni odnośnie osób korzystających z ubroczenia przy czynszu.

Postępowanie dowodowe pozwoliło także na jednoznaczny wniosek, że czynności w ramach umowy zlecenia nie stanowiły powielenia czynności z umowy o pracę (w zakresie usług na rzecz (...)). Zlecone czynności wykonywane były w sposób samodzielny, bez nadzoru zleceniodawcy ani pracodawcy i nie pokrywały się z czynnościami wskazanymi w umowie o pracę z (...), ani w umowach generalnych zwartych przez (...) z (...). Wynagrodzenie dla (...) z tytułu umowy generalnej nie pozostawało w związku z pracami podejmowanymi przez jej pracowników z tytułu zawartych umów zlecenia. Czynności będące przedmiotem każdej z tych umów zlecenia nie miały punktów stycznych z umową generalną, jaką (...) zawarł z (...). Podobnie brak jest uzasadnienia dla twierdzenia, że prace objęte umowami zlecenia były wykonywane na rzecz pracodawcy, z którym zleceniobiorca związany był umową o pracę. (...) nie zajmuje się zawieraniem umów ubezpieczenia ani pośredniczeniem w ich zawieraniu, tak więc czynności wykonywane w ramach umów zlecenia, a dotyczące obsługi umów ubezpieczenia nie mogły być traktowane jako wykonywane na rzecz pracodawcy. Działalność ubezpieczeniowa i z nią związana leży daleko poza statutowym zakresem działania każdej spółdzielni ubezpieczeniowej. Statutowy zakres działalności spółdzielni mieszkaniowej określa art. 1 ust. 1,2 i 6 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych i jest on związany z zapewnieniem potrzeb mieszkaniowych członkom spółdzielni.

Zlecone przez (...) usługi świadczone były na rzecz (...), a nie na rzecz pracodawcy, z którym zainteresowane pozostawały w stosunku pracy. To (...) miała interes prawny w wykonaniu czynności objętych umową zlecenia, bo to ubezpieczyciel zobowiązany jest do należytego wykonania umów ubezpieczenia zawartych z ubezpieczonymi mieszkańcami (...) i to ubezpieczyciel ma interes prawny w objęciu ochroną ubezpieczeniową nowych osób poszukujących ochrony.

A zatem czynności, które ubezpieczone realizowały w ramach umów zlecenie- wykonywane były wyłącznie na rzecz (...) S.A., a ich zakres różnił się od zakresu obowiązków w ramach stosunku pracy. Spółdzielnia w żaden sposób nie mogła być beneficjentem efektów ich pracy wykonywanej w ramach umowy cywilnoprawnej. (...) nie odnosiła żadnej korzyści z pracy zainteresowanych na rzecz (...).U. S.A., jedynie godziła się, aby ubezpieczone pracę taką wykonywały w siedzibie pracodawcy.

Zarówno umowa generalna, jak i umowy zlecenia zawarte przez ubezpieczone

zobowiązywały strony tych umów do działania wyłącznie w interesie płatnika (...) SA. Nie istnieje bezpośredni związek między korzyścią pracodawcy, która jest wymierna i związana z realizacja jego celów statutowych, a pracą wykonywaną przez ubezpieczone na podstawie umów zlecenia z (...) SA.

W sprawie niniejszej brak jest klasycznego trójkąta umów, o którym w kontekście brzmienia art. 8 ust 2a ustawy systemowej wspomina doktryna i orzecznictwo, w którym to istnieją 3 umowy: umowa o pracę, umowa zlecenia między pracownikiem a osobą trzecią oraz umowa o podwykonawstwo między pracodawcą i zleceniodawcą, na podstawie której pracodawca w wyniku umowy o podwykonawstwo przejmuje w ostatecznym rachunku rezultat pracy wykonanej na rzecz zleceniodawcy.

Postępowanie dowodowe w sposób wyraźny wykazało, że na gruncie niniejszej sprawy umowa generalna zawarta przez (...).U. S.A. z (...) w B. nie była umową o podwykonawstwo (to nie (...) była w tej umowie zleceniodawcą, a (...)), a także pozwoliło na kategoryczny wniosek, że (...) Spółdzielnia Mieszkaniowa nie korzystała z wymiernych rezultatów pracy ubezpieczonych świadczonych w ramach umów zlecenia, za którą ubezpieczone były wynagradzane przez zleceniodawcę oraz, że środki na to wynagrodzenie nie pochodziły od pracodawcy.

Jeśli bowiem chodzi o przepływy finansowe pomiędzy oboma podmiotami - przepływ środków finansowych był jednokierunkowy- to (...) zlecała i płaciła, a (...) i zainteresowane przyjmowali zapłatę i świadczyli usługi na rzecz (...). (...) nie pozyskiwała żadnych środków od (...) w B., a sama z własnych środków wypłacała wynagrodzenie zarówno na rzecz samej spółdzielni w tytułu umowy generalnej, jak i na rzecz ubezpieczonych- z tytułu umów zlecenia

Biorąc powyższe pod uwagę, należy stwierdzić, że żaden warunek wskazany w przepisie art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie został w stanie faktycznym niniejszej sprawy spełniony- dlatego w rozumieniu tej ustawy nie można uznać ubezpieczonych za pracownika.

W związku z powyższym stwierdzić należy, że decyzje były błędne, a ustalania poczynione w toku kontroli przez ZUS, które stanowiły podstawę wydania decyzji, nie były prawidłowe. Tym samym ZUS nie wykazał, aby w odniesieniu do M. K. oraz M. S. zachodziły okoliczności opisane w art. 8 ust. 2 a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych .

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1. a) i b) sentencji wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono w punkcie 2. wyroku na podstawie art. 98 w zw. z art. § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych . W sprawie niniejszej Sąd uwzględnił odwołania od 2 decyzji ZUS z dnia 4 marca 2019r. Przedmiotem postępowania w obu połączonych sprawach była kwestia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne, niemniej jednak przesłanką dla ustalenia w zaskarżonych decyzjach właściwej podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie było uprzednie ustalenie obowiązku podlegania przez pracowników takiemu ubezpieczeniu, również z tytułu umów zlecenie. Tym samym stwierdzić należy, że niniejsza sprawa należy do spraw o podleganie ubezpieczeniom, w rezultacie przy ustalaniu kosztów zastępstwa prawnego należało stosować stawkę ryczałtową 180 zł. Jednocześnie należy wskazać, że w razie połączenia przez sąd kilku spraw do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia, zwrot kosztów procesu przysługuje stronie odrębnie w każdej z połączonych spraw (post. SN z dnia 3 lutego 2012r., I CZ 164/11, lex).

Organ rentowy jako strona przegrywająca spór, zobowiązany jest pokryć koszty zastępstwa prawnego stron przeciwnych – odwołującej oraz zainteresowanego Towarzystwa (...) reprezentowanych przez radców prawnych. Mając na względzie cytowane powyżej przepisy, sąd ustalił wynagrodzenie dla obu pełnomocników: odwołującej się spółdzielni oraz Towarzystwa (...). na kwotę po 360 zł (2 x 180 zł), o czym orzekał w punktach 2.i 3. Wyroku.

Sędzia Jan Kalinowski