Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 278/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 6 września 2021 r., sygn. akt III K 125/21

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

P. J. (1)

Sąd Apelacyjny nie przeprowadzał dowodów, ani nie dokonywał odmiennej oceny dowodów przeprowadzonych w I instancji.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Obrońca wydanemu rozstrzygnięciu zarzuciła:

1) błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, że oskarżony działał w zamiarze ewentualnym, to jest przewidywał i godził się na to, że spowoduje śmierć pokrzywdzonego, podczas gdy z całokształtu materiału dowodowego, a w szczególności ze znacznego automatyzmu jego zachowania, braku użycia znacznej siły przy zadaniu pokrzywdzonemu tylko jednego ciosu nożem i odstąpieniu od zadawania kolejnych ciosów jednoznacznie wynika, że oskarżony nie miał zamiaru spowodować śmierci pokrzywdzonego, co skutkowało przyjęciem błędnej kwalifikacji prawnej;

2) obrazę przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu, a mianowicie naruszenie art. 148 S 1 kk poprzez jego zastosowanie w sprawie, podczas gdy wobec braku ziszczenia się przesłanek w postaci umyślności przepis ten winien być wyeliminowany z opisu czynu i kwalifikacji prawnej czynu; natomiast z ostrożności procesowej na wypadek nieuwzględnienia w/w zarzutów na podstawie art. 427 § 1 k.p.k. i art. 438 § 4 k.p.k. zarzuciła

3)rażącą niewspółmierność orzeczonej względem oskarżonego kary 5 lat pozbawienia wolności w stosunku do stopnia winy i stopnia społecznej szkodliwości przestępstwa, jakiego dokonał oraz w relacji do celów, jakie kara ta powinna spełnić w zakresie prewencji szczególnej i społecznego oddziaływania;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Dokonane przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne są prawidłowe, oparte na właściwej ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Również, a co istotne nie budzi wątpliwości ustalenie, że oskarżony P. J. (1) użył noża podczas inkryminowanego zdarzenia mającego miejsce w kuchni na terenie Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego wobec pokrzywdzonego W. F., podczas wykonywania zleconych przez wychowawcę czynności porządkowych.

W wypadku przypisanego oskarżonemu czynu podstawowa kwestia, a więc sprawstwo oskarżonego, nie jest w apelacji obrońcy kwestionowana. Obrońca nie poddała krytyce podstawowych ustaleń faktycznych Sądu I instancji, w tym w szczególności w tej części, w której sąd uznał, że oskarżony ugodził pokrzywdzonego w brzuch nożem kuchennym. Mimo jednak powyższego, według skarżącej nastawienie psychiczne oskarżonego nie było zamierzone nawet ewentualnie na pozbawienie życia pokrzywdzonego. Takie stanowisko obrońcy nie zasługuje jednak na akceptację Sądu odwoławczego. Tym samym nie budzi wątpliwości ustalenie, że P. J. (1) działał z zamiarem ewentualnym pozbawienia życia 15-letniego W. F., zaś przedstawiona przez Sąd Okręgowy w Szczecinie analiza zamiaru sprawcy zasługuje w pełni na aprobatę. Podkreślić nadto należy, że przebieg zdarzenia, sposób działania oskarżonego, użycie noża, miejsce w które godził sprawca, świadczą o tym, że zamiar, z którym działał nie może prowadzić do postulowanego żądania - nawet mimo braków w sferze intelektualnej oskarżonego cechujących się upośledzeniem umysłowym i zaburzeniami osobowości.

W przypadku przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu o kwalifikacji prawnej czynu decyduje przede wszystkim powstały skutek, zaś usiłowanie do surowiej zagrożonego przestępstwa należy przyjąć dopiero wówczas, gdy można ustalić, że efekt zamierzony przez sprawcę był dalej idący od osiągniętego. Jest przy tym sprawą oczywistą, że ustalenia co do istnienia zamiaru dalej idącego niż osiągnięty skutek, muszą być poczynione w sposób nie budzący wątpliwości i nie wolno ich domniemywać." (tak SN w wyroku z dnia 15 czerwca 1989 r., II KR 100/89). W realiach rozpoznawanej sprawy, Sąd Okręgowy wymogowi temu w sposób oczywisty sprostał. Sąd meriti trafnie ustalił, iż oskarżony zadał pokrzywdzonemu cios nożem, który spowodował ranę kłutą brzucha, i prawidłowym jest wnioskowanie, że P. J. (1) działał z zamiarem ewentualnym zabójstwa pokrzywdzonego. Formułując taką tezę, Sąd I instancji prawidłowo skupił się czy to na użytym narzędziu i działaniu oskarżonego, miejscu usytuowania zadanego ciosu, czy to na świadomości oskarżonego skutku, jakim jego zachowanie mogło wywołać. Sąd Odwoławczy podziela twierdzenie, że rodzaj użytego narzędzia oraz umiejscowienie ciosu są elementami dowodowymi, które częstokroć świadczą o zamiarze zabójstwa. Podnieść wszak należy, że zamiar zabójstwa zarówno bezpośredni, jak i ewentualny jest tym znamieniem, które odróżnia typ czynu zabronionego określony w art. 148 § 1 k.k. od innych typów czynów zabronionych określonych na przykład w art. 156 § 3 lub art. 155 k.k., a w przypadku usiłowania zabójstwa od określonych w art. 156 § 1 lub 157 § 1 i § 2 k.k. Dlatego konieczna jest szczególna ostrożność i rozwaga przy ustalaniu zamiaru. Ustalenia dotyczące zamiaru muszą być bowiem wnioskiem koniecznym wynikającym z analizy całokształtu przedmiotowych i podmiotowych okoliczności zajścia, a w szczególności ze stosunku sprawcy do pokrzywdzonego, jego właściwości osobistych i dotychczasowego trybu życia, pobudek oraz motywów działania, siły ciosu, głębokości, kierunku rany i rozmiarów użytego narzędzia oraz wszelkich innych przesłanek wskazujących na to, że sprawca chcąc spowodować uszkodzenie ciała, zgodą swą, stanowiącą realny proces psychiczny, obejmował tak wyjątkowo ciężki skutek, jakim jest śmierć ofiary. Wniosek dotyczący zamiaru zabójstwa (choćby ewentualnego) nie może opierać się na samym tylko fakcie użycia niebezpiecznego narzędzia oraz sposobu działania polegającego zwłaszcza na godzeniu w ważne dla życia okolice ciała pokrzywdzonego, lecz powinien znaleźć potwierdzenie w całokształcie okoliczności czynu oraz cechach osobowości sprawcy (np. Komentarz Kodek Karny Część Szczególna Tom II pod redakcja A. Zolla Zakamycze 2006 str. 244-245). Zamiar sprawcy jest faktem natury psychicznej i podlega takiemu samemu dowodzeniu jak elementy strony przedmiotowej określonego typu czynu zabronionego, należy do sfery ustaleń faktycznych. Zamiar podlega ustaleniu na podstawie całokształtu okoliczności podmiotowych i przedmiotowych, nie jest ograniczony do treści wyjaśnień oskarżonego (por. wyrok SA w Lublinie z dnia 15 października 2015 r., sygn. akt II AKa 235/15, LEX nr 1931998). Godzenie się na wystąpienie skutku śmiertelnego oznacza, że celem nie jest dokonanie zabójstwa, lecz jakiś inny - bezprawny lub prawnie obojętny - rezultat podjętego zachowania. Gdyby natomiast sprawca był pewny, że doprowadzi do śmierci drugiego człowieka i mimo to podjąłby związane z taką prognozą działanie, to należałoby przyjąć, że - dążąc wprawdzie do realizacji innego celu - objął ją jednak zamiarem bezpośrednim (por. Jacek W. Giezek (w:) J. W. Giezek (red.), D. Gruszecka, N. Kłączyńska, G. Łabuda, A. Muszyńska, T. Razowski - Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, LEX 2014, teza 23 do art. 148 k.k.). Z okoliczności niniejszej sprawy jednoznacznie wynika, iż P. J. (1) co najmniej z zamiarem ewentualnym podczas przedmiotowego zdarzenia działał, co w sposób rzetelny wykazał Sąd Okręgowy w części motywacyjnej zapadłego rozstrzygnięcia.

Z tego względu użycie w apelacji twierdzeń ogólnych, bez odniesienia ich do konkretnych okoliczności, nie może prowadzić do zakwestionowania prawidłowości ocen Sądu I instancji. W tej sprawie konkrety są natomiast takie, że oskarżony użył noża, który to bezsprzecznie nadawał się do głębokiej penetracji ciała pokrzywdzonego i uszkodzenia ważnych dla jego życia organów. Twierdzenie powyższe znajduje potwierdzenie w opinii Katedry Medycyny Sądowej PUM w S., w której podkreślono, że mamy do czynienia z raną kłutą brzucha powodującą wielomiejscowe uszkodzenie jelita cienkiego, zaś odniesione obrażenia stanowiły chorobę realnie zagrażającą życiu pokrzywdzonego. Zresztą nie trzeba posiadać wykształcenia medycznego, aby zdawać sobie sprawę z możliwości utraty życia człowieka po zadaniu ciosu w takim miejscu i to takim narzędziem.

Należy mieć bowiem na uwadze wyjaśnienia oskarżonego, który podał, iż „Ja generalnie wiem, że zadanie ciosu nożem człowiekowi może zakończyć się pozbawieniem życia, ale wtedy o tym nie myślałem” (k.123-125).Oczywiście, Sąd odwoławczy dostrzega okoliczności wskazujące na brak konfliktu oskarżonego z pokrzywdzonym przed zdarzeniem, niemniej jednak postawa oskarżonego w chwili, gdy pokrzywdzony prosił go o pomoc w zmywaniu naczyń, zdecydowanie była nie adekwatna do sytuacji. Nawet jeżeli przyjąć, iż pokrzywdzony prowokował słownie oskarżonego wykazując brak wiarygodności w twierdzenia oskarżonego w zakresie swoich problemów psychicznych powodujących chęć przeniesienia go do szpitala psychiatrycznego, to nie powinno to spowodować takiej agresji w kierunku pokrzywdzonego, jaką wykazał oskarżony. Co więcej, należy mieć na uwadze, iż osoby przebywające w placówce, są osobami zmagającymi się z wieloma problemami natury psychicznej, mający problemy wychowawcze. Takimi osobami są zarówno oskarżony, jak i pokrzywdzony o czym niewątpliwie świadczą powody, dla których zostali przyjęci do tego typu ośrodku. Niemniej jednak należy mieć na uwadze, iż cios zadany przez oskarżonego był na tyle poważny, iż gdyby nie natychmiastowa pomoc medyczna, z uwagi na uszkodzenie jelita cienkiego będącego mocno ukrwionym narządem wewnętrznym, brak przeprowadzenia w odpowiednim czasie zabiegu operacyjnego, to doprowadziłoby nieuchronnie do zgonu W. F. w wyniku wykrwawienia. Przy czym należy pamiętać, iż do zdarzenia doszło w obecności nauczyciela. Fakt, iż oskarżony działał w obecności opiekuna, bez wyraźnego powodu i uwzględniając całą sytuację zdarzenia, nie może prowadzić do postulowanego przez apelującą żądania.

Również postawa pokrzywdzonego w toku postępowania dowodzi, że obawia się oskarżonego. Zarówno w toku postępowania przygotowawczego, jak i jurysdykcyjnego świadek potwierdził obawy przed oskarżonym.

W ocenie Sądu Odwoławczego, uwzględnienie wszystkich tych okoliczności, skłania do uznania, iż poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenie, że oskarżony P. J. (1) działał z zamiarem ewentualnym pozbawienia życia W. F. zasługuje na aprobatę.

Zdaniem Sądu Odwoławczego kara wymierzona w warunkach art. 60 § 1 k.k. w zw. z art. 60 § 6 pkt 2 k.k. w wymiarze 5 lat pozbawienia wolności jest współmierna do stopnia winy oskarżonego oraz wagi popełnionego przez niego czynu oraz stopnia jego społecznej szkodliwości, wyrażającego się w sposobie działania sprawcy, rozmiarze wyrządzonej pokrzywdzonemu szkody i doznanych przez niego na skutek działania P. J. (1). Ale również mająca zasadniczy cel – wychować osobę tak młodą, jaką jest niewątpliwie P. J. (1). Kształtując karę w takim wymiarze uwzględniono nadto właściwości i warunki osobiste sprawcy - jego wiek, a w szczególności uwzględniając sprawność umysłową oskarżonego, która mieści się w granicach normy, aczkolwiek mając również na uwadze ograniczenia rozwojowe oskarżonego w postaci lekkiego upośledzenia umysłowego z zaburzeniami. Nie uszło uwadze Sądu odwoławczego również zachowanie oskarżonego przed popełnieniem czynu, a co za tym idzie jego negatywna i demoralizacyjna postawa w warunkach wolnościowych, która doprowadziła go do umieszczenia w ośrodku dla trudnej młodzieży.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego kara w takim wymiarze uwzględnia też potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa oraz cele prewencji indywidualnej.

Wniosek

Obrońca oskarżonego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wyeliminowanie z podstawy prawnej przypisanego oskarżonemu czynu zarzutu usiłowania zabójstwa i przyjęcie, że oskarżony swoim zachowaniem wyczerpał znamiona przestępstwa z art. 156 § 1 pkt 2 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. oraz wymierzenie mu kary w łagodniejszym wymiarze z zastosowaniem nadzwyczajnego złagodzenia kary.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec uznania zarzuty apelacji za częściowo niezasadne, za taki też należało uznać wniosek apelującego.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Nie zaistniały okoliczności podlegające uwzględnieniu z urzędu.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

I.  Oskarżonego P. J. (1) uznał za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu i za to na podstawie art. 13 § 1 kk w zw. z art. 148 § 1 kk w zb. z art. 156 § 1 pkt 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 31 § 2 kk skazał go, a na podstawie art. 148 § 1 kk w zw. z art. 14 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk w zw. z art. 31 § 2 kk, przy zastosowaniu art. 60 § 1 kk w zw. z art. 60 § 6 pkt 2 kk, wymierzył mu karę 5 (pięciu) lat pozbawienia wolności.

II.  Na podstawie art. 62 kk orzekł system terapeutyczny wykonywania orzeczonej kary pozbawienia wolności.

III.  Na podstawie art. 46 § 1 kk orzekł od oskarżonego P. J. (1) na rzecz pokrzywdzonego W. F. obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem poprzez zapłatę kwoty 2.000 (dwóch tysięcy) złotych tytułem częściowego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

IV.  Na podstawie art. 230 § 2 kpk zwrócił (...) Ośrodkowi (...) w R. nóż, przechowywany w Biurze Dowodów Rzeczowych tut. Sądu pod poz. (...).

V.  Na podstawie art. 63 § 1 kk na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zaliczył oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od dnia 4.12.2020 roku, godz. 12.30 przyjmując, że jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się jednemu dniowi kary pozbawienia wolności.

VI.  Zwolnił oskarżonego od ponoszenia opłaty i pozostałych kosztów procesu.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Wszystkie powody takiego postąpienia sądu ad quem zostały szczegółowo przedstawione we wcześniejszych akapitach niniejszego uzasadnienia.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Jednocześnie na zasadzie art. 624 § 1 k.p.k., art. 634 k.p.k. i art. 17 ust. 1 i 2 w zw. z art. 8 ustawy z dnia 23.06.1973 r. o opłatach w sprawach karnych ( Dz. U. z 1983r., Nr 49, poz. 223 ze zm.) zwolniono oskarżonego w 1/2 wydatków za postępowanie odwoławcze.

7.  PODPIS

SSA Piotr Brodniak Małgorzata Jankowska SSA Janusz Jaromin

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Obrońca oskarżonego adw. B. K.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana