Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Przedmiot i przebieg postępowania

1.  Pozwem z dnia 15 lipca 2020 r. (data nadania, k. 20) M. B. wniosła o zasądzenie od (...) W. na swoją rzecz kwoty 34 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 października 2019 r. do dnia zapłaty tytułem należnego odszkodowania za niedostarczenie przez pozwane miasto lokalu socjalnego osobom uprawnionym do zawarcia umowy najmu socjalnego, które zamieszkiwały w lokalu stanowiącym własność powódki i co do których orzeczono obowiązek wydania lokalu powódce prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego dla (...) P. z dnia 15 marca 2018 r., sygn. II C 1045/17. Powódka wniosła też o zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych. ( pozew, k. 1-4)

2.  W odpowiedzi na pozew z dnia 16 lipca 2021 r. (...) W. wniosło o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pełnomocnik pozwanego wskazała, że ewentualne odszkodowanie za niedostarczenie lokalu mogłoby należeć się powódce najwyżej w okresie od 04.09.2018 r. do 03.08.2019 r., tj. od otrzymania wezwania wierzycielki do doręczenia oferty najmu uprawnionemu. Ponadto Miasto zwróciło uwagę, że w okresie od 1 listopada do 31 marca nie wykonuje się eksmisji, jeśli osobom objętym obowiązkiem nie przysługuje prawo do innego lokalu, w związku z czym Miasto nie ponosi winy za niedostarczenie lokalu socjalnego w tym okresie. ( odpowiedź na pozew, k. 50, 51)

3.  Pismem z dnia 15 września 2022 r. powódka rozszerzyła powództwo i wniosła o zasądzenie od pozwanego kwoty 45 717 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 października 2019 r. do dnia zapłaty – na tej samej podstawie prawnej. Pozwana w odpowiedzi podtrzymała wniosek o oddalenie powództwa w całości. ( pismo rozszerzające powództwo, k. 245-248; odpowiedź, k. 255-256)

Ustalenia faktyczne

4.  M. B. jest właścicielką lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku przy ul. (...) w W., który nabyła na podstawie umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu i sprzedaży z dnia 10 lutego 2015 r. od poprzedniego właściciela nieruchomości. Pismem z dnia 13 marca 2015 r. wypowiedziała najemcom lokalu – małżonkom P. i T. S. i ich rodzinie – wysokość czynszu najmu i oznaczyła nową jego wysokość na kwotę 2 000 zł ze skutkiem na dzień 30 czerwca 2015 r. Najemcy nie odmówili przyjęcia oświadczenia o wypowiedzeniu wysokości czynszu najmu.

( wydruk z przeglądarki k.w., k. 14; wypowiedzenie, k. 13; potwierdzenia nadania i odbioru, k. 14-19)

5.  Od dnia 1 sierpnia 2016 r. miesięczna opłata związana z utrzymaniem lokalu uiszczana na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej wynosiła 640,55 zł. M. B. pismem z 26 sierpnia 2016 r. poinformowała najemców, że wysokość opłat niezależnych od właściciela za używanie lokalu wzrosła do 389,55 zł.

( zawiadomienie, k. 68; zawiadomienie, k. 69)

6.  Wobec tego, że najemcy nie płacili czynszu, M. B. wypowiedziała im umowę najmu i pozwem z dnia 14 kwietnia 2017 r. wniosła o nakazanie im opuszczenie i opróżnienie należącego do niej lokalu mieszkalnego. Pismem z dnia 13 października (...) W. zgłosiło swój udział w tej sprawie jako interwenient uboczny. Pozwani w sprawie nie kwestionowali, że nie płacą czynszu oraz że umowa najmu została im wypowiedziana, wnosili o przyznanie im uprawnienia do lokalu socjalnego. P. S. w toku sprawy o eksmisję spłacał dotychczasowe zadłużenie z tytułu zamieszkiwania w lokalu w kwocie 500 zł miesięcznie.

( pozew, k. 150-152; interwencja, k. 180; protokół rozprawy w sprawie o eksmisję, k. 183-185, 187-188; przesłuchanie powódki, k. 202v)

7.  Na dzień 12 stycznia 2018 r. wartość rynkowa lokalu wynosiła 587 500 zł.

( prywatny operat szacunkowy, k. 72-107)

8.  Wyrokiem z dnia 15 marca 2018 r., sygn. II C 1045/17, Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południa w Warszawie nakazał P. S., T. S., J. S. (1), J. S. (2), K. S., S. S. (1) i S. S. (2) opuszczenie i opróżnienie lokalu należącego do M. B. (pkt 1), orzekł, że P. S. i T. S. przysługuje uprawnienie do otrzymania 1 lokalu socjalnego (pkt 2), oraz wstrzymał wykonanie wyroku w pkt I wobec P. S. i T. S. do czasu przedstawienia im oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Wyrok uprawomocnił się z dniem 14 maja 2018 r.

( wyrok z adnotacją o prawomocności, k. 5, 5v)

9.  Pismem z dnia 5 czerwca 2018 r. pełnomocnik (...) W., które występowało w sprawie o eksmisję jako interwenient uboczny, przekazał odpis prawomocnego wyroku Naczelnikowi Wydziału Zasobów Lokalowych. Pismem z dnia 29 czerwca 2018 r. Naczelnik Wydziału Zasobów Lokalowych wystąpił do Dyrektora Zakładu (...) w D. P. o pilne wykonanie napraw w lokalu nr (...) przy ul. (...) z uwagi na konieczność szybkiej realizacji wyroku orzekającego eksmisję w sprawie z powództwa osoby fizycznej. Pismo to doręczono do ZGN 5 lipca 2018 r.

( pismo, k. 121; pismo, k. 123, 123v)

10.  Pismem z dnia 28 sierpnia 2018 r. M. B. wezwała (...) W., Wydział Zasobów Lokalowych w D. P., do niezwłocznej zapłaty, nie później niż w terminie 14 dni od doręczenia wezwania, kwoty 12 300 zł tytułem odszkodowania na podstawie art. 417 k.c. w zw. z art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminnym i zmianie Kodeksu cywilnego. M. B. wskazała, że oznaczona kwota stanowi iloczyn kwoty 3 500 zł miesięcznie i okresu, który upłynął od czasu uprawomocnienia się orzeczenia. Uprzedziła, że w przypadku niedostarczenia lokalu socjalnego odszkodowania będą naliczane także za dalsze okresy. Przesyłka z wezwaniem wysłana 28 sierpnia 2018 r. została doręczona 4 września 2018 r.

( wezwanie, k. 6; potwierdzenie nadania i doręczenia, k. 8, 8v)

11.  Pismem z dnia 10 stycznia 2019 r. M. B. wezwała P., T., J., J., K., S. i S. S. (2) do niezwłocznej zapłaty, nie później niż w terminie 7 dni od doręczenia wezwania, kwoty 50 406,90 zł, na którą składały się 10 203,90 zł tytułem opłat niezależnych od właściciela oraz 42 000 zł tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu. M. B. oznaczyła miesięczną kwotę odszkodowana na 2 000 zł i uprzedziła, że kwota ta będzie naliczana za dalsze okresy aż do dnia opuszczenia i opróżnienia lokalu. Wezwania zostały wysłane 10 stycznia 2019 r., a odebrane przez adresatów 23 stycznia 2019 r.

( wezwanie, k. 9, potwierdzenia nadania, k. 10; potwierdzenia odbioru, k. 11-12)

12.  Dnia 25 marca 2019 r. rozpoczął się remont lokalu przy ul. (...), który miał zostać przeznaczony na lokal socjalny dla P. i T. S.. Remont skończył się 8 maja 2019 r. Pismem z dnia 10 maja 2019 r. kierownik ZGN w D. P. poinformował Wydział Zasobów Lokalowych, że lokal jest gotowy do zasiedlenia. Uchwałą z dnia 14 czerwca 2019 r. Zarząd D. P. skierował do zawarcia umowy najmu lokalu z mieszkaniowej zasobu (...) W. osoby ujęte na liście nr 26-L (na której znajdowali się P. i T. S.).

( korespondencja mailowa, k. 129; pismo, k. 132; uchwała z uzasadnieniem, k. 133-134; lista, k. 135)

13.  Pismem z dnia 1 lipca 2019 r. (...) W. (zastępowane przez dwójkę zastępców Burmistrza D. P. (...) W.) złożyło P. i T. S. ofertę najmu lokalu socjalnego nr (...) przy ul. (...) w W. i poinformowało, że należy ją zaakceptować w terminie 60 dni od daty otrzymania pisma, w przeciwnym razie oferta wygaśnie. Pismo to P. S. odebrał 5 sierpnia 2019 r., T. S. nie odebrała go wcale. Umowa najmu lokalu socjalnego została zawarta pomiędzy (...) W. a P. i T. S. dnia 11 września 2019 r.

( pismo, k. 53; potwierdzenie odbioru, k. 54-55; ksero koperty, k. 56-57; umowa najmu, k. 137)

14.  Rodzina S. wyprowadziła się ostatecznie z lokalu przy ul. (...) we wrześniu lub październiku 2019 r., nie spłaciwszy zadłużenia czynszowego lub odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu. Protokół zdawczo-odbiorczy nieruchomości został podpisany przez P. S. 16 października, a przez M. B. 10 października 2019 r.

( protokół zdawczo-odbiorczy, k. 13)

15.  Na dzień 30 września 2019 r. wartość rynkowa lokalu M. B. wynosiła 632 708 zł. W okresie od 14 maja 2018 r. do 30 września 2019 r. można było z tytułu najmu tego lokalu osiągnąć przychód w kwocie 45 717 zł, tj. 44,11 zł/m ² powierzchni użytkowej mieszkania w skali miesiąca (a powierzchnia użytkowa mieszkania wynosi 62,75 m ²).

( opinia biegłego, k. 221, 222)

Omówienie dowodów

16.  Sąd poczynił powyższe ustalenia dotyczące faktów istotnych w sprawie głównie w oparciu o przedłożone przez strony dokumenty lub ich odwzorowania (kserokopie). Żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności czy zgodności z prawdą, Sąd takich wątpliwości również nie powziął. Spór w sprawie miał przede wszystkim wymiar prawny, a nie faktyczny. Strony z niespornego stanu faktycznego wywodziły bowiem odmienne wnioski co do obowiązku pozwanego do zapłaty odszkodowania w oparciu o art. 18 ustawy o ochronie praw lokatorów.

17.  W oparciu o dowód z przesłuchania powódki ustalono, że lokatorzy mieszkania powódki nie uiścili żadnej wpłaty na poczet odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu. Zeznania powódki na ten temat są zbieżne z zeznaniami rodziny S. ze sprawy o eksmisję – potwierdzali oni, że nie stać ich na spłatę czynszu, a kwoty które wtedy przekazywali powódce były przeznaczone na spłatę wymagalnego zadłużenia z tytułu czynszu, a nie na czynsz/odszkodowanie bieżące. Pozwany nie przedstawił z kolei żadnych dowodów lub wniosków dowodowych, które tej okoliczności by przeczyły.

18.  Wysokość możliwego do uzyskania czynszu z najmu lokalu należącego do powódki ustalono na podstawie opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości, do której to opinii żadna ze stron nie zgłosiła uwag czy zastrzeżeń.

19.  Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął dowód z zeznań zgłoszonych przez powódkę świadków (k. 63) z uwagi na ich nieistotność dla rozstrzygnięcia sprawy. Powódka na rozprawie wyjaśniła, że osoby zgłoszone na świadków są jej znajomymi, a wiedzę na temat okoliczności sprawy czerpią z tego, co usłyszeli od samej powódki (a zatem zeznania świadków dowodziłyby co najwyżej tego, co mówiła im powódka, a nie przedstawiały własnych obserwacji i spostrzeżeń świadków). W takiej sytuacji wystarczające było przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron, z ograniczeniem do przesłuchania powódki.

Ocena prawna

20.  Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

21.  Podstawą prawną żądania powódki był art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie praw lokatorów. Zgodnie z tym przepisem jeżeli osobie uprawnionej do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu na mocy wyroku gmina nie dostarczyła lokalu, właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze do gminy, na podstawie art. 417 k.c. (w brzmieniu aktualnym, przed dniem 21 kwietnia 2019 r. i wejściem w życie ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o zmianie ustawy o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych, ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz niektórych innych ustaw, miał nieco inne brzmienie: Jeżeli gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku, właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze do gminy, na podstawie art. 417 k.c. ).

22.  Art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie praw lokatorów odwołuje się do zasad naprawienia szkody w przypadku wyrządzenia jej przy wykonywaniu władzy publicznej. Zgodnie z art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

23.  Jak wyjaśniano wielokrotnie w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, obowiązek gminy przewidziany w art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie praw lokatorów polega na złożeniu oferty najmu lokalu socjalnego (obecnie – oferty najmu socjalnego lokalu). Przesłankę odpowiedzialności odszkodowawczej gminy za szkodę poniesioną przez właściciela za niedostarczenie lokalu socjalnego stanowi bezprawne zaniechanie wykonania obowiązku publicznoprawnego wynikającego z ustawy. Odesłanie do art. 417 k.c. wskazuje natomiast, że odpowiedzialność gminy jest niezależna od winy. Dla przyjęcia odpowiedzialności na tej podstawie prawnej wystarczające jest wykazanie, że określony obowiązek nie został wykonany, przy czym dla przyjęcia, że doszło do bezprawnego zaniechania, należy uwzględnić konieczność udzielenia zobowiązanej gminie niezbędnego czasu dla podjęcia stosownych czynności (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 stycznia 2019 r., sygn. I ACa 406/18). Co więcej, odpowiedzialność gminy za szkodę spowodowaną niedostarczeniem lokalu socjalnego osobie uprawnionej oraz osoby zamieszkującej lokal bez tytułu prawnego i zobowiązanej do zapłaty odszkodowania za korzystanie z lokalu jest odpowiedzialnością in solidum (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2007 r., sygn. III CZP 121/07), a nie subsydiarną. Dla odpowiedzialności gminy nie ma więc znaczenia to, czy właściciel starał się wyegzekwować obowiązek zapłaty odszkodowania od osoby korzystającej z lokalu bez tytułu prawnego. Uszczerbek, którego naprawienia może domagać się właściciel lokalu, może obejmować zarówno utracone korzyści w postaci pożytków, które z wystarczającą dozą prawdopodobieństwa zostałyby pobrane, gdyby lokal został opróżniony, jak i stratę w postaci poniesionych kosztów eksploatacji i utrzymania lokalu, które nie są kompensowane w ramach czynszu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2018 r., sygn. III CZP 27/18, oraz wzmiankowane tam orzeczenia). W tej sprawie Sąd ustalił, że osoby korzystające z lokalu powódki do października 2019 r. nie uiściły żadnych kwot na poczet odszkodowania.

24.  Nie mógł mieć znaczenia dla istnienia odpowiedzialności gminy fakt, że w okresie zimowym (od 1 listopada do 31 marca roku następnego) nie wykonuje się wyroków nakazujących opróżnienie lokalu, jeśli osobie eksmitowanej nie wskazano lokalu, do którego ma nastąpić przekwaterowanie (art. 16 ustawy o ochronie praw lokatorów). Po pierwsze – powódka nie prowadziła egzekucji obowiązku opróżnienia lokalu. Po drugie – z przepisu wynika wprost, że wyłączenie dotyczy tylko eksmisji osób bez prawa do innego lokalu. Złożenie przez gminę oferty najmu lokalu socjalnego i zawarcie takiej umowy przez uprawnionych umożliwiałoby więc przeprowadzenie egzekucji nawet w okresie zimowym, więc art. 16 ustawy nie może zwalniać gminy z odpowiedzialności odszkodowawczej wobec właściciela za niedostarczenie lokalu socjalnego osobie uprawnionej.

25.  Powódka dochodziła odszkodowania w wysokości równej kwocie utraconych korzyści, jakie mogłaby osiągnąć, gdyby w okresie bezprawnego naruszania przez pozwanego obowiązku przedstawienia oferty najmu lokalu socjalnego wynajęła swoje mieszkanie na wolnym rynku. Pozwana zarzuciła powódce, że nie wykazała, że przedmiotowy lokal w ogóle próbowała wynajmować. Zdaniem Sądu jednak jest logiczne i w pełni zrozumiałe, że 1/ powódka nie podejmowała kroków w celu wynajęcia lokalu, gdyż w mieszkaniu przebywali lokatorzy 2/ gdyby nie miała lokatorów, to mieszkanie nadawało by się do wynajęcia i mogłaby z niego czerpać korzyść w postaci czynszu. W okolicznościach faktycznych sprawy nie ma przesłanek do sądzenia, że byłoby inaczej, tzn. że stan mieszkania uniemożliwiał jego wynajem lub zachodziły jakieś inne okoliczności uniemożliwiające taki wynajem. Sąd zwraca uwagę, że stawianie dalej idących wymogów właścicielowi lokalu dochodzącemu odszkodowania od gminy, skutkujące uzyskanie takiego odszkodowania niemożliwym albo bardzo utrudnionym, może stanowić naruszenie konstytucyjnego i wyrażonego w art. 1 Protokołu nr (...) do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka prawa własności. Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z dnia 24 marca 2022 r., sygn. 66/12 ( W. przeciwko Polsce), wskazał, że postawiony przez sąd orzekający w sprawie skarżącego wymóg, a mianowicie udowodnienie, iż odnowiłby mieszkanie, jak długo trwałyby prace remontowe oraz czy wynająłby mieszkanie po remoncie, były faktycznie bardzo trudne do spełnienia, a ich nałożenie na skarżącego sprowadzało się do nadmiernego obciążenia, które, w konsekwencji, doprowadziło do arbitralnego oddalenia jego roszczenia odszkodowawczego. Trybunał stwierdził, iż wymogi nałożone na skarżącego przez sądy krajowe w toku postępowania odszkodowawczego zasadniczo pozbawiły skarżącego prawa do uzyskania odszkodowania za szkodę, której doznał. Na tej podstawie Trybunał uznał, iż miało miejsce naruszenie art. 1 Protokołu nr do Konwencji.

26.  W świetle powyższego nie budziło wątpliwości Sądu, że powódka poniosła szkodę wynikającą z niezapewnienia przez gminę lokalu socjalnego P. i T. S. we właściwym terminie.

27.  Kwestią sporną pomiędzy stronami było to, od kiedy i jak długo trwał stan bezprawności wynikający z niezapewnienia uprawnionym lokalu socjalnego (co wprost przekładało się na wysokość przysługującego powódce odszkodowania). Powódka podnosiła, że z racji występowania pozwanego w postępowaniu eksmisyjnym w roli interwenienta ubocznego pozwany wiedział o swoim obowiązku już z chwilą uprawomocnienia się wyroku eksmisyjnego i od tego momentu istnieje stan bezprawności, za który powódka domagała się odszkodowania.

28.  Sąd nie podziela takiego poglądu i, co więcej, nie został on również wyrażony w powoływanych przez powódkę (na potwierdzenie takiego stanowiska) orzeczeniach. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 maja 2015 r., sygn. V CA 2/15, wskazał, że ustalenie daty, w której gmina dowiedziała się o treści prawomocnego wyroku eksmisyjnego nie jest jednak wystarczające do przyjęcia, że niezłożenie w tej dacie oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego jest działaniem bezprawnym. Ocena, czy miało miejsce bezprawne zaniechanie wykonania obowiązku przez gminę, powinna obejmować także rozważenie indywidualnie w każdej sprawie możliwości podjęcia wymaganych czynności już z chwilą uzyskania informacji o treści wyroku. W wyroku z dnia 13 maja 2015 r., sygn. V CA 1/15, Sąd Najwyższy zwrócił natomiast uwagę, że obowiązek gminy związany jest z wykonaniem wyroku sądowego, które jest uzależnione zarówno od tego, czy dłużnik go wykona, jak i od tego czy wierzyciel będzie chciał wszcząć postępowanie egzekucyjne. Zasadą powinno być dobrowolne wykonanie przez dłużnika wyroku eksmisyjnego, a więc obowiązek gminy powinien się aktualizować w momencie zawiadomienia przez dłużnika, że chce zrealizować przyznane mu uprawnienie albo w wypadku bezczynności dłużnika w momencie zawiadomienia przez wierzyciela (właściciela) o treści wyroku. Sąd Najwyższy wskazał także, że ocena bezprawności działania powinna też uwzględniać, poza datą wiedzy o prawomocnym wyroku eksmisyjnym, okoliczności dotyczące możliwości wykonania obowiązku w chwili uzyskania tej wiedzy. Sąd Najwyższy uznał za błędne przyjęcie przez sąd I instancji, że źródłem odpowiedzialności odszkodowawczej gminy na podstawie art. 18 ust. 5 u.o.p.l. w zw. z art. 417 § 1 k.c. jest wyłącznie fakt nie wskazania osobie uprawnionej lokalu socjalnego i obowiązek odszkodowawczy aktualizuje się w chwili uprawomocnienia się wyroku eksmisyjnego. O niezasadności prostego utożsamiania daty dowiedzenia się przez gminę o prawomocnym wyroku z chwilą, od której zaniechanie zapewnienia lokalu socjalnego przybiera postać bezprawności, wypowiedziały się w swoich orzeczeniach także m. in. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 18 stycznia 2019 r., sygn. I ACa 406/18, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 3 kwietnia 2012 r., sygn. I ACa 250/12, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 lutego 2014 r., sygn. V CNP 32/13, Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 22 stycznia 2019 r., sygn. V ACa 583/17.

29.  Sąd podziela wyrażone w wymienionych wyrokach stanowisko, wedle których ocena wystąpienia po stronie gminy bezprawności musi odbywać się z uwzględnieniem możliwości wykonania tego obowiązku i powinna uwzględniać zasadę, że dłużnik powinien wykonać obowiązek stwierdzony tytułem wykonawczym dobrowolnie i on sam nie ma obowiązku skorzystania z uprawnienia do otrzymania oferty lokalu socjalnego. Nie można więc utożsamiać momentu uprawomocnienia się wyroku eksmisyjnego z chwilą, w której zaniechanie dostarczenia przez gminę lokalu socjalnego staje się bezprawne. Stosownie do takiej interpretacji uniknięcie przez gminę bezprawnego zaniechania wymagałoby od niej przygotowania lokalu socjalnego do zasiedlenia już w trakcie trwającego postępowania eksmisyjnego, bez pewności, że powództwo zostanie uwzględnione a pozwany uzyska prawo do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu. Żaden z przepisów ustawy o ochronie praw lokatorów nie narzuca gminie tak daleko posuniętego stopnia staranności, który byłby sprzeczny z racjonalnym korzystaniem z dość ograniczonego zasobu komunalnego (gdyby gmina chciałaby w pełni stosować się do niego to musiałaby dużą część zasobu komunalnego utrzymywać w stanie niezamieszkałym w oczekiwaniu na uprawomocnienie się wyroku orzekającego eksmisję). Należy więc uznać, że pomiędzy dowiedzeniem się przez gminę o potrzebie zapewnienia lokalu na podstawie prawomocnego wyroku a przedstawieniem oferty najmu socjalnego lokalu uprawnionemu może upłynąć pewien czas, który powinien pozwalać w zwykłym toku czynności na wytypowanie i przygotowanie do zasiedlenia lokalu przeznaczonego na najem socjalny. W braku określenia przez przepisy ustawy o ochronie praw lokatorów konkretnego terminu na przedstawienie oferty najmu socjalnego lokalu takie ustalenie musi obywać się indywidualnie na gruncie każdej sprawy, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy.

30.  W niniejszej sprawie początkowe działania pozwanego w celu wykonania swojego obowiązku przedstawienia oferty umowy najmu lokalu socjalnego były podejmowane w rozsądnym czasie, bez zbędnej zwłoki. Wyrok eksmisyjny uprawomocnił się 14 maja 2018 r., 5 czerwca był on przekazany do komórki urzędu właściwej dla spraw lokalowych, lokal socjalny dla uprawnionych został wytypowany, a 29 czerwca Wydział Spraw Lokalowych zwrócił się do ZGN (jednostki odpowiedzialnej za wykonywanie remontów) o przeprowadzenie remontu, który odebrał je 5 lipca 2018 r.

31.  W kolejnych miesiącach wystąpiły takie okresy, kiedy miasto podejmowało czynności celowe do realizacji swojego obowiązku i które wymagały upływu pewnego czasu nawet przy dochowaniu niezbędnej staranności w gospodarowaniu mieniem komunalnym. Pomiędzy 25 marca a 8 maja 2019 r. prowadzono bowiem prace remontowe w lokalu przeznaczonym na socjalny, a pomiędzy 14 czerwca a 1 lipca wydaną przez zarząd dzielnicy uchwałę skierowano do wykonania przez Wydział Spraw Lokalowych.

32.  Powyższe pozwala uznać, że w okresach pomiędzy 14 maja a 6 lipca 2018 r., 25 marca a 8 maja 2019 r. oraz 14 czerwca a 1 lipca 2019 r. pozwany działał bez zbędnej zwłoki. Możliwe było zatem wykonanie obowiązku przedstawienia oferty najmu lokalu socjalnego w terminie 52+44+17=113 dni, czyli 3 miesięcy i 23 dni (zakładając, że każdy miesiąc ma 30 dni). Licząc od dnia następującego po uprawomocnieniu się wyroku eksmisyjnego oznaczałoby to, że przedstawienie oferty najmu socjalnego lokalu mogłoby nastąpić 5 września 2018 r. Przyjąć jednak należy, że okres ten mógł być nieco dłuższy ze względu na potrzebę ustalenia wykonawców oraz zakresu niezbędnego remontu lokalu wytypowanego jako lokal socjalny (kolejne 2-4 tygodnie, 14-28 dni).

33.  W kontekście tej sprawy warto też zwrócić uwagę na to, że pierwszy sygnał od wierzycielki co do żądania zapłaty odszkodowania oraz wykonania obowiązku przedstawienia oferty najmu lokalu socjalnego Miasto otrzymało 4 września 2018 r. Choć wezwanie tego rodzaju nie jest czynnością, od której zależy istnienie obowiązku zapewnienia lokalu socjalnego po stronie gminy, to może to rzutować na ocenę wystąpienia bezprawności po stronie pozwanego (por. wzmiankowany wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 3 kwietnia 2012 r.). Pozwany dostrzegał, że wyrok eksmisyjny przeciwko państwu S. powinien być szybko zrealizowany (k. 123), jeszcze przed zgłoszeniem żądania zapłaty odszkodowania przez powódkę i zasadniczo do lipca 2018 r. działał bez zbędnej zwłoki. Dopiero jednak z pisma powódki otrzymanego 4 września 2018 r. wynikało w sposób niewątpliwy, że lokatorzy nie wyprowadzili się z mieszkania dobrowolnie, nie czekając na przydział lokalu socjalnego (co teoretycznie może nastąpić, a brak danych, by pomiędzy wyrokiem w sprawie o eksmisję a pismem powódki doręczonym pozwanemu 4 września 2018 r. Miasto mogło wykluczyć taką możliwość).

34.  Z uwagi na powyższe Sąd uznał, że okres bezprawnego zaniechania przedstawienia oferty najmu lokalu socjalnego trwał po stronie pozwanej przez 10 miesięcy i 1 dzień do dnia 5 sierpnia 2019 r., kiedy to P. S. odebrał ofertę najmu lokalu socjalnego. W pozostałym zakresie opóźnienie pozwanego w realizacji obowiązku przedstawienia oferty najmu lokalu socjalnego nie było bezprawne, gdyż pozwany podejmował bez zbędnej zwłoki niezbędne czynności ukierunkowane na zapewnienie takiego lokalu socjalnego uprawnionym. Należy powtórzyć, że art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie praw lokatorów i art. 417 k.c. nie nakładają na gminę obowiązku o charakterze absolutnym, a ocena spełnienia przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej w postaci bezprawności powinna uwzględniać realną możliwość wykonania tego obowiązku przez gminę.

35.  Co do chwili, do której pozwana trwała w tymże bezprawnym zaniechaniu, należało zgodzić się z pozwanym. Art. 14 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów nakłada na gminę obowiązek zapewnienia najmu socjalnego lokalu (wcześniej – najmu lokalu socjalnego), a osobie, której dotyczy nakaz opróżnienia lokalu, przyznaje uprawnienie (nie obowiązek) zawarcia takiej umowy. Czynnością, która zgodnie z art. 14 ust. 6 ustawy przerywa wstrzymanie wykonania obowiązku opróżnienia lokalu i umożliwia prowadzenie egzekucji tego obowiązku, jest złożenie przez gminę oferty zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu (najmu lokalu socjalnego). A zatem obowiązek gminy, polegający na zapewnieniu najmu socjalnego lokalu, polega na przedstawienia oferty najmu socjalnego lokalu, w którym osoba uprawniona może zamieszkać (nie wystarczy do realizacji obowiązku złożenie obietnicy najmu lokalu, który nie nadaje się zamieszkania). Wraz z przedstawieniem takiej oferty uprawnionemu gmina wykonuje swój obowiązek i tym samym nie ma już podstaw do obciążania ją odpowiedzialnością odszkodowawczą wobec właściciela lokalu. Gmina nie ma bowiem środków oddziaływania na uprawnionego i nie może go zmusić do skorzystania z oferty najmu socjalnego lokalu ani też do udzielenia natychmiastowej odpowiedzi na złożoną ofertę. To od chwili złożenia oferty przez gminę wierzyciel nabywa prawo do prowadzenia egzekucji i to on dysponuje środkami prawnymi, które mogą zmusić lokatorów do opuszczenia mieszkania. Z powyższych względów Sąd oznaczył 5 sierpnia 2019 r. jako datę końcową zaniechania pozwanego, za które jest należny powódce odszkodowanie.

36.  Biorąc pod uwagę wskazany wyżej okres bezprawnego zaniechania pozwanego z dostarczeniem lokalu socjalnego (10 miesięcy i 1 dzień) oraz wysokość miesięcznego czynszu możliwego do uzyskania przez powódkę z wynajmu lokalu (2 767,90 zł) kwotę odszkodowania należnego powódce Sąd ustalił na 27 771,26 zł (10 x 2 767,90 zł + 92,26 zł za jeden dzień) i taką też kwotę zasądził od pozwanego na rzecz powódki. W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone.

Odsetki

37.  O odsetkach od zasądzonej kwoty głównej Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. Powódka wezwała pozwanego do zapłaty odszkodowania w kwocie 3 500 zł pismem doręczonym pozwanemu 4 września 2018 r. Pismo to zawierało zastrzeżenie, że odszkodowanie naliczane będzie także za dalsze okresy, co oznacza, że dnia 1 października 2019 r. cała zasądzona kwota odszkodowania była już wymagalna i powódka mogła domagać się od niej odsetek ustawowych za opóźnienie.

Koszty procesu

38.  Rozstrzygnięcie o kosztach procesu oparto na art. 100 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu.

39.  Powódka wygrała sprawę w ok. 60% (w proporcji zasądzonej kwoty do całej żądanej sumy po rozszerzeniu powództwa), a pozwana w 40%. Powódka poniosła koszty w wysokości opłaty od pozwu i pisma rozszerzającego powództwo, łącznie w wysokości 2 287 zł. Nie przysługiwał jej zwrot kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, gdyż nie była reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika (nie ma również podstawy do zasądzania zwrotu takich kosztów stronie, która działa w swoim imieniu i wykonuje zawód adwokata lub radcy prawnego). Z kolei pozwany poniósł koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3 600 zł (na podstawie § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych). Powódce przysługiwał zatem od pozwanego kwota 1 372,20 zł (2 287 * 60%), a pozwanemu od powódki 1 440 zł (3 600 * 40%). Po zbilansowaniu tych kwot otrzyma się 67,80 zł różnicy (o tyle więcej pozwany zapłacił więcej niż powinien i tyle mógłby się domagać od powódki).

40.  W powyższej kalkulacji należy jeszcze uwzględnić to, że Sąd wypłacił biegłej wynagrodzenie w kwocie 2 226,66 zł, z czego 1 000 zł wypłacono z zaliczki uiszczonej przez powódkę, a pozostałą część tymczasowo z rachunku Skarbu Państwa. Powódka powinna pokryć wynagrodzenie biegłej w wysokości 890,66 zł (40% * 2 226,66), a pozwany 1 336 zł (60% * 2 226,66). Powódka może więc domagać się zwrotu od pozwanego kwoty 109,34 zł tytułem zaliczki, a pozwany powinien dodatkowo pokryć wynagrodzenie biegłej wypłacone tymczasowo przez Skarb Państwa w kwocie 1 226,66 zł. Z tego względu Sąd nakazał pobrać tę kwotę od pozwanego na podstawie art. art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

41.  Po odjęciu od 109,34 zł kwoty 67,80 zł otrzyma się 41,54, której to kwoty powódka mogłaby się domagać od pozwanego tytułem proporcjonalnego rozliczenia kosztów. Z racji tego, że w skali wysokości roszczenia oraz uiszczanych w sprawie opłat jest to kwota niewielka (praktycznie symboliczna), a powódka i pozwany wygrali i przegrali sprawę w dość zbliżonym stosunku (60 do 40 i na odwrót), Sąd postanowił o wzajemnym zniesieniu kosztów pomiędzy stronami.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)