Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lutego 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Monika Rosłan-Karasińska

Protokolant: sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 lutego 2023 r. w Warszawie

sprawy M. P.

z udziałem K. C. (płatnika składek)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania M. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 10 czerwca 2022 r. nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że M. P. jako pracownik u płatnika składek K. C. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1 października 2021 roku,

2.  zasądza od organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz odwołującego M. P. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII U 844/22

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 czerwca 2022 r., nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. stwierdził, że M. P. jako pracownik płatnika składek K. C. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 października 2021 r.

Odwołanie od tej decyzji wniósł ubezpieczony M. P., który domagał się jej zmiany poprzez ustalenie, że podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy od dnia 1 października 2021 r.

Pełnomocnik odwołującego się zaskarżył przedmiotową decyzję i zarzucił jej naruszenie art. 83 § 1 kodeksu cywilnego w zw. z art. 300 kodeksu pracy, a także wniósł o:

-zmianę decyzji i orzeczenie, że M. P. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek K. C., od dnia 1 października 2021 r.;

-dopuszczenie dowodów z dokumentów złożonych w postępowaniu wyjaśniającym przed ZUS i znajdujących się w aktach ZUS dotyczących zatrudnienia odwołującego;

-dopuszczenie dowodu z zeznań świadka K. W. w celu udowodnienia faktu wykonywania przez odwołującego prac budowlano-wykończeniowych w okresie od 1 października 2021 r. do 23 stycznia 2022 r. przy ul. (...) w J.;

-dopuszczenie dowodu z zeznań świadka K. P. w celu udowodnienia faktu, że odwołujący posiada kwalifikacje w zakresie prac budowlano-wykończeniowych i przez dwanaście lat prowadził działalność gospodarczą zajmującą się produkcją i montażem mebli oraz oświetleniami, a także od 2016 r. do września 2021 r. odwołujący zajmował się budową domów własnych i żony budowanych w celach komercyjnych i w tym zakresie współpracował ze świadkiem;

-dopuszczenie dowodu z przesłuchania odwołującego i płatnika na okoliczność zawarcia umowy o pracę i faktycznego świadczenia pracy przez odwołującego;

-zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych ( odwołanie z dnia 20 lipca 2022 r., k.7 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Odział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art.477 ^{( 14)} § 1 k.p.c. oraz o zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych; w przypadku wyznaczenia rozprawy przeprowadzenie jej także pod nieobecność pełnomocnika organu rentowego na podstawie art.209 k.p.c.; doręczenie odpisu wyroku ze stwierdzeniem prawomocności na podstawie art.364 § 1 k.p.c. w zw. z art.363 § 1 k.p.c. W uzasadnieniu odwołania organ rentowy podniósł, że w zaskarżonej decyzji zostało stwierdzone, że M. P. jako pracownik u płatnika składek K. C. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1 października 2021 r. W odwołaniu od powyższej decyzji pełnomocnik M. P. zakwestionował ustalenie przez organ rentowy, że stosunek pracy pomiędzy ubezpieczonym, a płatnikiem składek zawarty był dla pozoru. Praca faktycznie wykonywana była przez cztery miesiące i powstała w ramach stosunku pracy. Umowa została zawarta ze względu na faktyczne potrzeby pracodawcy, który potrzebował osoby nadzorującej wykończenie ośmiu budynków jednorodzinnych. Zwolnienie lekarskie było spowodowane przeciążeniem kręgosłupa. Odwołujący wcześniej nie leczył się na kręgosłup. Na tej podstawie pełnomocnik wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i stwierdzenie, że ubezpieczony podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia od 1 października 2021 r. Odwołanie nie znalazło uzasadnionych podstaw. M. P. został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego przez płatnika składek K. C. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę od 1 października 2021 r. Od 24 stycznia 2022 r. ubezpieczony stał się niezdolny do pracy z powodu choroby. W złożonych przez płatnika składek dokumentach rozliczeniowych (ZUS RCA) zostały wykazane następujące podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: od października 2021 r. do stycznia 2022 r. po 6.966,04 zł; od lutego 2022 r. do czerwca 2022 r. po 0,00 zł. W toku postępowania wyjaśniającego przed organem rentowym w sprawie ustalenia prawidłowości zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia ustalono następujące okoliczności. Przedłożona przez płatnika i ubezpieczonego dokumentacja kadrowo-płacowa nie dowiodła faktycznego świadczenia pracy w ramach zawartej umowy. W ocenie organu rentowego przedłożone dokumenty zostały sporządzone na potrzeby prowadzonego postępowania i miały na celu uwiarygodnienie nawiązania współpracy między stronami, a w konsekwencji otrzymanie nienależnych świadczeń z posiadanej ochrony ubezpieczeniowej. Z zeznań G. A. i K. W. wynikało jedynie, że M. P. świadczył pracę na rzecz płatnika składek. Żaden ze świadków nie był jednak w stanie jednoznacznie wskazać stanowiska, na jakim pracował odwołujący się, co należało do jego obowiązków oraz kiedy podjął pracę u płatnika. G. A. stwierdził, że ubezpieczonego poznał w styczniu 2022 r. po swoim powrocie ze zwolnienia lekarskiego, w sytuacji, gdy od 24 stycznia 2022 r. w/w sam stał się niezdolny do pracy z powody choroby. Tym samym w/w nie mógł być świadkiem wykonywanej przez odwołującego się pracy. Z kolei K. W. stwierdził, że jego współpraca z M. P. była ograniczona. Nie posiadał wiedzy na temat zajmowanego przez niego stanowiska oraz innych szczegółów w zakresie świadczonej przez niego pracy. Nie było zatem materialnych dowodów potwierdzających świadczenie pracy przez M. P.. Analiza zapisów na koncie M. P. wykazała, że od 1 czerwca 2016 r. do 30 września 2021 r. nie posiadał on żadnego tytułu do ubezpieczeń społecznych. W dniu 12 lipca 2022 r. płatnik składek złożył za M. P. dokument ZUS ZWUA wyrejestrowujący w/w z ubezpieczeń społecznych z datą 10 lipca 2022 r. Całościowa ocena powyższych okoliczności prowadziła do wniosku, że rzeczywistą intencją płatnika jak i odwołującego było sfinansowanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego, ponieważ nie było racjonalnej i ekonomicznej potrzeby zatrudnienia M. P. po stronie płatnika. W tym stanie rzeczy zaskarżona decyzja była prawnie oraz faktycznie uzasadniona ( odpowiedź na odwołanie, k.9-11 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. P. urodzony (...) prowadził działalność gospodarczą związaną z produkcją, montażem mebli oraz oświetleniami. Ubezpieczony zdobył doświadczenie w zakresie prac wykończeniowo-budowalnych podczas pracy w firmie żony, która zajmowała się działalnością związaną z pracami wykończeniowymi budynków własnych i budowanych w celach komercyjnych ( zeznania K. P., k.53-54 a.s.). Ubezpieczony był dopisany do ubezpieczenia żony. W 2021 r. K. C. poszukiwał osoby do pracy na budowie. M. P. zawarł z płatnikiem składek K. C. 30 września 2021 r. umowę o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy, na mocy której powierzono odwołującemu się stanowisko pracownika budowanego za wynagrodzeniem miesięcznym 6.966,04 zł brutto. M. P. miał wykonywać pracę u płatnika-K. C. na budowie w J. przy ul. (...) w godzinach 8:00-16:00, którą miał nadzorować właściciel firmy (...). Ubezpieczony uzgadniał konkretne parametry techniczne inwestycji z kierownikiem budowy. Jego praca polegała na wymiarkowaniu okien i poskładaniu zamówień. Po zamontowaniu okien przez ekipę, odwołujący się zabezpieczał je i oklejał. Później odbezpieczał je i sprawdzał czy nie są uszkodzone. Ostatecznie wchodziły kolejne ekipy elektryków i tynkarzy ( zeznania K. C., k.84-85 a.s.).

K. W. zajmował się odbieraniem budowy jako kierownik prowadzący budowę formalnie. M. P. koordynował pracę na budowie. Czasem zabezpieczał i wykonywał prace fizyczne, typu sprzątanie, zamykanie budowy, zamykanie okien. To były szczegółowe prace budowlane ( zeznania K. W., k.81-82 a.s.).

Zakres obowiązków ubezpieczonego obejmował nadzorowanie pracy ekip podwykonawczych, wykonywanie drobnych napraw wykończeniowych i gwarancyjnych. W toku postępowania wyjaśniającego strony przedłożyły kserokopie umowy o pracę, orzeczenie lekarskie o braku przeciwskazań do wykonywania pracy, kartę szkolenia wstępnego bhp, potwierdzenie przelewów wynagrodzeń, deklarację o rezygnacji z PPK. Praca ubezpieczonego nie była ewidencjonowana listą obecności ( umowa o pracę, akta rentowe; zeznania M. P., k.83-84 a.s.).

M. P. stał się niezdolny do pracy 24 stycznia 2022 r. Choroba dotyczyła przeciążenia kręgosłupa lędźwiowego z powodu obciążenia pracą. Ubezpieczony dostał leki przeciwbólowe na kręgosłup. Miał rehabilitację. Płatnik w związku z nieobecnością ubezpieczonego nie zatrudnił innego pracownika na jego miejsce. Obowiązki M. P. przejął K. C., właściciel firmy (...) (...) ( akta rentowe).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. 11 kwietnia 2022 r. zawiadomił M. P. i K. C. o wszczęciu postępowania w sprawie ustalenia prawidłowości zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia M. P. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy u pracę u w/w płatnika składek. Po zakończeniu postępowania wyjaśniającego organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję z dnia 10 czerwca 2022 r., nr (...), w której stwierdził, że M. P. jako pracownik płatnika składek K. C. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 października 2021 r. ( decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 10 czerwca 2022 r., nr (...)).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił w na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy (w tym w aktach rentowych) oraz zeznań świadka K. P., świadka K. C., świadka K. W. i zeznań ubezpieczonego M. P. ( k.53-54 a.s.; k.81-85 a.s.).

Zdaniem sądu, dokumenty w zakresie w jakim sąd oparł na nich swoje ustalenia,
są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Dokumenty nie były przez strony sporu kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem wynikające z treści tych dokumentów okoliczności należało uznać
za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy. Z kolei zeznania odwołującego i świadków korespondują ze sobą oraz ze zgromadzonym materiałem dowodowym. Wyjaśnili oni charakter wykonywanych przez ubezpieczonego czynności, intencje związane z zawarciem umowy oraz faktyczne podjęcie przez M. P. pracy, jak też faktyczne potrzeby płatnika składek w zakresie obowiązków wykonywanych przez ubezpieczonego.

Z powyższych względów sąd uznał materiał dowodowy zgromadzony w sprawie za kompletny i wystarczający do wydania orzeczenia kończącego postępowanie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było uzasadnione.

Spór w niniejszej sprawie koncentrował się na ustaleniu czy M. P. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu w związku z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę u płatnika składek.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. z 2021 r., poz. 423 z późn. zm.) , zwanej dalej ,,ustawą” obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. W myśl art. 13 pkt 1 ustawy następuje to od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. O tym jednak, czy dany stosunek prawny łączący dwa podmioty może być uznany za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy. W myśl definicji zawartej w art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tegoż stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

Dla stwierdzenia, czy zaistniały podstawy do objęcia odwołującego ubezpieczeniem społecznym, w świetle powołanych przepisów, wymagane jest ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, czyli w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.
W rozpoznawanej sprawie organ rentowy powołując tezy orzecznictwa wskazywał, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru. Zgodnie z art. 83 § 1 k.c., na który powołał się organ rentowy, nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej należy odróżnić od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy czy sprzecznej z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 1 i 2 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcia obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Czynność prawna może być sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że przy ocenie istnienia tytułu do ubezpieczenia społecznego nacisk kładzie się na ustalenie faktycznego wykonywania umowy czy działalności (wyroki Sądu Najwyższego: z 26 lutego 2013 r., I UK 472/12, z 24 sierpnia 2010 r. I UK 74/10, z 13 listopada 2008 r., II UK 94/08, postanowienie Sądu Najwyższego z 18 października 2011 r., III UK 43/11) . Nie wystarczy zatem zawarcie samej umowy, lecz konieczne jest rozpoczęcie jej wykonywania. Umowa taka powinna mieć, przynajmniej w zamiarze, realne znaczenie gospodarcze, w innym bowiem przypadku można by mówić jedynie o relacji grzecznościowej, a nie stosunku prawnym.

Przenosząc zaprezentowane poglądy orzecznictwa na toczący się spór w rozpatrywanej sprawie sąd zważył, że nie zaszły okoliczności wskazujące na zawarcie umowy o pracę dla pozoru lub w celu obejścia prawa. W pierwszej kolejności strony logicznie uargumentowały potrzeby związane z nawiązaniem stosunku pracy. Przed zawarciem umowy o pracę z płatnikiem ubezpieczony prowadził działalność gospodarczą związaną z produkcją mebli. M. P. zdobył doświadczenie w zakresie prac wykończeniowo-budowalnych podczas pracy w firmie żony, która zajmowała się działalnością związaną z pracami wykończeniowymi budynków.

W konsekwencji sąd zważył, że zarzuty organu rentowego jakoby ubezpieczony nie wykonywał pracy u K. C. były chybione, ponieważ z zeznań K. W., K. C. i M. P. jednoznacznie wynikało, ze ubezpieczony uzgadniał konkretne parametry techniczne inwestycji z kierownikiem budowy. Jego praca polegała na wymiarkowaniu okien i poskładaniu zamówień. Po zamontowaniu okien przez ekipę, odwołujący się zabezpieczał je i oklejał. Później odbezpieczał je i sprawdzał czy nie są uszkodzone. Ostatecznie wchodziły kolejne ekipy elektryków i tynkarzy. K. W. zajmował się odbieraniem budowy jako kierownik prowadzący budowę formalnie. M. P. koordynował pracę na budowie. Czasem zabezpieczał i wykonywał prace fizyczne, typu sprzątanie, zamykanie budowy, zamykanie okien. To były szczegółowe prace budowlane. Zakres obowiązków ubezpieczonego obejmował nadzorowanie pracy ekip podwykonawczych, wykonywanie drobnych napraw wykończeniowych i gwarancyjnych.

W ocenie sądu, istotne w sprawie było wystąpienie wszystkich elementów koniecznych dla zaistnienia pomiędzy stronami stosunku pracy. Wbrew stanowisku prezentowanego przez ZUS, zgromadzony materiał dowodowy potwierdził wykonywanie pracy przez ubezpieczonego.

W zakresie wynagrodzenia należnego ubezpieczonemu decydujące znaczenie miało doświadczenie, wiedza i kompetencje, które było proporcjonalne do otrzymywanego wynagrodzenia.

Organ rentowy wskazywał, że po zaprzestaniu świadczenia przez ubezpieczonego pracy na rzecz płatnika nie zatrudniono nikogo na jego zastępstwo. Również w tym zakresie wykazano, że po przejściu na zwolnienie przez odwołującego obowiązki M. P. przejął K. C., właściciel firmy (...) (...).

Zdaniem sądu, z materiału dowodowego jasno wynika, że sporna umowa była faktycznie realizowana. W rozpoznawanej sprawie istotne jest to, że strony przystąpiły do realizacji umowy o pracę. Wbrew twierdzeniom organu rentowego nie wystąpiły żadne okoliczności, które mogłyby potwierdzać pozorność umowy, a tym samym jej nieważność.

Mając na względzie powyższe okoliczności sąd stwierdził, że stanowisko organu rentowego wyrażone w zaskarżonej decyzji było nieuzasadnione. Uwzględniając całokształt okoliczności faktycznych ustalonych w oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowe, sąd nie znalazł podstaw do uznania, że umowa o pracę zostało zawarta wyłącznie w celu uzyskania przez ubezpieczonego świadczeń z ubezpieczenia społecznego, a przez to była to pozorna czynność prawna.

Wobec powyższych ustaleń sąd stwierdził, że odwołanie było uzasadnione, co skutkowało jego uwzględnieniem i stosowną zmianą skarżonej decyzji, o czym sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł w wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zasądzając od organu rentowego na rzecz odwołującego kwotę 180,00 zł, której wysokość została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r. poz. 1800).