Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 94/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz. z dnia 30 listopada 2022 roku w sprawie II K 524/22.

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Rażąca niewspółmierność ( surowość ) kary polegającą na wymierzeniu oskarżonemu:

a. kary pozbawienia wolności bez jej warunkowego zawieszenia;

b. środka karnego w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio, mimo istnienia wyjątkowego wypadku uzasadnionego szczególnymi okolicznościami;

c. świadczenia pieniężnego na rzecz FPPoPP w kwocie 10000 złotych.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Na wstępie należy zaznaczyć, iż poczynione przez sąd ustalenia faktyczne co do sprawstwa oskarżonego znajdują odpowiednie oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym. Nie było ono kwestionowane w apelacji i w świetle zebranych dowodów nie budzi wątpliwości. Prawidłowa jest też ocena prawna przypisanego oskarżonemu czynu.

Zmiana wysokości orzeczonej kary ( reakcji karnej ) mogłaby w wyniku postępowania odwoławczego nastąpić jedynie wówczas, gdyby ta kara ( w tym przypadku też zakaz prowadzenia pojazdów, świadczenie pieniężne ) jawiła się jako „rażąco niewspółmierna”. Rażąca niewspółmierność zachodzić może wówczas, gdy na podstawie ujawnionych okoliczności mających zasadniczy wpływ na jej wymiar można by przyjąć, że zachodziłaby wyraźna różnica pomiędzy karą, jaką należałoby wymierzyć w instancji odwoławczej a wymierzoną w I instancji.

Sąd odwoławczy uznał, iż taka sytuacja w przedmiotowej sprawie w odniesieniu do kary pozbawienia wolności nie zachodziła.

W tym kontekście należy uwzględnić, iż:

- oskarżony był uprzednio karany, w tym z art. 178a § 1 kk i z art. 244 kk; W większej perspektywie czasu okazał jednak powtarzającą się tendencję, iż ma skłonność do lekceważenia porządku prawnego. Wcześniejsze reakcje karne, o charakterze wolnościowym nie odniosły wobec niego pożądanych efektów w postaci utrwalenia jego postawy w kierunku przestrzegania porządku prawnego; dane te wskazują, iż w/w nie wyciągnął żadnych wniosków z uprzednich skazań;

- jego stan nietrzeźwości przekroczył znacznie dwukrotność dolnego ustawowego progu nietrzeźwości ( art. 115 § 16 kk ). Poprzedniego dnia oskarżony wypił znaczną ilość alkoholu i wyjeżdżając pojazdem rano musiał odczuwać jego skutki. Ponadto był pozbawiony uprawnień do prowadzenia pojazdów mechanicznych;

- oskarżony poruszał się w godzinach rannych, kiedy natężenie ruchu jest duże, w obszarze zurbanizowanym.

Okoliczności popełnienia przypisanego mu czynu wskazują na znaczny stopień jego społecznej szkodliwości Z wyjaśnień oskarżonego wynika łatwość podjęcia decyzji o popełnieniu tego przestępstwa.

Przestępstwo z art. 178a § 4 kk jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Dodatkowo z art. 69 § 4 kk wynika, że wobec sprawcy takiego przestępstwa sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach. Ponadto warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności może nastąpić, jeżeli kara ta nie przekracza roku, a sprawca nie był skazany na karę pozbawienia wolności ( art. 69 § 1 kk ). Warunek uprzedniej niekaralności na karę pozbawienia wolności nie jest wobec oskarżonego spełniony. Odpada więc możliwość zastosowania wobec niego środka probacyjnego w postaci warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności. Jego sylwetka i waga przedmiotowego czynu sprzeciwiają się zastosowaniu instytucji mogących prowadzić do złagodzenia mu rodzaju orzeczonej kary.

Wymierzenie przez sąd rejonowy w zaskarżonym wyroku wobec oskarżonego kary 6 miesięcy pozbawienia wolności nie można uznać za rażąco surową reakcję karną; w sprawie bowiem przeważają zdecydowanie okoliczności obciążające, które jednoznacznie przeciwstawiają się łagodnemu uksztaltowaniu tej kary.

Sąd okręgowy uznał, iż taka sankcja jest adekwatna, uwzględnia okoliczności popełnienia tego czynu, uprzednią karalność sprawcy i razem z innymi rozstrzygnięciami zawartymi w wyroku tworzy należną sprawcy reakcję karną pozwalającą na osiągnięcie wobec niego celów w zakresie prewencji indywidualnej i generalnej. Prawidłowa reakcja karna nie może służyć premiowaniu skazanych przez ograniczenie ich odpowiedzialności karnej lecz rzeczywistemu oddaniu zawartości kryminalnej czynu, jakiego się dopuścili. Złagodzenie tej kary ( ukształtowanej w wymiarze zbliżonym do dolnego progu ustawowego ) prowadziłoby do bezpodstawnego i niezrozumiałego w danych realiach pobłażliwego traktowania sprawcy i nie osiągałoby zakładanych celów w zakresie prewencji indywidualnej i generalnej. Oskarżony musi zdawać sobie sprawę, iż za każde kolejne przestępstwo, zwłaszcza przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji grozi mu odpowiednio wysoka reakcja karna, a w realiach jego uprzedniej karalności nie może już liczyć na pobłażliwość.

Zgodnie z art. 43a § 2 kk świadczenie pieniężne sąd obligatoryjnie orzeka w wypadku skazania za przestępstwa z art. 178a § 1 i 4 kk, przy czym w razie skazania sprawcy za przestępstwo określone w art. 178a § 4 kk wysokość świadczenia pieniężnego wynosi co najmniej 10000 złotych. Ustawa nie przewiduje żadnego wyjątku. Orzeczony na podstawie art. 43a § 2 kk środek karny ma charakter rozstrzygnięcia penalnego i w związku z tym z założenia - ma stanowić dodatkową dolegliwość adekwatną do stopnia społecznej szkodliwości, czynu, mającą do spełnienia cele w zakresie prewencji ogólnej i indywidualnej, (art. 56 kk). Świadczenie to zostało orzeczone w zaskarżonym wyroku w najniższej ustawowej wysokości i brak jest podstawy prawnej – bez obrazy prawa materialnego – do jego obniżania. Nawet jednak w tej najniższej ustawowej wysokości ( 10000 złotych za czyn z art. 178a § 4 kk ) świadczenie to jest na tyle dolegliwe wobec sprawcy, iż uświadamia my nieopłacalność popełniania tego rodzaju przestępstw.

Brzmienie art. 42 § 3 kk jest jednoznaczne i statuuje po stronie sądu orzekającego obowiązek orzeczenia zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio w razie popełnienia m.in. przestępstwa z art. 178a § 4 kk, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami. Nie ulega żadnej wadliwości, że ten przepis ma charakter obligatoryjny, a tylko w wyjątkowym wypadku – uzasadnionym szczególnymi okolicznościami – pozwala na odstąpienie od orzeczenia dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów.

Sąd odwoławczy uznał, iż w sprawie zachodzi jednak wymieniony w art. 42 § 3 kk wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami. Uwzględnił przy tym, iż:

- kierowany pojazd, przez sposób prowadzenia, nie stwarzył realnego niebezpieczeństwo dla innych uczestników ruchu drogowego, Sprawca został zatrzymany do rutynowej kontroli drogowej. Jego stan nietrzeźwości nie powodował znacznego upośledzenia zdolności psychofizycznych;

- oskarżony ma pięcioro dzieci, w tym czworo małoletnich na swoim utrzymaniu;

- orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych dożywotnio wyklucza go cywilizacyjne w zasadzie do końca życia. Ma on 42 lata. Mógłby on ubiegać się o uznanie takiego środka za wykonany dopiero po upływie 15 lat jego wykonywania. Mieszka na wsi. Problemy komunikacyjne dotkną wszystkich członków jego rodziny, zwłaszcza troje dzieci od 4 do 8 lat. Do tego dochodzą trwałe problemy związane z poszukiwaniem przez oskarżonego pracy i z wymaganą przy tym mobilnością;

- oskarżony jest z zawodu mechanikiem samochodowym. Trwały brak uprawnień do prowadzenia pojazdów mechanicznych ogranicza go w wykonywaniu tej pracy.

Art. 42 § 3 kk wprowadza swego rodzaju „wentyl bezpieczeństwa”, tj. ekstraordynaryjne „zejście” przez sąd z rygoru obligatoryjnego, obostrzonego ukształtowania środka karnego zakazu prowadzenia pojazdów przewidzianego w przepisie art. 42 § 3 kk (dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych). Ponieważ wszystkie łagodniejsze sposoby orzekania zakazu prowadzenia pojazdów zostały wskazane w jednostkach redakcyjnych art. 42 kk poprzedzających przepis § 3 (tj. w § 1, 1a i 2), to w rachubę wchodzi wybór właściwego poziomu regresji i selekcji łagodniejszego reżimu orzekania w przedmiocie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych właśnie wśród tych przepisów. Skoro sąd - stwierdzając istnienie „wyjątkowego wypadku, uzasadnionego szczególnymi okolicznościami” może odstąpić do obowiązku stosowania reżimu orzekania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, określonego w art. 42 § 3 kk, to jedynym możliwym do zaakceptowania stanowiskiem jest uznanie, że orzekanie tego środka w takim układzie przebiega na zasadach określonych w przepisie normującym bezpośrednio łagodniejszy wariant (stopień) obligatoryjnego orzekania zakazu prowadzenia pojazdów poprzedzający w hierarchii wpisanej w strukturę art. 42 kk, tj. winno w takiej sytuacji następować w oparciu o wyznaczniki orzekania środka karnego zakazu prowadzenia pojazdów wskazane w treści przepisu art. 42 § 2 kk. Skoro w razie „zejścia” przez sąd ze stosowania zaostrzonego sposobu orzekania w związku ze zmaterializowaniem się wyjątkowego wypadku, uzasadnionego szczególnymi okolicznościami, wzorcem normatywnym dla orzekania środka karnego zakazu prowadzenia pojazdów jest przepis art. 42 § 2 kk, zaś w art. 42 § 2 kk przewidziano obligatoryjność w zakresie czasowego wymiaru tego środka (następuje ono „na okres nie krótszy niż 3 lata”), a pozostawiono sądowi wolną rękę jedynie w zakresie wyboru zakresu przedmiotowego orzekanego środka (orzeczenie środka karnego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów albo pojazdów określonego rodzaju), to oznacza to tym samym, że w przypadku ustalenia zmaterializowania się istnienia okoliczności, o których mowa w art. 42 § 3 kk, niedopuszczalne jest orzeczenie tego środka w innym wymiarze czasowym niż od 3 do 15 lat ( por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 12 maja 2021 r. V KK 79/20, Legalis ).

Przepisy art. 42 § 1 i § 2 kk przewidują orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów określonego rodzaju, nie wskazując jednocześnie kryterium podziału rodzajowego, toteż w doktrynie wskazuje się na różne klasyfikacje pojazdów. Dokonuje się podziałów według: strefy ruchu (lądowe, wodne, powietrzne), napędu (mechaniczne, niemechaniczne), przeznaczenia (samochody osobowe, ciężarowe, ciągniki rolnicze, autobusy), ładowności itd. Określając zakaz, sąd może odwołać się do któregokolwiek z podziałów (zob. R.A. Stefański, Zakres przedmiotowy, s. 143 oraz. K. Łucarz, Zakaz prowadzenia pojazdów, 2017, s. 285–286) (Art. 42 KK red. Grześkowiak 2019, wyd. 6/Szeleszczuk, Legalis ).

Sąd okręgowy uznał, że adekwatnym w tej sprawie będzie orzeczony wobec sprawcy na podstawie art. 42 § 3 kk w zw. z art. 42 § 2 kk środek karny na okres 12 lat, uwzględniający zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym.

To z zachowania sprawcy wynika wniosek, że lekceważy on zasady ostrożności i bezpieczeństwo innych uczestników ruchu, przez co stwarza zagrożenie w komunikacji ( zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach - II Wydział Karny z dnia 26 lipca 2012 r.II AKa 250/12, Legalis ), jako potencjalny kierowca wszystkich pojazdów. Instytucja ta ma na celu eliminowanie z ruchu drogowego sprawców takich przestępstw, których okoliczności popełnienia wskazują, że prowadzenie przez nich pojazdu zagraża bezpieczeństwu w komunikacji. Sytuacja taka zachodzi w przypadku oskarżonego.

Okres tego środka orzeczony w instancji odwoławczej jest odpowiednio długi i dolegliwy dla sprawcy ( a jednocześnie nie nadmiernie restrykcyjny ); jednocześnie motywować będzie oskarżonego do przestrzegania porządku prawnego przez możliwość zastosowania instytucji przewidzianej w art. 118a kkw już po 6 latach wykonywania zakazu.

Wniosek

Wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

a. warunowe zawieszenie na stosowny okres próby wykonania wymierzonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności w rozmiarze 6 miesięcy;

b.orzeczenie wobec oskarżonego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 3 lat;

c.orzeczenie świadczenia pieniężnego w kwocie 5000 złotych;

ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wyrok podlega zmianie przez wydanie orzeczenia reformatoryjnego w II instancji przez złagodzenie orzeczonego wobec sprawcy zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Brak jest podstaw do korekty zaskarżonego wyroku w pozostałych zakresach, albo uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji. Sąd okręgowy uznał, że wystarczająco realizującym cele w zakresie prewencji indywidualnej i generalnej, będzie orzeczony wobec sprawcy środek karny na podstawie art. 42 § 3 kk w zw. z art. 42 § 2 kk kk okres 12 lat, uwzględniający zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów w ruchu lądowym.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Sprawstwo

Wina

Kara 6 miesięcy pozbawienia wolności

Świadczenie pieniężne w kwocie 10000 złotych

Wynagrodzenie dla obrońcy z urzędu za postępowanie przed sądem I instancji w kwocie 516. 60 złotych

Częściowy zwrot wydatków za postępowanie przed sądem I instancji w kwocie 100 złotych

Opłata za pierwszą instancję w kwocie 120 złotych

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Brak podstaw prawnych i faktycznych do korekty zaskarżonego wyroku w tych zakresach.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

W miejsce dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych, orzeczenie wobec sprawcy zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 12 lat.

Zwięźle o powodach zmiany

Powody te zostały wskazane we wcześniejszych częściach uzasadnienia.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

3

Sąd odwoławczy zasądził od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy z urzędu kwotę 1033, 20 złotych tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym ( uwzględniającą podatek Vat ).

4

Trudna sytuacja życiowa, materialna oskarżonego uzasadniają zwolnienie go od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

7.  PODPIS

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Obrońca

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Kara

Środki karne

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana