Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 3 października 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Bogdan Gierzyński

po rozpoznaniu w dniu 3 października 2022 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z zażalenia Zakłady (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wydanie świadectwa efektywności energetycznej

na skutek zażalenia na postanowienie Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z 2 listopada 2020 r., znak: (...), (...)

postanawia:

1.  oddalić zażalenie,

2.  zasądzić od Zakłady (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Bogdan Gierzyński

Sygn. akt XVII Amz 54/21

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki postanowieniem z dnia 2 listopada 2020 r., znak: (...) (...), na podstawie art. 219 w związku z art. 123 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2020 r., poz. 256, ze zm.) w związku art. 19 ust. 1 i 2, art. 20 ust. 3 pkt 1, ust. 4 pkt 2 lit a oraz ust. 5 pkt 1, art. 22 ust. 1 i art. 25 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. z 2020 r., poz. 264, ze zm.), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 6 czerwca 2017 r. o wydanie świadectwa efektywności energetycznej, złożonego przez przedsiębiorstwo: Zakłady (...) S.A., z siedzibą w miejscowości K., odmówił wydania świadectwa efektywności energetycznej o wartości 1219,499 toe, dla przedsiębiorstwa: Zakłady (...) S.A., z siedzibą w miejscowości K..

Na powyższe postanowienie zażalenie złożyła spółka Zakłady (...) S.A., z siedzibą w miejscowości K. zaskarżając je w całości.

Skarżący zarzucił zaskarżonemu postanowieniu:

1.  Naruszenie art. 19 ust. 1 pkt 3 lit b) UEE w zw. z pkt 3 ppkt 2 lit. e) załącznika do Obwieszczenia Ministra Energii z dnia 23 listopada 2016 r. w sprawie szczegółowego wykazu przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej (dalej: „Obwieszczenie"), poprzez niezastosowanie tych przepisów i nieuprawnione przyjęcie, że Przedsięwzięcie zrealizowane przez Powoda nie spełnia warunków pozwalających na zakwalifikowanie go jako przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej w rozumieniu UEE, podczas gdy Przedsięwzięcie to wpisuje się w treść pkt 3 ppkt 2 lit. e) wykazu zawartego w Obwieszczeniu („stosowanie systemów pomiarowych, monitorujących i sterujących procesami energetycznymi i przemysłowymi w ramach wdrażania systemów zarządzania energią"), jako odrębne przedsięwzięcie, za którego realizację przyznaje się świadectwo efektywności energetycznej.

2.  Naruszenie art. 22 ust. 1 UEE, poprzez jego niezastosowanie i niewydarde świadectwa efektywności energetycznej dla Przedsięwzięcia w sytuacji, w której główna przyczyna odmowy wydania świadectwa leżała w przesłankach, do których badania Prezes URE nie był w ogóle uprawniony na etapie wydawania świadectwa efektywności energetycznej, tj. przesłankach wynikających z przeprowadzonej przez Prezesa URE weryfikacji audytu efektywności energetycznej określonego w art. 23 ust. 1 UEE (tzw. audytu porealizacyjnego).

Mając na uwadze powyższe skarżący wniósł o:

1.  Uchylenie Postanowienia w całości;

2.  Zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wniósł o:

1.  oddalenie zażalenia,

2.  na wypadek wyznaczenia posiedzenia przygotowawczego, zwolnienie na podstawie art. 205 ⁵ § 3 k.p.c pozwanego [Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki) od obowiązku stawienia się na posiedzenie przygotowawcze, gdyż z okoliczności sprawy wynika, że udział pełnomocnika pozwanego będzie wystarczający.

W replice na odpowiedź na odwołanie powód :

1)  podtrzymał twierdzenia i żądania przytoczone w zażaleniu z dnia 16 listopada 2020 r.;

2)  wniósł, na podstawie art. 205 ¹² g 2 KPC, o wyrażenie zgody przez tut. Sąd na złożenie przez Powoda niniejszego pisma przygotowawczego z uwagi na konieczność ustosunkowania się do twierdzeń i argumentacji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (dalej: „Pozwany" lub „Prezes URE") zawartych w piśmie z dnia 25 lutego 2022 r. „Odpowiedź na zażalenie", doręczonego pełnomocnikowi Powoda w dniu 11 marca 2022 r.;

3)  wniósł o dopuszczenie dowodu z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 marca 2021 r. wydanego w sprawie o sygn. akt VI SAB/Wa 75/20 wraz z uzasadnieniem oraz wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 stycznia 2022 r. wydanego w sprawie o sygn. akt II GSK1709/21 wraz z uzasadnieniem, na fakt: przewlekłości, której dopuścił się Pozwany w prowadzeniu postępowania administracyjnego w przedmiocie wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej dla przedsięwzięcia Powoda pn.: „Stosowanie systemów pomiarowych, monitorujących i sterujących procesami przemysłowymi - instalacja systemu „(...)" służącego do monitorowania i zarządzania energią w Zakładach (...) S.A.;

4)  wniósł o dopuszczenie dowodu z informacji odpowiadających odpisom pełnym z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego dla spółki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. oraz dla spółki Zakłady (...) S.A. z siedzibą w K., na fakt :

(i)  przejęcia w trybie art, 492 § 1 pkt 1 Kodeksu spółek handlowych przez (...) Sp. z o.o. (spółka przejmująca) spółki Zakłady (...) S.A. z siedzibą w K. oraz spółki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. (spółki przejmowane);

(ii)  (ii) prawomocnego wykreślenia spółki Zakłady (...) z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego.

Sąd Okręgowy w Warszawie –Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Zakłady (...) SA., z siedzibą w miejscowości K. wnioskiem z dnia 6 czerwca 2017 r. wystąpiło do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki o wydanie świadectwa efektywności energetycznej o wartości 1219,499 toe. Wraz z wnioskiem, złożony został audyt efektywności energetycznej wymagany przepisami art. 20 ust. 5 pkt 1 ustawy o efektywności energetycznej. /k. 2-5, k. 6-24, k. 52-100 akt adm./

Zgodnie z treścią wniosku, Przedsiębiorstwo ubiegało się o wydanie świadectwa efektywności energetycznej w związku z planowaną realizacją przedsięwzięcia pn. „Stosowanie systemów pomiarowych , monitorujących i sterujących procesami przemysłowymi - Instalacja systemu (...)” służącego do monitorowania i zarządzania energią w Zakładach (...) S.A." .

Ponadto z treści audytu efektywności energetycznej dołączonego do wniosku wynikało, że: „System zarządzania energią(...) ((...)) będzie obejmował nowy układ pomiarowo - rozliczeniowy dla parametrów mechanicznych zainstalowany przede wszystkim w kotłowni a także dla parametrów elektrycznych na terenie całego zakładu , a także istniejący system pomiaro wy parametrów mechanicznych i elektrycznych , zintegrowany z systemem D. - (...) (...) System (...) monitoruje zużycie energii (kWh) zużywanej przez urządzenia elektryczne , a także stan tych urządzeń.

Platforma (...) korzysta z rzeczywistych danych w celu dynamicznej regulacji urządzeń i sierowania procesami technologicznymi tak, by osiągnąć optymalny tryb pracy. Analiza danych produkcyjnych i środowiskowych pozwala zminimalizować skokowe wzrosty obciążenia urządzenia grzewczego i chłodniczego przez przesuwanie i buforowanie obciążeń jednocześnie ze zmianą warunków pracy – str. 13 audytu.

Ponadto, jako dane dotyczące oszacowań zużycia energii przed realizacją przedsięwzięcia w audycie tym przedstawione zostały informacje dotyczące średniorocznego zapotrzebowania na energię zakładu: ciepła, energii elektrycznej oraz energii chemicznej paliwa w 2015 r. oraz 2016 r. - str. 7 audytu. Natomiast zaproponowany w audycie sposób obliczenia możliwej do uzyskania oszczędności energii - str. 14 audytu - polegał na odjęciu od zużycia energii przed realizacją przedsięwzięcia (Qo) danych dotyczących planowanego zużycia energii po realizacji przedsięwzięciami).

Do audytu efektywności energetycznej został dołączony jako załącznik dokument: „(...) - Zakres prac R. R. 28/04/2017 -1.0 zawierający ogólny opis projektowania, montażu i zasady działania systemu (...) służącego do zarządzania energią. /k. 26-39 akt adm./

Pismem z dnia 11 marca 2019 r. /k. 42 akt adm./ Przedsiębiorstwo przesłało zawiadomienie o zakończeniu przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej o wartości świadectwa efektywności energetycznej 991,929 toe oraz „Protokół odbioru wykonania prac” z dnia 4 lutego 2019 r. w zakresie „Instalacji systemu „(...)" służącego do monitorowania i zarządzania energią w Zakładach (...) S.A. Do pisma został również dołączony audyt efektywności energetycznej, o którym mowa w art 23 ust 1 ustawy, sporządzony po zrealizowaniu przedsięwzięcia. W treści audyty efektywności energetycznej dołączonego do zawiadomienia przedstawiono poszczególne działania podjęte w poszczególnych częściach zakładu w wyniku wdrożenia wniosków i analizy danych wynikających z zastosowania systemu (...) ((...)), tj:

1.  Rafineria - odzysk ciepła z wody procesowej (chłodzenie olejów) i wykorzystanie go do podgrzania kondensatu do kotłowni.

W treści dokumentu wskazano, iż: „W wyniku analizy parametrów zaproponowano instalację płytowego wymiennika ciepła w celu schłodzenia oleju od ok S0°C do 22°C i wykorzystanie tego ciepła do wstępnego podgrzania wody zasilającej kocioł od 14,5°C do 41°C Dzięki zastosowaniu płytowego wymiennika ciepła na tym etapie zapotrzebowanie na wodę lodową i system chłodniczy można było zmniejszyć o około 192 kW, co przekłada się na obniżenie zapotrzebowania energii elektrycznej w instalacji chłodniczej o ok. 50-75 kW (elektrycznej).” - str. 8 audytu. Ponadto wskazano również, iż: „Dla weryfikacji efektów wprowadzonych zmian, przeanalizowano wyniki pomiarów parametrów pracy odgazowywacza w kotłowni i wpływu wykorzystania ciepła odpadowego do wstępnego podgrzania wody zasilającej kocioł (...) Na wykresie porównano zużycie pary od odgazowywacza w okresie lipca - października 2017 r. oraz 2018 r." str. 14,16-17 audytu.

2.  Tłocznia - odzysk ciepła z tłoczonego oleju.

W treści dokumentu wskazano, iż: „Na Wydziale Tłoczni istnieje zamontowany wymiennik ciepła (...) (...) Przed wprowadzeniem systemu monitorującego, wymiennik był czyszczony w okresie przerwy technologicznej zakładu, która odbywa się raz w roku. Zanieczyszczenia wymiennika ciepła zidentyfikowano przez system monitorujący (...) przez monitorowanie sond temperatury przed i za wymiennikiem ciepła na linii tłoczonego oleju, jak pokazano na rysunku poniżej, nie było żadnej wymiany ciepła, dopóki wymiennik nie został oczyszczony- str. 8 audytu. Ponadto wskazano, iż: „Dla weryfikacji efektów wprowadzonych zmian, przeanalizowano wyniki pomiarów parametrów pracy wymiennika od 22 maja do 9 czerwca 2018 r. (...) ostrzega teraz, kiedy powracają zanieczyszczenia, co pozwała podjąć natychmiastowe działania str. 17 audytu.

3.  Tłocznia - zmniejszenie zużycia ciepła w wyniku obniżenia temperatury odparowania heksanu.

W treści dokumentu wskazano, iż: „W wyniku wprowadzenia systemu monitorującego (...) zidentyfikowano możliwość precyzyjnego sterowania temperaturą podgrzewania procesu odheksanowania śruty (...) Wymagana temperatura procesu to 93°C. jak wykazały pomiary prowadzone w systemie monitorującym (...), rzeczywista średnia temperatura procesu wynosiła ok 96°C. W wyniku ciągłego monitoringu możliwe jest utrzymanie temperatury ok. 93 stopni Celsjusza (str. 10 audytu). Ponadto wskazano również, iż: „Na podstawie danych pomiarowych przedstawionych w punkcie 4.1. i 4.2 przeanalizowano parametry pracy zbiornika mieszanki heksanu w IV kwartale 2018 r. Wyniki pomiarów zestawiono w załączniku 3 i pkt 4.2.3. Średnia temperatura pracy w tym czasie wyniosła ok. 93°C stąd można wnioskować; że założenie obniżenia średniej temperatury procesu z 96°C zostało osiągnięte . " - str. 25 audytu.

4.  Tłocznia - monitorowanie temperatury w tosterze.

W treści dokumentu wskazano, iż: „Od 21 marca 2018 r. para ta jest rejestrowana i monitorowana za pomocą systemu (...) wraz z innymi istotnymi parametrami, w tym temperaturą wewnątrz urządzenia. W wyniku monitorowania ww. parametrów i uzgodnieniami z pracownikami (...) ustalono, że utycie pary może być bardziej efektywne dzięki ściślejszemu monitorowaniu temperatury w tzw. D. - tosterze (urządzeniu oczyszczającym z heksanu śrutę) i lepszemu bilansowaniu bezpośredniego i pośredniego zużycia pary. Uzgodniono, że temp. D. (tostera) pówinńa być kontrolowana tak, aby nie przekraczała 72°C, a wygenerowany raport Zmianowy mą umożliwić operatorowi sprawdzenie działania w cyklu 8- godzinnym". - str. 11 audytu, ponadto wskazano również, iż: „Z danych pomiarowych przedstawionych w załączniku 4 wynika, że średnia ilość pary w tosterze wynosiła:

-

przed wprowadzeniem monitoringu 22 marzec - 22 kwiecień 2018 r.: 92,3 tony na tonę nasion

-

po wprowadzeniu monitoringu ((...)) 2 -10 października 2018 r.: 74 tony na tonę nasion . " - str. 26 audytu.

5.  Monitorowanie i sterowanie sekwencyjne sprężarkami niskiego ciśnienia (LP).

W treści dokumentu wskazano, iż: „W wyniku monitorowania pracy sprężarek przez system (...), przeanalizowano korelację między sprężonym powietrzem o niskim ciśnieniu (...) Dzięki analizie zaobserwowano zależność zużycia energii elektrycznej od sposobu wykorzystania poszczególnych sprężarek niskiego ciśnienia/' - str. 12 -13 audytu. Ponadto wskazano również, iż: „Obliczono wskaźniki zużycia energii elektrycznej do ilości tłoczonych nasion w analizowanym okresie dla każdej z dwóch sprężarek. Z danych pomiarowych przedstawionych w załączniku 5 wynika, że średnie zużycie energii elektrycznej w sprężarkach odniesione do tony nasion, wynosiło:

-

Sprężarka nr 1:4,173 kWh na tonę nasion

-

Sprężarka nr2:3,605 kWh na tonę nasion

W wyniku monitoringu stwierdzono, że bardziej efektywna energetycznie jest eksploatacja sprężarki nr 2. Sprężarka nr 1 powinna być wykorzystywana tylko w przypadku awarii pierwszej, ewentualnie w przypadku niewystarczającej wydajności sprężarki nr 2."- str. 28 audytu.

Pismem z dnia 30 października 2019 r. do Przedsiębiorstwa zostało skierowane zawiadomienie o zakończeniu postępowania wyjaśniającego w sprawie wydania świadectwa efektywności energetycznej ze wskazaniem możliwości zapoznania się z zebranym materiałem dowodowym oraz Złożenia ewentualnych uwag i wyjaśnień. /k. 101 akt adm./

Przedsiębiorstwo skorzystało z przysługującego mu prawa do zapoznania się z zebranym materiałem dowodowym w określonym w zawiadomieniu terminie 7 dni od dnia otrzymania zawiadomienia.

Pismem z dnia 28 stycznia 2020 r. Przedsiębiorstwo wniosło ponaglenie na podstawie art 37 § 1 pkt 1 ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego, w związku z bezczynnością organu administracji publicznej w sprawie niewydania świadectwa efektywności energetycznej. /k. 105-119 akt adm./

Następnie Prezes URE pismem z dnia 12 marca 2020 r. (znak: (...)) wezwał Przedsiębiorstwo m.in. do przesłania protokołów odbioru technicznego działań - wskazanych w audycie przesłanym przy piśmie z dnia 11 marca 2019 r. - zrealizowanych w poszczególnych częściach zakładu w wyniku wniosków i danych uzyskanych w związku z zainstalowaniem systemu „(...) ((...)) oraz do przesłania wskazanych w wezwaniu dokumentów oraz obliczeń potwierdzających uzyskanie deklarowanych efektów. /k. 123-124 akt adm./

W odpowiedzi na powyższe, Przedsiębiorstwo pismem z dnia 6 kwietnia 2020 r. oświadczyło, że złożony wniosek zawierał wszystkie elementy określone w art. 20 ustawy, w szczególności do wniosku został dołączony audyt efektywności energetycznej, który w ocenie Wnioskodawcy stanowi wystarczającą podstawę do wydania świadectwa efektywności energetycznej, a tym samym wnioskodawca wypełnił ciążący na nim obowiązek załączenia wymaganych dokumentów. /k. 125 i nast. akt adm./

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o dowody z dokumentów zgromadzone w toku postępowania sądowego i administracyjnego, których prawdziwość nie była przez strony niniejszego postępowania kwestionowana, jak również w ocenie Sądu nie budziły wątpliwości.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje.

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. z 2019 r. poz. 545, z późn. zm.) potwierdzeniem planowanej do zaoszczędzenia ilości energii finalnej wynikającej z przedsięwzięcia lub przedsięwzięć tego samego rodzaju służących poprawie efektywności energetycznej, o których mowa w art. 19 ust. 1, jest świadectwo efektywności energetycznej. Zgodnie z art. 20 ust. 4 pkt 2 lit. a wniosek o wydanie świadectwa efektywności energetycznej zawiera określenie przedsięwzięcia lub przedsięwzięć tego samego rodzaju służących poprawie efektywności energetycznej oraz miejsca ich lokalizacji. A zatem dla otrzymania świadectwa efektywności energetycznej kluczowy jest rodzaj przedsięwzięcia czy przedsięwzięć, które służyć mają poprawie efektywności energetycznej i w wyniku których dochodzi do zaoszczędzenia energii finalnej jaka ma zostać potwierdzona przedmiotowymi świadectwami efektywności energetycznej.

Ponadto, w myśl art. 19 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy, poprawie efektywności energetycznej służą następujące rodzaje przedsięwzięć: modernizacja lub wymiana urządzeń i instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych lub w procesach energetycznych lub telekomunikacyjnych lub informatycznych.

Stosownie zaś do treści art. 20 ust. 1 Ustawy świadectwo efektywności energetycznej jest potwierdzeniem planowanej do zaoszczędzenia ilości energii finalnej wynikającej z przedsięwzięcia lub przedsięwzięć tego samego rodzaju służących poprawie efektywności energetycznej, o których mowa w art. 19 ust. 1.

Natomiast jak uregulowano w art. 19 ust. 1 Ustawy poprawie efektywności energetycznej służą następujące rodzaje przedsięwzięć:

1)  izolacja instalacji przemysłowych;

2)  przebudowa lub remont budynku wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi;

3)  modernizacja lub wymiana:

a)  oświetlenia,

b)  urządzeń i instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych lub w procesach energetycznych lub telekomunikacyjnych lub informatycznych,

c)  lokalnych sieci ciepłowniczych i lokalnych źródeł ciepła w rozumieniu art. 2 pkt 6 i 7 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów,

d)  modernizacja lub wymiana urządzeń przeznaczonych do użytku domowego;

4)  odzyskiwanie energii, w tym odzyskiwanie energii w procesach przemysłowych;

5)  ograniczenie strat:

a)  związanych z poborem energii biernej,

b)  sieciowych związanych z przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej lub gazu ziemnego,

c)  na transformacji,

d)  w sieciach ciepłowniczych,

e)  związanych z systemami zasilania urządzeń telekomunikacyjnych lub informatycznych;

6)  stosowanie do ogrzewania lub chłodzenia obiektów, energii wytwarzanej w instalacjach odnawialnego źródła energii, ciepła użytkowego w wysokosprawnej kogeneracji w rozumieniu ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne lub ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych.

Z kolei szczegółowy wykaz przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej ogłasza minister właściwy do spraw energii (art. 19 ust. 2 Ustawy). Szczegółowy wykaz przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej ogłoszony został w Obwieszczeniu Ministra Energii z dnia 23 listopada 2016 r. (M.P. z 2016 r. poz. 1184).

Wskazać należy, że w powołanym art. 19 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy ustawodawca przesądził, że wsparciu w postaci świadectw efektywności energetycznej służą określone rodzaje przedsięwzięć polegające na modernizacji lub wymianie urządzeń i instalacji wykorzystywanych w procesach wskazanych w tym przepisie.

Obwieszczenie w pkt. 3 ppkt. 2 lit. e dotyczącym modernizacji lub wymiany urządzeń i instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych lub w procesach energetycznych lub telekomunikacyjnych lub informatycznych wskazuję, że pod pojęciem modernizacji urządzeń i instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych, za które można uzyskać świadectwa efektywności energetycznej należy rozumieć również przedsięwzięcia polegające na stosowaniu - w ramach wdrażania systemów zarządzania energią - systemów pomiarowych, monitorujących i sterujących procesami energetycznymi i przemysłowymi. Tym samym z brzmienia wskazanego przepisu wynika, iż „ stosowanie systemów pomiarowych i monitorujących procesami energetycznymi oraz przemysłowymi", będących przedmiotem złożonego wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej, jest jedynie częścią całego systemu działań zmierzających do uzyskania oszczędności energii w ramach wprowadzonego systemu zarządzania energią. Systemy zarządzania energią są narzędziami wspierającymi proces racjonalizacji zużycia energii. Mogą mieć one charakter znormalizowany, mogą być oparte o normę ISO 50001 lub też mogą mieć charakter indywidualny.

W myśl art. 19 ust. 1 pkt 3 b i pkt 4 ustawy, poprawie efektywności energetycznej służą następujące rodzaje przedsięwzięć: modernizacja lub wymiana urządzeń i instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych lub w procesach energetycznych lub telekomunikacyjnych lub informatycznych, a także odzyskiwanie energii, w tym odzyskiwanie energii w procesach przemysłowych.

Powód posiada koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na wytwarzaniu ciepła. Zgodnie z art. 3 pkt 7 ustawy - Prawo energetyczne (Dz.U. z 2019 r., poz. 755, ze zm.) procesy energetyczne są to techniczne procesy w zakresie wytwarzania, przetwarzania, przesyłania, magazynowania, dystrybucji paliw lub energii. Zatem procesy przemysłowe obejmują swoim zakresem wytwarzanie towarów przy użyciu urządzeń mechanicznych, z wyłączeniem ww. procesów energetycznych. A zatem prowadzenie działalności polegającej na wytwarzaniu ciepła nie charakteryzuje się cechami pozwalającymi na uznanie, iż jest to proces przemysłowy. Ustawodawca wyraźnie rozgraniczył oba procesy w ustawie o efektywności energetycznej i wydanym na jej podstawie Obwieszczeniu. Dlatego, wobec braku prawnej definicji procesów przemysłowych, kierując się potocznym rozumieniem tego zwrotu, należy je określić jako procesy związane z wytwarzaniem produktów o charakterze rzeczowym na masową skalę i przy wykorzystaniu urządzeń mechanicznych. Ciepła nie można zatem uznać, za wytwór procesu przemysłowego w świetle ustawy i obwieszczenia skoro jest wytworem oddzielnie kwalifikowanego procesu energetycznego. Do otrzymania wsparcia nie wystarcza, że powód zrealizował przedsięwzięcie polegające na modernizacji urządzenia wykorzystywanego w procesie energetycznym skoro zarówno w ustawie, jak i Obwieszczeniu jest mowa o modernizacji urządzeń wykorzystywanych w procesach przemysłowych lub w procesach energetycznych, ponieważ w pkt 3 ppkt 2 lit. a Obwieszczenia dokonano konkretyzacji, iż w przypadku modernizacji urządzeń energetycznych chodzi o urządzenia energetyczne związane z procesami przemysłowymi, a nie działające w procesie energetycznym. Skutkuje to tym, iż modernizacja dokonana przez powoda nie kwalifikuje się do kategorii przedsięwzięć z pkt 3 ppkt 2 lit. b Obwieszczenia służących poprawie efektywności energetycznej, prowadzących do oszczędności energii finalnej, która może zostać potwierdzona za pomocą świadectwa efektywności energetycznej.

Stwierdzić należy, że Powód w treści zażalenia wskazał, że: ,,system zarządzania energią (...) ((...)) miał obejmować:

a)  nowy układ pomiarowo - rozliczeniowy dla parametrów mechanicznych, zainstalowany przede wszystkim w kotłownia także dla parametrów elektrycznych na terenie całego zakładu, a także

b)  istniejący system pomiarowy parametrów mechanicznych i elektrycznych, zintegrowany z systemem D. - (...),” (str. 7 zażalenia pkt 12).

Także w treści wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej powód określił, że ww. przedsięwzięcie dotyczyło: ,,Stosowania systemów pomiarowych, monitorujących i sterujących procesami przemysłowymi - Instalacja systemu ”C3” służącego do monitorowania i zarządzania energią w Zakładach (...) S.A.".

Stwierdzić należy, że z treści audytu efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 23 ust. 1 ustawy, sporządzonego po zrealizowaniu przedsięwzięcia wynika, że samo zainstalowanie układu pomiarowo - rozliczeniowego nie generuje oszczędności wskazanych we wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej. Podkreślenia wymaga, że powód opisywał w treści wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej, że przedsięwzięcie polega wyłącznie na instalacji systemu ((...)). W treści samego audytu efektywności energetycznej dołączonego do wniosku zostały wskazane następujące efekty jego zainstalowania. ,,System (...) monitoruje zużycie energii (w kWh) zużywanej przez urządzenia elektrycznej a także stan tych urządzeń. Można dzięki temu wykryć kawitację pomp , cykliczne tętnienia i wyścigi w systemie chłodzenia, niską wartość współczynnika mocy (cos 0) oraz przecieki. Platforma (...) korzysta z rzeczywistych danych w celu dynamicznej regulacji urządzeń i sterowania procesami technologicznymi tak, by osiągnąć optymalny tryb pracy. Analiza danych produkcyjnych i środowiskowych pozwala zminimalizować skokowe wzrosty obciążenia układu grzewczego i chłodniczego przez przesuwanie i buforowanie obciążeń jednocześnie ze zmianą warunków pracy. " (tabela - k. 18 akt adm.).

Z kolei audyt efektywności energetycznej sporządzony po zrealizowaniu przedsięwzięcia opisywał odrębne działania pozwalające na uzyskanie deklarowanych oszczędności, wykraczające poza opis przedsięwzięcia wskazany we wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej. W audycie tym powód wskazał, że przeprowadzone zostały następujące działania:

1)  rafineria - odzysk ciepła z wody procesowej (chłodzenie olejów) i wykorzystanie go do podgrzania kondensatu do kotłowni.

2)  tłocznia - odzysk ciepła z tłoczonego oleju,

3)  tłocznia - zmniejszenie zużycia ciepła w wyniku obniżenia temperatury odparowania heksanu,

4)  tłocznia - monitorowanie temperatury w tosterze,

5)  monitorowanie i sterowanie sekwencyjne sprężarkami niskiego ciśnienia.

Pozwany wskazał w zaskarżonym postanowieniu audyt ten nie odnosił się do elementów składających się na wprowadzony system, który stanowił przedmiot wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej. Nie zostało w nim wskazane gdzie, ile i jakie urządzenia, w ramach systemu, o którym mowa była we wniosku, zostały zainstalowane (str. 6 postanowienia).

Wbrew twierdzeniom powoda ustawodawca nie przyznał samej tylko realizacji systemów pomiarowych i monitorujących przymiotu odrębnego przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej.

W załączniku do obwieszczenia Ministra Energii z dnia 23 listopada 2016 r. w sprawie szczegółowego wykazu przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej (M.P. z 2016 r. poz. 1184, obowiązującego na chwilę wydania zaskarżonego postanowienia) w pkt 3 ppkt 2 lit. e dotyczącym modernizacji lub wymiany urządzeń lub instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych, energetycznych, telekomunikacyjnych lub informatycznych wskazano, że pod pojęciem modernizacji urządzeń i instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych, za które można uzyskać świadectwa efektywności energetycznej należy rozumieć również: „stosowanie systemów pomiarowych, monitorujących i sterujących procesami energetycznymi i przemysłowymi w ramach wdrażania systemów zarządzania energią". Przy czym w przypadku działania opisanego w audycie sporządzonym po zrealizowaniu przedsięwzięcia wskazanego w niniejszym piśmie na str. 5 pkt 1, uzyskanie oszczędności wymagało przeprowadzenia dodatkowej inwestycji w postaci zainstalowania płytowego wymiennika ciepła. Natomiast w odniesieniu do działań, o których mowa w pkt 2-5 na str. 5 pisma, ewentualne uzyskanie oszczędności wymagałoby dodatkowych działań osób obsługujących instalacje wymienione w audycie efektywności energetycznej. Powód natomiast nie wskazał w złożonym audycie żadnych informacji potwierdzających, iż w jego zakładzie wdrożono „system zarządzania energią” obejmujący działania wymienione w audycie sporządzonym po zrealizowaniu przedsięwzięcia, o których mowa w pkt 2-5 na str. 5 niniejszego pisma, pozwalający na uzyskanie deklarowanych oszczędności. Z treści audytu efektywności energetycznej wynika, iż samo zainstalowanie systemu pomiarowego „(...)” nie generuje żadnych oszczędności (w odróżnieniu do wspomnianych w treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia systemów sterujących pracujących z wykorzystaniem algorytmów sztucznej inteligencji). Powód zatem w sposób bezpodstawny wskazuje w zażaleniu, iż Prezes URE wydając zaskarżone postanowienie uznał, iż „w celu zakwalifikowania się do wsparcia zainstalowany system musi być jednocześnie systemem pomiarowym, monitorującym oraz sterującym. Powód pomija w swoich wywodach okoliczność, iż zwrot „w ramach wdrażania systemów zarządzana energią” dotyczy wszystkich elementów wymienionych w pkt 3 ppkt 2 lit. e załącznika do obwieszczenia, tj. systemów pomiarowych, monitorujących i sterujących procesami przemysłowymi.

Z brzmienia wskazanego wyżej przepisu wynika, iż „stosowanie systemów pomiarowych i monitorujących procesami energetycznymi oraz przemysłowymi ", będących przedmiotem złożonego wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej, jest jedynie częścią całego systemu działań zmierzających do uzyskania oszczędności energii w ramach wprowadzonego systemu zarządzania energią. Natomiast zainstalowany przez powoda system pomiarowy nie spełnia wymogów pozwalających na uznanie go za „system zarządzania energią", ponieważ w jego skład wchodzą jedynie urządzenia pomiarowe, które same w sobie nie generują żadnych oszczędności. Powód sam w treści zażalenia twierdzi, iż wskazane w treści złożonego wniosku przedsięwzięcie polega jedynie na zainstalowaniu systemu pomiarowego. Przedstawione w audycie sporządzonym po zrealizowaniu przedsięwzięcia działania nie stanowią elementu składowego obejmującego zgłoszone przedsięwzięcie. Z kolei bez objęcia oceną wskazanych działań, system pomiarowy zainstalowany przez powoda nie generuje żadnych oszczędności.

Należy wskazać, że dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE (Dz. Urz. UE L 315 z 14.11.2012, str. 1, z późn. zm) wart. 2 pkt 11 definiuje „system zarządzania energią” jako zbiór wzajemnie powiązanych lub wzajemnie oddziałujących elementów planu, który wyznacza cel w zakresie efektywności energetycznej oraz określa strategię osiągnięcia tego celu. Systemy zarządzania energią są narzędziami wspierającymi proces racjonalizacji zużycia energii. Mogą mieć one charakter znormalizowany, mogą być oparte o normę ISO 50001 lub też mogą mieć charakter indywidualny.

W konsekwencji, Powód nie przedstawił żadnych dowodów potwierdzających wdrożenie w swoim zakładzie „systemu zarządzania energią". Zainstalowanie kompleksowego systemu pomiarowego urządzeń funkcjonujących w zakładzie należącym do powoda nie spełnia bowiem kryteriów pozwalających na uznanie go za „system zarządzania energią". W toku postępowania przedsiębiorca nie wykazał również, iż podjęto kroki organizacyjne zmierzające do stałej kontroli i utrzymania deklarowanych efektów wymienionych w audycie efektywności energetycznej. W ocenie Prezesa URE, zaproponowane w audycie efektywności energetycznej z lutego 2019 r. (k. 52 i n. akt adm.) działania stanowiły jedynie wynik przeprowadzonego przez firmę (...) Ltd monitoringu zużycia energii oraz przeprowadzonych prac instalacyjnych, ponieważ w dniu 5 kwietnia 2017 r. podpisała ona „umowę o świadczenie usług energetycznych" (k. 132 -143 akt adm.) z przedsiębiorcą, w ramach której przeprowadziła m.in. analizę zużycia energii oraz przedstawiła zalecane usprawnienia i zmiany w sposobie eksploatacji i konserwacji urządzeń.

W odniesieniu natomiast do zarzutu naruszenia art. 22 ust. 1 ustawy podkreślenia wymaga, iż w myśl tego przepisu do wydawania świadectw efektywności energetycznej stosuje się odpowiednio przepisy k.p.a. o wydawaniu zaświadczeń. Treść przepisu wyraźnie zatem wskazuje, że regulacje dotyczące wydawania zaświadczeń stosuje się do świadectw efektywności energetycznej w sposób odpowiedni do charakteru instytucji prawnej, do której mają zastosowanie oraz z uwzględnieniem przepisów szczególnych zawartych w ustawie o efektywności energetycznej. Z kolei w myśl art. 218 § 2 k.p.a. organ administracji publicznej, przed wydaniem zaświadczenia, może przeprowadzić w koniecznym zakresie postępowanie wyjaśniające.

Dołączany do wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej audyt efektywności energetycznej powinien zawierać niezbędne informacje (wskazane zarówno w przepisach ustawy, jak i przepisach wykonawczych], potwierdzające spełnienie ustawowych warunków uprawniających do wydania przez Prezesa URE świadectwa efektywności energetycznej. Zaświadczenie stanowi urzędowe potwierdzenie określonych faktów lub stanu prawnego, będąc przejawem wiedzy organu co do określonych okoliczności. Jednocześnie konstrukcja zapisanego w ustawie o efektywności energetycznej systemu wsparcia nadaje przedsiębiorcy, który otrzymał świadectwo, możliwość spieniężenia na (...) S.A. praw majątkowych, wynikających z wydanego przez Prezesa URE świadectwa. Zatem Prezes URE jako organ odpowiedzialny zgodnie z ustawą za proces wydawania świadectw efektywności energetycznej wydaje je w przypadku braku jakichkolwiek wątpliwości co do zgodności danych i informacji przedstawionych przez Przedsiębiorcę we wniosku z obowiązującymi przepisami, dając tym samym rękojmię rozstrzygnięcia sprawy zgodnie z przepisami prawa. W ramach prowadzonego postępowania o wydanie świadectwa efektywności energetyczne Prezes URE uprawniony jest do interpretacji przepisów ustawy o efektywności energetycznej oraz obwieszczenia w zakresie uznania, czy przedsięwzięcie zgłoszone we wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej spełnia przesłanki pozwalające na uznanie go za przedsięwzięcie służące poprawie efektywności energetycznej. Zaznaczyć przy tym należy, że dokonana przez pozwanego analiza przedłożonych przez powoda audytów energetycznych dotyczyła kwestii prawnych, a nie wymagań technicznych które należałoby badać dopiero na etapie weryfikacji uzyskanych oszczędności.

W ocenie Sądu pozwany zasadnie wskazał na braki spełniania przez przedłożony audyt efektywności energetycznej wymagań zawartych w przepisach prawa. Zastrzeżenia Prezesa URE nie dotyczą bowiem kwestii technicznych oraz poprawności obliczeń lecz braku wymaganych przepisami prawa elementów audytu. Podkreślić przy tym należy, iż w myśl § 3 pkt 3 lit a i b rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu sporządzania audytu efektywności energetycznej, wzoru karty audytu efektywności energetycznej oraz metod obliczania oszczędności energii (obowiązującego w momencie złożenia wniosku - zwanego dalej: „rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 10 sierpnia 2012 r." - Dz. U. z 2012 r. poz. 962), audyt sporządzany przed zrealizowaniem przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej w zakresie opisu możliwych rodzajów i wariantów realizacji przedsięwzięcia, obejmuje w szczególności przyjęte założenia i źródła danych zastosowanych do obliczeń oszczędności energii oraz sposób wykonania analiz danych, metod obliczeniowych i zastosowanych modeli matematycznych oraz szczegółowy opis wzorów, wskaźników i współczynników użytych w tych obliczeniach.

Ponadto w myśl § 2 ust. 1 pkt 1 lit. b rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 13 października 2017 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu sporządzania audytu efektywności energetycznej oraz metod obliczania oszczędności energii [Dz. U. poz. 1912) audyt w zakresie oceny stanu technicznego oraz analizy zużycia energii obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji obejmuje w szczególności wyniki pomiarów wielkości fizycznych i parametrów pracy tego obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji, z uwzględnieniem:

-

czynników wpływających na zużycie przez nie energii,

-

charakterystyki sprzętu służącego do wykonywania pomiarów, wraz z dokumentacji tych pomiarów oraz określeniem okresów, w których pomiary te wykonano.

W tym kontekście dołączony do wniosku audyt efektywności energetycznej z dnia 11 maja 2017 r. w zakresie oszacowania planowanej do zaoszczędzenia energii zawierał jedynie dane dotyczące ogólnego średniorocznego zapotrzebowania na energię: ciepła, energii elektrycznej oraz energii chemicznej paliwa w całych Zakładach (...) w K. (k. 12 i 16 akt adm.). Dla porównania audyt dołączony do zawiadomienia o zakończeniu przedsięwzięcia zawierał obliczenia dotyczące zużycia energii przez poszczególne urządzenia wymienione powyżej na str. 5 w pkt 1- 5.

Biorąc więc pod uwagę twierdzenia powoda, iż „na etapie wydawania świadectwa efektywności energetycznej Prezes URE nie jest uprawniony do badania audytu porealizacyjnego " (str. 13 pkt 29 zażalenia) należy podkreślić, że audyt dołączony do wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej nie zawierał żadnych danych potwierdzających możliwość uzyskania jakichkolwiek oszczędności w wyniku zainstalowania systemu pomiarowego „(...)”. Przedstawione w audycie efektywności energetycznej dołączonym do wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej „obliczenia” nie wykazywały możliwości uzyskania jakichkolwiek oszczędności w wyniku zainstalowania systemu pomiarowego „(...)”. W myśl art. 26 ust. 1 ustawy o efektywności energetycznej stanowi, iż Prezes URE dokonuje wyrywkowej weryfikacji audytu efektywności energetycznej. Sprawdzenie poprawności i kompletności sporządzonego audytu stanowi niezbędny element weryfikacji oszczędności osiągniętych w wyniku realizacji przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej, zgodnie z procedurą określoną w rozporządzeniu Ministra Energii z dnia 5 października 2017 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu sporządzania audytu efektywności energetycznej oraz metod obliczania oszczędności energii. Nie oznacza to jednakże, iż już na etapie wydawania świadectwa efektywności energetycznej Prezes URE nie może domagać się od wnioskodawcy, aby dokumenty dołączone do wniosku spełniały podstawowe wymagania określone w przepisach prawa.

Ponadto drugi audyt efektywności energetycznej złożony wraz z zawiadomieniem o zakończeniu realizacji przedsięwzięcia, zawierał kompletnie odmienną metodę obliczeń oszczędności energii, która opierała się na pomiarach oraz oszacowaniu zapotrzebowania energii w urządzeniach wymienionych w tym audycie. Jednocześnie dokument ten dokonywał porównania zużycia energii w wybranych, krótkich okresach nie wskazujących na trwałość wprowadzonych zmian organizacyjnych w sterowaniu urządzeniami wymienionymi w audycie efektywności energetycznej, wykraczających poza realizację umowy zawartej z firmą (...) Ltd. Audyt ten nie odnosił się do elementów składających się na wprowadzony system, który stanowił przedmiot wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej. Nie zostało w nim wskazane gdzie, ile i jakie urządzenia, w ramach systemu, o którym mowa była we wniosku o wydanie świadectwa efektywności energetycznej zostały zainstalowane.

W konsekwencji, audyt efektywności energetycznej sporządzony po realizacji przedsięwzięcia, o którym mowa w art. 23 ust. 1 ustawy, zawierał kompletnie odmienną metodę obliczeń oszczędności energii, która opierała się na pomiarach oraz oszacowaniu zapotrzebowania energii w urządzeniach wymienionych w tym audycie. Ponadto, dokument ten dokonywał porównania zużycia energii w wybranych, krótkich okresach nie wskazujących na trwałość wprowadzonych zmian organizacyjnych w sterowaniu urządzeniami wymienionymi w audycie efektywności energetycznej, wykraczających poza realizację umowy zawartej z firmą (...) Ltd.

Zgodnie z art. 2 pkt 12 ustawy, przedsięwzięcie służące poprawie efektywności energetycznej to działanie polegające na wprowadzeniu zmian lub usprawnień w obiekcie, w urządzeniu technicznym lub w instalacji, w wyniku których uzyskuje się oszczędność energii.

Stosownie do art. 2 pkt 10 ustawy, oszczędność energii to ilość energii stanowiąca różnicę między energią potencjalnie zużytą przez obiekt, urządzenie techniczne lub instalację w danym okresie , przed zrealizowaniem jednego lub kilku przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej, a energią zużytą przez ten obiekt, urządzenie techniczne lub instalację w takim samym okresie, po zrealizowaniu tych przedsięwzię ć i po uwzględnieniu znormalizowanych warunków zewnętrznych wpływających na zużycie energii.

W rozporządzeniu Ministra Energii z 5 października 2017 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu sporządzania audytu efektywności energetycznej oraz metod obliczania oszczędności (Dz.U z 2017 r. poz. 1912) określono, w jaki sposób powinien zostać sporządzony audyt przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej. Audyt dołączony do wniosku nie spełnia wymogów tego rozporządzenia. Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia sporządzając audyt dotyczący przedsięwzięcia w zakresie modernizacji lub wymiany urządzeń i instalacji oraz odzysku energii w procesach przemysłowych lub energetycznych wykonuje się analizę strat energii w procesie w postaci bilansu przepływów energii i strumienia energii możliwego do odzyskanie ze wskazaniem możliwych do zastosowania rozwiązań technologicznych. (§ 5 ust. 2 pkt 6 rozporządzenia).

Ponadto audyt sporządza się w sposób bilansowy. Audyt ten obejmuje wykonanie bilansu energetycznego obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji, którego dotyczy przedsięwzięcie służące poprawie efektywności energetycznej. (§ 4 ust. 1 rozporządzenia).

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd zważył, że zrealizowane przez powoda przedsięwzięcia nie spełniają wymogów pozwalających na zakwalifikowanie ich do przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej, zwłaszcza do przedsięwzięć z art. 19 ust. 1 pkt 6 Ustawy, jak też nie stanowią przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej w rozumieniu art. 2 pkt 12, ponieważ nie generują oszczędności w rozumieniu art. 2 pkt 10 Ustawy. Zarzuty powoda oparte na wymienionych przepisach prawa materialnego okazały się zatem bezpodstawne.

Z tych względów, na podstawie art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c. w zw. z art. 479 ⁵⁵ k.p.c., Sąd oddalił zażalenie jako niezasadne.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na oddalenie zażalenia, powoda należało uznać za stronę, która przegrała proces i zasądzić od niego na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu. Na powyższe koszty składa się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 720,00 zł ustalone w oparciu § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 265).

SSO Bogdan Gierzyński