Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 kwietnia 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w R. odmówił przyznania ubezpieczonemu Z. C. prawa do kolejnej emerytury górniczej na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż nabył już prawo do emerytury górniczej na podstawie art. 50e tej ustawy.

W odwołaniu od tej decyzji ubezpieczony domagał się przyznania prawa do emerytury górniczej i ponownego ustalenia wysokości świadczenia, tj. przeliczenia tzw. części socjalnej
z nową kwotą bazową, gdyż po nabyciu prawa do wcześniejszej emerytury górniczej pracował przez okres co najmniej 30 miesięcy.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podnosząc okoliczności wskazane
w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 2 września 2021 r., sygn. akt IV U 400/21 Sąd Okręgowy w Rybniku zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał Z. C. prawo do górniczej emerytury poczynając od 1 marca 2020 r.

Na podstawie akt rentowych ustalił Sąd, że ubezpieczony ur. (...) jest uprawniony od 31 marca 2009 r. do górniczej emerytury bez względu na wiek przyznanej mu decyzją z dnia 10 kwietnia 2009 r. na podstawie art.50e ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Do ustalenia wysokości emerytury organ rentowy uwzględnił 29 lat i 10 miesięcy okresów składkowych oraz 1 rok i 10 miesięcy okresów nieskładkowych. Przy ustalaniu stażu pracy górniczej zastosowano przelicznik 1,5 wobec 283 miesięcy pracy górniczej. Po nabyciu prawa do świadczenia odwołujący się pozostawał
w zatrudnieniu przez okres co najmniej 30 miesięcy.

W dniu 12 kwietnia 2020 r. ubezpieczony, po ukończeniu 50 roku życia, złożył nowy wniosek
o przyznanie prawa do górniczej emerytury, który został załatwiony odmownie zaskarżoną decyzją.Przechodząc do rozważań prawnych Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 53 ust. 3
i ust. 4, art. 21 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 oraz art. 50a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i stwierdził, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie. Wskazał Sąd, że przedmiotem postępowania było prawo odwołującego się do kolejnej emerytury górniczej z zastosowaniem nowej kwoty bazowej do części socjalnej świadczenia (24%kwoty bazowej). Za bezsporne uznał Sąd, iż ubezpieczony po przyznaniu prawa do emerytury w dniu 31 marca 2009 r. pracował i z tego tytułu podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu oraz że spełnia warunki do przyznania prawa do emerytury górniczej z art. 50a ust. 2.

Sąd I instancji podał, iż nie podziela stanowiska organu rentowego, że prawo do emerytury górniczej można nabyć tylko raz bez względu na podstawę prawną emerytury.

Wskazał Sąd, że zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej świadczenia na warunkach
i w wysokości określonych w ustawie przysługują ubezpieczonym w przypadku spełnienia warunków do nabycia prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego
i rentowych FUS. Także art. 95 ust. 1 przewiduje możliwość zbiegu prawa do kilku świadczeń,
a w art.21 ust.2 pkt 1 przewidziano możliwość przechodzenia z emerytury na emeryturę.

Podniósł nadto Sąd, że dokonując wykładni systemowej należy zwrócić uwagę, iż Rozdział 3a ustawy emerytalnej nosi tytuł „Emerytury górnicze”, a nie jak poprzednie rozdziały „Emerytura…”. Zdaniem Sądu ustawodawca nie przewidział zatem jednego rodzaju emerytury górniczej, ale kilka – tzw. wcześniejszą z art. 50e i emeryturę w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego przewidzianego dla górników w art. 50a.

W ocenie Sądu ubezpieczony ma prawo do nabycia prawa do kolejnej emerytury górniczej na podstawie art. 50a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, gdyż przepis ten określa odrębne przesłanki nabycia prawa do emerytury od określonych w art. 50e, m.in. w zakresie wieku, przystąpienia do OFE, wymiaru czasu pracy okresów pracy górniczej, zaliczania okresów niezdolności do pracy z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej do okresów pracy górniczej.

W tej kwestii Sąd Okręgowy odwołał się do wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia
5 marca 2013 r. sygn. III AUa 117/12 oraz do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2014 r., sygn. I UK 169/14 (LEX nr 1642866). Sąd I instancji wskazał, że Z. C. posiada wymagany w art. 50a ust. 2 okres pracy górniczej (tj. co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej), osiągnął wiek 50 lat. Spełnia tym samym – w ocenie Sądu – przesłanki z art. 50a ust. 2 ustawy emerytalnej. Przysługuje mu zatem prawo do przyznania nowego świadczenia, którego wysokość może być ustalona na nowo w sposób określony w art. 53 ust. 4 w związku z ust. 3 tej ustawy.

W konsekwencji Sąd Okręgowy w Rybniku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję orzekając jak w sentencji wyroku.

Powyższy wyrok zaskarżył organ rentowy zarzucając naruszenie prawa materialnego – art.50a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez błędną wykładnię oraz bezzasadne zastosowanie w sytuacji, gdy odwołujący się miał już ustalone prawo do emerytury górniczej.

W oparciu o powyższy zarzut wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania
w całości, względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Zdaniem skarżącego prawo do emerytury górniczej można uzyskać tylko raz. Ubezpieczony uzyskał je na podstawie decyzji z 10 kwietnia 2009 r.

Organ rentowy stwierdził, że w przypadku osób mających ustalone prawo do emerytury górniczej:

-

na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem wejścia w życie ustawy emerytalnej, albo

-

na warunkach określonych w art.34 lub art.48 ustawy emerytalnej w związku z art.49 tej ustawy, albo

-

na warunkach określonych w art.50a lub art.50e ustawy emerytalnej,

nie ma możliwości ponownego ustalenia prawa do tak przyznanej emerytury na podstawie – odpowiednio art. 50a lub art. 50e.

Przeciwne stanowisko Sądu I instancji nie znajduje oparcia w ustawie.

W szczególności nie zasługuje na aprobatę stanowisko, że emerytura górnicza przyznana
w oparciu o art. 50e ustawy emerytalnej jest świadczeniem innym rodzajowo niż emerytura górnicza ustalona w oparciu o art.50a ustawy emerytalnej.

Zdaniem ZUS jest to tożsame świadczenie (na co zresztą wyraźnie wskazuje nazwa świadczenia: emerytura górnicza ) tyle, że uzyskane w oparciu o inną podstawą prawną i inne przesłanki.

Skarżący odwołał się nadto do stanowiska wyrażonego w komentarzu do art. 50a ustawy emerytalnej przez prof. Inettę Jędrasik-Jankowską (SIP LEX).

Jest ono podobne do stanowiska prezentowanego przez organ rentowy.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

apelacja nie jest zasadna.

Wskazać na wstępie należy, że strony nie wniosły (w apelacji, bądź w odpowiedzi na apelację)
o przeprowadzenie rozprawy, a postępowanie przeprowadzone przez Sąd Okręgowy
w Katowicach i zarzuty podniesione w apelacji pozwalały na przyjęcie, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Stąd też Sąd II instancji skierował sprawę na posiedzenie niejawne (art. 374 kpc).

Spór w rozstrzyganej sprawie w istocie sprowadzał się do oceny, czy ubezpieczony Z. C. pobierający górniczą emeryturę przyznaną na podstawie art. 50e ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 291) może uzyskać prawo do takiej emerytury w oparciu o art. 50a.

Zgodnie z art. 50e ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. prawo do tej emerytury, bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, przysługuje pracownikom, którzy pracę górniczą wykonywali pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres wynoszący co najmniej 25 lat.

Z kolei art. 50a ust. 1 tej ustawy stanowi, że prawo do górniczej emerytury przysługuje pracownikowi, który ukończył 55 lat życia, ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie
z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym
co najmniej 10 lat samej pracy górniczej określonej w art.50c ust.1. Stosownie natomiast do
ust. 2 omawianego artykułu wiek emerytalny dla pracowników posiadających co najmniej
20 lat pracy górniczej i równorzędnej (kobiety) lub 25 lat takiej pracy (mężczyźni), w tym
co najmniej 15 lat pracy górniczej – wynosi 50 lat.

Okoliczności faktyczne rozstrzyganej sprawy były bezsporne i zostały prawidłowo wskazane przez Sąd Okręgowy w Rybniku. Zbędnym jest więc ich ponowne przytaczanie w tym miejscu.

Wskazać jedynie należy, że Z. C. ur. (...), w dacie złożenia
wniosku o górniczą emeryturę spełniał wszystkie warunki do przyznania tego świadczenia określone w art. 50a ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.

Sąd Okręgowy w Rybniku prawidłowo zinterpretował wskazane na wstępie przepisy i uznał,
że brak jest przeszkód prawnych do przejścia na górniczą emeryturę określoną w art. 50a przez świadczeniobiorcę, który pobierał już emeryturę przyznaną na podstawie art. 50e.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela ocenę dokonaną przez Sąd I instancji.

Zauważyć na wstępie należy, że w utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje
się, iż na emeryturę można przechodzić kilka razy (por. np. uchwałę z dnia 4 lipca 2013 r., sygn. II UZP 4/13, OSNP z 2013, nr 21-2, poz. 257 oraz wyrok z dnia 19 marca 2014 r., sygn.
I UK 345/13, LEX nr 1455228). Powyższy pogląd został wprawdzie wyrażony przy dokonywaniu wykładni art. 55 w związku z art. 25 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.,
tym nie mniej ogólna zasada dotycząca możliwości kilkakrotnego uzyskania prawa do
emerytury znajduje zastosowanie również w rozstrzyganej sprawie.

Trafnie wskazał Sąd Okręgowy w Rybniku, że emerytury określone w art. 50e i art. 50a nie są takimi samymi świadczeniami. Inne bowiem są warunki do ich uzyskania.

W pierwszym wypadku, o przyznaniu prawa do górniczej emerytury decyduje wyłącznie okres (25 lat) wykonywania kwalifikowanej pracy górniczej (pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy). Posiadanie określonego wieku nie ma w tym wypadku żadnego znaczenia.

Z kolei do nabycia prawa do górniczej emerytury na podstawie art. 50a konieczne jest – obok posiadania pracy górniczej (wraz z pracą równorzędną) w odpowiednim wymiarze – uzyskanie stosownego wieku emerytalnego (55 lub 50 lat).

Różne są zatem warunki do nabycia prawa do emerytur górniczych w oparciu o oba przepisy.

Tę odrębność obu świadczeń dostrzegł sam ustawodawca, który Rozdział 3a Działu II ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. zatytułował: Emerytury górnicze.

Podobnie art. 51 ust. 1 – dotyczący wysokości emerytur – stanowi, że „przy ustalaniu
wysokości górniczych emerytur, o których mowa w art. 50a lub art. 50e…”.

Przedstawione okoliczności w pełni pozwalają zatem na przyjęcie, że Z. C. pobierający górniczą emeryturę przyznaną na podstawie art. 50e, może – po uzyskaniu odpowiedniego wieku emerytalnego – uzyskać prawo do górniczej emerytury określonej
w art. 50a.

Mając powyższe względy na uwadze, skoro apelacja okazała się bezzasadna, Sąd II instancji na mocy art. 385 kpc oddalił ją.

/-/ SSA Wojciech Bzibziak