Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:

na rozprawie, po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2015 r.

sprawy z powództwa (...) spółki akcyjnej z siedzibą w (...)

przeciwko J. D. (1) i J. D. (2)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 18 kwietnia 2014 r., sygn. akt I C 29/12

1.  oddala apelację;

2.  przyznaje radcy prawnemu S. J. od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Zielonej Górze) kwotę 6.642 zł tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu w postępowaniu apelacyjnym;

3.  Nie obciąża pozwanych obowiązkiem zwrotu powodowi kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Małgorzata Gulczyńska Piotr Górecki Elżbieta Fijałkowska

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. z siedzibą w (...)wystąpił z powództwem przeciwko pozwanym J. D. (2) i J. D. (1) domagając się zasądzenia od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwoty 441.478,30 zł. tytułem poniesionej straty wraz z należnymi odsetkami , nadto zasądzenia od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwoty 790.048,40 zł. tytułem utraconych korzyści wraz z należnymi odsetkami. Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów procesu , w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem zaocznym z dnia 31 października 2007 r. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze uwzględnił powództwo w całości. Pozwani wnieśli sprzeciw od tego orzeczenia domagając się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powoda na ich rzecz kosztów procesu. Pozwani zgłosili także zarzut potrącenia wierzytelności powoda dochodzonej w niniejszej sprawie z wierzytelnością pozwanych z tytułu braku zapłaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości pozwanych oraz braku zapłaty czynszu najmu
w łącznej kwocie 4.032.000 zł.

Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2014 r. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze uchylił wyrok zaoczny z dnia 31 października 2007 r. i zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 725.465,16 zł. z ustawowymi odsetkami od 9 lutego 2007 r. w pozostałej części powództwo oddalił i orzekł o kosztach postępowania.

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski.

W dniu 29 sierpnia 2003 r. powód rozwiązał z pozwanym J. D. (2) prowadzącym działalność gospodarczą o nazwie (...) J. D. (2) umowę agencyjną z dnia 1 lipca 2002 r. Przyczyną rozwiązania umowy było nieodprowadzenie utargów przez J. D. (2) w wysokości 119.758,49 zł. Powód złożył oświadczenie o zastosowaniu zabezpieczenia w postaci warunkowej umowy najmu dotyczącej hurtowni przy ul. (...) w Ż.. W związku z aneksem z dnia 14 listopada 2002 r. do umowy agencyjnej z dnia 1 lutego 2002 r. powód od dnia 29 sierpnia 2003 r. stał się najemcą wymienionego obiektu i prowadził w nim działalność gospodarczą w postaci hurtowej sprzedaży artykułów spożywczych, alkoholi i chemii gospodarczej. Przedmiotem najmu była działka gruntu nr (...) zabudowana obiektami magazynowymi wraz z urządzeniami towarzyszącymi, zaś użytkownikiem wieczystym powyższej nieruchomości był wynajmujący J. D. (2). Na podstawie umowy najmu wynajmujący oddał najemcy w najem budynek magazynowy o powierzchni ok. 1400 m ² wraz z prawem korzystania z placu parkingowego i wewnętrznych dróg dojazdowych, zaś wynajmujący miał umożliwić dostęp do przedmiotu niniejszej umowy o każdej porze. Umowę zawarto na okres 10 lat. W §4 umowy wskazano, że najemca będzie płacił wynajmującemu czynsz najmu w wysokości 5 zł netto za m ² budynku magazynowego miesięcznie.

Powód pismem z dnia 29 września 2004 r. skierował do pozwanego J. D. (2) wezwanie do zapłaty domagając się zapłaty na jego rzecz kwoty ponad 11,5 mln zł. tytułem odszkodowania za poniesione straty i utracone korzyści za okres od lutego do sierpnia 2004 r. Pozwany pismem datowanym na dzień 18 lutego 2010 r. skierował do powoda wezwanie do zapłaty zaległego czynszu z tytułu łączącej strony umowy najmu. Wobec bezskuteczności powyższego wezwania pozwany złożył oświadczenie o rozwiązaniu bez zachowania terminu wypowiedzenia umowy najmu zawartej w dniu 14 listopada 2002 r.

W sprawie naruszenia posiadania Sąd Rejonowy w Zielonej Górze w dniu 9 czerwca 2004 r. sprawie o sygnaturze akt V GC 323/04 wydał wyrok nakazując pozwanemu J. D. (2), aby przywrócił poprzedni stan posiadania nieruchomości położonej w Ż. przy ul. (...), której najemcą jest powód (...) Sp. z o.o. w P. przez usunięcie wszelkich wykopów, przekopów na wewnętrznych drogach dojazdowych od strony wjazdu od ulicy (...) oraz poprzez zaprzestanie zastawiania samochodami i innymi pojazdami dróg dojazdowych do magazynu hurtowni (...) oraz aby zaniechał dokonywania dalszych naruszeń, powstrzymał się od działań uniemożliwiających, czy utrudniających powodowi dostęp i korzystanie o każdej porze z wewnętrznych dróg dojazdowych i budynku magazynowego oraz wynajmowanej przez powoda nieruchomości. Wyrok uprawomocnił się z dniem 17 lipca 2004 r. i został wyegzekwowany w postępowaniu KM 781/05.

W sprawie ochrony posiadania Sąd Rejonowy w Żarach w sprawie o sygnaturze akt I C 431/04 wydał wyrok nakazując pozwanej J. D. (1) przywrócenie stanu poprzedniego posiadania przez powoda (...) S.A. z siedzibą w P. nieruchomości przy ul. (...) w Ż. w postaci prawa korzystania o każdej porze z dróg dojazdowych oraz swobodnego dostępu do budynku hurtowni (...) w/w nieruchomości poprzez: usunięcie wszystkich wykopów i przekopów dokonanych na drogach dojazdowych, w wejściach do budynku i w bramie dla dostawców towaru, usunięcie wszelkich przedmiotów i rzeczy, w tym samochodów, wraków samochodów, materiałów budowlanych i innych usytuowanych na drogach dojazdowych oraz w wejściach do hurtowni, w tym w bramie dla dostaw towarów i w wejściu dla klientów, pracowników i kontrahentów, usunięcie ogrodzeń uniemożliwiających dostęp do dróg dojazdowych, wejść oraz do bramy dla dostaw towarów – w terminie 14 dni od uprawomocnienia się wyroku, a na wypadek nie wykonania tego przez pozwaną w zakreślonym terminie – upoważniono powoda do wykonania tej czynności na koszt pozwanej; nadto zakazując pozwanej J. D. (1), aby naruszała dalej spokojne posiadanie powoda w w/w nieruchomości poprzez: zagradzanie i zamykanie dostępu do dróg dojazdowych, wejść oraz bramy dla dostaw towarów w/w budynku, zrywanie nawierzchni dróg dojazdowych i wejść, dokonywanie wszelkich przekopów i wykopów na powierzchni dróg dojazdowych, w wejściach oraz w bramie dla dostaw towarów, przebywanie prze pozwaną na drogach dojazdowych, w wejściach oraz bramie dla dostaw towarów oraz sprowadzanie tam innych osób w celu uniemożliwiania swobodnego dostępu o każdej porze do w/w budynku hurtowni.

Wyrokiem z dnia 30 maja 2005 r. w sprawie o sygnaturze akt I C 431/05 Sąd Rejonowy w Żarach uchylił wyrok zaoczny, zakazując pozwanej J. D. (1), aby naruszała dalej spokojne posiadanie powoda (...) S.A. nieruchomości przy ul. (...) w Ż. poprzez: zagradzanie i zamykanie dostępu do dróg dojazdowych i wejść oraz bramy dla dostaw towarów w wyżej wymienionym budynku, zrywanie nawierzchnio dróg dojazdowych i wejść, dokonywanie wszelkich przekopów i wykopów na powierzchni dróg dojazdowych i wejść, dokonywanie wszelkich przekopów i wykopów na powierzchni dróg dojazdowych, w wejściach oraz bramie dla dostaw towarów, przebywanie przez pozwaną na drogach dojazdowych, w wejściach oraz bramach dla dostaw towarów oraz sprowadzanie tam innych osób w celu uniemożliwienia swobodnego dostępu o każdej poprzez do wyżej wymienionego budynku hurtowni, w pozostałej części oddalił powództwo.

Wyrokiem – zaocznym w stosunku do pozwanej J. D. (1) - z dnia 12 kwietnia 2005 r. Sąd Rejonowy w Żarach, w sprawie o sygnaturze akt I C 419/04 nakazał pozwanym J. i J. małżonkom D., aby przywrócili powodowi (...) S.A. w P. posiadanie placu parkingowego położonego przy budynku w hurtowni (...) położonego w Ż. przy ul. (...) poprzez dokonanie w terminie 14 dni następujących czynności: usunięcie wykonanych wykopów i przekopów na powierzchni palcu parkingowego i w jego sąsiedztwie, ponowne ułożenie na placu parkingowym zerwanej kostki brukowej na całej tej powierzchni, usunięcie wszystkich samochodów, materiałów i rzeczy zagrażających dostęp do placu parkingowego oraz w jego obrębie, usuniecie ogrodzeń uniemożliwiających dostęp do placu parkingowego, zaniechanie zagradzania i zamykania dostępu do placu parkingowego w przyszłości, zaniechanie zrywania utwardzonej powierzchni parkingu w przyszłości, zaniechanie dokonywania wszelkich przekopów i wykopów na powierzchni placu parkingowego w przyszłości, zaniechanie przebywania przez pozwanych na placu parkingowych wraz z innymi osobami w celu jego okupowania i koczowania na nim i uniemożliwiania w ten sposób korzystania powodowi z tego placu oraz naruszania w ten sposób posiadania powoda w przyszłości.

W wyroku z dnia 30 grudnia 2004 r. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze oddalił powództwo zainicjowane przez pozwanych w przedmiocie eksmisji powodowej spółki z nieruchomości, w uzasadnieniu szczegółowo odnosząc się do argumentacji podnoszonej przez pozwanych również w niniejszej sprawie na uzasadnienie twierdzenia o nieważności umowy najmu z dnia 14 listopada 2002 r., zaś w szczególności do zarzutu podpisania umowy przez pozwanego J. D. (2) bez zgody pozwanej J. D. (1), jednoznacznie rozstrzygając o bezzasadności podniesionych zarzutów.

(...) S.A. w P. w związku z niemożliwością prowadzenia działalności gospodarczej w hurtowni w Ż. ul. (...) w okresie od marca 2004 r. do października 2004 r. utracił korzyści w wysokości 1.208.214,90 zł , które obejmowały: utracony dochód spowodowany utratą zysków na poziomie okresu od marca 2004 r. do października 2004 r. w wysokości 766.736,70 zł ; poniesionych dodatkowych kosztów i strat w okresie od marca 2004 r. do października 2004 r. w wysokości 441.478,20 zł powstałych z konieczności korzystania z dodatkowych usług związanych z obroną przed działaniami pozwanych.

Wyrokiem z dnia 22 czerwca 2006 r. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze Wydział I Cywilny w sprawie o sygnaturze akt I C 89/05 - zasądził solidarnie od pozwanych J. D. (2) i J. D. (1) na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą w P. kwotę 1.208.214,90 zł. z należnymi odsetkami i kosztami procesu.

Powód (...) S.A. za okres od 1 listopada 2004 r. do 30 czerwca 2005 r. poniósł stratę w wysokości 61.692,57 zł, zamiast uzyskać zysk w wysokości 932.256,38 zł. Ogólną wartość szkody oszacowano na kwotę 993.948,96 zł.

W piśmie z dnia 16 marca 2010 r. powódka dokonała potrącenia wierzytelności z tytułu czynszu najmu nieruchomości położonej w Ż. obejmującą okres od kwietnia 2007 r. do marca 2010 r. w kwocie 307.440,00 zł z wierzytelnością przysługującą (...) S.A. stwierdzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z dnia 22 czerwca 2006 r. Następnie powódka sukcesywnie, począwszy od dnia 16 kwietnia 2010 r. do dnia 4 maja 2011 r. potrącała wierzytelność przysługującą pozwanym z tytułu czynszu najmu nieruchomości położonej w Ż. w kwocie 7.000 zł z wierzytelnością przysługującą (...) S.A. stwierdzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z dnia 22 czerwca 2006 r. zasądzającym na rzecz (...) S.A. kwotę 1.208.214,90 zł wraz z należnymi odsetkami i kosztami procesu. Następnie powód, pismem z dnia 17 lipca 2010 r. dokonał potrącenia wierzytelności przysługującej pozwanym z tytułu czynszu najmu nieruchomości położonej w Ż. obejmującej okres od czerwca 2011 r. do lipca 2012 r. w kwocie 98.000,00 zł z wierzytelnością przysługującą (...) S.A. stwierdzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z dnia 22 czerwca 2006 r. oraz dokonał potrącenia przysługujących pozwanym w przyszłości wierzytelności z tytułu czynszu najmu nieruchomości położonej w Ż. obejmującej okres od sierpnia 2012 r. do sierpnia 2013 r. w kwocie 91.000,00 zł z wierzytelnością przysługującą (...) S.A. stwierdzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z dnia 22 czerwca 2006 r. zasądzającym na rzecz (...) S.A. kwotę 1.208.214,90 zł. wraz z należnymi odsetkami i kosztami postępowania.

Potrącane przez powoda wierzytelności zostały zajęte przez komornika Sądu Rejonowego w Żarach w sprawach KM .2977/09 i KM 444/2004 . W sprawie KM 2977/09 - zajęcie nastąpiło dnia 24 lutego 2010 r. , a wierzytelności z tyt. bezumownego korzystania z nieruchomości dnia 31 marca 2010 r., w kolei w sprawie KM 444/2004 r. – zajęcie nastąpiło dnia 10 marca 2010 r. , a wierzytelności z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości w dniu 31 marca 2010 r.

W okresie od stycznia 2004 r. pozwani zaczęli uniemożliwiać powodowi prowadzenie działalności gospodarczej w w/w lokalizacji poprzez przekopanie dróg dojazdowych do hurtowni i do parkingu dla klientów, a także poprzez zastawianie i zasypywanie wejść do hurtowni. Pozwani uniemożliwiali powodowi przywrócenie stanu poprzedniego najmu, zastawiali i zagradzali wstęp i wjazd na teren przyległy do hurtowni dla ekip budowlanych powoda, firmie ochroniarskiej i pracownikom powoda, oboje pozwani i inne osoby działające na ich zlecenie (np. obsługujący sprzęt budowlany – koparkę, pracownicy dokonujący rozbiórki i dewastacji parkingu, osoby grożące użyciem siły fizycznej ) wielokrotnie własnym ciałem zastawiali możliwość wejścia na w/w teren, grozili pracownikom powoda itp. W związku z powyższym hurtownia przestała funkcjonować, wznawiając działalność po upływie przeszło roku. Wobec faktu, że przedmiotem oferty hurtowni były zwłaszcza artykuły spożywcze, część z nich uległa przeterminowaniu, zaś część przetransportowano do innych hurtowni. Klienci zostali poinformowani o zaprzestaniu działalności hurtowni w Ż. i możliwości zaopatrywania się w innych hurtowniach na terenie N. i Z.. Pierwotnie w hurtowni funkcjonowało stoisko alkoholowe. Z tytułu dzierżawy pomieszczenia hali magazynowo – sprzedażowej przy ul. (...) w Ż. pozwanemu przysługiwała wierzytelność w wysokości opiewającej na kwotę 50.000 zł. netto miesięcznie wynikająca z umowy najmu stanowisk sprzedaży napojów alkoholowych z dnia 1 października 2002 r. Powyższa umowa najmu obejmowała 100 m ² powierzchni znajdującej się na terenie budynku magazynowego położonego w Ż. przy ul. (...) o całkowitej powierzchni ok. 1400 m ², która to powierzchnia 100 m ² przeznaczona była na prowadzenie sprzedaży napojów alkoholowych. Sprzedaż prowadzona była przez pozwanego na podstawie umowy agencyjnej z dnia 31 stycznia 2000 r., a następnie z dnia 1 lipca 2002 r.

Po rozwiązaniu współpracy pracownikom zaproponowano zatrudnienie w ramach firmy (...). Wówczas zlikwidowano stoisko oddzielnego fakturowania, należności regulowano jednocześnie za artykuły spożywcze i alkohol.

Powództwo na podstawie art. 415 k.c. okazało się częściowo uzasadnione. Powód, stosownie do treści art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c., wykazał istnienie wszystkich przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych.

Jak wynika z treści orzeczeń sądowych w okresie od stycznia 2004 r. pozwani zaczęli uniemożliwiać powodowi prowadzenie działalności gospodarczej poprzez przekopanie dróg dojazdowych do hurtowni i do parkingu dla klientów, a także poprzez zastawianie i zasypywanie wejść do hurtowni. Uniemożliwiali także powodowi przywrócenie stanu poprzedniego. W związku z tym hurtownia przestała funkcjonować, wznawiając działalność po upływie przeszło roku. Wyrokiem z dnia 22 czerwca 2006 r. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze Wydział I Cywilny w sprawie o sygnaturze akt I C 89/05 - zasądził solidarnie od pozwanych J. D. (2) i J. D. (1) na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą w P. kwotę 1.208.214,90 zł z należnymi odsetkami i kosztami procesu.

W przedmiotowej sprawie powód dochodził naprawienia szkody za okres od 1 listopada 2004 r. do 30 czerwca 2005 r.

Szkodę w rozumieniu art. 361 k.c. stanowi różnica między stanem majątkowym poszkodowanego, który powstał po nastąpieniu zdarzenia powodującego uszczerbek, a stanem, jaki by w jego majątku istniał, gdyby to zdarzenie nie nastąpiło (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 1971 r., III CRN 450/70, OSNC 1971, Nr 11, poz. 205). Ustawodawca wyróżnia dwie postacie szkody: poniesione przez poszkodowanego straty (damnum emergens) oraz utracone korzyści (lucrum cessans), które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Biorąc pod uwagę opinie biegłej B. L. ( główną i uzupełniającą ) oraz jej obszerne zeznania Sąd ustalił, że wysokość poniesionej przez powoda straty w hurtowni, na skutek zawinionych zachowań pozwanych w okresie 1 listopada 2004 r. do 30 czerwca 2005 r. wyniosła 61.692,57 zł. natomiast wysokość utraconych korzyści (zysk) 932.256,38 zł. Ogólna wartość szkody wyniosła za ten okres 993.948,96 (k.2690 opinii).

Zarzut pozwanych, że umowa najmu z dnia 14 listopada 2002 r. wobec niewyrażenia zgody na jej zawarcie przez małżonkę J. D. (2) jest nieważna, Sąd uznał za bezzasadny. Powołał się na treść art. 365§1 k.p.c. oraz orzecznictwo Sądu Najwyższego, a w szczególności stanowisko prezentowane w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2013 r. w sprawie V CSK 500/12 ( L.), że moc wiążąca prawomocnego wyroku dotyczy w zasadzie związania treścią jego sentencji, a nie uzasadnienia (por. między innymi orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1976 r. III PR 187/76, OSPiKA 1978, poz. 45, z dnia 4 grudnia 2009 r. III CZP 97/09, OSNC 2010/6/88 i z dnia 13 stycznia 2000 r. II CKN 655/98). Jednakże przy orzeczeniach oddalających powództwo, gdy z sentencji nie wynika zakres przedmiotowy rozstrzygnięcia, doniosłe i wiążące mogą być również motywy rozstrzygnięcia zawarte w uzasadnieniu orzeczenia, szczególnie ustalenia prejudycjalne sądu, prowadzące do oddalenia powództwa lub wniosku (por. między innymi orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2005 r. I CK 217/05, z dnia 15 lutego 2007 r. II CSK 452/06, OSNC-ZD 2008/A/20, z dnia 8 marca 2010 r. II PK 258/09, z dnia 29 września 2011 r. IV CSK 652/10).

Sąd I instancji stwierdził, że kwestia ważności umowy najmu z dnia 14 listopada 2002 r. była przedmiotem badania w sprawie zawisłej pod sygnaturą akt I C 262/04, w której pozwani dochodzili eksmisji powodowej spółki z nieruchomości. W wyroku z dnia 30 grudnia 2004 r. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze oddalił powództwo stwierdzając, że zarzut nieważności umowy najmu z dnia 14 listopada 2002 r. nie zasługuje na uwzględnienie. Nadto wyrokiem z dnia 22 czerwca 2006 r. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze w sprawie o sygnaturze akt I C 89/05 - zasądził solidarnie od pozwanych J. D. (2) i J. D. (1) na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą w P. kwotę 1.208.214,90 zł z należnymi odsetkami i kosztami procesu. Zarzuty pozwanych w tym zakresie były więc bezzasadne.

Pozwani zgłosili także zarzut potrącenia wierzytelności powoda dochodzonej w niniejszej sprawie z wierzytelnością pozwanych z tytułu braku zapłaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości pozwanych oraz braku zapłaty czynszu najmu w łącznej kwocie 4.032.000,00 zł. Pozwani wskazali, że wobec faktu, że umowa najmu z dnia 14 listopada 2002 r. jest dotknięta nieważnością, powód jest zobowiązany do zapłaty na rzecz pozwanych za bezumowne korzystanie z nieruchomości za(...) lat. Dodatkowo pozwany zawarł z powodem w dniu 1 października 2002 r. drugą umowę najmu, której przedmiotem były stanowiska sprzedaży napojów alkoholowych. Wynagrodzenie było uzależnione od obrotu stoisk. Przedmiotowa umowa do dnia dzisiejszego nie została rozwiązana. Kwoty określone umową nie były w ogóle płacone przez powoda, co stanowi kwotę za 8 lat – 152.000,00 zł.

Sąd wskazał, że umowa najmu z dnia 1 października 2002 r. obejmowała 100 m ² powierzchni znajdującej się na terenie budynku magazynowego położonego w Ż. przy ul. (...) o całkowitej powierzchni ok. 1400 m ², która to powierzchnia 100 m ² przeznaczona była na prowadzenie sprzedaży napojów alkoholowych. Sprzedaż ta prowadzona była przez pozwanego na podstawie umowy agencyjnej z dnia 31 stycznia 2000r., a następnie z dnia 1 lipca 2002 r. W związku z rozwiązaniem ze skutkiem na dzień 29 sierpnia 2003 r. umowy agencyjnej oraz wejściem w życie w tym samym dniu umowy najmu z dnia 14 listopada 2002 r., w której strony kompleksowo uregulowały warunki najmu całego obiektu, umowa z dnia 1 października 2002 r. wygasła ze skutkiem na dzień 29 sierpnia 2003 r.

Pozwanym nie przysługuje zatem wobec powoda wierzytelność w wysokości przez nich wskazanej. W §4 umowy z dnia 14 listopada 2002 r. wskazano, że najemca będzie płacił wynajmującemu czynsz najmu w wysokości 5 zł netto za m ² budynku magazynowego miesięcznie ( tj. 1400 m ² x 5 zł =7.000 zł netto miesięcznie ). Takie też kwoty miesięcznie przysługiwały pozwanemu od powoda przez okres obowiązywania w/w umowy tj. do dnia 29 sierpnia 2013 r. Wprawdzie pozwany pismem datowanym na dzień 18 lutego 2010 r. skierował do powoda wezwanie do zapłaty zaległego czynszu z tytułu łączącej strony umowy najmu i wobec bezskuteczności powyższego wezwania rozwiązał bez zachowania terminu wypowiedzenia umowę najmu zawartą w dniu 14 listopada 2002 r., to jednak wobec treści pisma i skutecznych oświadczeń powoda o potrąceniu przysługujących mu wobec pozwanych wierzytelności brak było podstaw do zastosowania § 9 ust. 1 umowy z dnia 14 listopada 2002 r.

Odnośnie do wierzytelności przedstawionych przez pozwanych do potrącenia (art. 498 § 1 k.c.) Sąd stwierdził, że roszczenia te związane są z prowadzoną działalnością gospodarczą, a tym samym podlegają 3-letniemu okresowi przedawnienia (art. 118 k.c.). Zgodnie z treścią art. 502 k.c. wierzytelność przedawniona może być potrącona, jeżeli w chwili gdy potrącenie stało się możliwe, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło. Przepis ten pozwala potrącić wierzytelność, która kiedyś posiadała wszystkie cechy określone w art. 498 k.c., natomiast w chwili dokonywania potrącenia już jednej z nich nie ma. Utrwala niejako zatem w interesie wierzyciela przedawnionej wierzytelności raz już powstałą możność potrącenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2004 r., I CK 141/04).

Roszczenie powoda dotyczy okresu od 1 listopada 2004 r. do 30 czerwca 2005 r. Roszczenie to stało się wymagalne, stosownie do treści art. 455 k.c., w terminie wskazanym w wezwaniu do zapłaty. Powód w piśmie z dnia 15 stycznia 2007 r. (k.422-423), odebranym przez pozwanych w dniu 17 stycznia 2007 r. , wyznaczył pozwanym termin spełnienia świadczenia jako 3 dni od wezwania. Roszczenie powoda stało się zatem wymagalne w dniu 21 stycznia 2007 r. i dopiero w tym momencie możliwe było złożenie przez pozwanych zarzutu potrącenia. Przedawnione w tym okresie nie były roszczenia pozwanych obejmujące okres 3 lat wstecz, a więc od 21 stycznia 2004 r. Przedawnione natomiast okazały się wierzytelności pozwanych obejmujące okres do 20 stycznia 2004 r.

Zarzut potrącenia zgłoszony przez pozwanych okazał się zatem częściowo zasadny. Sąd uznał za skuteczne oświadczenie pozwanych o potrąceniu przysługującej im wobec powoda wierzytelności z tytułu czynszu najmu nieruchomości za okres od 21 stycznia 2004 r. do końca marca 2007 r. w kwocie łącznej 268.483, 80 zł , tj.:

-za 11 dni stycznia 2004 r. ( 1 dzień to kwota 225,80 zł ) - 2.483, 80 zł ,

-za luty- grudzień 2004 r. ( 11 miesięcy x 7000 zł ) - 77.000 zł

-za 2005 r. ( 12 miesięcy x 7000 zł ) - 84.000 zł

- za 2006 r. ( 12 miesięcy x 7000 zł ) – 84.000 zł

- za styczeń – marzec 2007 r. –21.000 zł.

W piśmie z dnia 16 marca 2010 r. powód dokonał potrącenia wierzytelności z tytułu czynszu najmu nieruchomości położonej w Ż. obejmującej okres od kwietnia 2007 r. do marca 2010 r. w kwocie 307.440,00 zł z wierzytelnością przysługującą (...) S.A. stwierdzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z dnia 22 czerwca 2006 r. Następnie powód sukcesywnie, począwszy od dnia 16 kwietnia 2010 r. do dnia 4 maja 2011 r. potrącał wierzytelność przysługującą pozwanym z tytułu czynszu najmu nieruchomości położonej w Ż. w kwocie 7.000,00 zł. z wierzytelnością przysługującą (...) S.A. stwierdzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z dnia 22 czerwca 2006 r. zasądzającym na rzecz (...) S.A. kwotę 1.208.214,90 zł. wraz z należnymi odsetkami i kosztami procesu. Pismem z dnia 17 lipca 2010 r. powód dokonał potrącenia wierzytelności przysługującej pozwanym z tytułu czynszu najmu nieruchomości położonej w Ż. obejmującej okres od czerwca 2011 do lipca 2012 r. w kwocie 98.000,00 zł z wierzytelnością przysługującą (...) S.A. stwierdzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z dnia 22 czerwca 2006 r. oraz dokonał potrącenia przysługujących pozwanym w przyszłości wierzytelności z tytułu czynszu najmu nieruchomości położonej w Ż. obejmującej okres od sierpnia 2012 r. do sierpnia 2013 r. w kwocie 91.000,00 zł. z wierzytelnością przysługującą (...) S.A. stwierdzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z dnia 22 czerwca 2006 r. zasądzającym na rzecz (...) S.A. kwotę 1.208.214,90 zł. wraz z należnymi odsetkami i kosztami postępowania. Potrącane przez powoda wierzytelności wynikające z wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z dnia 22 czerwca 2006 r. zostały uprzednio zajęte przez komornika Sądu Rejonowego w Żarach w sprawach KM .2977/09 i KM 444/2004 – co podnosili pozwani. Artykuł 504 k.c. dotyczy wierzytelności powstałych po dokonaniu zajęcia lub wymagalnych po tej dacie, a później niż wierzytelność zajęta. W sprawach KM 2977/09 - zajęcie nastąpiło dnia 24 lutego 2010 r. (k.48 tych akt ), a z tyt. bezumownego korzystania dnia 31 marca 2010 r. (k.106 tych akt ), z kolei w sprawie KM 444/2004 r. – zajęcie nastąpiło dnia 10 marca 2010 r. (k.155 tych akt ) , a z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości w dniu 31 marca 2010 r. (k.161 tych akt). Wierzytelności powoda powstały przed zajęciem, zatem powód mógł skutecznie dokonać potrącenia. W odniesieniu do zarzutu pozwanych Sąd wskazał, że wierzytelność zasądzona prawomocnym orzeczeniem sądu jest wierzytelnością zaskarżalną w rozumieniu art. 498 § 1 k.c. i może być przedstawiona do potrącenia ( tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2005 r. w sprawie II CK 126/05 , OSNC 2006/4/74).

Z kolei w zakresie wierzytelności pozwanych powstałych po ich zajęciu, ze względu na treść art. 504 k.c., nie mogły one zostać skutecznie przez nich potrącone. Wskazana zatem na rozprawie poprzedzającej zamknięcie wyroku przez pełnomocnika pozwanych okoliczność, że poczynając od dnia 30 sierpnia 2013 r. powód bezumownie korzysta z nieruchomości, wobec czego pozwanym przysługuje wierzytelność potrącana z wierzytelności powoda, nie mogła skutkować uwzględnieniem zarzutu potrącenia . Wszelkie wierzytelności pozwanych, w tym z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości zajęte zostały w sprawach KM 2977/09 i KM.444/2007.

Brak było podstaw do przyjęcia, w ocenie Sądu, by powód zobowiązany był płacić stawkę czynszu w wysokości 50.000 zł, skoro w związku z rozwiązaniem ze skutkiem na dzień 29 sierpnia 2003 r. umowy agencyjnej oraz wejściem w życie w tym samym dniu umowy najmu z dnia 14 listopada 2002 r., w której strony kompleksowo uregulowały warunki najmu całego obiektu, umowa z dnia 1 października 2002 r. wygasła ze skutkiem na dzień 29 sierpnia 2003 r.

W ocenie Sądu w okolicznościach przedmiotowej sprawy brak było podstaw do przyjęcia, że uwzględnienie powództwa pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Gdyby nie zachowanie pozwanych, powód nie poniósłby szkody , z kolei wejście w życie niekorzystnej dla pozwanych umowy najmu z dnia 14 listopada 2002 r. związane było z niedochowaniem przez pozwanego warunków umowy łączącej strony. Ocena w kwestii nadużycia prawa powinna być dokonana z uwzględnieniem obowiązku uczciwego postępowania także w stosunkach pomiędzy podmiotami niebędącymi osobami fizycznymi. Pozwala to ocenić relacje pomiędzy takimi podmiotami prawa również w aspekcie zgodności z zasadami współżycia społecznego (wyr. SN z 4.10.2001 r., I CKN 458/00, L.).Na zasady współżycia społecznego może powołać się tylko ten, kto sam swego prawa nie nadużywa (reguła "czystych rąk"; zob. wyr. SN z 13.5.1957 r., 2 CR 343/57, OSNPG 1958, Nr 3, poz. 19; orz. SN z 11.9.1961 r., 1 CR 693/61 ).

W myśl art. 347 k.p.c. po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd wydaje wyrok, którym wyrok zaoczny w całości lub części utrzymuje w mocy albo uchyla go i orzeka o żądaniu pozwu, bądź też pozew odrzuca lub postępowanie umarza. Przepis art. 332 § 2 stosuje się odpowiednio.

Biorąc pod uwagę wyżej wskazane okoliczności sprawy Sąd uchylił wyrok zaoczny z dnia 31 października 2007 r. i zasądził na rzecz powoda od pozwanych solidarnie ( w oparciu o art. 441§1 k.c.) kwotę 993.948,96 pomniejszoną o kwotę 268.483, 80 zł , a zatem kwotę 725.465,16 zł . O odsetkach Sąd orzekł zgodnie z art. 455 k.c. w zw. z art. 481§1 k.c. Powód w piśmie z dnia 15 stycznia 2007 r. ( k.422-423) , odebranym przez pozwanych w dniu 17 stycznia 2007 r. , wyznaczył pozwanym termin spełnienia świadczenia jako 3 dni od wezwania. Stwierdzić zatem należy, że roszczenie powoda stało się wymagalne w dniu 21 stycznia 2007 r. Odsetki zatem zasądzono zgodnie z żądaniem pozwu od dnia wniesienia powództwa tj. od dnia 9 lutego 2007 r. do dnia zapłaty. W pozostałej części powództwo jako bezzasadne oddalono.

Z uwagi na fakt, że pozwani korzystali w toku niniejszego procesu z pełnomocnika wyznaczonego z urzędu, o kosztach udzielonej mu z tego tytułu pomocy prawnej Sąd orzekł na podstawie § 15 i 16 w zw. z § 6 pkt .7 i §12 ust.2 pkt.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (…) ( tj. Dz.U. z 2013 r. poz.49), obejmując także koszty postępowania zażaleniowego, zgodnie z postanowieniem SA w Poznaniu z dnia 20 czerwca 2011 r. .

Art. 108 §1 k. p. c. stanowi , iż Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Sąd może jednak rozstrzygnąć jedynie o zasadach poniesienia przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu; w tej sytuacji, po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, referendarz sądowy w sądzie pierwszej instancji wydaje postanowienie, w którym dokonuje szczegółowego wyliczenia kosztów obciążających strony. Zgodnie zaś z art. 100 k.p.c. w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Ponieważ powód wygrał proces w 48,25 %, Sąd koszty stosunkowo rozdzielił i orzekł , że powód koszty procesu ponosi w 51,75 % , a pozwani solidarnie w 48,25 % , pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się wyroku.

Apelację od wyroku wnieśli pozwani i zaskarżyli go co do punktu 2. sentencji wyroku - w całości, w jakiej Sąd Okręgowy zasądził solidarnie od pozwanych J. D. (1) i J. D. (2) na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą w (...) kwotę 725.465,16 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 9 lutego 2007 r. do dnia zapłaty i co do punktu 5 sentencji wyroku - w zakresie, w jakim Sąd stosunkowo rozdzielił koszty procesu i orzekł, że pozwani ponoszą je solidarnie w 48,25%, a powód w 51,75%.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucili:

a)naruszenie art. 361 § 1 i § 2 k.c. - poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na: przyjęciu, że utrata narzutu marży zrealizowanego przez powoda w okresie od 1 listopada 2004 r. do dnia 30 czerwca 2005 r. w wysokości 2% pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z działaniami pozwanych, które wyrządziły szkodę; niezastosowaniu przyjętej na gruncie art. 361 § 2 k.c. teorii różnicowej (metoda dyferencyjna) nakazującej oszacować uszczerbek majątkowy przez porównanie stanu majątkowego, jaki istniał przed wystąpieniem zdarzenia wywołującego szkodę z hipotetycznym, jaki by istniał gdyby nie miało miejsca zdarzenie szkodzące oraz niezastosowaniu przez Sąd I instancji wynikającej z wymienionego przepisu zasady compensatio lucri cum damno i pominięcie przy oszacowaniu szkody powoda korzyści, które ten uzyskał pomimo szkody, polegające na wzroście obrotów hurtowni, do których przeniesiony został towar z hurtowni w Ż. w spornym okresie oraz pominięciu zaoszczędzonego przez powoda czynszu najmu w wysokości 56.000 zł;

b) nierozpoznanie istoty sprawy - poprzez: pominięcie dowodu z opinii biegłego ds. nieruchomości zmierzającego do wykazania wysokości wierzytelności przysługującej pozwanym wobec powoda (zgłoszonej w ramach zarzutu potrącenia) z tytułu braku zapłaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości w oparciu o rynkowe stawki czynszu poprzez uznanie przez Sąd I instancji, że wniosek ten jako niemający znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy winien ulec oddaleniu; uznanie, że zarzut nieważności umowy najmu z dnia 14 listopada 2002 r. nie zasługuje na uwzględnienie pomimo niewyrażenia zgody na jej zawarcie przez małżonkę J. J. (3) D. i w efekcie nierozpoznanie zgłoszonego przez pozwanych zarzutu potrącenia wierzytelności powoda dochodzonej w niniejszej sprawie z wierzytelnością pozwanych z tytułu braku zapłaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości pozwanych oraz braku zapłaty czynszu; uznanie, że umowa najmu powierzchni 100 m2 z dnia 1 października (przeznaczonej na prowadzenie sprzedaży napojów alkoholowych) wygasła ze skutkiem na dzień 29 sierpnia 2003 r. i w efekcie nierozpoznanie zgłoszonego przez pozwanych zarzutu potrącenia wierzytelności powoda dochodzonej w niniejszej sprawie z wierzytelnością pozwanych z tytułu braku zapłaty czynszu z tytułu w/w umowy najmu na prowadzenie sprzedaży napojów alkoholowych; nieustalenie przez Sąd I instancji czy rynkowe stawki czynszu najmu, które winny być w ocenie pozwanych zastosowane w niniejszej sprawie nie spowodowały umorzenia w całości wierzytelności powoda stwierdzonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z dnia 22 czerwca 2006 r. w wysokości 1.208.214,90 zł. i tym samym nadwyżki wierzytelności pozwanych nad wszystkimi dotychczasowymi wierzytelnościami powoda, co z kolei winno skutkować zasadnością zarzutu potrącenia podniesionym przez pozwanych na dużo wyższym poziomie niż uwzględniony przez Sąd na poziomie 268.483,80 zł;

c) naruszenie art. 5 k.c. - poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu przez Sąd I instancji, że brak jest podstaw, by przyjąć, że uwzględnienie powództwa pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, podczas gdy w ocenie pozwanych uwzględnienie powództwa nawet w części pozostaje w sprzeczności z tymi zasadami;

d) naruszenie art. 498 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że: zarzut potrącenia zgłoszony przez pozwanych jest tylko częściowo zasadny, tj. w kwocie 268.483,80 zł., podczas gdy w ocenie pozwanych zarzut potrącenia podniesiony przez pozwanych winien zostać ustalony na poziomie dużo wyższym wynikającym z rynkowych stawek czynszu najmu nieruchomości pozwanych w związku z bezumownym korzystaniem z tej nieruchomości przez powoda; zarzut potrącenia wierzytelności pozwanych wynikających z tytułu braku zapłaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości pozwanych oraz braku zapłaty czynszu z tytułu w/w umowy najmu na prowadzenie sprzedaży napojów alkoholowych jest bezzasadny wobec wygaśnięcia umowy najmu powierzchni stanowisk alkoholowych;

e) naruszenie art. 36 i 37 k.r. i o. poprzez uznanie, że umowa najmu z dnia 14 listopada 2002 r. jest ważna pomimo, że małżonka pozwanego J. D. (1) nie wyraziła nigdy zgody na jej zawarcie przez J. D. (2);

f) naruszenie postanowień § 9 ust. 1 umowy najmu z dnia 14 listopada 2002 r. poprzez uznanie przez Sąd I instancji, że wypowiedzenie umowy najmu przez pozwanego bez zachowania terminu wypowiedzenia było bezskuteczne pomimo zaistnienia przesłanek z w/w paragrafu umowy;

g) naruszenie art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 k.c. poprzez uznanie, że powodowi należą się odsetki od dnia 9 lutego 2007 r. do dnia zapłaty;

h) sprzeczność ustaleń faktycznych ze zgromadzonym materiałem dowodowym polegającą na:

uznaniu, że umowa najmu z dnia 14 listopada 2002 r. jest ważna pomimo, że ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że małżonka pozwanego J. D. (1) nie wyraziła nigdy zgody na jej zawarcie przez J. D. (2) oraz, że umowa ta nigdy nie została przez nią podpisana ani parafowana;

uznaniu, że umowa najmu powierzchni 100 m2 z dnia 1 października (przeznaczonej na prowadzenie sprzedaży napojów alkoholowych) wygasła ze skutkiem na dzień 29 sierpnia 2003 r. pomimo, że ze zgromadzonego materiału dowodowego okoliczność ta w żaden sposób nie wynika;

uznaniu, że zarzut potrącenia zgłoszony przez pozwanych jest tylko częściowo zasadny, tj. w kwocie 268.483,80 zł, podczas gdy w ocenie pozwanych ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że zarzut potrącenia podniesiony przez pozwanych winien zostać ustalony na poziomie skutkującym oddaleniem powództwa w całości; ustaleniu wysokości szkody poniesionej przez powoda z pominięciem zasady dyferencjacyjnej i zasady compensatio lucri cum damno, które to zasady nakazywałyby wziąć pod uwagę korzyści jakie odniósł powód pomimo wyrządzenia szkody, a które to korzyści wprost wynikają ze zgromadzonego materiału dowodowego, tj. polegające na wzroście obrotów hurtowni, do których przeniesiony został towar z hurtowni w Ż. w spornym okresie (zeznania świadka M. P.) oraz na zaoszczędzeniu przez powoda czynszu najmu w wysokości 56.000 zł (o którym mowa w tabelce opinii biegłego na stronie 7 opinii), który w rzeczywistości nie został opłacony przez powoda, a więc nie została poniesiona strata w tym zakresie;

i) naruszenie prawa procesowego w postaci art. 328 § 2 k.p.c. - poprzez sporządzenie uzasadnienia wyroku, które nie spełnia wymogów wymaganych przepisami prawa procesowego, wskutek czego wydany wyrok uchyla się spod kontroli instancyjnej, gdyż Sąd I instancji w żaden sposób nie odniósł się w treści uzasadnienia do podniesionego przez pozwanych zarzutu uwzględnienia zasady compensatio lucri cum damno i wynikającej z niej konieczności uwzględnienia na poczet szkody powoda korzyści, które odniósł powód pomimo wyrządzenia szkody, o których mowa w pkt. a) i h) niniejszej apelacji;

j) naruszenie prawa procesowego w postaci art. 365 § 1 k.p.c. - poprzez przyjęcie, że wyrok Sądu Okręgowego oddalający powództwo pozwanych z dnia 30 grudnia 2004 r. (sygn. I C 262/04) oraz wyrok Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z dnia 22 czerwca 2006 r. (sygn. akt: 1 C 89/05) wiążą tut. Sąd w zakresie zarzutu nieważności umowy najmu z dnia 14 listopada 2002r.

k) naruszenie prawa procesowego w postaci art. 233 § 1 k.p.c - poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów wyznaczonej logicznym rozumowaniem i zasadami doświadczenia życiowego oraz nierozważenie wszystkich okoliczności niniejszej sprawy, w efekcie prowadzących do błędnych ustaleń faktycznych, o których mowa wyżej;

Wskazując na powyższe zarzuty pozwani wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku w części objętej zaskarżeniem i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu w I i II instancji według norm przepisanych ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy poczynił niewadliwe ustalenia faktyczne, które Sąd odwoławczy przyjmuje za własne. Przed rozważeniem podniesionych zarzutów naruszenia prawa materialnego Sąd Apelacyjny stwierdza, że zarzuty naruszenia prawa procesowego okazały się bezzasadne. Artykuł 328 § 2 k.p.c. nakazuje sądowi, ażeby w uzasadnieniu wyroku zawarł wskazanie podstawy rozstrzygnięcia, w szczególności ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Regulacja ta, w odróżnieniu od regulacji przewidzianej w art. 233 § 1 k.p.c., ma charakter stricte formalny, jednakże obie pozostają ze sobą w ścisłym związku procesowym. Sąd w uzasadnieniu wyroku powinien bowiem każdorazowo wyjaśnić i wskazać sposób ustalenia podstawy faktycznej orzeczenia. Postulat ten zostanie spełniony, jeżeli w uzasadnieniu wyroku sąd zajmie stanowisko wobec całego materiału procesowego oraz umotywuje klarownie i należycie swoje zdanie, a zwłaszcza wskaże, na jakiej podstawie uznał określone fakty za prawdziwe, wszelkie zaś luki i niejasności, które wyjdą na jaw przy zestawieniu podstawy faktycznej wyroku z materiałem procesowym, muszą budzić wątpliwość, czy ustalenie podstawy faktycznej nastąpiło prawidłowo, tj. po wszechstronnym rozważeniu całego materiału procesowego (H. P., Metodyka..., s. 451; T. W., O swoistości postępowania kasacyjnego..., s. 392 i n.). W ocenie Sądu Apelacyjnego uzasadnienie zaskarżonego wyroku wskazane wymagania spełnia umożliwiając dokonanie oceny rozumowania, które doprowadziło do wydania tego orzeczenia. Przepis art. 233 § 1 k.p.c. przyznaje sądowi swobodę w ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego, a zarzut naruszenia tego uprawnienia tylko wtedy może być uznany za usprawiedliwiony, jeżeli sąd zaprezentuje rozumowanie sprzeczne z regułami logiki bądź z doświadczeniem życiowym. Zasada ta zdaniem Sądu odwoławczego nie została przez Sąd I instancji naruszona. Ponieważ w świetle zarzutu skutkiem naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. były w ocenie pozwanych błędy w ustaleniach faktycznych, które skutkowały również naruszeniem prawa materialnego, rozważenie wytykanych błędów nastąpi poniżej.

1. Zarzut naruszenia art. 361 § 1 i 2 k.c. oraz sprzeczności ustaleń faktycznych ze zgromadzonym materiałem dowodowym polegającym na ustaleniu wysokości szkody z pominięciem zasady dyferencjacyjnej i zasady compensatio lucri cum damno:

Prawidłowość oszacowania szkody na kwotę 61.692,57 zł. w zakresie damnum emergens i 932.256, 38 zł. w zakresie lucrum cessans w świetle zgromadzonego materiału dowodowego nie budziła żadnych zastrzeżeń. Wnioski Sądu I instancji w odniesieniu do jej wysokości w całości znalazły wsparcie w opinii biegłej sądowej z dziedziny rachunkowości, podatków i analiz ekonomicznych B. L., która skutecznie nie została przez apelujących podważona.

Rację mają apelujący, że ustalenia istnienia i wielkości szkody dokonuje się za pomocą metody dyferencyjnej (różnicowej), która nakazuje przyjąć za szkodę różnicę między rzeczywistym stanem dóbr poszkodowanego z chwili dokonywania ustaleń a stanem hipotetycznym, jaki istniałby, gdyby do zdarzenia sprawczego nie doszło oraz, że zastosowanie metody dyferencyjnej przy ustalaniu stanu dóbr poszkodowanego wymaga uwzględnienia nie tylko doznanych uszczerbków, lecz także korzyści uzyskanych przez poszkodowanego wskutek zdarzenia, które wywołało szkodę. Podstawę compensatio lucri cum damno, a więc obowiązku zredukowania szkody o wielkość uzyskanych korzyści stanowi art. 361 § 2 k.c.

Jak wynika z treści opinii biegłej przy pomocy tej metody szkoda powoda została oszacowana. Na podstawie dokumentacji złożonej przez stronę powodową przychody za okres objęty pozwem tj. od 1 listopada 2004 r. do 30 czerwca 2005 r. wynosiły 1.731.328, 17 zł. natomiast koszty prowadzonej działalności zamykały się sumą 1. 793.020, 74 zł. Strata wynosiła zatem 61.692, 57 zł. Wbrew stanowisku pozwanych nie ma podstaw do tego aby stratę tę umniejszyć o kwotę 56.000 zł. z tytułu czynszu, który powód zobowiązany był płacić w związku z najmem hurtowni. Kwota ta została potrącona przez pozwanych z wierzytelnością powoda stwierdzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z dnia 22 czerwca 2006 r. i zawierała się w sumie 268.483, 80 zł. (k. 15 uzasadnienia zaskarżonego wyroku). Nie może być więc o mowy o jakimkolwiek „zaoszczędzeniu” tej kwoty w kosztach powoda. Nie został natomiast wykazany przez pozwanych fakt, czy wobec przeniesienia towarów z hurtowni w Ż. do innej hurtowni - w Z. wzrosły tam obroty, i w jakim zakresie ewentualnie obniżył, ten wzrost obrotów, wielkość strat powoda. Zeznania świadka P. (k. 376 t. I), które zawierają stwierdzenie, że obroty w hurtowni w Z. musiały wzrosnąć nie dostarczają dowodu co do ewentualnych korzyści powoda.

Ustalenie uszczerbku w postaci lucrum cessans wymaga wykazania wysokiego stopnia prawdopodobieństwa utraty korzyści, jednakże nie jest konieczny dowód pewności wystąpienia. Ustalenia tego uszczerbku dokonuje się z uwzględnieniem okoliczności, które nastąpiły po zdarzeniu, które wywołało szkodę. Z treści opinii wynika, że oszacowanie szkody nastąpiło przy przyjęciu hipotezy, że powodowa spółka osiągnęłaby zysk w okresie od 1 listopada 2004 r. do 30 czerwca 2005 r. w wysokości podobnej jak w poprzednich okresach sprawozdawczych za odpowiedni okres. Ze względu na to, że powód już w styczniu 2004 r. wzywał pozwanych do zaprzestania działań niezgodnych z umową najmu, wniosek że już tym okresie powód mógł osiągać niższe zyski jest przekonujący. Wobec tego dokonanie wyliczeń utraconych korzyści w odniesieniu do czasu kiedy hurtownia funkcjonowała bez zakłóceń tj. wg odpowiednich miesięcy 2003 r. było uzasadnione. Zastosowanie marży bezpośredniej na sprzedaży towarów w wysokości 7, 3 % tj. takiej jak w ocenianym okresie lecz wyższej o 2 % niż w 2003 r. było w świetle wyjaśnień biegłej (k. 2818 protokół, k.2819 nagranie z rozprawy - t. XVIII) dopuszczalne. Marża w takiej wysokości nie odbiega od stosowanych przeciętnie przez innych hurtowników i należy dopuścić politykę sprzedażową powoda określającą marże na wskazanym poziomie. Nie ma podstaw do przyjęcia, że obrót w ocenianym okresie przy zwiększonej marży byłyby niższy od osiągniętego w 2003 r. Wobec tego nie było przesłanek do obniżania utraconych zysków o kwotę 262.191, 98 zł. stanowiącej równowartość 2 % marży.

2. Zarzut nieważności umowy najmu z dnia 14 listopada 2002 r. i naruszenia art. 36 i 37 k.r. i o. oraz art. 365 § 1 k.p.c.

W toku postępowania pozwani podnosili zarzut nieważności wymienionej umowy wobec niewyrażenia zgody na jej zawarcie przez małżonkę J. D. (2) – pozwaną J. D. (1). Zagadnienie to było przedmiotem rozważań Sądu I instancji i wnioski z nich wypływające, a w szczególności o związaniu prawomocnym orzeczeniem sądu i ustaleniami faktycznymi, które legły u jego podstaw, Sąd Apelacyjny w całości podziela. Apelujący nie podważają, że kwestia ważności umowy najmu z dnia 14 listopada 2002 r. była przedmiotem badania Sądu Okręgowego w Zielonej Górze w sprawie zawisłej pod sygnaturą I C 262/04, w której pozwani dochodzili eksmisji powódki z nieruchomości oraz tego, że Sąd Okręgowy oddalając powództwo jednoznacznie stwierdził, że umowa najmu jest ważna. Dodać należy, że Sąd Okręgowy wskazując na treść przepisu art. 365 §1 k.p.c., który był podstawą jego związania przy rozstrzyganiu podniesionego zarzutu, wspierał się bogatym orzecznictwem Sądu Najwyższego (z dnia 13 października 2005 r. I CK 217/05, z dnia 15 lutego 2007 r. II CSK 452/06, OSNC-ZD 2008/A/20, z dnia 8 marca 2010 r. II PK 258/09, z dnia 29 września 2011 r. IV CSK 652/10; uchwała z dnia 12 marca 2003 r. III CZP 97/02 (OSNC 2003/12/160), które Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podziela. Orzecznictwo Sądu Najwyższego jest konsekwentne i wskazuje, że mocą wiążącą objęte jest to, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia. Moc wiążącą uzyskuje bowiem rozstrzygnięcie o żądaniu w powiązaniu z jego podstawą faktyczną i w kolejnym postępowaniu sąd ma obowiązek przyjąć, że istotna z punktu widzenia zasadności żądania kwestia kształtowała się tak, jak to zostało ustalone w prawomocnym wyroku. Konsekwencją jest niedopuszczalność ponownej oceny prawnej co do okoliczności objętych prawomocnym rozstrzygnięciem (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2013 r., II CSK 239/13 i z dnia 20 listopada 2014 r. , V CSK 6/14 niepubl.).

Niezależnie od tego Sąd Apelacyjny stwierdza, że w płaszczyźnie treści przepisów art. 36 i 37 k.r. i o. obowiązujących w dacie zawierania umowy nie ma podstaw do przyjęcia, że do zawarcia przez pozwanego umowy najmu potrzebna była zgoda jego małżonki. Czynność ta bowiem mieściła się w granicach zwykłego zarządu majątkiem wspólnym. Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie definiują czynności zwykłego zarządu i czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu. Określenie ścisłych reguł rozgraniczenia czynności mieszczących się w zakresie zwykłego zarządu oraz przekraczającego ten zakres nie jest możliwe. W nauce prawa i judykaturze wypracowano jednak kryteria przydatne do przeprowadzenia takiego rozróżnienia. Usystematyzowane one zostały w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1994 r., III CZP 182/93 (OSNC 1994, z. 7-8, poz. 146), wskazującej na potrzebę szerszego niż dotychczas rozumienia pojęcia czynności zwykłego zarządu, uwzględniającego rodzaj i charakter majątku wspólnego, wysokość zobowiązania w stosunku do wartości majątku wspólnego, doniosłość czynności z punktu widzenia interesu społeczno-gospodarczego rodziny, a także bezpieczeństwo obrotu. Wyraźnie wskazać należy, że przy pomocy tych kryteriów Sąd Okręgowy w Zielonej Górze w sprawie I C 262/04 umowę najmu oceniał i badał (por. k. 350 – 344 uzasadnienie w sprawie I C 262/04).

3. Zarzut dotyczący umowy najmu powierzchni 100 m ² na prowadzenie stoiska sprzedaży napojów alkoholowych z dnia 1 października 2002 r. i twierdzenia, że umowa ta nie wygasła z dniem 29 sierpnia 2003 r.

Sąd Apelacyjny nie podziela stanowiska pozwanych, że umowa ta nie wygasła i że w związku z tym przysługuje im roszczenie o zapłatę czynszu. Słusznie Sąd Okręgowy wskazał, że w związku z rozwiązaniem ze skutkiem na dzień 29 sierpnia 2003 r. umowy agencyjnej, rozwiązaniu uległa także umowa z dnia 1 października 2002 r. Umowa najmu z dnia 14 listopada 2002 r. kompleksowo regulowała warunki korzystania przez powoda z całego obiektu. Pozwani nie podnieśli żadnych przekonujących argumentów na uzasadnienie twierdzenia, że w odniesieniu do tej części hurtowni obowiązywały inne zasady, regulowane wyłącznie umową z dnia 1 października 2002 r. Okoliczność, że pozwani wystawili faktury z tytułu dzierżawy tej części hurtowni za okres września i października 2003 r. nie mają żadnego znaczenia, skoro umowa już nie łączyła stron. Podpisanie ich przez świadka M. S., zatrudnionego u powoda na stanowisku kontrolera finansowego, również nie było istotne. Z zeznań tego świadka wynikało zresztą, że podpisanie faktury miało tylko formalne znaczenie i mogło nawet dotyczyć okresu gdy już umowa nie obowiązywała. W treści umowy najmu z dnia 14 listopada 2002 r. jednoznacznie postanowiono, że dotyczyła ona całego budynku magazynowego. Skoro na skutek wypowiedzenia umowy agencyjnej umowa ta weszła w życie z dniem 29 sierpnia 2003 r. (k.39 i 40 akt), to również w odniesieniu do części objętej wyodrębnionym stoiskiem sprzedaży alkoholu.

4. Zarzut potrącenia wierzytelności pozwanych (art. 498 k. c.):

Sąd Apelacyjny przyjmuje, że zgłoszony przez pozwanych zarzut potrącenia wierzytelności okazał się uzasadniony wyłącznie w odniesieniu do części uwzględnionej przez Sąd Okręgowy. Zgłoszona do potrącenia suma wynikała ze stanowiska, że 1) umowa najmu nieruchomości z dnia 14 listopada 2002 r. była nieważna (art. 36 k.r. i o. i 37 k. r. i o.) i powód korzystał bezumownie z nieruchomości; 2) umowa najmu z dnia 1 października 2002 r. nie uległa rozwiązaniu i pozwanym przysługuje umówiony nią czynsz; 3) umowa najmu z dnia 14 listopada 2002 r., jeśli uznać że skutecznie weszła w życie, to została rozwiązana przez pozwanych w lutym 2010r. i po tej dacie powód korzystał z nieruchomości bezumownie, więc pozwanym przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z niej przez powoda.

Zagadnienia wymienione w punkcie 1 i 2 zostały już omówione i z uwagi na bezzasadność tych zarzutów oczywiste jest, że żadne roszczenie o bezumowne wynagrodzenie z przedmiotu najmu i o zległy czynsz nie powstało, a zgłoszone wierzytelności z tego tytułu w ogóle nie powstały.

W ustalonych okolicznościach faktycznych nie było w ocenie Sądu Apelacyjnego, również podstaw do przyjęcia, że umowa najmu została wypowiedziana przez pozwanych i od lutego 2010 r. powód bezumownie korzystał z nieruchomości. Zgodnie z § 9 ust. 1 umowy najmu (k.36) wynajmujący mógł rozwiązać umowę bez zachowania terminu wypowiedzenia jeśli najemca zalegał z czynszem za dwa pełne okresy płatności. W ust. 2 strony postanowiły, że wynajmujący winien o tym uprzedzić najemcę na piśmie udzielając mu dodatkowego terminu zapłaty zaległych świadczeń. Wypowiedzenie przez pozwanych umowy pismem z dnia 3 lutego 2010 r. (k.358) było zatem bezskuteczne, gdyż nie zostało poprzedzone udzieleniem powodowi terminu do uregulowania zaległości. Pismem z dnia 18 lutego 2010 r. (k. 356) pozwani wezwali powoda do zapłaty czynszu wynikającego z umowy najmu, udzielając terminu do zapłaty, jednakże po jego upływie nie złożyli oświadczenia o wypowiedzeniu umowy. Oświadczenie takie ma charakter kształtujący i jego brak skutkował dalszym obowiązywaniem umowy. W piśmie z dnia 16 marca 2010 r. powódka dokonała potrącenia z tytułu czynszu najmu za okres od kwietnia 2007 r. do marca 2010 r. z wierzytelnością stwierdzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w zielonej Górze z dnia 22 czerwca 2006r., a więc zapłaty zaległego, nieprzedawnionego czynszu. Wobec tego nie było potrzeby ustalenia stawek rynkowych czynszu najmu bowiem obowiązywał czynsz ustalony umową najmu.

5. Zarzut sprzeczności powództwa z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.).

Uzasadniając wymieniony zarzut pozwani wskazali na swoją rzetelność i uczciwość biznesową oraz ekspansywną politykę powoda zmierzającą, zdaniem pozwanych, pod różnymi pretekstami do zajmowania własności podmiotów z nią współpracujących. Doprowadziło to do licznych problemów we wzajemnych relacjach z pozwanymi, konfliktowych sytuacji i faktycznego pozbawienia pozwanych ich własności.

W opinii Sądu Apelacyjnego konflikt zaistniały pomiędzy stronami miał swoje źródło przede wszystkim w nierespektowaniu przez pozwanych zasad wynikających z zawartej umowy agencyjnej i nieuznawaniu wejścia w życie umowy najmu, która stanowiła zabezpieczenie interesów powoda na wypadek szkody powstałej z winy agenta. Konsekwencją takiej postawy pozwanych było uniemożliwienie powodowi prowadzenia działalności gospodarczej. Jeśli za zasady współżycia społecznego uznaje się szczególne reguły postępowania w życiu społecznym i oczywistość ich związku z zasadami moralnymi to nie może być wątpliwości, że tym zasadom pozwani się sprzeniewierzyli. Nie sposób w tej sytuacji uznać, że domagając się zapłaty odszkodowania powód nadużył swojego prawa podmiotowego.

6. Zarzut naruszenia art. 455 w zw. z art. 481 § 1 k.c.

Nie ma podstaw do zasądzenia odsetek za opóźnienie od dnia wyrokowania. Sąd Okręgowy zasądzając odsetki od dnia 9 lutego 2007 r. szczegółowo uzasadnił swoje stanowisko, które Sąd Apelacyjny w całości podziela. Jak wynika z treści opinii wielkość poniesionej straty obliczona została na podstawie dokumentacji źródłowej za okres od 1 listopada 2004 r. do 30 czerwca 2005 r., natomiast utracone korzyści według rachunku zysków i strat powoda za rok 2003. Wysokość odszkodowania nie została ustalone wg cen z daty ustalania odszkodowania tj. z poziomu roku 2012. Uzasadnione wobec tego było określenie początkowej daty biegu roszczenia odsetkowego wg reguły z art. 455 k.c.

Apelacja zatem jako bezzasadna na podstawie art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu

W postępowaniu apelacyjnym pozwani korzystali w toku niniejszego procesu z pełnomocnika wyznaczonego z urzędu, o kosztach udzielonej mu z tego tytułu pomocy prawnej Sąd orzekł na podstawie § 15 i 16 w zw. z § 6 pkt .7 i § 12 ust.1 pkt.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( tj. Dz. U. z 2013 r. poz.49). Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd Apelacyjny odstąpił od obciążenia pozwanych kosztami zastępstwa procesowego strony powodowej

Małgorzata Gulczyńska Piotr Górecki Elżbieta Fijałkowska