Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 24 kwietnia 2023 r. w Warszawie

sprawy S. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość emerytury, prawo do rekompensaty

na skutek odwołania S. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 13 czerwca 2019 r. znak: (...) oraz z dnia 6 grudnia 2019 r. znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 13 czerwca 2019 r. znak: (...), w ten sposób, że ustala wysokość emerytury odwołującego S. D. na dzień 26 maja 2019 r. na kwotę 1.759,27 zł w oparciu o ustalenie zwaloryzowanego kapitału początkowego na poziomie 340.457,14 zł oraz przyjęcie do wyliczenia wskaźnika (...) na poziomie 61,72%

2.  oddala odwołania w pozostałym zakresie.

Sędzia SO Renata Gąsior

UZASADNIENIE PKT 1 WYROKU

S. D. w dniu 2 lipca 2019 r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 13 czerwca 2019 r. znak: (...) w przedmiocie przyznania emerytury powszechnej. W uzasadnieniu swojego stanowiska ubezpieczony wskazał, że organ rentowy nie uwzględnił do wysokości emerytury wszystkich okresów składkowych i nieskładkowych, które zostały uwzględnione w innej decyzji wydanej przez ZUS w przedmiocie przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z dnia 13 maja 2019 r., która obejmowała 324 miesięcy składkowych, podczas gdy w zaskarżonej decyzji organ rentowy uwzględnił jedynie 243 miesiące okresów składkowych. Odwołujący podniósł również, że organ rentowy nie uwzględnił do obliczenia wysokości emerytury okresu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego od 28 kwietnia 2006 r. do 23 grudnia 2006 r. ani zasiłku chorobowego jako okresu nieskładkowego. Odwołujący wniósł o ponowne przeliczenie okresów składkowych i nieskładkowych z uwzględnieniem 324 miesięcy okresów składkowych i obliczenie wysokości emerytury w najkorzystniejszym wariancie z 20 lat kalendarzowych (odwołanie, k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c., a w uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie wskazał, że decyzją z dnia 13 czerwca 2019 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu emeryturę powszechną obliczoną na podstawie z art. 26 ustawy emerytalnej. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych łat kalendarzowych (1989-1998). Natomiast (...) kapitału początkowego wyniósł 57,08%. Organ rentowy podkreślił, że zgodnie z art. 173 ust.3 ustawy emerytalnej kapitał początkowy ustala się na dzień 1 stycznia 1999r. Natomiast staż, na który powołuje się ubezpieczony w odwołaniu liczony był dla potrzeb ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na wniosek z dnia 25 stycznia 2019r. (odpowiedź na odwołanie, k. 9-9 v. a.s.).

W dniu 1 sierpnia 2019 r. S. D. złożył także odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 19 lipca 2019 r. znak: (...) w przedmiocie przejęcia wypłaty emerytury przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. od 1 sierpnia 2019 r. (odwołanie, k. 2 akt VII U 4240/19).

Zarządzeniem z dnia 29 października 2019 r. Sąd na podstawie art. 219 k.p.c. sprawę o sygn. akt VII U 4240/19 połączył celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą VII U 3888/19 (zarządzenie z dnia 29 października 2019 r. , k. 8 akt VII U 4240/19).

Pismem z dnia 20 października 2019 r. ubezpieczony doprecyzował swoje stanowisko i wskazał, że domaga się uwzględnienia do wysokości emerytury okresów składkowych udokumentowanych na podstawie świadectwa pracy za okres od 14 lipca 1997 r. do 27 lipca 2006 r. w (...) w W. oraz uwzględnienia okresu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, bezrobocia i okresu pobierania renty do okresów nieskładkowych. Odwołujący wniósł także o przyznanie rekompensaty z tytułu pracy przy monitorze komputerowym kineskopowym w okresie od 1972 r. do 2006 r. tj. przez okres 27 lat (pismo S. D. z 20 października 2019 r., k. 14 a.s.).

W piśmie procesowym z dnia 16 grudnia 2020r. ubezpieczony doprecyzował, że żąda zmiany decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 6 grudnia 2019 r. odmawiającej uznania pracy przy komputerach jako szkodliwej (pismo procesowe z dnia 2 listopada 2020 r., k. 86 a.s.).

W załączniku do pisma procesowego z dnia 16 grudnia 2020 r. ubezpieczony doprecyzował, że domaga się zaliczenia do pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia w których wykonywał pracę mając styczność z monitorami kineskopowymi CRT: w (...) Zakładach (...) w W. od 18 lipca 1972 r. do 29 lutego 1976 r. tj. 3 lata, 7 miesięcy i 12 dni, w Centralnej wytwórni (...) W. od 10 kwietnia 1985 r. do 31 października 1988 r. tj. 3 lata, 3 miesiące i 16 dni, w Zakładzie (...) (...) od 14 maja 1990 r. do 23 lipca 1990 r. tj. 1 miesiąc i 26 dni, w Przedsiębiorstwie (...) od 1 października 1990 r. do 31 lipca 1991 r. tj. 9 miesięcy, w (...) Sp. z o.o. od 1 lutego 1993 r. do 31 marca 1994 r. tj. 1 rok, 23 dni, w (...) Sp. z o.o. od 5 kwietnia 1994 r. do 19 listopada 1994 r. tj. 5 miesięcy i 22 dni, w (...) od 21 listopada 1994 r. do 28 lutego 1995 r. tj. 3 miesiące 9 dni, w (...) Company Sp. z o.o. od 1 marca 1995 r. do 31 maja 1996 r. tj. 1 rok, 2 miesiące, w (...) Sp. z o.o. od 25 czerwca 1996 r. do 30 kwietnia 1997 r. tj. 10 miesięcy i 6 dni, w (...) S.A. w W. od 14 lipca 1997 r. do 27 lipca 2006 r. tj. 8 lat, 1 miesiąc i 3 dni, łącznie 18 lat, 9 miesięcy i 27 dni (załącznik do pisma procesowego z dnia 16 grudnia 2020r., k. 92 a.s.).

Na rozprawie w dniu 11 sierpnia 2021 r. odwołujący reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wskazał, że odwołuje się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 6 grudnia 2019 r. w przedmiocie odmowy prawa do rekompensaty (protokół rozprawy z dnia 11 sierpnia 2021 r., k. 131 a.s.).

Na rozprawie w dniu 25 stycznia 2023 r. odwołujący reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika cofnął odwołanie od decyzji z dnia 19 lipca 2019 r. znak: (...) i wniósł o umorzenie postępowania, a także wniósł o doliczenie do wysokości emerytury kwoty 6.108,00 zł wypłaconej mu przez (...) S.A. w W. (protokół rozprawy z dnia 25 stycznia 2023 r., k. 328 a.s.).

Postanowieniem z dnia 25 stycznia 2023 r. Sąd na podstawie art. 355 k.p.c. umorzył postępowanie w sprawie z odwołania S. D. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 19 lipca 2019 r. znak: (...) (postanowienie z dnia 25 stycznia 2023 r., k. 331 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

S. D. urodzony (...) w okresie od 18 lipca 1972 r. do 29 lutego 1976 r. był zatrudniony w (...) Zakładach (...) w W. na stanowisku montera urządzeń elektronicznych. Ostatnio otrzymywał wynagrodzenie wg. kategorii V i tabeli prac III, tj. 11,50 zł /godz. oraz premię zgodną z regulaminem (świadectwo pracy z 8 marca 1976 r. – akta organu rentowego).

W toku postępowania do akt sprawy zostały dołączone dokumenty płacowe potwierdzające wysokość wynagrodzenia ubezpieczonego z tytułu zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w W. w latach 1972 – 1976 (pismo Archiwum (...) z 12 kwietnia 2021 r., k. 115-116 a.s.).

W od 18 lipca 1972 r. wynagrodzenie S. D. było określone na III kategorię zaszeregowania. Następnie w 1973 r. przyznano ubezpieczonemu kategorię A zaszeregowania i wg tabeli płac w akordowym systemie płac oraz premię regulaminową. Z dniem 1 marca 1974 r. przyznano ubezpieczonemu V kategorię zaszeregowania wg 2 tabeli płac (dane angaży – akta osobowe k. 116 a.s.).

W okresie od 9 lipca 1979 r. do 28 lutego 1985 r. ubezpieczony był zatrudniony w Centrum (...) (...) (...) (...) w W. na stanowisku radiomechanika (świadectwo pracy z 28 lutego 1985 r. – akta organu rentowego).

W okresie od 10 kwietnia 1985 r. do 31 października 1988 r. ubezpieczony był zatrudniony w Centralnej Wytwórni (...) W. na stanowisku rzemieślnika kwalifikowanego. Do jego obowiązków na zajmowanym stanowisku należało utrzymanie sprawności urządzeń łączności i komutacji sygnałów znajdujących się w wyposażeniu Zakładu oraz udział w pracach modernizacyjnych związanych z unowocześnieniem bazy technicznej Ośrodka (świadectwo pracy z 29 października 1988 r. – akta organu rentowego, opinia z 27 października 1988 r. – akta osobowe, k. 113 a.s.).

Następnie ubezpieczony był zatrudniony w Zakładzie (...) w W. od 1 grudnia 1988 r. do 1 lutego 1990 r. na stanowisku montera podzespołów elektronicznych (świadectwo pracy z 31 stycznia 1990 r. – akta organu rentowego).

W okresie od 2 kwietnia 1990 r. do 30 kwietnia 1990 r. ubezpieczony pracował w Politechnice (...) na stanowisku konserwatora – teletechnika (świadectwo pracy z 30 kwietnia 1990 r. – akta organu rentowego).

W okresie od 14 maja 1990 r. do 23 lipca 1990 r. ubezpieczony pracował w (...) Sp. z o.o. w W. na stanowisku elektronika (świadectwo pracy z 17 lipca 1990 r. – akta organu rentowego).

Od 1 listopada 1990 r. do 31 sierpnia 1991 r. S. D. był zatrudniony w (...) w W. na stanowisku elektronika (świadectwo pracy z 1 sierpnia 1991 r. – akta organu rentowego).

S. D. był zatrudniony w (...) Sp. z o.o. w W. w okresie od 1 lutego 1993 r. do 31 marca 1994 r. na stanowisku technika – elektronika (świadectwo pracy z 31 marca 1994 r. – akta organu rentowego).

Od 5 kwietnia 1994 r. do 18 listopada 1994 r. ubezpieczony był zatrudniony na stanowisku technika urządzeń komputerowych, sprzedawcy w (...) Sp. z o.o. w W. (świadectwo pracy z 18 listopada 1994 r. – akta organu rentowego).

W okresie od 21 listopada 1994 r. do 28 lutego 1995 r. S. D. był zatrudniony w (...) na stanowisku montażysty – serwisanta mikrokomputerów PC (...) (świadectwo pracy z 28 lutego 1995 r. – akta organu rentowego).

Od 1 marca 1995 r. do 31 maja 1996 r. ubezpieczony pracował w (...) Company Sp. z o.o. w W. na stanowisku montażysty – serwisanta mikrokomputerów PC (...) (świadectwo pracy z 31 maja 1996 r. – akta organu rentowego).

Następnie od 25 czerwca 1996 r. do 30 kwietnia 1997 r. ubezpieczony pracował na stanowisku pracownika działu serwisu w (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z o.o. w W. (świadectwo pracy z 30 kwietnia 1997 r. – akta organu rentowego).

S. D. był zatrudniony w (...) S.A. w W. od 14 lipca 1997 r. do 10 kwietnia 2001 r. w wymiarze pełnego etatu na stanowisku technika serwisu (...), a następnie stanowisku serwisanta. Stosunek pracy ustał w dniu 10 kwietnia 2001 r. w wyniku rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia w trybie art. 30 § 1 pkt 3 k.p. na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. Ubezpieczony odwołał się od tego wypowiedzenia do Sądu Pracy. Wyrokiem z dnia 16 września 2005 r. sygn. akt XXI Pa 366/04 Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy przywrócił S. D. do pracy w (...) S.A. w W. na poprzednie warunki pracy i płacy oraz zasądził od (...) S.A. w W. na rzecz S. D. kwotę 6.108,00 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Od 11 kwietnia 2001 r. do 21 września 2005 r. odwołujący się pozostawał bez pracy. Z dniem 22 września 2005 r. został przywrócony do pracy. W dniu 5 października 2005r. (...) S.A. w W. wypłacił ubezpieczonemu kwotę 6.108,00 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Stosunek pracy w (...) S.A. w W. ustał z dniem 27 lipca 2006 r. W trakcie tego zatrudnienia przebywał na zwolnieniach lekarskich od 15 stycznia 1999 r. do 22 stycznia 1999 r., od 11 lutego 19999 r. do 19 lutego 1999 r., od 6 października 2000 r. do 15 października 2000 r., od 25 października 2005 r. do 29 listopada 2005 r. i od 30 listopada 2005 r. do 27 kwietnia 2006 r. (świadectwo pracy z 10 kwietnia 2001 r., świadectwo pracy z 27 lipca 2006 r., wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 16 września 2005 r. sygn. akt XXI Pa 366/04, umowa o pracę z 22 września 2005 r., zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 31 lipca 2006 r. – akta organu rentowego).

S. D. w okresie od 28 kwietnia 2006 r. do 23 grudnia 2006 r. pobierał świadczenie rehabilitacyjne, a od 24 grudnia 2006 r. do 30 kwietnia 2019 r. pobierał rentę z tytułu częściowej trwałej niezdolności do pracy. W decyzji przeliczającej rentę z dnia 13 maja 2019 r. organ rentowy na wniosek z 25 stycznia 2019 r. przeliczył rentę od 1 stycznia 2019 r., tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. Do ustalenia wysokości renty organ rentowy uwzględnił okresy składkowe 27 lat, 18 dni tj. 324 miesiące, nieskładkowe 1 rok, 2 miesiące i 28 dni (decyzja ZUS z 20 marca 2007 r., decyzja ZUS z 13 maja 2019 r. – akta organu rentowego).

Ubezpieczony w dniu 29 kwietnia 2019 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę (wniosek z dnia 29 kwietnia 2019 r. – akta organu rentowego).

W dniu 3 czerwca 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję znak: (...) (...) w przedmiocie ustalenia kapitału początkowego, organ rentowy uwzględnił okresy składkowe wynoszące 20 lat, 3 miesiące 19 dni łącznie 243 miesiące i okresy nieskładkowe 3 dni. Do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek z faktycznego okresu ubezpieczenia, a więc z lat 1989-1998. Wskaźnik wyniósł 53,91% a wysokość kapitału początkowego ustalonego na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniosła 78.057,32 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresów od 1 lutego 1990 r. do 1 lutego 1990 r. z uwagi na brak podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, od 25 czerwca 1996 r. do 31 października 1996 r. z uwagi na niewystarczające udowodnienie (decyzja ZUS z 3 czerwca 2019 r. – akta organu rentowego).

W dniu 12 czerwca 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję o ponownym ustaleniu kapitału początkowego, organ miesięcy rentowy uwzględnił okresy składkowe wynoszące 20 lat, 7 miesięcy , 25 dni tj. 247 miesięcy, okresy nieskładkowe 3 dni. Do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek z faktycznego okresu ubezpieczenia, a więc z lat 1989-1998. Wskaźnik wyniósł 57,80 % a wysokość kapitału początkowego ustalonego na dzień 1 stycznia 1999r. wyniosła 82.009,51 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresów od 1 lutego 1990 r. do 1 lutego 1990 r. z uwagi na brak podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne (decyzja ZUS z 12 czerwca 2019 r. – akta organu rentowego).

W decyzji wydanej w dniu 13 czerwca 2019 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. ustalił wysokość emerytury na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej na kwotę 1.709,73 zł brutto, emerytura została obliczona na podstawie decyzji o ustaleniu kapitału początkowego z dnia 12 czerwca 2019 r. (decyzja ZUS z 13 czerwca 2019 r. – akta organu rentowego).

S. D. odwołał się od ww. decyzji wnosząc o jej zmianę (odwołanie, k. 3 a.s.).

W dniu 20 października 2019 r. ubezpieczony wniósł o przyznanie rekompensaty z tytułu pracy przy monitorze komputerowym kineskopowym w okresie od 1972 r. do 2006 r. tj. przez okres 27 lat (pismo S. D. z 20 października 2019 r., k. 14 a.s.).

W dniu 6 grudnia 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję znak: (...) w przedmiocie odmowy przyznania prawa do rekompensaty, ponieważ ubezpieczony nie udokumentował 15 lat wykonywania pracy w szczególnych warunkach (decyzja ZUS z 6 grudnia 2019 r. – akta organu rentowego).

S. D. złożył odwołanie od ww. decyzji wnosząc o jej zmianę (pismo procesowe z dnia 2 listopada 2020 r., k 86 a.s.).

Postanowieniem z dnia 11 sierpnia 2021 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości na okoliczność weryfikacji prawidłowości wyliczenia kapitału początkowego oraz wysokości emerytury S. D. (postanowienie z 11 sierpnia 2021 r., k. 132 a.s.).

W opinii z dnia 29 września 2021 r. biegły sądowy z zakresu rachunkowości wskazał, że zastosowanie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru z okresu 20 lat z całego okresu zatrudnienia jest korzystniejsze dla ubezpieczonego. Biegły uwzględnił wynagrodzenia wynikające z akt osobowych i angaży ubezpieczonego z okresu od 1972 r. oraz za lata 1985-1988 w wysokości 1974 r. – 24.288 zł, w 1985 r. – 98.847 zł, w 1986 r. – 214.672 zł, w 1987 r. – 289.699 zł, w 1987 r. – 468.206 zł. Przyjęcie ww. wynagrodzeń rocznych z uwzględnieniem najkorzystniejszych 20 lat pracy z całego okresu zatrudnienia zmienia wskaźnik wysokości podstawy wymiaru na 61,72 %. Przyjęcie ww. wynagrodzeń wpływa na wysokość kwoty bazowej w decyzji organu rentowego i wynosi 1.220,89 zł podstawy wymiaru. Staż pracy wynosi 20 lat, 7 miesięcy i 25 dni tj. 247 miesięcy okresów składkowych oraz 3 dni okresów nieskładkowych. Wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r., wynosi 84.684,71 zł. Kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r., po waloryzacji wyniósł 340.457,14 zł. Zwaloryzowane składki wyniosły 41.480,08 zł. Średnie dalsze trwanie życia 217,1 miesięcy. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Wartość emerytury obliczona według zasad z art. 26 ustawy emerytalnej wynosi 1.759,27 zł brutto (41.480,08 zł + 340.457,14 zł / 217,1 msc.=1.759,27 zł) od dnia 26 maja 2019 r. Biegły wskazał, że brak jest podstaw do przyznania rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych ponieważ odwołujący się nie przedłożył świadectw pracy potwierdzających 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze i okres ten nie został przez niego wykazany (opinia biegłego z zakresu rachunkowości główna i uzupełniające, k. 139-154, k. 218-226, k. 278-285 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów złożonych do akt sprawy oraz znajdujących się w aktach rentowych i aktach osobowych odwołującego się jak również w oparciu o opinię biegłego sądowego z zakresu rachunkowości. Dokumenty w zakresie, w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia, były wiarygodne, ponieważ korespondowały ze sobą, a nadto strony nie kwestionowały ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy.

W toku postępowania Sąd Okręgowy przeprowadził również dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości celem weryfikacji prawidłowości wyliczenia kapitału początkowego przez organ rentowy, przyjmując wynagrodzenia wynikające z zaświadczeń i angaży za sporny okres. W ocenie Sądu sporządzone przez biegłego opinie cechuje fachowość i rzetelność. Biegły dokładnie wyjaśnił cel i sposób przeprowadzenia dokonanych operacji rachunkowych, a ostateczne kalkulacje w tym zakresie zdaniem Sądu nie budziły wątpliwości. Sąd miał na uwadze, że odwołujący się zaskarżył główną opinię biegłego wskazując, że nie zgadza się z ustaleniami biegłego, ponieważ biegły nie uwzględnił wszystkich wniosków, które odwołujący zawarł w swoim odwołaniu, a mianowicie dotyczących uwzględnienia do wysokości emerytury stażu pracy odwołującego się z tytułu zatrudnienia w (...) S.A. w W. tj. okresu składkowego od 1 stycznia 1999 r. do 10 kwietnia 2001 r., a nie tak jak uczynił to biegły do 31 grudnia 1998 r., oraz okresu nieskładkowego do 27 lipca 2006 r., a także okresu nieskładkowego z tytułu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego i renty. Biegły w odpowiedzi na powyższe zarzuty przekonująco wyjaśnił, że okresy składkowe oraz nieskładkowe uwzględniane przy obliczaniu wysokości emerytury na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej, a wcześniej przy ustalaniu kapitału początkowego ustalane są na dzień 1 stycznia 1999 r. Wobec powyższego w ocenie Sądu należało przyjąć zgodnie z twierdzeniem biegłego, że brak jest jakichkolwiek podstaw, do uwzględniania zarówno okresów składkowych jak nieskładkowych po 1 stycznia 1999r. W tym zakresie opinia biegłego jest całkowicie zasadna, zaś wszelkie argumenty odwołującego zgłaszane na tę okoliczność należy uznać, za nieuzasadnione merytorycznie. Odwołujący zarzucił również biegłemu przyjęcie zerowych wynagrodzeń za lata 1972 – 1973. Biegły w opinii uzupełniającej wyjaśnił, że za lata 1972-1973 zostało przyjęte wynagrodzenie minimalne, a nie jak twierdzi odwołujący wynagrodzenie zerowe. Zarzut ten był również nieuzasadniony. Odwołujący poza powyższymi zarzutami, które powielał również w odniesieniu do opinii uzupełniających biegłego i wskazaniem, że nie zgadza się z ustaleniami biegłego, nie podnosił żadnych innych argumentów i merytorycznych zarzutów pod adresem ww. opinii głównej oraz uzupełniających. Sąd miał również na uwadze, że ostatecznie na rozprawie w dniu 25 stycznia 2023 r. odwołujący reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika oświadczył, że co do zasady nie kwestionuje opinii biegłego. Wobec tego należało przyjąć, że ostatecznie wyjaśnienia biegłego zawarte w opiniach uzupełniających były wystarczające, a wnioski z nich płynące należało uznać za prawidłowe.

Opinię biegłego kwestionował również organ rentowy w zakresie możliwości zaliczenia do kapitału początkowego wysokości wynagrodzenia odwołującego osiągniętego w 1974 roku. Zdaniem organu rentowego za ten rok zasadnym było przyjęcie wynagrodzenia minimalnego, a nie tak jak uczynił biegły na podstawie angaży wynikających z akt osobowych odwołującego się. Biegły w opinii uzupełniającej wyjaśnił, że zasadnym było przyjęcie wynagrodzeń wynikających z angaży znajdujących się w aktach osobowych. Ich wysokość w końcowym okresie zatrudnienia została też potwierdzona w świadectwie pracy. Biegły wskazał przy tym, że za 1972 r. zasadnym było przyjęcie wynagrodzenia minimalnego z uwagi na brak wskazanej w angażu stawki godzinowej, podobnie za 1973 r. z tej samej przyczyny przyjęto wynagrodzenie minimalne, natomiast w 1974 r. za 2 miesiące przyjęto wynagrodzenie minimalne tak jak w latach 1972-1973, zaś za kolejne 10 miesięcy w 1974 r. zgodnie z angażem i stawką 11,50 zł za godzinę oraz premią regulaminową. Biegły do ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego za cały 1974 rok przyjął ww. stawkę godzinową zgodnie z angażem za 10 miesięcy, wynagrodzenie za ten rok wyniosło więc 24.288 zł. Za kolejne lata 1975 i 1976 kontynuowano stawkę wynagrodzenia w wysokości jak poprzednio czyli 11,50 zł za godzinę i tak też zresztą przyjął organ rentowy. Organ rentowy w powyższym zakresie nie miał racji co do tego, że ww. wysokość wynagrodzeń nie została udokumentowana, do akt sprawy zostały bowiem nadesłane akta osobowe ubezpieczonego z zakładu pracy (...) Zakłady (...) za lata 1972-1976, w nadesłanych aktach osobowych znajdowała się dokumentacja ubezpieczonego w postaci angaży i świadectwa pracy, które zawierały w tym zakresie spójne informacje. Wiarygodności tych dokumentów nie kwestionowała żadna ze stron, zostały one więc uznane za wiarygodne w całości i stanowiły podstawę ustaleń faktycznych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

S. D., składając odwołanie, zakwestionował decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 13 czerwca 2019 r. znak: (...) w przedmiocie przyznania emerytury powszechnej w części dotyczącej ustalenia kapitału początkowego. Sąd, uwzględniając stanowisko ubezpieczonego i zaprezentowane argumenty, przyjął więc, że przedmiotem zaskarżenia jest zarówno decyzja z ww. daty przyznająca emeryturę, jak i decyzja z dnia 12 czerwca 2019 r. ustalająca ponownie kapitał początkowy. Odwołanie S. D. od decyzji organu rentowego z dnia 13 czerwca 2019 r., jest zasadne częściowo i w tym zakresie decyzja podlegała zmianie, natomiast w pozostałej części nastąpiło oddalenie odwołania.

Zasady obliczania wysokości przysługującej ubezpieczonemu emerytury określają przepisy art. 25-26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022 r. poz. 504), zwanej dalej ustawą emerytalną. W myśl art. 26 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 ustawy. Z kolei z art. 25 ust. 1 ustawy wynika, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 ustawy, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Kapitał początkowy, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej, ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3).

W myśl art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1)  okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. (art. 174 ust. 3). Jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu (art. 174 ust. 3b).

Przepisy, określające dowody dopuszczalne w postępowaniu przed organem rentowym, zawiera rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r. nr 237, poz. 1412). Zgodnie z § 21 ww. rozporządzenia, środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Z kolei zgodnie z § 22 ust. 1 rozporządzenia, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1)  legitymacja ubezpieczeniowa;

2)  legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

Szczegółowy tryb postępowania w sprawach ustalania prawa do świadczeń pieniężnych przewidzianych w ustawie emerytalnej został określony w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. nr 237, poz. 1412). Stosownie do przepisu § 10 ust. 1 powyższego rozporządzenia, osoba ubiegająca się o emeryturę powinna przedstawić dokumenty stwierdzające okresy zatrudnienia uzasadniające prawo do świadczeń oraz ich wysokość. Z kolei zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia, środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Aby potwierdzić wysokość wynagrodzenia otrzymywanego w danym okresie zatrudnienia wymagane jest przedłożenie dokumentów wymienionych w § 21 cytowanego wyżej rozporządzenia. W odniesieniu do podstawy wymiaru składki ubezpieczeniowej w postaci wynagrodzenia z tytułu stosunku pracy, brak odpowiedniej dokumentacji płacowej i innych dokumentów, takich jak wpisy w książeczce ubezpieczeniowej, przeważnie uniemożliwia prawidłowe ustalenie wysokości takiego wynagrodzenia za pomocą innych środków dowodowych. Jest to bowiem trudne z uwagi na szczegółowość takich danych przy znacznej najczęściej odległości czasowej. Zaliczenie zaś nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (zob. wyrok Sądu Najwyższych z 9 stycznia 1998r. II UKN 440/97). Jednocześnie w orzecznictwie podkreśla się, że w postępowaniu odwoławczym od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie ma ograniczeń co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków i w myśl art. 473 k.p.c. wysokość wynagrodzenia może być dowodzona wszelkimi dostępnymi dowodami przewidzianym w Kodeksie postępowania cywilnego. Rzeczą sądu jest natomiast ocena wiarygodności przedstawionych w toku postępowania dowodów. Pomimo braku ograniczeń dowodowych w postępowaniu przed sądami ubezpieczeń społecznych nie można jednak zapominać, że wysokość zarobków stanowiących podstawę wyliczenia składki na ubezpieczenia społeczne nie może być ustalana w sposób hipotetyczny, przybliżony, oparty jedynie na domniemaniu, czy uprawdopodobnieniu. Zadaniem Sądu Okręgowego w sprawach o wysokość emerytury czy kapitału początkowego jest więc dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie czasu. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe muszą być wykazane w sposób niebudzący wątpliwości, w ściśle określonej kwotowo wysokości w odniesieniu do poszczególnych miesięcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 lipca 1997r. II UKN 186/97, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4 marca 1997r. III AUa 105/97).

W rozpatrywanej sprawie organ rentowy podnosił, że przy wyliczaniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego za rok 1974 należało uwzględnić minimalne wynagrodzenie za pracę. Odwołujący z kolei wnosił o przyjęcie wynagrodzeń rzeczywiście przez niego otrzymywanych w 1974 roku zgodnie z opinią biegłego. Ponadto odwołujący wnosił o zaliczenie do stażu pracy okresów składkowych udokumentowanych na podstawie świadectwa pracy za okres od 14 lipca 1997 r. do 27 lipca 2006 r. w (...) w W. oraz uwzględnienia okresu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, bezrobocia i okresu pobierania renty do okresów nieskładkowych, a ostatecznie wniósł również o doliczenie do wysokości emerytury kwoty 6.108,00 zł wypłaconej mu przez (...) S.A. w W. tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.

Kierując się powyższymi poglądami judykatury i mając na względzie zakres sporu i stanowiska procesowe stron, w toku postępowania Sąd Okręgowy zwrócił się do podmiotów posiadających akta osobowe ubezpieczonego - Archiwum (...) - o udostępnienie akt osobowych i dokumentacji płacowej dotyczącej zatrudnienia ubezpieczonego w (...) Zakładach (...) w W. celem ustalenia rzeczywistych dochodów, jakie uzyskiwał ubezpieczony w objętym sporem okresie od 18 lipca 1972 r. do 29 lutego 1976 r. Ww. podmiot udostępnił dokumentację kadrowo-płacową i biegły sądowy z zakresu rachunkowości, w oparciu o informacje wynikające z akt osobowych, obliczył kapitał początkowy uwzględniając zarobki otrzymywanego przez ubezpieczonego za rok 1974 w wysokości– 24.288 zł. Wysokość uposażenia została wskazana w aktach osobowych ubezpieczonego w zmianach angażu. Z dniem 1 marca 1974 r. przyznano ubezpieczonemu V kategorię zaszeregowania wg 2 tabeli płac. Takie samo uposażenie pozostało ubezpieczonemu utrzymane do końca zatrudnienia. W świadectwie pracy z 8 marca 1976 r. jest również wskazane wynagrodzenie wg. kategorii V i tabeli prac III, tj. 11,50 zł/godz. Odwołujący pracował w pełnym wymiarze czasu pracy. Wobec spójności i zgodności ww. dokumentów znajdujących się aktach osobowych ubezpieczonego zasadnym było przyjęcie zgodnie z opinią biegłego wynagrodzenia w 1974 r. za 10 miesięcy (marzec – grudzień 1974 r.) w stawce 11,50 zł za godzinę i pełnym wymiarze czasu pracy. Wynagrodzenie za ten rok wyniosło więc 24.288 zł. Za kolejne lata 1975 i 1976 kontynuowano stawkę wynagrodzenia w wysokości jak poprzednio czyli 11,50 zł za godzinę i tak też zresztą przyjął organ rentowy. Skoro więc za lata 1975-1976 organ rentowy przyjął stawkę wynagrodzenia 11,50 zł za godzinę wynikającą z angaży, to brak jest podstaw do przyjęcia wynagrodzenia minimalnego za cały rok 1974 z uwagi na nieudokumentowanie faktycznie osiąganego wynagrodzenia, skoro stawkę 11,50 zł za godzinę przyznano ubezpieczonemu już od 1 marca 1974 r. i kontynuowano ją do zakończenia zatrudnienia.

Przyjęcie ww. wynagrodzenia rocznego umożliwiło obliczenie emerytury ubezpieczonego zgodnie z jego żądaniem z uwzględnieniem najkorzystniejszych 20 lat pracy z całego okresu zatrudnienia. Obliczony w ten sposób wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 61,72 %. Kwota bazowa wyniosła 1.220,89 zł podstawy wymiaru. Staż pracy biegły przyjął tak jak organ rentowy w sumie 20 lat, 7 miesięcy i 25 dni tj. 247 miesięcy okresów składkowych oraz 3 dni okresów nieskładkowych. Wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999r., wyniosła 84.684,71 zł. Kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r., po waloryzacji wyniósł 340.457,14 zł. Zwaloryzowane składki wyniosły 41.480,08 zł. Średnie dalsze trwanie życia ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę w wieku 65 lat wynosiło 217,1 miesięcy. Emerytura stanowiąca równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę obliczona według zasad z art. 26 ustawy emerytalnej wyniosła 1.759,27 zł brutto.

Mając na względzie powołane okoliczności, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 13 czerwca 2019 r. poprzez uwzględnienie S. D. do obliczenia kapitału początkowego stanowiącego podstawę do obliczenia emerytury wynagrodzenia rzeczywiście otrzymanego za rok 1974 w wysokości – 24.288 zł z tytułu zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w W., co przełożyło się na zmianę wysokości kapitału początkowego oraz zmianę wysokości emerytury zgodnie z opinią biegłego z zakresu rachunkowości, o czym orzekł w pkt 1 wyroku.

Sędzia SO Renata Gąsior