Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 7/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w P. z dnia (...) r., sygn. akt (...).

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Obrońca podniósł następujące zarzuty:

1) obrazę prawa procesowego mającą istotny wpływ na zapadłe orzeczenie, tj.:

a) art. 7 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k. przejawiającą się w dowolnej, sprzecznej z zasadami prawidłowego rozumowania, wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego ocenie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i uznanie, że oskarżony Z. W. doprowadził pokrzywdzone do poddania się innej czynności seksualnej, podczas gdy zachowanie oskarżonego nie mieści się w pojęciu innej czynności seksualnej w myśl art. 197 § 2 k.k. w zw. z art. 200 § 1 k.k.,

b) art. 99a § 1 k.p.k. poprzez jego zastosowanie i sporządzenie uzasadnienia wydanego wyroku na urzędowym formularzu, co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia prawa oskarżonego do rzetelnego procesu,

c) art. 424 § 1 k.p.k. w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności poprzez jego niezastosowanie i sporządzenie uzasadnienia na urzędowym formularzu, który to uniemożliwia oskarżonemu jego kontrolę instancyjną poprzez skuteczne wywiedzenie apelacji, co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia prawa oskarżonego do rzetelnego procesu;

2) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, poprzez ustalenie nieprawidłowego opisu czynów zarzuconych oskarżonemu, nieodpowiadających zdarzeniu historycznemu, poprzez wskazanie, że oskarżony włożył palce do ust pokrzywdzonej, gładził po pośladkach i oglądał ciało M. G., podczas zebrany materiał dowodowy wskazuje odmiennie.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzuty obrońcy okazały się niezasadne.

Po pierwsze, jeżeli chodzi o zarzut oznaczony w apelacji numerem 1a, tj. obrazy art. 7 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k., to analiza jego treści, w powiązaniu z uzasadnieniem, wskazuje jednoznacznie na to, iż obrońca kwestionuje ocenę Sądu Okręgowego w zakresie, w jakim przyjął, że zachowanie polegające na „zaglądaniu małoletnim w zęby” mieści się w pojęciu „innej czynności seksualnej”, o której mowa w art. 197 § 2 w zw. z art. 200 § 1 k.k. Tak ujęta argumentacja daję podstawę do przyjęcia, że w rzeczywistości obrońcy chodziło o obrazę prawa materialnego. Odrywając się jednak od sposobu ujęcia zarzutu, zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie zasługuje on na uwzględnienie. Rzecz bowiem w tym, że przypisane Z. W. przestępne zachowania wobec małoletnich pokrzywdzonych nie polegały tylko na „zaglądaniu w zęby”, ale na wkładaniu palców dłoni do ust oraz oglądaniu ich ciał, a w przypadku dziewięcioletniej M. G. także na dotykaniu jej ciała, podnoszeniu koszulki i gładzeniu po pośladkach, jak też nakłanianiu, aby się obracała i pokazywały swoje ciało. Wszystko to oskarżony czynił w celu zaspokojenia seksualnego. Zgodnie zaś z utrwalonym orzecznictwem, inną czynnością seksualną jest takie zachowanie sprawcy, związane z szeroko rozumianym życiem płciowym człowieka, które polega na kontakcie cielesnym sprawcy z ofiarą lub mające charakter seksualny fizyczne, a nawet psychiczne zaangażowanie ofiary (por. postanowienie SN z dnia 21 maja 2008 r., V KK 139/08, Prok. o Pr. 2008, Nr 12, poz. 8; Uchwała SN z dnia 19 maja 1999 r., I KZP 17/99, OSNKW 1999, Nr 7-8, poz. 37; wyrok SN z dnia 5 kwietnia 2005 r., III KK 187/04, OSNwSK 2005, Nr 1, poz. 698). Niezbędnym zarazem warunkiem jest to, by zachowanie sprawcy wiązało się z jakąś formą zaspokojenia lub pobudzenia jego popędu seksualnego (por. wyrok SN z dnia 26 października 2001 r., WA 25/01, OSNKW 2002, Nr 1 – 2, poz. 6). W przekonaniu Sądu Apelacyjnego, wskazane wyżej zachowania spełniają wszystkie przesłanki konieczne do wyczerpania znamienia „innej czynności seksualnej”. Z. W. nakazywał małoletnim (mającym odpowiednio 8 i 9 lat) otwieranie ust, a następnie w celu zaspokojenia płciowego doprowadzał do kontaktu z ich ciałem wkładając palce dłoni do ich ust, przy czym dotykał również ciała M. G., podnosił jej koszulkę gładząc po pośladkach. Nadto fizycznie angażował swoje ofiary w ten sposób, że oglądał ich ciało, a M. G. w tym celu polecił obracanie się. W konsekwencji, Sąd Apelacyjny nie miał wątpliwości, że przypisane oskarżonemu zachowania stanowiły „doprowadzenie do poddania się innej czynności seksualnej”.

Po drugie, niezasadne są zarzuty obrazy art. 99a § 1 k.p.k. oraz art. 424 § 1 k.p,k. w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności – oznaczone w apelacji odpowiednio numerami 1b i 1c. Oba zarzuty ściśle się ze sobą wiążą i dlatego Sąd Apelacyjny odniesie się do nich łącznie. Prawdą jest, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku zostało sporządzone na „urzędowym formularzu”, jak to określił obrońca. Z dniem 5 grudnia 2019 r. wprowadzono bowiem do Kodeksu postępowania karnego art. 99a, zgodnie z którym m.in. uzasadnienie wyroku sądu pierwszej instancji sporządza się na formularzu według ustalonego wzorca. Co jednak istotne, wprowadzając wspomnianą regulację ustawodawca nie zmienił wymogów, jakie winno spełniać uzasadnienie wyroku, a które to zostały określone w art. 424 § 1 i 2 k.p.k. Gdyby ustawodawca chciał obniżyć standardy przewidziane w tym przepisie, to dałby temu wyraz dokonując stosownych zmian, ale tak nie uczynił. W tej sytuacji, sporządzając uzasadnienie na formularzu Sąd I instancji musi uczynić to tak, aby nie naruszyć art. 424 § 1 i 2 k.p.k. Gdyby formularz uniemożliwiał sporządzenie uzasadnienia wyroku spełniającego przedmiotowe wymogi, to Sąd I instancji winien odstąpić od jego wykorzystania. Niemniej, w niniejszej sprawie uzasadnienie sporządzone na formularzu spełnia, co do zasady, wymogi określone w wymienionym przepisie. Wbrew sugestiom obrońcy, w uzasadnieniu tym jasno wskazano, jakie fakty Sąd Okręgowy uznał za udowodnione lub nieudowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych, jak też wyjaśnił podstawę prawną wyroku. Sposób sporządzenia tego uzasadnienia z całą pewnością nie skutkował naruszeniem prawa oskarżonego do rzetelnego procesu, a jednocześnie ani nie uniemożliwiał, ani też nie ograniczał „skutecznego wywiedzenia apelacji” oraz przeprowadzenia kontroli instancyjnej. Obrońca nie naprowadził w apelacji żadnych przekonujących argumentów, które potwierdzałyby tezy wyrażone w zarzutach. Przeczy im również lektura akt, która nie pozostawia najmniejszych wątpliwości co do trafności dokonanej przez Sąd I instancji oceny dowodów i prawidłowości poczynionych ustaleń faktycznych.

Nie można zarazem pominąć tego, że w ostatnich latach, tak w piśmiennictwie, jak i orzecznictwie, dominuje pogląd, zgodnie z którym, wady uzasadnienia, nawet poważne, nie mogą stanowić podstawy do ingerencji w zaskarżony wyrok. Pogląd ten zasługuje na aprobatę. Po pierwsze, uchybienie to nie jest wymienione w art. 439 § 1 k.p.k., a zatem nie stanowi bezwzględnej przyczyny odwoławczej, która dawałaby podstawę do uchylenia wyroku niezależnie od wpływu tego uchybienia na jego treść. Po drugie, wady uzasadnienia same w sobie nie mogą również spowodować uchylenia lub zmiany wyroku w oparciu o względną przyczynę odwoławczą określona w art. 438 pkt 2 k.p.k. Przepis ten wymaga bowiem spełnienia dwóch warunków, tj. naruszenia prawa procesowego oraz chociażby potencjalnego wpływu tego naruszenia na treść wyroku. O ile naruszenie art. 424 k.p.k., przy niespełnieniu wymagań wymienionych w tym artykule, jest okolicznością, którą można wykazać, o tyle nie sposób wykazać wpływu tej wady na treść wyroku. Uzasadnienie jest przecież sporządzane po ogłoszeniu wyroku. Z punktu widzenia logiki konstatacja ta jest ze wszech miar trafna. Należy zarazem odrzucić sugestie o „samoistności” wad uzasadnienia wyroku, jako podstawy do uchylenia wyroku. W art. 438 k.p.k. i art. 439 k.p.k. ustawodawca wyczerpująco określił kiedy orzeczenie należy zmienić lub uchylić. Nie ma żadnych przekonujących argumentów natury prawnej, aby ten katalog rozszerzać na wypadki nieprzewidziane wprost w ustawie.

Przyznając więc, że wady uzasadnienia mogą utrudniać, i to nawet w znaczącym stopniu, na co wskazuje praktyka orzecznicza, kontrolę odwoławczą oraz skorzystanie przez stroną z prawa do zaskarżenia wyroku, to jednak nieprawidłowe sporządzenie uzasadnienia nie oznacza automatycznie wadliwości wyroku. Ocena trafności wyroku musi odbywać się na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego przez sąd pierwszej instancji (ewentualnie uzupełnionego w postępowaniu apelacyjnym). Uzasadnienie jest tylko przewodnikiem po aktach, a nie podstawą orzekania sądu odwoławczego. Podstawą tą są wyłącznie dowody zebrane w sprawie, a te w analizowanym przypadku jednoznacznie wskazują na sprawstwo i winę Z. W..

Na marginesie można dodać, że z dniem 1 lipca 2015 r. do Kodeksu postępowania karnego został dodany art. 455a k.p.k., w którym ustawodawca jednoznacznie przesądził o tym, że „nie można uchylić wyroku z tego powodu, że jego uzasadnienie nie spełnia wymogów określonych w art. 424”, choć ten sam zakaz da się wyprowadzić z treści art. 438 pkt 2 k.p.k. Art. 455a k.p.k. koreluje także z art. 437 § 2 zd. 2 k.p.k., w którym jasno wskazano z jakich powodów wyrok może być uchylony. Wśród tych powodów nie ma wad związanych z uzasadnieniem wyroku.

Po trzecie, odnośnie zarzutu oznaczonego w apelacji numerem 2, to nie jest prawdą, że Sąd Okręgowy błędnie ustalił, co do pokrzywdzonej 9 – letniej M. G., że oskarżony „włożył palce do jej ust, gładził po pośladkach i oglądał jej ciało”. Na przekór twierdzeniom obrońcy, zebrany materiał dowodowy ponad wszelką wątpliwość wskazuje na to, że poczynione w tym zakresie przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne nie są dowolne. Ma rację obrońca, iż dziewczynka przesłuchana tylko raz (w postępowaniu przygotowawczym) sama nie mówiła o tym, aby Z. W. włożył palce do jej ust. Obrońca jednak całkowicie pomija w apelacji zeznania P. G., matki pokrzywdzonej, złożone na rozprawie (k – 576-577 Tom III), z których wynika, że już po przesłuchaniu, córka powiedziała jej, iż oskarżony „włożył jej palce do ust”. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, okoliczność ta ma bardzo istotne znaczenie i zarazem zrozumiałym jest, że pokrzywdzona, z racji swojego wieku, po prostu wstydziła się o tym mówić podczas przesłuchania, ale już po przesłuchaniu, w warunkach dla niej o wiele bardziej komfortowych, postanowiła nijako uzupełnić swoją relację i powiedziała matce prawdę. Nadto M. J. zeznała, że Z. W. dotykał pokrzywdzoną „za tyłek” i „włożył rękę pod bluzkę” (k- 201 Tom II), zaś V. S. podała, iż „podciągnął bluzkę” pokrzywdzonej i „chyba trzymał ją za biodra obiema rękami” oraz dotykał twarzy, trzymał za brodę i tak jakby otwierał jej buzię”. Z kolei L. P. stwierdziła, że oskarżony „zaglądał pod koszulkę z tyłu” i „trzymał za biodra”. Matka V. S., H. S. oraz matka M. J., A. W. potwierdziły zeznania córek. Choć w relacjach dziewczynek istnieją różnice, ponieważ koleżanki M. G. nie dostrzegły „wkładania palców do ust” i różnią się też co do innych zachowań oskarżonego, to jednak trzeba pamiętać, że zdarzenie było bardzo dynamiczne, krótkotrwałe i związane z dużym lękiem ze strony dzieci, które z tych powodów mogły zapamiętać jedne okoliczności, a inne mogły ujść ich uwadze. Te stresujące dla nich wydarzenia siła rzeczy musiały wiązać się z indywidualnym postrzeganiem, co w cale nie oznacza nieprawdziwości ich relacji. Każda z dziewczynek opisała to co zapamiętała i dopiero połączenie ich relacji daje najpełniejszy obraz zachowania Z. W..

Żaden zatem z zarzutów obrońcy nie zasługiwał na uwzględnienie.

Wymierzając oskarżonemu kary za poszczególne przestępstwa, jak i karę łączną, Sąd Okręgowy miał na względzie wszystkie istotne w tej materii okoliczności, tj. zarówno te przemawiające na korzyść Z. W., jak i te przemawiające na jego niekorzyść. Z jednej strony chodzi tu o uprzednią karalność oskarżonego, działanie w warunkach recydywy z art. 64 § 1 k.k., dopuszczenie się przedmiotowych przestępstw zaledwie kilka dni po odbyciu kary za wcześniejsze zgwałcenie i to, że jego ofiarami były, w przypadku czynu I i II, dziewczynki w wieku 8 oraz 9 lat. Z drugiej zaś strony chodzi o częściowe przyznanie się do winy przez Z. W., brak użycia siły fizycznej oraz działanie w ograniczonej w stopniu znacznym poczytalności. Jeżeli chodzi o karę łączną, to trzeba pamiętać o ścisłym związku czasowym popełnionych przestępstw.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w świetle wymienionych wyżej okoliczności, wymierzone oskarżonemu kary jednostkowe, jak i kara łączna, są odpowiednie do stopnia jego zawinienia oraz do stopnia społecznej szkodliwości popełnionych przez niego przestępstw, jak i też zapewniają prawidłowe oddziaływanie wychowawcze i zapobiegawcze wobec niego oraz czynią zadość potrzebom w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Z kolei opinia biegłych przemawia za słusznością orzeczonego terapeutycznego systemu odbywanie kary.

Z uwagi na charakter popełnionych przez Z. W. przestępstw (przeciwko wolności seksualnej) i to, że nie było to pierwsze jego skazanie za tego rodzaju przestępstwa, za trafne należy uznać orzeczone wobec niego środki karne (także w zakresie czasu ich trwania), a polegające na:

- zakazie kontaktowania się z pokrzywdzonymi oraz zakazie zbliżania się do nich na odległość bliższą niż 100 metrów przez okres 15 lat (punkt 5 i 6 wyroku),

- dożywotnim zakazie zajmowania stanowisk, wykonywania zawodu i prowadzenia działalności związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem i opieką nad małoletnimi (punkt 7 wyroku),

- zakazie przebywanie w miejscach pobytu małoletnich, tj. placówkach oświatowych, opiekuńczych, wychowawczych, rekreacyjnych i w odległości mniejszej niż 100 metrów od tych miejsc przez okres 15 lat (punkt 8 wyroku).

Sąd Okręgowy słusznie też zaliczył oskarżonemu na poczet wymierzonej mu kary łącznej pozbawienia wolności okres jego zatrzymania i tymczasowego aresztowania w sprawie (punkt 9 wyroku).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

Wniosek

Obrońca wniósł alternatywnie o:

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie Z. W. od popełnienia zarzuconych mu przestępstw,

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uznanie, że oskarżony dopuścił się przestępstwa z art. 217 § 1 k.k.,

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wyeliminowanie z opisu czynu zdarzeń nieodpowiadających zebranemu materiałowi dowodowemu.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wnioski okazały się niezasadne, ponieważ nie zasługiwały na uwzględnienie zarzuty podniesione w apelacji i brak było jakichkolwiek podstaw do ingerencji w zaskarżony wyroku, co przedstawiono już wcześniej.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Utrzymano w mocy zaskarżony wyrok w całości.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Powody utrzymania w mocy zaskarżonego wyroku zostały przedstawione przy okazji omówienia zarzutów podniesionych w apelacji obrońcy i zbędnym powielaniem byłoby ich powtarzanie w tym miejscu.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Punkt 2

Punkt 3

Sąd Apelacyjny zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata A. R. kwotę 738 złotych, w tym VAT, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym. Takie rozstrzygnięcie znajduje swoje oparcie w § 4 ust. 1 i 3 oraz § 17 ust. 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2019 r., poz. 18).

Z uwagi na sytuację majątkową oskarżonego oraz to, że ma do odbycia długoterminową karę pozbawienia wolności, Sąd Apelacyjny zwolnił go od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, w tym od uiszczenia opłaty za drugą instancje. Takie rozstrzygnięcie znajduje swoje oparcie w art. 624 § 1 k.p.k. i art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych.

7.  PODPIS

G. N. H. K. M. K.