Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 8 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Mariusz Broda (spr.)

Sędziowie: SSO Sławomir Buras

SSO Cezary Klepacz

Protokolant: protokolant sądowy Iwona Cierpikowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 maja 2014 r. sprawy

z wniosku H. K.

z udziałem (...) S.A. Oddział S.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Skarżysku - Kamiennej

z dnia 15 listopada 2013 r., sygn. akt I Ns 814/11

postanawia: oddalić apelację i zasądzić od (...) S.A. Oddział S. na rzecz H. K. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

sygn. akt II Ca 253/14

UZASADNIENIE

W postępowaniu przed Sądem Rejonowym w Skarżysku - Kamiennej wnioskodawca H. K. domagał się ustanowienia służebności przesyłu na rzecz (...) S.A. w L. , na będącej jego własnością nieruchomości , za wynagrodzeniem.

(...) S.A. w L. wniósł o oddalenie wniosku , zarzucając , że nabył służebność o treści odpowiadającej służebności przesyłu przez zasiedzenie.

Postanowieniem z dnia 15.11.2013r. Sąd Rejonowy w Skarżysku - Kamiennej ustanowił na będącej własnością H. K.nieruchomości (działkach o nr ew. (...),(...)) na rzecz (...) S.A.z siedzibą w L.Oddział w S., służebność przesyłu polegającą na swobodnym dostępie do usytuowanych na tej nieruchomości urządzeń służących do przesyłu prądu wraz z urządzeniami towarzyszącymi , prawie wejścia , wjazdu i wykonywania prac remontowych przez uprawnionego w celu kontroli , konserwacji , modernizacji , naprawy i wymiany wskazanych urządzeń z uwzględnieniem strefy oznaczonej linią przerywaną koloru brązowego na mapie biegłej M. S., przyjętej w dniu 25.04.2013r. do zasobu (...) Ośrodka (...)w S.za nr (...)i z tego tytułu zasądził od (...) S.A.z siedzibą w L.na rzecz H. K.kwotę 28 542 zł. W uzasadnieniu takiego rozstrzygnięcia Sąd I instancji przytoczył poczynione ustalenia , w szczególności co do stanu prawnego w/w nieruchomości , faktycznego przebiegu przez nią napowietrznej linii średniego napięcia 15 KV , który ilustruje wymieniona w sentencji zaskarżonego postanowienia mapa biegłej M. S., a wykorzystywanej aktualnie przez uczestnika. Zdaniem Sądu Rejonowego, stosownie do treści art. 305 ² kc , istniały podstawy do ustanowienia służebności przesyłu. Z treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika , że Sąd I instancji nie uwzględnił zarzutu nabycia przez zasiedzenie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu, stwierdzając , że uczestnik nie wykazał , iż termin zasiedzenia rozpoczął swój bieg w 1976 r. , bo z treści odpisu karty z księgi inwentarzowej nie wynika jakiego okresu ona dotyczy , zaś załączony do odpowiedzi na wniosek odpis „projektu budowy linii…” pochodzi z roku 1977 i nie wynika z niego , że linia , na którą uczestnik wskazuje już wówczas istniała. Eliminując nabycie służebności przez zasiedzenie , a w konsekwencji tego uwzględniając wniosek o jej ustanowienie , Sąd Rejonowy uczynił to za wynagrodzeniem na rzecz uprawnionego H. K., ustalając jego wysokość na podstawie dowodu z opinii biegłego sądowego M. B..

Postanowienie w całości zaskarżył uczestnik, wnosząc o jego zmianę i oddalenie wniosku o ustanowienie służebności oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Zarzucił : po pierwsze wewnętrzną sprzeczność w ustaleniach Sądu I instancji , a polegającą na tym , że z jednej strony Sąd przyjmuje , że linia średniego napięcia W. – S. – B. przebiegająca przez działki wnioskodawcy istniała już w latach 70-ątych dwudziestego wieku , a z drugiej strony podnosi , że uczestnik nie wykazał , iż początek biegu zasiedzenia miał miejsce w 1976r. ; po drugie, z dokumentów dołączonych do odpowiedzi na wniosek , wpisu w księdze inwentarzowej (która w oryginale została dołączona do apelacji), wynika , że przedmiotowa linia energetyczna pozostawała na majątku poprzednika prawnego uczestnika już w dniu 30.10.1976r. , tym samym już wówczas istniała, a Sąd Rejonowy nie wyjaśnił dlaczego odmówił wiarygodności dołączonemu do odpowiedzi na wniosek odpisowi karty z księgi inwentarzowej; po trzecie , podjęcie działań zmierzających do uzyskania zgody właściciela nieruchomości na wejście na jej teren celem wykonania prac remontowych linii energetycznej , nie ma wpływu na stan jego świadomości w zakresie posiadania, a wywód Sądu I instancji o braku tej świadomości w zakresie samoistnego władania gruntem jest niezrozumiały. W uzupełnieniu podniósł dodatkowo, że Sąd Rejonowy naruszył przepisy art. 292 kc , 172 § 2 kc , 176 § 1 kc , art. 6 kc , art. 233 § 1 kpc.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie znajduje usprawiedliwienia , i jako tak podlegała oddaleniu, chociaż w istotnym zakresie wobec spostrzeżeń i wniosków Sądu II instancji , które nie znalazły nie tylko wyrazu , ale i podstaw w treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia . Były natomiast możliwe w kontekście podstawy faktycznej w kształcie zaoferowanym przez uczestnika i konieczne z punktu widzenia najpierw poczynienia możliwie kompletnych ustaleń w tym zakresie , a to wszystko celu dokonania przez Sąd ich oceny z punktu widzenia właściwej normy prawa materialnego. Zawarta w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia uwaga Sądu Rejonowego, jakoby niesporność okoliczności faktycznych (w zakresie kolejnych przekształceń podmiotowych poprzedników obecnego uczestnika) stanowi o zbędności ich przytaczania uzasadnieniu , jest nie do przyjęcia z punktu widzenia reguły wyrażonej w treści art. 328 § 2 kpc.

Apelacja koncentruje się na zwalczeniu nieprawidłowości oceny zarzutu zasiedzenia i nie jest trafna. Sąd Okręgowy nie podziela jej zarzutów. Rację ma Sąd Rejonowy, o ile dostrzega brak wystarczających podstaw potwierdzających eksponowaną przez uczestnika tezę o początku biegu terminu zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu (czyli tej mającej swe źródło w przepisach art. 145 kc i 292 kc). Przede wszystkim Sąd Okręgowy zauważa , że księga inwentarzowa środków trwałych , wbrew stanowisku uczestnika, nie stanowi potwierdzenia tego, że aktualnie istniejąca na nieruchomości wnioskodawcy linia średniego napięcia W. – S. – (...) KV (tak niespornie identyfikuje ją uczestnik – k.34) , jest tożsama z linią opisaną w tym dokumencie (k.36 akt sprawy – zgodna z oryginałem znajdującym się w złożonej wraz z apelacją w/w księdze inwentarzowej). Ten ostatni wskazuje bowiem na linię W. – S. – (...) KV. Jeżeli nawet potraktować ten dokument jako urzędowy w rozumieniu art. 244 § 1 kpc , a tym samym korzystający z domniemania prawdziwości i autentyczności , to i tak wprawdzie poświadcza za zgodność z prawdą istnienie linii energetycznej , ale nie tej, która istnieje na nieruchomości aktualnie i z którego to faktu uczestnik próbował wywodzić korzystne dla siebie skutki prawne, w kontekście upływu czasu potrzebnego do zasiedzenia służebności. Jeżeli nawet założyć tożsamość linii tam opisanej , z tą istniejącą w całym okresie czasu potrzebnym do zasiedzenia (do czego podstaw brak z przyczyn już wskazanych), to nie można nie dostrzegać braku jednoznacznych podstaw do zidentyfikowania początku biegu terminu owego zasiedzenia. Rację ma Sąd Rejonowy o ile konkluduje , że w/w dokument w postaci wypisu z księgi inwentarzowej nie pozwala na wyprowadzenie wniosku , od kiedy opisana w nim linia energetyczna istniała. Przy czym nie jest to problem odmowy wiarygodności temu dowodowi , jak nietrafnie zarzuca w apelacji skarżący , a jedynie kwestia interpretacji przez Sąd Rejonowy jego treści. Jej prawidłowość nie budzi wątpliwości. Przede wszystkim zwraca uwagę to, że są tam ujawnione różne daty – 30.10.1976r. , 1.02.1977r. , 31.12.1978r., a pozostała treść dokumentu nie pozwala na łączenie ich z faktem wzniesienia linii , abstrahując od daty rozpoczęcia korzystania z niej przez ówczesne przedsiębiorstwo energetyczne (bo ten ostatni fakt i w tej dacie jest doniosły z punktu widzenia identyfikacji początku biegu terminu potrzebnego do zasiedzenia służebności o wskazanej treści). Niezależnie od tego warto zauważyć i to, że z twierdzeń uczestnika (k.35) wynika , iż początek zasiedzenia miał mieć miejsce 3.03.1977r. , a to w kontekście eksponowanego przez niego końca biegu 30-letniego terminu zasiedzenia. Ta data z całą pewnością nie znajduje potwierdzenia w w/w dokumencie , a mowa o niej w projekcie budowy linii (k.37). Jeżeli uczestnik uwzględnia projekt (a więc dokument , który ze swej istoty nie może potwierdzać nawet faktu istnienia obiektu – linii energetycznej , nie mówiąc o rozpoczęciu korzystania z niej, to tym bardziej , zapisy w księdze inwentarzowej w kontekście tego także pozostają irrelewantne z punktu widzenia tezy prezentowanej przez uczestnika.

Niezależnie od powyższego, jeżeli nawet istniałyby podstawy do założenia, że przedmiotowa linia energetyczna (stanowiąca trwałe i widoczne urządzenie , korzystanie z którego ma prowadzić do zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu), to ta sama, co ujawniona w księdze inwentarzowej , a w konsekwencji tego założyć , że bieg terminu zasiedzenia rozpoczął się w dniu 31.12.1978 r. (najpóźniejsza możliwa do przyjęcia spośród dat wymienionych w księdze inwentarzowej) , to wówczas bieg terminu zakończyłby się 31.12.2008 r. Tym samym nastąpiłoby to po dniu 3.08.2008r. , a więc już z tej przyczyny byłoby niemożliwe nabycie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu (art. 145 kc i art. 292 kc) , bo w tej dacie doszło do ustawowego uregulowania służebności przesyłu (art. 305 ¹ -305 ⁴ kc) , a tylko przed tą datą dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa (p. uchwała SN z dnia 7.10.2008r. , III CZP 89/08 . Lex nr 458125). Czym innym pozostaje zagadnienie dopuszczalności doliczenia do czasu posiadania służebności przesyłu od dnia 3.08.2008r. , okresu występowania przede tą data na nieruchomości stanu faktycznego odpowiadającego treści służebności przesyłu (p. uchwała SN z dnia 22.05.2013r. , III CZP 18/13, Lex nr 1316046). Niezależnie od tego wyprowadzenie wniosku o nabyciu takiej służebności przez zasiedzenie i tak nie znajduje podstaw, jeżeli wziąć pod uwagę analizę stanu posiadania urządzenia przesyłowego w kontekście niespornych przekształceń podmiotowych, poprzedzających powstanie obecnego (...) S.A. z siedzibą w L. (opisanych w piśmie procesowym uczestnika z dnia 3.09.2013r. i zilustrowanych dołączonymi do niego dokumentami (k.219-319). Te okoliczności faktyczne wprawdzie pozostały poza sferą zainteresowania Sądu I instancji , ale ich ustalenie i ocena z punktu widzenia treści art. 176 § 1 kc w zw. z art. 292 kc była oczywiście możliwa. Przy czym Sąd Okręgowy uzupełniając je , ograniczył to niezbędnego minimum , determinowanego kryterium weryfikacji przeniesienia posiadania urządzenia przesyłowego z jednego podmiotu , na drugi , który po nim powstawał. Nie ulega wątpliwości , że sam niesporny fakt (zarządzenie – k.243-245) utworzenia z dniem 1.02.1989r. przedsiębiorstwa państwowego Zakładu (...) w S. (efekt zmian systemowych i nowelizacji kodeksu cywilnego poprzez m.in. uchylenie art. 128 kc) nie oznaczał automatycznego jego uwłaszczenia na mieniu , które wcześniej (przed dniem 1.02.1989r.) stanowiło własność Skarbu Państwa i pozostawało w zarządzie jego jednostki organizacyjnej. Mogło to nastąpić dopiero w dniu 5.12.1990 r. , na mocy decyzji wydanej w trybie art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29.09.1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości - Dz.U. nr 79,poz. 464 , która jednocześnie stanowiła dowód przeniesienia posiadania składników mienia na rzecz przedsiębiorcy lub jego poprzedników prawnych przez Skarb Państwa. Jest to stanowisko utrwalone w orzecznictwie (p. m.in. postanowienie SN z dnia 13.06.2013r. IV CSK 672/12 , Lex nr 1360293 oraz orzeczenia wskazane w jego uzasadnieniu). Uczestnik pomimo dostrzeżenia istoty problemu (o czym świadczy odwołanie się do załączonego do pisma procesowego postanowienia SN z dnia 23.01.2013r. I CSK 256/12 – k. 223-227) , takiej decyzji (wraz z wymaganym załącznikiem zawierającym spis inwentarza także będącego w posiadaniu poprzedniej jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa) nie złożył. Już tylko z tej przyczyny brak było podstaw by przyjąć przeniesienie w dniu 5.12.1990r. posiadania urządzenia przesyłowego przez Skarb Państwa na rzecz utworzonego z dniem 1.02.1989r. w/w p.p. Zakładu (...). Innymi słowy uczestnik nie podjął nawet próby wykazania przeniesienia posiadania , pomimo spoczywającego na nim tego rodzaju obowiązku (p. w/w już postanowienie SN z dnia 13.03.2013r. , IV CSK 2013r. , Lex nr 1360293). To kolejny (niezależny od dotychczasowych) argument eliminujący przesłankę zasiedzenia służebności w kontekście wymogu opisanego w treści art. 176 § 1 kc w zw.z art. 292 kc. Poza tym, nawet gdyby to przejście posiadania na tym etapie było wykazane (do czego podstaw brak) , to objąłby go następny podmiot – Zakład (...) SA (przekształcony niespornie z przedsiębiorstwa państwowego w roku 1993 – dokumenty k.246-252) , o następnie zmienionej w 1995r. nazwie na (...) S.A. z siedzibą w S. (dokument k. 253-261). Bezspornie w dniu 7.12.2006r. doszło do aktu zawiązania (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. , a następnie w dniu 22.06.2007r. nastąpił akt założycielski tej Spółki (k.262-286), które to czynności nie wywoływały jeszcze żadnych skutków w zakresie przeniesienia posiadania urządzeń przesyłowych. Takie znaczenie mogło mieć dopiero aportowe zbycie przedsiębiorstwa w dniu 30.06.2007r. przez (...) S.A. na rzecz (...) Sp. z o.o. (dokumenty - k.287-316), ale istota zagadnienia polega na tym, że dla wykazania na tym etapie tego kolejnego przejścia posiadania (oczywiście przy założeniu wcześniejszej jego ciągłości , a czego brak i o czym była już mowa) konkretnego urządzenia przesyłowego przez (...) S.A. na rzecz (...) Sp. z o.o. koniecznym było przedstawienie, stwierdzającego ten fakt „załącznika nr 6” , o jakim mowa w § 1 aktu notarialnego z dnia 30.06.2007 r. (k. 307). Był to jedyny sposób wykazania tej okoliczności , ale uczestnik tego obowiązku nie dopełnił, co tylko stanowi kolejny , niezależny od dotychczasowych, argument eliminujący zasadność zarzutu zasiedzenia. Warto w tym miejscu zauważyć, że o ile w piśmie procesowym (k.219-222) wskazał na kolejne przekształcenia podmiotowe , to uczynił to w oderwaniu od faktu przeniesienia posiadania urządzenia przesyłowego, o czym nawet nie twierdził , nie mówiąc o wykazaniu takich okoliczności. Dotychczasowe spostrzeżenia Sądu Okręgowego potwierdzają w oczywisty sposób to, że sam fakt przekształceń podmiotowych (poprzedzających powstanie obecnego podmiotu – uczestnika) nie oznaczał automatycznego przenoszenia posiadania urządzeń przesyłowych pomiędzy kolejnymi podmiotami, czego sam uczestnik nie dostrzega i co znajduje potwierdzenie w tym co zaoferował na potwierdzenie zgłoszonego zarzutu zasiedzenia. Teza o jego bezzasadności zachowuje pełną aktualność także wówczas , jeżeliby nawet założyć , że początek biegu terminu zasiedzenia miałby rozpocząć się w najwcześniejszej dacie, tj. 31.12.1976r. (pochodna twierdzenia uczestnika , że przedmiotowa linia energetyczna funkcjonuje na nieruchomości wnioskodawcy co najmniej od 1976r., abstrahując od tego , że bieg terminu liczył od 3.06.1977r.). Wówczas bieg terminu 30-letniego wprawdzie zakończyłby się przed 3.08.2008r. , to w dalszym ciągu aktualne są dotychczasowe wnioski co do niewykazania przejścia posiadania pomiędzy Skarbem Państwa , a utworzonym Przedsiębiorstwem Państwowym. Ponadto niezależnie od tej przeszkody , jeżeli nawet w tym przypadku bieg terminu zasiedzenia miałby skończyć się w dniu 31.12.2006r. , to nabycie służebności musiałoby nastąpić na rzecz (...) S.A. (oczywiście przy wyeliminowaniu już opisanych przeszkód do wyprowadzenia takiego pozytywnego wniosku) , a wobec tego , koniecznym pozostawało wykazanie przejścia, ale już prawa służebności przesyłu na rzecz (...) Sp. z o.o. , co z kolei mogło nastąpić tylko poprzez przedstawienie „załącznika nr 4” , o którym owa w § 1 d w/w aktu notarialnego z dnia 30.06.2007r. (k.307), przy założeniu , że stwierdzałby on w swej treści tą służebność. Analogiczne wnioski należałoby wyprowadzić wówczas, jeżeli założyć , że bieg zasiedzenia miałby rozpocząć się w dniu 3.06.1977r., jak przyjmował to uczestnik twierdząc przed Sądem Rejonowym , że zasiedzenie służebności miało nastąpić w dniu 3.06.2007r.

Te dotychczas wyeksponowane przez Sąd Okręgowy okoliczności oraz wyprowadzone w kontekście powołanych podstaw prawnych wnioski, eliminujące zasadność zarzutu zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu, prowadzą i do tej oczywistej konkluzji , że prawa tego nie mógł skutecznie nabyć również uczestnik – (...) S.A. z siedzibą w L..

Z tej perspektywy , bliższe rozważenie trzeciego zarzutu apelacji (odnośnie stwierdzenia przez Sąd Rejonowy , że uczestnik nie czuł się uprawniony do samoistnego władania gruntem w zakresie odpowiadającym treści służebności) jest bezprzedmiotowe. Należy jedynie wyjaśnić , że to niefortunne stwierdzenie w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, może być efektem pewnego akcentu jaki pojawił w orzecznictwie Sądu Najwyższego w latach 60-ątych ubiegłego wieku. W jednym z orzeczeń pojawiło się stwierdzenie o „samoistności posiadania służebności”, czego oczywiście nie można utożsamiać z samoistnością posiadania nieruchomości przez podmiot który włada nią w sposób odpowiadający treści służebności. Nie ulega bowiem żadnej wątpliwości , że takie posiadanie nieruchomości jest posiadaniem zależnym.

Reasumując, te dodatkowe spostrzeżenia Sądu Okręgowego (będące efektem uzupełnienia ustaleń i ich analizy), prowadząc do wykluczenia zasadności zarzutu zasiedzenie , a konsekwencji tego także podstaw nabycia przedmiotowej służebności ostatecznie na rzec uczestnika, eliminują zasadność apelacji. Z tych względów Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc. Orzeczenie o kosztach postęowania znajduje uzasadnienie w treści art. 520 § 3 kpc.

(...)