Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 1 kwietnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XV Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agata Szlingiert

Sędzia: SO Krzysztof Godlewski

Sędzia: SO Joanna Andrzejak-Kruk (spr.)

Protokolant: st. prot. sąd. Aneta Sawka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 kwietnia 2014 r. w Poznaniu

sprawy ze skargi J. M. i E. M.

o wznowienie postępowania

w sprawie z wniosku M. P. (1), K. P. i M. P. (2)

przy udziale J. M. i E. M.

o stwierdzenie zasiedzenia

zakończonej postanowieniem Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 21 grudnia 2012 r., sygn. akt XV Ca 593/12

p o s t a n a w i a :

1.  odrzucić skargę;

2.  zasądzić od uczestników J. M. i E. M. na rzecz wnioskodawców M. P. (1), K. P. i M. P. (2) kwotę 1.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu wywołanym skargą.

/-/ Krzysztof Godlewski /-/ Agata Szlingiert /-/ Joanna Andrzejak-Kruk

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia (...)sygn. akt IX.Ns.(...)Sąd Rejonowy (...)stwierdził, że wnioskodawcy K.i M. P. (1)oraz W. P.nabyli z dniem 21.08.1989r. przez zasiedzenie udziały wynoszące odpowiednio: 3/4 ( do wspólności majątkowej małżeńskiej ) i 1/4 we własności części nieruchomości położonej w P.przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy (...)w P.prowadzi księgę wieczystą (...), stanowiącej działkę o powierzchni 56 m ² oznaczoną numerem (...) w projekcie podziału sporządzonym przez biegłego sądowego S. S.stanowiącym załącznik do jego opinii z 15.11.2011r. Apelacja uczestników J. M.i E. M.od powyższego orzeczenia została oddalona postanowieniem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 21.12.2012r., sygn. akt XV.Ca.593/12.

Pismem złożonym w dniu 21.08.2013r. uczestnicy E. M.i J. M.wnieśli skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Okręgowego, domagając się zmiany tego postanowienia przez oddalenie wniosku M. P. (1), K. P.i M. P. (2)o stwierdzenie zasiedzenia, a także zasądzenia na swoją rzecz od wnioskodawców kosztów postępowania według norm przepisanych. Skarżący zarzucili nieważność postępowania na skutek naruszenia przepisów prawa i pozbawienia ich możności działania w szczególności wobec wykrycia nowych dowodów. Podnieśli, że w trakcie poprzedniego postępowania nie mogli przedstawić istotnych dowodów w postaci zdjęć lotniczych i opinii biegłego w przedmiocie ich interpretacji z uwagi na niezależną od nich niemożność ich pozyskania, wynikającą z niewiedzy o istnieniu zdjęć lotniczych oraz zamknięcia do 2014r. C. A. W.. Nadto, z uwagi na zeznania świadków, którzy zgodnie twierdzili, że nie istniał nigdy płot pomiędzy działkami, nie uważali, aby przedstawienie takich zdjęć było rzeczywiście konieczne. Zdaniem skarżących nowe dowody, wykryte dopiero 28.05.2013r., w sposób oczywisty obrazują, że nie zostały spełnione przesłanki zasiedzenia części nieruchomości, gdyż w ich świetle nie ma możliwości, aby istniał płot w czasie, o którym mówili w toku postępowania wnioskodawcy i zawnioskowani przez nich świadkowie.

Wnioskodawcy w odpowiedzi na skargę wnieśli o jej odrzucenie, a ewentualnie oddalenie, a także o zasądzenie na ich rzecz solidarnie od uczestników zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Skarga podlegała odrzuceniu.

Uczestnicy opierali ją na dwóch odrębnych podstawach: z powodu nieważności ( art. 401 k.p.c. ) oraz z uwagi na wykrycie nowych środków dowodowych ( art. 403 § 2 k.p.c. ).

Zarzut nieważności postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 21.12.2012r. nie został w skardze bliżej umotywowany; z petitum skargi wynika jedynie, że pozbawienie możności działania skarżący wiążą z wykryciem przez nich nowych dowodów. Takie ujęcie żądania jest błędne, gdyż podstawy wznowienia określone w art. 401 k.p.c. i art. 403 § 2 k.p.c. mają charakter rozłączny. Pierwsza może znaleźć zastosowanie w razie zaistnienia w trakcie zakończonego postępowania określonych zdarzeń sprawiających, że przyjęty przez sąd sposób procedowania w rażącym stopniu narusza przepisy procesowe. Druga określa z kolei konsekwencje wystąpienia „nowości”, tj. wykrycia – już po prawomocnym zakończeniu postępowania – pewnych okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na merytoryczny wynik sprawy. Nieważność postępowania, o której mowa w art. 401 k.p.c., nie może być więc następstwem wykrycia nowych środków dowodowych w rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c. Na rozprawie w dniu 1.04.2014r. skarżący wyjaśnili, iż pozbawienie ich możności działania polegało na oddaleniu zgłoszonych przez nich wniosków dowodowych. Okoliczność ta nie uzasadniała jednak wznowienia postępowania. Po pierwsze, stanowisko skarżących nadal było nieprecyzyjne. Skoro zaś nie jest wiadome, jakie konkretnie decyzje dowodowe podjęte przez sądy orzekające w poprzednim postępowaniu zdaniem samych skarżących były wadliwe, trudno rzeczowo ocenić, czy rzeczywiście wyczerpane zostały przesłanki zastosowania art. 401 pkt 2 k.p.c. Warto przy tym zauważyć, że Sąd Okręgowy w postępowaniu apelacyjnym nie oddalił żadnych wniosków dowodowych, a z kolei nic nie stało na przeszkodzie, aby skarżący, kwestionując odmowę przeprowadzenia określonych dowodów przez Sąd Rejonowy, skorzystali ze środków prawnych przewidzianych w art. 162 k.p.c. czy też art. 380 k.p.c. Po drugie, wznowienie postępowania w oparciu o art. 401 pkt 2 k.p.c. może mieć miejsce wtedy, gdy na skutek okoliczności leżących poza samą stroną doszło do całkowitego pozbawienia jej możności udziału w całym postępowaniu lub jego istotnej części ( por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z 6.06.2012r., IV CZ 6/12, LEX nr 1231332 ). W rezultacie przyjmuje się, że oddalenie przez sąd wniosku dowodowego, choćby miał on podstawowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, nie jest równoznaczne z pozbawieniem strony możności obrony swych praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c., a tym bardziej pozbawieniem jej możności działania w rozumieniu art. 401 pkt 2 k.p.c. ( tak np. postanowienia Sądu Najwyższego: z 21.04.2011r., III PO 1/11, LEX nr 901635; z 22.01.2009r., II PZ 38/08, LEX nr 784196; z 21.09.2007r., V CZ 88/07, LEX nr 486003; z 12.12.2000r., II UKN 121/00, publ. OSNP 2002/17/421 ).

W ocenie Sądu Okręgowego nie zachodziła także podstawa wznowienia postępowania określona w art. 403 § 2 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem, można żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. „Wykrycie” może dotyczyć tylko takich faktów czy dowodów, które nie tylko nie zostały ujawnione w postępowaniu prawomocnie zakończonym, ale były również wówczas dla strony „nieujawnialne”, czyli jej nieznane i dla niej niedostępne. Fakty i dowody ujawnialne, tj. takie, które strona powinna znać, gdyż przy zachowaniu należytej staranności miała możliwość dostępu do nich, nie są objęte hipotezą powołanego przepisu. Niemożność skorzystania w poprzednim postępowaniu z określonych okoliczności faktycznych lub dowodów nie zachodzi więc, gdy istniała obiektywna możliwość ich powołania, a skarżący tego nie uczynił z przyczyn leżących po jego stronie, np. na skutek opieszałości, zaniedbania, zapomnienia czy też błędnej oceny co do potrzeby ich powołania ( tak również Sąd Najwyższy postanowieniach: z 4.12.2013r., II CZ 81/13, LEX nr 1418727; z 18.01.2012r., II CZ 146/11, LEX nr 1147758; z 16.07.2008r., II CZ 46/08, LEX nr 646343; z 21.11.2007r., II CZ 92/07, LEX nr 861699; z 18.10.2007r., III CZ 39/07, publ. OSNC-ZD 2008/2/50; z 4.03.2005r., III CZP 134/04, LEX nr 151652 ). Dowody przedstawione obecnie przez skarżących w postaci 7 zdjęć lotniczych oraz prywatnej opinii z dnia 21.05.2013r. dotyczącej ich interpretacji nie mogą być traktowane jako „wykryte” w rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c.

Należy zauważyć, że dwa spośród zdjęć lotniczych skarżący uzyskali z C. A. W.jeszcze w listopadzie 2012r. ( por. pismo (...)z 19.11.2012r. – k.6 ), a więc przed zamknięciem przez Sąd Okręgowy rozprawy apelacyjnej ( co miało miejsce 7.12.2012r. ). Skarżący dysponowali zatem tymi zdjęciami w poprzednim postępowaniu i nic nie stało na przeszkodzie ich przedstawieniu celem poparcia prezentowanego wówczas stanowiska. W załączniku do protokołu rozprawy skarżący wyjaśniają, że dowodów tych nie zgłosili z uwagi na „brak procesowej potrzeby”, który wynikał z „treści zebranego w poprzednim postępowaniu materiału dowodowego”. Trudno jednak uznać argumentację tę za przekonującą. Lektura akt IX.Ns.152/10 wskazuje, że uczestnicy – sprzeciwiając się wnioskowi o stwierdzenie zasiedzenia spornego pasa gruntu – co najmniej od czerwca 2011r. wskazywali na to, że wynikający z art. 172 k.c. termin zasiedzenia rozpoczął bieg dopiero w latach 1987/88, gdyż to wówczas wnioskodawcy posadowili między działkami płot nieodpowiadający granicy ewidencyjnej i od tego czasu posiadali część nieruchomości należącej do uczestników ( por. pismo procesowe uczestników z 6.06.2011r. – k.330-331 ). Na tę okoliczność zarówno uczestnicy, jak i wnioskodawcy zgłaszali dowody w postaci zeznań świadków, dokumentów oraz fotografii, przy czym w oparciu o dostarczony materiał Sąd Rejonowy poczynił ustalenia korzystne dla wnioskodawców ( przyjął mianowicie, że władali oni częścią nieruchomości uczestników od 21.08.1969r., zaś ogrodzenie z metalowych słupków i siatki wybudowali na przełomie lat 1969/1970 ), co we wniesionej apelacji kwestionowali uczestnicy, zarzucając m.in. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. oraz błędne ustalenie stanu faktycznego. W tej sytuacji uczestnicy w postępowaniu apelacyjnym zarówno mogli, jak i powinni byli powołać się na cały dostępny im materiał dowodowy, w tym dwa zdjęcia lotnicze uzyskane w listopadzie 2012r. z (...), nie zaś użyć tego materiału dopiero dla potrzeb wznowienie postępowania. Jest to instytucja szczególna, gdyż prowadzi do pozbawienia jednej ze stron ochrony wynikającej ze stabilności prawomocnego orzeczenia. Stąd nie można podzielić wskazywanego przez skarżących, liberalnego kierunku wykładni, według którego ustawową podstawą wznowienia wskazaną w art. 403 § 2 k.p.c. jest powołanie się na dowody, co do których w trakcie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem strona obiektywnie dysponowała możliwością ich zgłoszenia, jednakże tego nie uczyniła wskutek braku procesowej potrzeby ich powołania ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z 25.01.2007r., I UZ 38/06, publ. OSNP 2008/3-4/51 ).

Pozostałe pięć zdjęć lotniczych skarżący otrzymali wprawdzie z C. O. D. G. i. K.w dniu 22.04.2013r. ( por. fakturę z 22.04.2013r. wystawioną przez (...)– k.7 ), a więc już po zakończeniu poprzedniego postępowania, ale i w tym przypadku nie można mówić o środku dowodowym, który nie mógł być wcześniej wykorzystany. Zdjęcia udostępnione przez (...)zostały wykonane w latach 1977, 1988, 1995, 2009 i 2012 ( k.20 ). Można wprawdzie zgodzić się ze stwierdzeniem skarżących, iż wiedza o dysponowaniu takim zdjęciami przez tę instytucję nie jest powszechna, natomiast przy zachowaniu należytej staranności i zapobiegliwości skarżący mogli uzyskać do niej dostęp jeszcze w toku poprzedniego postępowania. Pismem z dnia 26.11.2012r. skarżący zwrócili się do specjalisty z zakresu interpretacji zdjęć lotniczych, dr. A. K.z prośbą o interpretację zdjęć lotniczych pozyskanych z (...)( k.128-129 ), przy czym w odpowiedzi uzyskali – pismem z dnia 17.12.2012r. – informację, że dostarczone dwa zdjęcia nie mogą być podstawą do wykonania opinii, ale dodatkowym źródłem pozyskania zdjęć lotniczych jest (...)( k.130 ). Zauważyć wypada, że postanowienie Sądu Okręgowego oddalające apelację uczestników zapadło dopiero 21.12.2012r. Co więcej, gdyby skarżący, którzy odpis wniosku o stwierdzenie zasiedzenia otrzymali w sierpniu 2009r. ( k.87 akt IX.Ns.(...)zachowali właściwą staranność, wiedzę o dowodach istotnych dla rozstrzygnięcia ich sporu z wnioskodawcami uzyskać mogli znacznie wcześniej niż w grudniu 2012r. Nie zostały w każdym razie ujawnione żadne niezależne od skarżących przeszkody, które uniemożliwiałyby im skorzystanie w poprzednim postępowaniu z 5 zdjęć lotniczych otrzymanych w kwietniu 2013r. Zdjęcia te, choć nie znajdowały się w trakcie poprzedniego postępowania w posiadaniu skarżących, to jednak były dla nich obiektywnie „ujawnialne”. Jak zaś już wspomniano, art. 403 § 2 k.p.c. nie odnosi się do takich środków dowodowych, z których strona w poprzednim postępowaniu nie skorzystała tylko na skutek swej opieszałości bądź też zaniedbania ( por. w szczególności postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4.12.2013r., II CZ 81/13, LEX nr 1418727, wydane w realiach procesowych bardzo zbliżonych do tych, które występują w niniejszej sprawie ).

Kryteriom określonym w art. 403 § 2 k.p.c. nie odpowiada również dołączona do skarg opinania prywatna „z zakresu interpretacji zdjęć lotniczych”. Została ona wykonana w dniu 21.05.2013r. i nie może być uznawana za środek dowodowy powstały przed prawomocnym zakończeniem poprzedniego postępowania. W orzecznictwie nie budzi zaś wątpliwości, że tylko „wykrycie” takich właśnie środków dowodowych może stanowić podstawę wznowienia ( tak m.in. postanowienia Sądu Najwyższego: z 21.03.2013r., II CZ 191/1, LEX nr 1331270 oraz z 21.02.2013r., IV CZ 79/12, LEX nr 1311817; uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z 21.02.1969r., III PZP 63/68, publ. OSN 1969/12/208 ).

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał, że skarga uczestników, choć sformułowana w sposób nawiązujący do art. 401 pkt 2 k.p.c. i art. 403 § 2 k.p.c., jednak nie została oparta na ustawowej podstawie wznowienia, co uzasadniało jej odrzucenie w oparciu o art. 410 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania wywołanego skargą Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 3 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 406 k.p.c., obciążając nimi w całości uczestników, gdyż interesy ich i wnioskodawców były sprzeczne, zaś skarga została odrzucona. Wnioskodawcy wyłożyli koszty zastępstwa prawnego, których wysokość ustalono na 1.200,-zł ( stosownie do § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 8 pkt 1 i § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, t.j. Dz.U. z 2013r., poz. 461 ). Powyższe koszty uczestnicy winni im zwrócić.

/-/ Krzysztof Godlewski /-/ Agata Szlingiert /-/ Joanna Andrzejak-Kruk