Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PO 1/11
POSTANOWIENIE
Dnia 21 kwietnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Andrzej Wróbel (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa J. B.
przeciwko B. – P. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
o zapłatę wynagrodzenia za urlop, ekwiwalent za urlop, premii, ekwiwalent za
odzież,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 kwietnia 2011 r.,
skargi powoda o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Sądu
Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 29 marca 2006 r., i postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia
2006 r., sygn. akt II PK 238/06
1. odrzuca skargę;
2. zasądza od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego na rzecz
radcy prawnego B. Ś. kwotę 1.800 (tysiąc osiemset) złotych
powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług tytułem
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w
postępowaniu ze skargi o wznowienie postępowania.
UZASADNIENIE
2
Powód J. B. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej B. – P. Spółki z
o.o. wynagrodzenia i ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, premii oraz
ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej w łącznej kwocie 14.000 złotych.
Sąd Rejonowy – Sąd Pracy wyrokiem z dnia 3 czerwca 2005 r., zasądził od
pozwanej na rzecz powoda tytułem ekwiwalentu za urlop kwotę 1.075 złotych,
tytułem wynagrodzenia za urlop kwotę 503 złotych, tytułem premii kwotę 11.600
złotych wraz z ustawowymi odsetkami oraz umorzył postępowanie co do kwoty 450
złotych i nadał rozstrzygnięciu rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty
320,78 złotych.
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 29
marca 2006 r. zmienił zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że zamiast kwoty
1.075 złotych zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 320,78 zł wraz z
ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2005 r. do dnia zapłaty i oddalił
powództwo w pozostałym zakresie a także odstąpił od obciążenia powoda kosztami
zastępstwa procesowego strony pozwanej za obie instancje.
Od wyroku Sądu Okręgowego powód wniósł skargę kasacyjną. Sąd
Najwyższy postanowieniem z dnia 18 grudnia 2006 r., sygn. akt II PK 238/06
odmówił przyjęcia skargi do rozpoznania.
W dniu 22 września 2009 r. powód wniósł skargę o wznowienia
postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego oraz
postanowieniem Sądu Najwyższego, powołując się na orzeczenie Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 01 lipca 2008 r., wydane w sprawie o sygnaturze SK 40/07.
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z dnia 9
listopada 2009 r. odrzucił skargę, ponieważ nie spełniała wymogu przewidzianego
w art. 87 § 1 k.p.c. Na skutek zażalenia powoda Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych uchylił zaskarżone postanowienie, zniósł postępowanie
w sprawie, przekazując skargę do rozpoznania Sądowi Najwyższemu, a nadto
ustanowił powodowi w sprawie skargi o wznowienie postępowania pełnomocnika z
urzędu.
W następstwie powyższego pełnomocnik powoda pismem procesowym z
dnia 21 października 2010 r. sprecyzował skargę o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 29 marca 2006 r.
3
oraz postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2006 r. W
przedmiotowej sprawie zdaniem powoda zachodzą dwie podstawy wznowienia
postępowania: art. 401 pkt 2 k.p.c. i art. 4011
k.p.c. Uzasadniając podstawy
wznowienia postępowania w odniesieniu do przesłanki wskazanej w art. 401 pkt 2
k.p.c. wskazał, iż nie był należycie reprezentowany w sprawie i mając przeciwko
sobie zawodowego pełnomocnika nie mógł skutecznie bronić swoich interesów, a
nadto na skutek naruszenia przez Sądy obydwu instancji przepisów postępowania,
tj. art. 233 k.p.c., został pozbawiony możliwości działania w procesie. Natomiast co
do przesłanki określonej w art. 4011
k.p.c. powołał się na wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 1 lipca 2008 r. o sygnaturze SK 40/07.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie podkreślić należy, iż w postępowaniu cywilnym obowiązuje
wyrażona w art. 365 § 1 k.p.c. zasada niewzruszalności prawomocnych wyroków
sądowych. Przepisy określające warunki, na jakich może nastąpić uchylenie lub
zmiana prawomocnego wyroku muszą być zatem, jako wyjątek od wspomnianej
reguły, interpretowane ściśle. Skarga o wznowienie postępowania podlega badaniu
przez sąd pod kątem dopuszczalności o dwojakim charakterze, to jest o
dopuszczalności samej skargi oraz dopuszczalności wznowienia postępowania. O
dopuszczalności decyduje zaś zachowanie ustawowego terminu do jej wniesienia
(art. 407 i 408 k.p.c.) oraz oparcie skargi na ustawowych podstawach
wymienionych w art. 401, 4011
i 403 k.p.c.
Przy ocenie dopuszczalności wniesienia skargi o wznowienie postępowania
analizę zwykło się rozpoczynać od sprawdzenia, czy zachowany został termin do
jej wniesienia. W przedmiotowym przypadku rozważania w tym zakresie byłyby
jednak bezprzedmiotowe z uwagi na to, iż wskazane przez powoda podstawy
skargi o wznowienie postępowania nie mieszczą się w ustawowych podstawach.
Zgodnie z kolejnością wskazaną przez powoda w skardze, odnieść należy
się w pierwszej kolejności do podstawy wskazanej w art. 4011
k.p.c. W świetle
powołanego artykułu można żądać wznowienia postępowania również w wypadku,
gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z
4
Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie
którego zostało wydane orzeczenie. Należy podkreślić, że w myśl poglądu
wyrażonego w uchwale składu siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17
grudnia 2009 r.(III PZP 2/09, OSNC 2010, Nr 7-8 poz. 97), jedynie orzeczenie o
niezgodności z Konstytucją określonych przepisów, które tracą moc obowiązującą
jako akt normatywny w rozumieniu art. 190 ust. 3 Konstytucji, uzasadnia
wznowienie postępowania na podstawie art. 190 ust. 1 i 4 Konstytucji w związku z
art. 4041
k.p.c.
Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wypada
zauważyć, iż powołanym jako podstawa wznowienia postępowania wyrokiem
Trybunału Konstytucyjnego z 1 lipca 2008 r. (SK 40/07, Dz. U. z 2008 r. Nr 120,
poz. 779) stwierdzono niezgodność z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej art.)
art. 3986
§ 2 i 3 w związku z art. 3984
§ 1 pkt 3 oraz samego art. 3984
§ 1 pkt 3
ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43,
poz. 296, ze zm.), w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o
zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju
sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), w zakresie, w jakim
wprowadzają niedopuszczalne ograniczenia odnośnie do korzystania z
konstytucyjnych wolności i praw, skutkujące pozbawieniem skarżącej prawa do
sądu, przez wprowadzenie sankcji z tytułu niedopełnienia wymogów formalnych
wniesienia skargi kasacyjnej nieuzasadnionych i nieproporcjonalnych w stosunku
do celu regulacji. Chodziło zaś o sankcję odrzucenia – bez wezwania do usunięcia
braku – skargi kasacyjnej niezawierającej wniosku o przyjęcie jej do rozpoznania
wraz z jego uzasadnieniem.
W wyniku powyższego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego ustawą
zmieniającą z dnia 19 marca 2009 r. (Dz. U. Nr 69, poz. 592) nadano nowe
brzmienie art. 3984
oraz art. 3986
§ 1. W aktualnej redakcji przepisów rozróżnia się
dwa rodzaje warunków formalnych skargi kasacyjnej: elementy o charakterze
konstrukcyjnym, których braki nie podlegają uzupełnieniu (efektem jest odrzucenie
skargi) oraz elementy odpowiadające wymaganiom właściwym pismom
procesowym (braki te podlegają uzupełnieniu). Do braków skargi kasacyjnej
5
podlegających uzupełnieniu dodano brak wniosku o przyjęcie do rozpoznania
skargi lub uzasadnienia tego wniosku.
Zarówno cytowany wyrok Trybunału Konstytucyjnego jak i dokonana w jego
następstwie zmiana stanu prawnego dotyczą zatem kwestii odrzucania (uprzednio
bez wezwania strony do usunięcia braku formalnego, a obecnie po bezskutecznym
upływie terminy do uzupełnienia owego braku) skargi kasacyjnej niezawierającej
wniosku o przyjęcie jej do rozpoznania oraz jego uzasadnienia. Tymczasem w
niniejszym przypadku toczące się między stronami postępowanie procesowe
zostało zakończone wydanym z mocy art. 3989
§ 2 k.p.c. postanowieniem Sądu
Najwyższego o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Przepis, na
podstawie którego zapadło powyższe orzeczenie, nie był przedmiotem
rozstrzygnięcia zawartego w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, powołanym w
podstawie skargi o wznowienie postępowania. W świetle art. 401¹ k.p.c. podstawą
wznowienia może zaś być tylko takie orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, które
stwierdza niezgodność z Konstytucją, ratyfikowaną przez Polskę umową
międzynarodową lub ustawą unormowania, na którego podstawie wydano
zaskarżony wyrok.
Co się zaś tyczy drugiej z powołanych podstaw - art. 401 pkt 2 k.p.c.,
zdaniem skarżącego została ona spełniona z uwagi na to, że powód nie był
należycie reprezentowany przed sądem (występował w procesie bez
profesjonalnego pełnomocnika), a także przez to, iż w wyniku naruszenia przez
Sądu obydwu instancji przepisów (tj. art. 233 k.p.c., głównie poprzez
nieuwzględnienie wniosków dowodowych strony) pozbawiony został możliwości
działania.
Godzi się zauważyć, iż sformułowanie podstawy wznowienia w sposób
odpowiadający przepisom art. 401-403 k.p.c. nie oznacza oparcia skargi na
ustawowej podstawie wznowienia, jeżeli już z samego jej uzasadnienia wynika, że
wskazywana podstawa nie zachodzi (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28
października 1999 r., II UKN 174/99, OSNP 2001, nr 4, poz. 133; z dnia 7 lipca
2005 r., IV CO 6/05, LEX nr 155376; z dnia 17 września 2009 r.,IV CZ 57/09,
niepublikowane; z dnia 22 października 2009 r., I UZ 64/09, LEX nr 560531 i z dnia
6 listopada 2009 r., I CZ 57/09, LEX nr 599744). W sprawie będącej przedmiotem
6
analizy występuje taki przypadek. Zarzut polegający na tym, że powód nie był
reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, nie może być rozumiany
jako nienależyte reprezentowanie w rozumieniu art. 401 pkt 2 k.p.c. Jak wskazywał
Sąd Najwyższy we wcześniejszym orzecznictwie, nienależyta reprezentacja strony
powodująca nieważność postępowania uzasadniającą jego wznowienie odnosi się
w pierwszej kolejności do osób prawnych oraz do jednostek organizacyjnych, o
których mowa w art. 331
k.c. W odniesieniu do osób fizycznych w grę może
ewentualnie wchodzić sytuacja, kiedy strona nie ma przedstawiciela ustawowego,
co powoduje niemożliwość dokonywania przez nią czynności procesowych
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2007 r., I CZ 114/07,
niepublikowane). Brak należytej reprezentacji strony w rozumieniu art. 401 pkt 2
k.p.c. występuje wtedy, gdy przedstawiciel ustawowy strony niemającej zdolności
procesowej utracił ten przymiot, nie oznacza natomiast braku pełnomocnika
procesowego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 1999 r., II
UKN 178/99, OSNP 2000/15/599). Odnośnie natomiast pominięcia wniosku
dowodowego – okoliczność ta może uzasadniać kwestionowanie przez stronę
ustaleń sądu, nie jest natomiast pozbawieniem strony możności obrony swych praw
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2000 r., II UKN 121/00, OSNP
2002/17/421).
Reasumując, pomimo zacytowania ustawowych podstaw wznowienia
postępowania, niniejsza skarga nie jest oparta na tychże podstawach i jako
niedopuszczalna podlega odrzuceniu z mocy art. 410 § 1 w związku z art. 412 § 4
k.p.c. O kosztach zastępstwa procesowego rozstrzygnięto stosownie do § 15 pkt 1
w związku z § 11 ust. 1 pkt 2 i § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z
dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).