Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 kwietnia 2014 r. w Katowicach

sprawy z odwołania S. Z. (S. Z. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o umorzenie należności likwidowanego Funduszu Alimentacyjnego

na skutek apelacji ubezpieczonego S. Z.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Częstochowie z dnia 10 października 2012 r. sygn. akt IV U 545/12

1. oddala apelację,

2. zasądza od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Częstochowie na rzecz adwokata K. S. Kancelaria Adwokacka w C.
ul. (...), kwotę 150 zł (sto pięćdziesiąt złotych) wraz
z 23% podatkiem od towarów i usług w kwocie 34,50 zł (trzydzieści
cztery złote pięćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

/-/ SSA E.Piotrowska /-/ SSA J.Ansion /-/ SSA M.Małek-Bujak

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

Sygn. akt III AUa 1659/13

UZASADNIENIE

Dwiema decyzjami z dnia 2 marca 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił ubezpieczonemu S. Z. umorzenia należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego z tytułu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz 5 % opłaty na pokrycie kosztów związanych z działalnością funduszu za okres od stycznia 1992r. do kwietnia 2004r., w łącznej kwocie 59.514,00 zł.

W uzasadnieniu obu decyzji organ rentowy wskazał, iż wypłacał w zastępstwie ubezpieczonego świadczenia z funduszu alimentacyjnego na rzecz M. i K. Z. za okres od kwietnia 1992r. do kwietnia 2004r., oraz M. Z. za okres od stycznia 1992r. do kwietnia 2004r., a ponadto,
iż nie zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności związane z sytuacją rodzinną
i zdrowotną ubezpieczonego, które przemawiałyby za umorzeniem tych należności. Zakład wskazał, iż ubezpieczony jest stosunkowo młodą osobą (48 lat), nie posiada orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności, a zatem nie ma przeszkód
do podjęcia pracy po zakończeniu odbywania kary pozbawienia wolności i spłaty zadłużenia z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu.

We wniesionym odwołaniu ubezpieczony wniósł o uchylenie zaskarżonych decyzji, jako ewidentnie sprzecznych z interesem społecznym, poczuciem sprawiedliwości społecznej, logiką i zdrowym rozsądkiem, podnosząc, iż z powodów obiektywnych i niezależnych od niego nie był zatrudniony i nie mógł spłacić należnych zaległości. Powołał się również na swoją ciężką sytuację rodzinną, materialną i zdrowotną, wskazując, iż obecnie przewlekle choruje oraz nie posiada żadnego majątku. Dodał nadto, iż po odbyciu kary pozbawienia wolności będzie miał 56 lat i nikt go nie zatrudni, jako byłego przestępcy. Podniósł także, iż jest osobą schorowaną oraz że komornicy sądowi, pomimo upływu 20 lat, nic nie wyegzekwowali.

We wniesionej odpowiedzi organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania,
jako pozbawionego podstaw faktycznych i prawnych.

Wyrokiem z dnia 10 października 2012r., Sąd Okręgowy - Sąd Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie oddalił odwołanie.

Uzasadniając dokonane rozstrzygnięcie, Sąd I instancji wskazał, że S. Z. jest dłużnikiem likwidowanego funduszu alimentacyjnego. Jego należności z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego oraz 5 % opłaty
na pokrycie kosztów związanych z działalnością funduszu za okres od stycznia 1992r. do kwietnia 2004r. na rzecz M. Z. wynoszą kwotę 23.604,00 zł,
a na rzecz M. i K. Z. za okres od kwietnia 1992r. do kwietnia 2004r. - 35.910,00 zł.

W dniu 13 stycznia 2012 r. ubezpieczony złożył wniosek o umorzenie należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego.

S. Z. od dnia 25 czerwca 1991r. przebywa w zakładach karnych. Planowany termin zakończenia kary pozbawienia wolności przypada
na dzień 22 marca 2019r. Odwołujący nie posiada żadnego majątku ruchomego
o znacznej wartości, nie jest także właścicielem żadnej nieruchomości.

Sąd Okręgowy przypomniał zarazem, że w stosunku do odwołującego się prowadzone były liczne postępowania egzekucyjne, a egzekucja prowadzona była
z wynagrodzenia za pracę świadczoną przez niego w Zakładzie Karnym w R., gdzie ostatnie potrącenie miało miejsce 12 marca 2010r.

Sąd I instancji zauważył również, iż ubezpieczony legitymuje się orzeczeniem Wojewódzkiego Zespołu do spraw Orzekania o Niepełnosprawności z dnia 17 sierpnia 2012r., na podstawie którego zaliczono go do lekkiego stopnia niepełnosprawności
z powodu przyczyny oznaczonej symbolem 07-S, tj. choroby układu oddechowego
i krążenia, z adnotacją o możliwości pracy na ogólnym rynku pracy.

W ocenie Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie nie zachodziły
szczególnie uzasadnione okoliczności, o których mowa w art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003r., o świadczeniach rodzinnych (j.t. z 2013r., poz. 1456 ze zm.),
które przemawiałyby za umorzeniem przedmiotowych należności. Za taką okoliczność nie mogła być uznana trudna sytuacja materialna ubezpieczonego, albowiem jest to okoliczność dotycząca wszystkich dłużników alimentacyjnych, gdyż uruchomienie funduszu alimentacyjnego następowało tylko wówczas, gdy dłużnik nie miał majątku, ani dochodów podlegających egzekucji. Nie jest to więc szczególna okoliczność. Ponadto - jak to podkreślił Sąd I instancji - nie można zapominać, iż należności
te powstały na skutek niewywiązywania się przez ubezpieczonego z obowiązku alimentacyjnego w okresie, gdy był on człowiekiem zdrowym i w sile wieku.
Za gołosłowne należało zatem uznać jego obawy dotyczące niewielkich możliwości zatrudnienia po zakończeniu kary pozbawienia wolności, tym bardziej, że planowany termin zakończenia kary przypada dopiero na dzień 22 marca 2019r., a czas jaki pozostał odwołującemu w zakładzie karnym może zostać przez niego wykorzystany do uzyskania dodatkowych uprawnień zawodowych, które z pewnością przydadzą
mu się po odbyciu kary, zwłaszcza, że wbrew jego twierdzeniom, legitymuje się on jedynie lekkim stopniem niepełnosprawności, a okoliczność ta pozostaje bez wpływu na jego możliwości zatrudnienia na otwartym rynku pracy.

Jednocześnie Sąd Okręgowy uwypuklił okoliczność, iż odwołujący nigdy
nie przejawiał woli uregulowania należności, o czym świadczy chociażby to, iż przy jego łącznym zadłużeniu wynoszącym niemal 60.000,00 zł, udało się wyegzekwować jedynie niewielkie kwoty.

Wyrok Sądu Okręgowego w całości zaskarżył apelacją ubezpieczony.

We wniesionej apelacji skarżący podniósł zarzuty:

- obrazy prawa procesowego, mającego wpływ na zaskarżone rozstrzygnięcie,
a to art. 217 § 1 oraz § 3 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c., poprzez nieuwzględnienie wniosków dowodowych zgłoszonych w osobistym piśmie odwołującego i nie zajęcia w tym zakresie stanowiska przez Sąd I instancji,
a tym samym uniemożliwienie odwołującemu wykazania prawdziwości jego twierdzeń,

- sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału, poprzez przyjęcie, iż nie zachodzą przesłanki do umorzenia należności, jakie ubezpieczony posiada względem wypłat świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Wskazując na te zarzuty, apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy do rozpoznania Sądowi Okręgowemu, ewentualnie wnosząc
o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez „uwzględnienie odwołania”. Jednocześnie ubezpieczony wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego
z tyt. reprezentowania odwołującego z urzędu, które nie zostały pokryte, ani w części, ani w całości wg norm przepisanych.

Uzasadniając apelację, skarżący wskazał, iż Sąd I instancji nie uwzględnił wniosków dowodowych składanych osobiście przez ubezpieczonego, a dotyczących zwrócenia się do komornika sądowego celem ustalenia, czy przez okres 20 lat jakakolwiek egzekucja względem niego była skuteczna, zwrócenie się do Powiatowego Urzędu Pracy celem ustalenia, czy dysponuje ofertami pracy dla osób
w wieku 56 lat. Apelujący wskazał również, iż brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, będący konsekwencją pominięcia wniosków dowodowych zgłoszonych przez niego, w konsekwencji doprowadził do błędnych ustaleń faktycznych dotyczących braku spełnienia przesłanek umożliwiających umorzenia należności, na które opiewają zaskarżone decyzje oraz przypomniał, że nie posiada możliwości zarobkowych, ani majątkowych na pokrycie należności, a nadto,
po opuszczeniu Zakładu Karnego po odbyciu 25 lat orzeczonej kary, również takich możliwości nie będzie posiadał.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja, jako bezzasadna w stopniu oczywistym, podlega oddaleniu.

Sąd II instancji, podzielając w całej rozciągłości ustalenia, jakie w niniejszej sprawie poczynił Sąd I instancji, pragnie raz jeszcze przypomnieć, iż obecnie nie zachodzą jakiekolwiek podstawy do przyjęcia, że po stronie odwołującego się S. Z. zachodzą okoliczności losowe związane z sytuacją zdrowotną, czy rodzinną, które mogłyby pozwolić na uznanie ich za „szczególnie uzasadniony przypadek”, w rozumieniu art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003r., o świadczeniach rodzinnych (j.t. Dz. U. z 2013r., poz. 1456 ze zm.).
Tym samym, Sąd Apelacyjny nie może uznać, aby w niniejszej sprawie istniały jakiekolwiek podstawy do umorzenia należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego z tytułu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz 5 % opłaty na pokrycie kosztów związanych z działalnością funduszu za okres od stycznia 1992r. do kwietnia 2004r. w łącznej kwocie 59.514,00 zł.

W szczególności godzi się w tym miejscu zauważyć, że w realiach niniejszej sprawy, niezależnie od powoływania przez odwołującego rozmaitych okoliczności zdrowotnych i społecznych, mających uzasadnić jego stanowisko w sprawie,
od skierowanego do organu rentowego wniosku o umorzenie należności poczynając, zasadniczym argumentem podnoszonym przez apelującego, jest okoliczność odbywania przez niego wieloletniej kary pozbawienia wolności i związany z nią brak środków na pokrycie należności funduszu.

W tym kontekście należy podkreślić, iż, jak to wskazywane jest
w orzecznictwie, za przypadki szczególnie uzasadnione, związane z sytuacją zdrowotną lub rodzinną zobowiązanego, które umożliwiają poddanie kontroli sądowej umorzenie należności zlikwidowanego funduszu alimentacyjnego, należy uznać niezależne od zobowiązanego sytuacje losowe lub nadzwyczajne, które sprawiają,
że nie jest on w stanie na bieżąco, ani w dającej się przewidzieć perspektywie, regulować obarczających go zaległości alimentacyjnych bez uszczerbku dla jego zdrowia lub zdrowia oraz naruszenia innych istotnych dóbr najbliższych członków jego rodziny, a dłużnik alimentacyjny, który posiada realne możliwości choćby częściowej lub rozłożonej w czasie spłaty długów alimentacyjnych, nie powinien być premiowany umorzeniem należności zlikwidowanego funduszu alimentacyjnego
z tytułu biernej postawy lub bezzasadnego oczekiwania, że jego długi alimentacyjne zostaną umorzone kosztem stron lub innych uczestników systemu ubezpieczeń społecznych z uszczupleniem funduszów tego systemu (tak np. Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 10 listopada 2010r., sygn. akt I UK 119/10, także Sąd Apelacyjny
w Krakowie w wyroku z dnia 22 sierpnia 2012r., sygn. akt III AUa 307/12).

Zarazem należy także przypomnieć, że sam fakt przebywania w zakładzie karnym nie stanowi „szczególnie uzasadnionego przypadku”, o którym mowa
w art. 68 ust. 1 ustawy z 2003r. o świadczeniach rodzinnych, przemawiającego
za umorzeniem należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego
(por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13 lutego 2013r., sygn. akt III AUa 2140/12, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 lutego 2008r.,
sygn. akt III AUa 778/07).

Niejako, na marginesie zauważyć także wypada, że obowiązujący art. 209 Kodeksu karnego przewiduje odpowiedzialność karną za uporczywe uchylanie się
od obowiązku alimentacyjnego, w rozmiarze do dwóch lat pozbawienia wolności, nawet jeżeli potrzeby osoby uprawnionej zostały zaspokojone przez stosowny organ zabezpieczenia społecznego. Tym samym przyjęcie, że okoliczność odbywania kary pozbawienia wolności miałaby stanowić samodzielną przesłankę umorzenia zobowiązań z tytułu uiszczonych za zobowiązanego przez fundusz alimentów
(art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r.), prowadziłoby do nieracjonalnych wniosków, nie dających się pogodzić z dogmatem racjonalnego ustawodawcy, albowiem w takim przypadku osoby odbywające na mocy skazującego wyroku wydanego w oparciu o normę art. 209 k.k., niejako „automatycznie”, miałyby podstawy do występowania o umorzenie w/w należności funduszu, co pozostawałoby w całkowitej sprzeczności z racjami aksjologicznymi przemawiającymi
za kryminalizacją tego typu zachowań.

Mając powyższe na względzie, Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego za II instancję orzeczono na zasadzie
art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze przy zastosowaniu § 12 ust. 2 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 19 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r., w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
(j.t. Dz. U. z 2013r., poz. 461).

/-/ SSA E.Piotrowska /-/ SSA J.Ansion /-/ SSA M.Małek-Bujak

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

JR