Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 maja 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Szybka

Sędziowie: SSA Jolanta Wolska

SSA Anna Szczepaniak-Cicha (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Przemysław Trębacz

po rozpoznaniu w dniu 23 maja 2014 r. w Łodzi

sprawy Z. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o umorzenie należności z funduszu alimentacyjnego,

na skutek apelacji Z. B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 13 maja 2013 r., sygn. akt: VIII U 4405/12;

1.  oddala apelację;

2.  przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łodzi radcy prawnemu A. A. kwotę 147,60 (sto czterdzieści siedem 60/100) złotych tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w drugiej instancji.

Sygn. akt III AUa 1285/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 października 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił Z. B. umorzenia należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego z tytułu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz 5 % na pokrycie kosztów związanych z działalnością funduszu w sprawach: Al. 9130 za okres: luty 1994r. - maj 2002r. w kwocie 7.167,19 zł, Al. (...) za okres: grudzień 1994r. - kwiecień 2004r. w kwocie 23.747,46 zł, Al. (...) za okres: marzec 1995r. - maj 2002r. w kwocie 19.380,90 zł, Al. (...) za okres: październik 1997r. - maj 2002 r. w kwocie 12.752,25 zł.

W odwołaniu od tej decyzji z dnia 22 listopada 2012 roku Z. B. wniósł o jej zmianę podnosząc, że sytuacja zdrowotna i materialna w jakiej się znajduje uniemożliwia mu spłatę zadłużenia alimentacyjnego. Organ rentowy domagał się oddalenia odwołania.

Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z dnia 13 maja 2013 roku oddalił odwołanie i orzekł o kosztach zastępstwa procesowego udzielonego z urzędu.

Sąd Okręgowy ustalił, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłacał świadczenia z funduszu alimentacyjnego na rzecz czworga dzieci Z. B., urodzonego (...). Decyzją z dnia 5 września 2007 roku organ rentowy przyznał Z. B. od 1 lipca 2007 roku stałą rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Odwołujący cierpi na chorobę niedokrwienną serca, utrwalone migotanie przedsionków i nadciśnienie tętnicze. Jednocześnie skarżący jest zliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności od dnia 14 listopada 2007 roku na stałe.

Egzekucję w związku z zadłużeniem Z. B. na rzecz funduszu alimentacyjnego prowadzi Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia. Od kwietnia 2002 roku do chwili obecnej egzekucja pozostaje bezskuteczna. Wnioskodawca posiada zadłużenie wobec funduszu alimentacyjnego w czterech sprawach, tj. Al. 9130 - 7.167,19 zł, Al. (...) - 23.747,46 zł, Al. (...) - 119.380,90 zł, Al. (...) - 12.752,25 zł. Odwołujący posiada zadłużenie na rzecz pozostałych wierzycieli wynoszące wraz z odsetkami 96.186,72 zł.

Sąd Okręgowy ustalił nadto, że Z. B. samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe, posiada spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nr (...) przy ulicy (...) w Ł. o powierzchni 42,5 m ². Aktualnie prowadzona jest egzekucja komornicza z tej nieruchomości, do której to egzekucji we wrześniu 2012 roku przyłączył się organ rentowy. Opłaty związane z utrzymaniem mieszkania wynoszą: czynsz 218,56 zł, energia elektryczna 94,81 zł, gaz za okres rozliczeniowy 112,85 zł. Od czerwca 2012 roku czynsz wynosi 372,55 zł. Poza tym odwołujący wydaje około 150 zł miesięcznie na lekarstwa. Z. B. otrzymuje dodatek mieszkaniowy, obecnie w wysokości 159 zł, wcześniej w wysokości 153,99 zł miesięcznie. Potrącenia z renty wnioskodawcy wynoszą 310,05 zł i przekazywane są w całości na zaspokojenie bieżącej raty alimentacyjnej na rzecz syna J. B.. W chwili obecnej wnioskodawca, po uiszczeniu alimentów, otrzymuje rentę z tytułu niezdolności do pracy w wysokości 415 zł netto miesięcznie.

Z. B. prowadzi działalność gospodarczą - Komputerowe (...), w 2012 roku uzyskał dochód z tej działalności w wysokości 2.958,28 zł, miesięcznie średnio w kwocie 246,52 zł, po odjęciu wszystkich wydatków w tym również opłat składek i podatków. W 2013 roku dochód skarżącego za okres od stycznia do marca wyniósł 2448,17 zł, zaś wydatki 1362,21 zł, czyli średni miesięczny dochód wyniósł 362 zł. Z. B. nie korzysta z pomocy MOPS. W związku ze złym stanem zdrowia wnioskodawcy spowodowanym schorzeniami układu krążenia odwołujący planuje zakup aparatu wspomagającego oddychanie za kwotę 1.000 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał, że odwołanie Z. B. nie jest zasadne, gdyż nie znajduje się on w takiej sytuacji życiowej, która w myśl art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. Nr 228, poz. 2255 ze zm.) uzasadnia umorzenie należności.

W apelacji od tego wyroku Z. B., reprezentowany przez pełnomocnika z urzędu, zarzucił:

- naruszenie przepisów prawa procesowego, w szczególności art. 233 § 1 k.p.c., które mogło mieć wpływ na wynik sprawy polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów i dokonaniu tej oceny w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego oraz z zasadami logicznego rozumowania;

- naruszenie przepisów prawa materialnego polegające na niewłaściwym zastosowaniu art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 roku, nr 139, poz. 992 z późn. zm) w zw. z § 3 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 31 lipca 2003 roku w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne (Dz.U. z 2003 roku, nr 141, poz. 1365) w sytuacji, gdy ustalony w sprawie stan faktyczny uzasadnia umorzenie w całości należności odwołującego się wobec likwidowanego Funduszu Alimentacyjnego z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu ze względu na wystąpienie szczególnie uzasadnionego przypadku związanego z sytuacją zdrowotną i rodzinną odwołującego oraz wobec zaistnienia sytuacji, w której spłata należności przez odwołującego pozbawiłaby go możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych.

Wskazując na wymienione zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Apelacyjny podziela w całości ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji przyjmując je za własne. Prawidłowe są także rozważania prawne Sądu Okręgowego na tle art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2013r., poz. 1456 ze zm.).

Zgodnie z dyspozycją tego przepisu Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, działając w ramach uprawnień likwidatora Funduszu Alimentacyjnego, może w szczególnie uzasadnionych przypadkach związanych z sytuacją zdrowotną lub rodzinną osoby, przeciwko której prowadzona jest egzekucja alimentów, umorzyć, rozłożyć na raty lub odroczyć termin płatności należności likwidowanego funduszu z tytułu wypłaconych świadczeń. Cytowany przepis stanowi regulację wyjątkową, a więc nie może być interpretowany rozszerzająco. Wprawdzie nie wymienia się w nim enumeratywnie żadnych przypadków okoliczności „szczególnie uzasadnionych”, ale nie ma wątpliwości, że mając na uwadze sytuację ekonomiczną kraju, wysoki poziom bezrobocia i trudności w odnalezieniu się na rynku pracy osób z różnych grup wiekowych, wykładnia nie może zmierzać do tego, aby wskazany przepis, wbrew woli ustawodawcy, stał się zasadą a nie wyjątkiem. Zatem nawet trudna sytuacja materialna lub zdrowotna osoby ubiegającej się o umorzenie należności alimentacyjnych nie może być samoistną podstawą do wydania decyzji uwzględniającej wniosek, gdyż nie chodzi o przypadki „uzasadnione”, ale „szczególnie uzasadnione”.

W przedmiotowej sprawie trafnie Sąd pierwszej instancji uznał, że ubezpieczony nie znajduje się w sytuacji życiowej na tyle trudnej, aby jego przypadek uznać za szczególnie uzasadniony w rozumieniu powołanej normy. Wprawdzie sytuacja zdrowotna wnioskodawcy jest wyjątkowa, albowiem ma orzeczoną całkowitą niezdolność do pracy, jednakże Z. B. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, która przynosi regularne dochody. Nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego, a jego bieżący obowiązek alimentacyjny dotyczy już tylko jednego dziecka. Egzekucja należności alimentacyjnych może okazać się znacząco skuteczna w związku z przystąpieniem ZUS w 2012 roku do egzekucji z nieruchomości należącej do skarżącego. Istnieje więc realna szansa na spłacenie bądź zmniejszenie zadłużenia wobec funduszu.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 2008r., II UK 359/07, OSNP 2010/1-2/18) szczególnie uzasadnione przypadki zwiane z sytuacją zdrowotną lub rodzinną zobowiązanego umożliwiające umorzenie należności na rzecz likwidowanego funduszu, to sytuacje nadzwyczajne, powstałe w wyniku wypadku losowego, niezależne od zobowiązanego, w następstwie których jego sytuacja ulega takiemu pogorszeniu, że nie jest on w stanie na bieżąco spłacać swoich należności, jak też nie ma perspektywy poprawy i zmiany tej sytuacji. Odwołujący Z. B. nie jest w takim położeniu. Nadto przesłanki do umorzenia należności na rzecz funduszu nie wyczerpuje fakt, że zadłużenie jest większe niż możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego do alimentacji. Nawet brak stałych dochodów i związana z tym trudna sytuacja materialna, nie jest jeszcze okolicznością kwalifikującą do umorzenia zadłużenia alimentacyjnego, gdyż uruchomienie wypłat z funduszu następowało właśnie wówczas, gdy dłużnik nie posiadał majątku ani dochodów podlegających egzekucji (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 stycznia 2013r., III AUa 1201/12, LEX nr 1293589). Decyzja o umorzeniu zaległości nie może także działać zachęcająco w stosunku do osób zobowiązanych do alimentacji, do korzystania z instytucji umorzenia zaległości wobec likwidowanego funduszu w miejsce osobistych starań o zaspokojenie obowiązku alimentacyjnego przez wiele lat.

W odniesieniu do apelacyjnego zarzutu naruszenia prawa procesowego stanowczo stwierdzić należy, że Sąd pierwszej instancji dokonał oceny materiału dowodowego wyjaśniając wszystkie istotne okoliczności sprawy bez przekroczenia w granic swobodnej oceny dowodów, zawarowanej normą art. 233 § 1 k.p.c. W szczególności całkowicie bezzasadny jest wywód, jakoby Sąd ocenił materiał w oderwaniu od całokształtu okoliczności i z naruszeniem zasad logicznego rozumowania, gdyż Sąd Okręgowy analizując indywidualną sytuację ubezpieczonego uwzględnił wszystkie istotne elementy, zarówno co do możliwości, sposobu, jak i perspektyw zwrotu należności.

Dochodząc do powyższych konstatacji Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił bezzasadną apelację wnioskodawcy. Rozstrzygnięcie o zwrocie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu Z. B. lokuje się w treści art. 22 ³ ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2014r., poz. 637) oraz § 15 pkt 1, § 12 ust. 1 pkt 2 i § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013r., poz. 490 ze zm.).

Przewodnicząca: Sędziowie: