Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2014 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z wniosku Ligi (...)w W.

z udziałem Gminy B.

o stwierdzenie zasiedzenia

na skutek apelacji uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku

z dnia 20 listopada 2013 r. sygn. akt II Ns 701/13

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie:

1.  w punkcie I i oddalić wniosek,

2.  w punkcie II i zasądzić od wnioskodawcy Ligi (...)
w W. na rzecz uczestnika postępowania Gminy B. kwotę 3.600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego;

II.  zasądzić od wnioskodawcy Ligi (...) w W. na rzecz uczestnika postępowania Gminy B. kwotę 3.800 (trzy tysiące osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Wnioskodawca Liga (...)wniosła o stwierdzenie, że nabyła przez zasiedzenie z dniem 2 października 2005 roku prawo własności nieruchomości położonej w obrębie Ś., jednostka ewidencyjna B., powiat m. B., województwo (...), obejmującej działki oznaczone numerami geodezyjnymi(...), o powierzchni 0,0474 ha, dla której w IX Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Białymstoku prowadzona jest księga wieczysta (...)o powierzchni 0,0328 ha, nr (...)o powierzchni 0,1013 ha i nr (...)o powierzchni 0,0290 ha, dla których w IX Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Białymstoku prowadzona jest księga wieczysta (...). Domagała się zasądzenia na jej rzecz od uczestnika postępowania kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uczestniczka postępowania Gmina B. wniosła o oddalenie wniosku oraz zasądzenie na jej rzecz od wnioskodawcy kosztów postępowania.

Postanowieniem z dnia 20 listopada 2013 r. Sąd Rejonowy w Białymstoku stwierdził, że wnioskodawca Liga (...) nabył przez zasiedzenie z dniem 2 października 2005 roku prawo własności nieruchomości położonej w obrębie Ś., jednostka ewidencyjna B., powiat m. B., województwo (...), obejmującej działki oznaczone numerami geodezyjnymi:

a) nr (...), o powierzchni 0,0474 ha, dla której w IX Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Białymstoku prowadzona jest księga wieczysta (...);

b) nr (...) o powierzchni 0,0328 ha,

c) nr (...) o powierzchni 0,1013 ha,

d) nr (...) o powierzchni 0,0290 ha, dla których w IX Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Białymstoku prowadzona jest księga wieczysta (...) (pkt I). Zasądził od uczestnika postępowania Gminy B. na rzecz wnioskodawcy Ligi (...) kwotę 3.600 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego (pkt II) i stwierdził, że w pozostałej części zainteresowani ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (pkt III).

Jak wynikało z ustaleń Sądu I instancji, w dniu 5 sierpnia 1949 roku Okręgowy Urząd Likwidacyjny w B.na zasadzie art. 12 ust. 2 dekretu z dnia 8 marca 1946 roku o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. R.P. Nr 13, poz. 87) w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 18 listopada 1948 roku o zmianie organizacji i zakresie działalności urzędów likwidacyjnych (Dz. U. R.P. Nr 57, poz. 454) oraz na zlecenie Ministerstwa Skarbu z dnia 24 czerwca 1949 roku nr D.VIII. 15418/1/49, w drodze protokołu zdawczo – odbiorczego przekazał w zarząd Ministerstwu Obrony Narodowej na potrzeby (...) Organizacji (...), nieruchomość opuszczoną, położoną w B.przy ul. (...)(S.) 35.

Sąd Rejonowy ustalił, iż na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 czerwca 1954 roku w sprawie uznania stowarzyszenia "Liga Przyjaciół Żołnierza" za stowarzyszenie wyższej użyteczności (Dz.U.1954.36.152) Stowarzyszenie Liga (...)zostało uznane za stowarzyszenie wyższej użyteczności. Na podstawie protokołu zdawczo – odbiorczego z dnia 30 grudnia 1955 roku (...) Organizacja (...)przekazała budynek położony w B.przy ul.(...) N. (...), dotychczas użytkowany przez Komendę Wojewódzką (...) Organizacji (...)w B.na rzecz Zarządu Wojewódzkiego L. Ż.w B., do dalszego użytkowania. W protokole zawarta została uwaga – Komenda Wojewódzka (...) B.budynek przy ul. (...)otrzymała od O. (...). w B.na własność zgodnie z Art. 12 ust. 2 Dekretu z 8 marca 1946 roku o majątkach opuszczonych i poniemieckich Dz.U.R.P. Nr 13 poz. 87.

W księdze protokołów ustalenia granic oraz właścicieli lub osób władających nieruchomościami, położonymi na obszarze administracyjnym miasta (osiedla) B., dzielnica Ś. P.., obręb 130, w dniu 12 stycznia 1959 roku, w rubryce „Nazwisko i imię właściciela (osoby władającej)” nieruchomości położonej w B.przy ulicy (...)wpisano - Wojewódzki Zarząd L. P. Ż.w B..

Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 marca 1964 roku (Dz.U.164.10.64) w sprawie zmiany nazwy stowarzyszenia wyższej użyteczności Liga (...)na Liga (...)oraz w sprawie zmiany statutu tego stowarzyszenia, Stowarzyszeniu "L. P. Ż.", uznanemu na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 czerwca 1954 r. (Dz. U. nr 36, poz. 152) za stowarzyszenie wyższej użyteczności, została zmieniona nazwę na Liga (...).

Jak wynikało z ustaleń Sądu I instancji, w szczegółowym rejestrze pomiarowo – klasyfikacyjnym, obrębu 130, sporządzonym w sierpniu 1962 roku, nieruchomość położona przy ul. (...), została oznaczona numerem 20, zaś jako jej użytkownik oznaczony Wojewódzki Zarząd L. P. Ż. w B.. Wpisy te zostały zmienione – poprzez wskazanie nr nieruchomości - 20/2, zaś użytkownika – Wojewódzkiego Zarządu Ligi (...). W rejestrze gruntów miasta B., dzielnicy Centrum założonym w okresie wrzesień/październik 1963 roku, jako właściciel nieruchomości nr 20/2, położonej przy ulicy (...), o pow. 2468 m ² został oznaczony Skarb Państwa, zaś jako władający tą działką - Wojewódzki Zarząd Ligi (...) w B.. Działka nr (...) w dniu 30 listopada 1972 roku była podzielona na działki nr (...). Jako ich właściciel wpisany został Skarb Państwa – Wojewódzki Zarząd Ligi (...) w B..

W dniu 9 stycznia 1973 roku Kierownik Wydziału Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w B.zwrócił się z pismem do Wojewódzkiego Zarządu L. K.w B.o wypowiedzenie się w sprawie wygaśnięcia użytkowania przez Wojewódzki Zarząd Ligi (...)w B. działek nr (...). Wskazano, że teren ten zostały przeznaczony na budowę Placu (...)w B.. Zarząd Główny (...)zajął stanowisko negatywne wyjaśniając, że wskazane działki mogą być przez (...)zwolnione, o ile Prezydium (...)przydzieli w zamian inny obiekt o podobnej powierzchni użytkowej oraz w takim stanie technicznym i użytkowanym, który pozwoliłby na natychmiastowe objęcie w posiadanie. W rejestrze gruntów z dnia 30.11.1979 roku nieruchomość oznaczona została numerem geodezyjnym (...), o pow. 0,2105 ha. Jako jej właściciel wskazany był Skarb Państwa. W rejestrze gruntów z dnia 30 sierpnia 1982 roku, jako władający działką nr (...), wskazana była Liga (...).

Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że w drodze decyzji Wojewody z dnia 16 listopada 1992 roku nr GG.I. (...) na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 roku przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych w związku z art. 5 ust. 1 tej ustawy – stwierdzono nabycie przez Gminę B. na mocy prawa nieodpłatnie własności nieruchomości, oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...), uregulowanej w księdze wieczystej nr (...). W karcie inwentaryzacyjnej do tej decyzji wskazano, że wymieniona działka znajduje się w nieformalnym władaniu Ligi (...) w B.. W dniu 31 października 1995 roku działkę nr (...) dołączono do księgi wieczystej nr (...) prowadzonej w IX Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Białymstoku. Jako jej właściciela ujawniono Gminę B..

Dnia 13 lipca 1998 roku Zarząd Główny Ligi (...)zwrócił się do Urzędu Miejskiego w B.o przyśpieszenie prac związanych z uregulowaniem stanu formalno – prawnego użytkowanej przez (...) działki nr (...), poprzez ustanowienie na rzecz (...)prawa użytkowania wieczystego tej nieruchomości, z jednoczesnym przekazaniem na własność znajdujących się na tym terenie zabudowań. Po wymianie pism ostatecznie żądanie oddania nieruchomości w użytkowanie wieczyste nie zostało uwzględnione. Prezydent Miasta B.w piśmie z dnia 21 kwietnia 1999 roku wskazał, że zgodnie z miejscowym planem szczegółowym zagospodarowania przestrzennego Ś., zatwierdzonym uchwałą Nr VIII/51/90 Rady Miejskiej w B.z dnia 26 października 1990 roku, nieruchomość znajduje się częściowo w liniach rozgraniczających ulic (...)i S.. Obiekty kubaturowe położone pomiędzy rzeką Białą, a Aleją (...)przeznaczone są do wyburzenia. Planuje się na nich zieleń urządzoną.

Na mocy decyzji Prezydenta Miasta B. z dnia 18.02.1999 roku, która stała się ostateczna z dniem 5 marca 1999 roku, G.I. (...) – 413/1999 roku, zatwierdzono między innymi podział działki nr (...) na działki nr (...) o pow. 0,1631 ha i nr (...) o pow. 0,0474 ha. Nieruchomość o numerze geodezyjnym (...) przeznaczona została na poszerzenie ulic. Na mocy decyzji Prezydenta Miasta B. z dnia 2 lutego 2000 roku, która stała się ostateczna z dniem 1 marca 2000 roku, G.I. (...)- (...), zatwierdzono projekt podziału nieruchomości nr (...) na działki o numerach: nr (...) o pow. 0,1303 ha i (...) o pow. 0,0328 ha. Działka nr (...) o pow. 0,0328 ha została przeznaczona pod ulicę (...). Na mocy decyzji Prezydenta Miasta B. z dnia 26 czerwca 2000 roku, która stała się ostateczna z dniem 18 lipca 2000 roku, G.I. (...)- (...), działka nr (...) została podzielona na działki o numerach: nr (...) o pow. 0,1013 ha i nr (...) o pow. 0,0290 ha.

Z ustaleń Sądu Rejonowego wynikało także, iż w trakcie wprowadzania zmian w operacie ewidencji gruntów i budynków w dniu 25 stycznia 2001 roku, dotyczących uaktualnienia nazw i adresów podmiotów prawnych występujących w bazie ewidencji gruntów m. B. – błędnie oznaczono, że Liga (...) – jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości nr (...), (...), (...), (...).

W dniu 11 lutego 2002 roku Liga (...) z siedzibą w W. została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym jako stowarzyszenie.

Prezydent Miasta B. decyzją Nr (...) z dnia 25 listopada 2011 roku, DAR-V.6740.2.18.2011, sprostowaną postanowieniem z dnia 4 stycznia 2012 roku Prezydenta Miasta B., DAR – V. 6740.2.18.2011, ostatecznym z dniem 12.01.2012 roku, zezwolił Prezydentowi Miasta B. na realizację inwestycji drogowej, między innymi na działkach nr (...). Decyzji tej nadano rygor natychmiastowej wykonalności. Wojewoda (...) decyzją z dnia 12 marca 2012 roku, WI-II. (...).8.2011.UŁ, utrzymał ww. decyzję w mocy.

Zawiadomieniem z dnia 30 listopada 2011 roku, sygn. DAR-V.6740.2.18.2011, Urząd Miejski w B. poinformował Ligę (...) w B. o wydaniu wskazanej wyżej decyzji informując, że wymienione nieruchomości są przeznaczone w całości do wykupu. Termin wydania działek oznaczono na dzień 16 stycznia 2012 roku. Przedmiotowe nieruchomości ostatecznie zostały wydane przez Ligę (...) na rzecz Prezydenta Miasta B. w dniu 6 czerwca 2012 roku.

Sąd I instancji ustalił, że nieruchomość, której dotyczy wniosek o zasiedzenie była od dnia 30 grudnia 1955 roku do dnia 12 kwietnia 2012 roku w posiadaniu stowarzyszenia wyższej użyteczności publicznej L. P. Ż. – po zmianie nazwy - Ligi (...), a następnie jej następcy prawnego - stowarzyszenia Liga (...). Podmiot ten władał nie tylko przekazanym mu budynkiem, ale również całą nieruchomością, składającą się z działek o numerach: nr (...) , nr (...), nr (...) i nr (...). Dokonywał tego bez ingerencji Skarbu Państwa lub Gminy B.. Czynił nakłady na nieruchomość. Wynajmował ją, nie dzieląc się przy tym dochodami z tytułu najmu z innymi podmiotami. W odbiorze społecznym funkcjonował jako właściciel działek obecnie oznaczonych numerami: nr (...), nr (...), nr (...) i nr (...).

Na podstawie decyzji Prezydenta Miasta B.z dnia 9 listopada 2012 roku, nr (...), umorzono postępowanie w sprawie ustalenia wysokości i wypłaty odszkodowania na działki gruntu, położone w B., oznaczone w operacie ewidencji gruntów i budynków Miasta B.numerami: nr (...)o pow. 0,0474 ha, nr (...)o pow. 0,0328 ha, nr (...)o pow. 0,1013 ha i nr (...)o pow. 0,0290 ha. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że Liga (...)nie wykazała swoich praw do nieruchomości. Na datę 27 lutego 2013 roku w rejestrze gruntów działki nr (...)były oznaczone symbolem „dr”.

Ze statutu Ligi (...)uchwalonego w dniu 6 maja 2011 roku wynikało, że majątkiem (...)zarządza Zarząd Główny na zasadach określonych w statucie i uchwałach podjętych na podstawie statutu. Jest on wyłącznie właściwy w sprawach dotyczących nabywania, zbywania i obciążania przedmiotów majątku ruchowego i nieruchomego oraz zaciągania innych zobowiązań przekraczających zwykły zarząd majątkiem (...).

Sąd Rejonowy zaznaczył, iż podstawową funkcją zasiedzenia jest eliminacja długotrwałej rozbieżności między faktycznym wykonywaniem uprawnień właścicielskich, a formalnoprawnym stanem własności. Przesłanką nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości jest łączne ziszczenie się dwóch warunków: upływu oznaczonego przez ustawę czasu i nieprzerwanego posiadania samoistnego podczas całego tego terminu. Zasadniczą przesłanką zasiedzenia jest posiadanie samoistne nieruchomości (art. 336 k.c.).

Sąd Rejonowy wskazał, iż nieruchomość położona w B. przy ulicy (...), w okresie od dnia 5 sierpnia 1949 roku do dnia 30 grudnia 1955 roku, nie znajdowała się w posiadaniu samoistnym Skarbu Państwa, czy też (...) Organizacji (...), bowiem zarząd sprawowany przez Skarb Państwa nie był posiadaniem w rozumieniu art. 296 dekretu z 1946 roku – Prawo rzeczowe lub art. 336 k.c. po dniu 1 stycznia 1965 roku.

Sąd I instancji zaznaczył, iż art. 34 dekretu o majątkach opuszczonych i poniemieckich przewidywał, że Skarb Państwa i związki samorządu terytorialnego mogły nabyć przez przedawnienie (zasiedzenie) tytuł własności majątków opuszczonych, co do nieruchomości z upływem 10 lat (ust. 1 lit. a). Majątek opuszczony, oddany w zarząd i użytkowanie instytucjom i organizacjom wymienionym w art. 12 ust. 2 przechodził na ich własność, jeżeli bezpośrednio przed upływem terminów przedawnienia (zasiedzenia), wskazanych w ust. 1, znajdował się w posiadaniu co najmniej przez lat 8, jeżeli chodzi o nieruchomości (ust. 3). Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego, stwierdzenie nabycia przez Państwo własności nieruchomości opuszczonej następuje w drodze sądowej w trybie postępowania niespornego. W przedmiotowej sprawie brak było informacji, aby (...) Organizacja (...), bądź też Skarb Państwa, wszczęli kiedykolwiek postępowanie o przedawnienie w takim trybie.

(...) Organizacja (...)przekazała w drodze protokołu zdawczo – odbiorczego z dnia 30 grudnia 1955 roku Zarządowi Wojewódzkiemu L. P. Ż.w B.budynek, znajdujący się przy ulicy (wówczas) (...) N.35. Brak było dowodów potwierdzających, że dalsze użytkowanie tej nieruchomości winno mieć charakter zarządu uregulowanego w dekrecie z dnia 8 marca 1946 roku o majątkach opuszczonych i poniemieckich. Wobec powyższego Sąd Rejonowy uznał, że Liga P. Ż.w B.objęła z dniem 30 grudnia 1955 r. w posiadanie nie tylko budynek położony przy ulicy (wówczas) 1 – maja (...), ale i wraz z nim całą nieruchomość. Posiadanie zabudowanej nieruchomości przez L. P. Ż.w B.było kontynuowane przez jej następców prawnych, stowarzyszenie wyższej użyteczności publicznej Liga (...), a następnie stowarzyszenie Liga (...)z siedzibą w W., nieprzerwanie aż do dnia 6 czerwca 2012 roku.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwalał zdaniem Sądu I instancji na ustalenie, że władanie nieruchomością przez wnioskodawczynię i jej poprzedników prawnych miało charakter posiadania samoistnego. Z zeznań przesłuchanych świadków oraz prezesa zarządu wnioskodawczyni jednoznacznie wynikało, że Liga (...), a wcześniej jej poprzednicy prawni władali nieruchomościami jak właściciel.

Zgodnie z art. 14 dekretu z dnia 8 marca 1946 roku wszelkie wpływy, osiągane z majątku opuszczonego po potrąceniu wydatków bieżących, kosztów nadzoru i zarządu oraz równowartości nakładów, należy składać na specjalny rachunek Głównego Urzędu Likwidacyjnego do państwowej instytucji bankowej, wskazanej przez Ministra Skarbu. Materiał dowodowy zebrany w niniejszej sprawie nie dawał w ocenie Sądu podstawy, aby uznać, że L. P. Ż.w B.po dniu 30 grudnia 1955 roku, rozliczała się z zarządu nieruchomością zgodnie z ww. przepisem. Tym samym, brak było podstaw do przyjęcia, że władała nieruchomością w sposób uregulowany w dekrecie z dnia 8 marca 1946 roku.

Sąd Rejonowy podkreślił, iż przy dysponowaniu nieruchomością Liga (...)nie musiała się liczyć ze zdaniem Skarbu Państwa, a po 1992 roku - Gminy B.. Wynajmowała lokale znajdujące się w budynku znajdującym się na nieruchomości. Świadek W. F. (1)zeznała, że pierwsze wynajmy zaczęły się w okresie przemian ustrojowych. Jednak w materiale dowodowym znajduje się umowa najmu zawarta przez LPŻ już w dniu 15 stycznia 1956 roku. Z treści tego kontraktu nie wynikało, aby wynajmujący musiał się dzielić z innym podmiotem uzyskiwanym dochodem. Wszystkie poważniejsze decyzje Zarząd Wojewódzki Ligi (...)musiał uzgadniać z Zarządem Głównym Ligi (...), a nie Skarbem Państwa lub później Gminą B.. Sąd miał na uwadze fakt, iż Zarząd Wojewódzki Ligii (...)opłacał podatek od nieruchomości, ponadto świadkowie W. F. (2), P. K., A. K., E. P., G. M., R. R., S. S. (2)wskazali, że nie toczyły się sprawy sądowe dotyczące prawa własności do nieruchomości objętej wnioskiem w niniejszej sprawie.

Zeznania przesłuchanych świadków oraz reprezentanta wnioskodawczyni Sąd uznał za wiarygodne i poparte innymi dowodami, w szczególności w postaci dokumentów. Uczestniczka postępowania nie przedstawiła żadnych dowodów, na podstawie których można byłoby kwestionować zaprezentowane w tych zeznaniach twierdzenia.

Wnioskodawczyni przedłożyła również dokumenty świadczące o poczynieniu w latach 2007-2009 nakładów remontowo - budowlanych na nieruchomość. O fakcie, że Liga (...) czuła się właścicielem nieruchomości świadczyło zdaniem Sądu m.in. to, że w odpowiedzi na pismo Kierownika Wydziału Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w B. w sprawie wygaśnięcia użytkowania przedmiotowej nieruchomości Zarząd Główny LOK oświadczył, że opuści budynek jedynie w zamian za inny podobny obiekt. Tego typu roszczeniowa postawa nie charakteryzuje posiadacza zależnego.

Sąd I instancji zwrócił również uwagę, iż Skarb Państwa został wpisany w rejestrze gruntów jako właściciel nieruchomości dopiero w 1963 roku. Materiał dowodowy zebrany w sprawie nie wskazywał, aby Skarb Państwa legitymował się jakimkolwiek tytułem prawnym do przedmiotowej nieruchomości. Majątek nazwany „opuszczonym”, o którym mowa w dekrecie z dnia 8 marca 1946 roku nie przechodził z mocy prawa na własność Skarbu Państwa. Brak było zatem dowodów na to, od 1955 roku poprzednik prawny wnioskodawczyni, a następnie sama wnioskodawczyni, w jakikolwiek sposób, w zakresie władania przedmiotową nieruchomością, byli uzależnieni od Skarbu Państwa.

Odwołując się do treści art. 339 k.c. Sąd Rejonowy wskazał, że uczestniczka postępowania nie udowodniła, aby władanie przez wnioskodawczynię nieruchomością, której dotyczy wniosek, nie miało charakteru samoistnego. Nie wpływał na ocenę charakteru posiadania nieruchomości przez wnioskodawczynię fakt, że w 1998 roku wystąpiła ona do Prezydenta Miasta B. o ustanowienie prawa użytkowania wieczystej nieruchomości o nr (...). Wniosek ten wskazywał, że Liga (...), świadoma braku tytułu prawnego do działki nr (...), próbowała kwestię tę uregulować od strony formalnoprawnej. Uczestniczka postępowania przedłożyła umowy, z których wynikało, że wydzierżawiła część działki nr (...) w 1997 roku przedsiębiorstwu (...). Dzierżawa ta miała jednak charakter incydentalny. Ponadto wnioskodawczyni wykazała, że sama również zawarła umowy ze wskazanym podmiotem, co potwierdził świadek R. R.. Zeznał on, że firma (...) wynajmowała lokal gastronomiczny od Ligi (...). Potwierdził też, że ze wskazanym przedsiębiorstwem umowy zawierało również Miasto. Jednak nie można jednoznacznie stwierdzić, że dotyczyły one działki będącej przedmiotem wniosku o zasiedzenie.

W niniejszej sprawie nie budziło zdaniem Sądu I instancji wątpliwości, że poprzednik prawny wnioskodawczyni objął w dniu 30 grudnia 1955 roku w posiadanie teren obejmujący działki nr (...) w samoistne posiadanie, będąc w złej wierze. W przedmiocie upływu czasu Sąd Rejonowy wskazał na treść przepisów art. 50 § 2 dekretu z dnia 11 października 1946 roku Prawo rzeczowe, art. XLI ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku przepisów wprowadzających kodeks cywilny, art. 172 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 1990 r. i obecnym. Sąd zaznaczył, iż obowiązujący od dnia 1 stycznia 1965 roku art. 177 k.c. wykluczał w ogóle możliwość zasiedzenia nieruchomości będących przedmiotem własności państwowej. Zakaz zasiedzenia własności nieruchomości państwowych obowiązywał do dnia 30 września 1990 r., kiedy na podstawie art. 1 pkt 35 ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny art. 177 k.c. został uchylony. Problem intertemporalny, związany z uchyleniem art. 177 k.c., został rozwiązany w art. 9 i 10 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny. W przypadku zasiedzenia dawniejszych nieruchomości państwowych, skomunalizowanych w momencie powołania samorządu gminnego, przyjąć w ocenie Sądu należało, iż bieg terminu zasiedzenia rozpoczął się w dniu 27 maja 1990 roku, albowiem już wtedy odpadła przeszkoda do zasiedzenia.

Wnioskodawczyni objęła w posiadanie nieruchomość objętą wnioskiem z dniem 30 grudnia 1955 roku. Z uwagi na fakt, że termin zasiedzenia biegł do dnia 1 października 1990 roku przeciwko Skarbowi Państwa, okresu od 30 grudnia 1955 roku do 1 października 1990 roku, nie można było zaliczyć do okresu zasiedzenia. Tym niemniej jednak, biorąc pod uwagę, że pomiędzy 30 grudnia 1955 roku a 1 października 1990 roku, upłynęło ponad 15 lat, liczony od dnia 1 października 1990 roku termin zasiedzenia nieruchomości w złej wierze podlegał skróceniu o połowę, tj. o 15 lat. Wobec ustalenia, że wnioskodawczyni posiadała nieprzerwanie na zasadzie samoistnego posiadania nieruchomość do 2012 roku, upływ terminu zasiedzenia przypadał na dzień 2 października 2005 roku.

Sąd Rejonowy nie podzielił podniesionego przez uczestniczkę postępowania zarzutu wyłączenia z obrotu prawnego przedmiotowych nieruchomości stanowiących tereny przeznaczone pod drogę publiczną. Sąd zaznaczył, że zgodnie z art. art. 2a ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych właścicielami dróg publicznych, mogą być: w zakresie dróg krajowych - Skarb Państwa, a w zakresie dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych – właściwe jednostki samorządu terytorialnego. Przepis ten został wprowadzony ustawą z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 1999 roku.

Uczestniczka postępowania wskazywała że po wydaniu decyzji Prezydenta Miasta B. z dnia 25 listopada 2011 roku, nieruchomość objęta wnioskiem została przeznaczona pod drogę publiczną, a zatem mogła stanowić własność tylko Skarbu Państwa. Jednakże jak zwrócił uwagę Sąd Rejonowy, termin zasiedzenia nieruchomości składającej się z działek nr: (...) upłynął z dniem 2 października 2005 roku. Oznacza to, że decyzja administracyjna dotycząca przygotowania i realizacji inwestycji drogowej na nieruchomości objętej wnioskiem była wydana w 2011 roku, a więc w czasie, gdy wnioskodawczyni przysługiwało do niej prawo własności. Materiał dowodowy zebrany w sprawie nie dawał podstaw, aby uznać, że będącą przedmiotem wniosku nieruchomość, czy też któraś ze składających się na nią działek, przed dniem 2 październikiem 2005 roku, faktycznie stanowiła drogę publiczną. Fakt, że w miejscowym planie szczegółowym zagospodarowania przestrzennego śródmieścia B., uchwalonym uchwałą nr VIII/51/90 Rady Miejskiej w B. z dnia 26 października 1990 roku, ogłoszoną w dniu 10 grudnia 1990 roku, wskazano, że w dolnie rzeki Białej planowane są tereny zieleni urządzonej, a do wyburzenia przeznacza się obiekty kubaturowe położone między rzeką i ul. (...) nie oznacza, że działki wskazane we wniosku stały się drogami publicznymi. We wskazanym planie zagospodarowania przestrzennego nie ma też wskazanych konkretnych numerów działek, co nie pozwala na poczynienie konkretnych ustaleń. Kolejny plan zagospodarowania przestrzennego został uchwalony uchwałą Nr LXII/763/06 Rady Miejskiej B. z dnia 23 października 2006 roku w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części osiedli (...) w B. (rejon ulic (...). J. P. i F.), ogłoszoną w dniu 24 listopada 2006 roku. Również w tym planie nie było wskazania konkretnych numerów działek.

Na podstawie materiału dowodowego niniejszej sprawy można było zatem ustalić, że dopiero w dacie 10 grudnia 2010 roku w rejestrze gruntu działka numer (...) była oznaczona jako „dr”, działka nr (...) jako „dr” (działka nr (...) jako (...), działka nr (...) jako (...)). Bezspornym było jednak, że nieruchomości te nie stanowiły nigdy drogi publicznej. W niniejszej sprawie, na podstawie zebranego materiału dowodowego, można było zdaniem Sądu uznać, że działki o numerach geodezyjnych (...) były obiektem planów inwestycyjnych, mogących być zrealizowanymi w rozsądnym okresie dopiero po wydaniu decyzji Wojewody (...) z dnia 12 marca 2012 roku, WI-II. (...).8.2011.UŁ, utrzymującej decyzję Prezydenta Miasta B. z dnia 25 listopada 2011 roku. Bezspornym w sprawie było, że wcześniej na działkach tych nie było budowli przeznaczonych do prowadzenia ruchu drogowego, zlokalizowanych w pasie drogowym.

Mając na względzie powyższe, Sąd I instancji uwzględnił żądanie wnioskodawczyni w całości.

O kosztach postępowania orzekł na mocy art. 520 § 1 i 2 k.p.c.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł uczestnik postępowania, zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

1.  naruszenie prawa materialnego, tj.:

a)  przepisów art. 172 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 336 k.c. poprzez niewłaściwe ich zastosowanie i nieprawidłową wykładnię przez przyjęcie, że wnioskodawca (i jego poprzednicy prawni) był samoistnym posiadaczem nieruchomości położonej w B.położonej w obrębie Ś.przy ul. (...). (...) (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki nr (...)o powierzchni 0,0474 ha, nr (...)o powierzchni 0,0328 ha, nr (...)o powierzchni 0,1013 ha i nr (...)o powierzchni 0,0290 ha i tym samym spełnił przesłanki uzasadniające stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie prawa własności tej nieruchomości,

b)  przepisu art. 339 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, że wnioskodawca korzysta z domniemania prawnego, że włada przedmiotową nieruchomością jako posiadacz samoistny, pomimo braku wykazania istnienia samoistnego posiadania na zasadach ogólnych,

c)  przepisu art. 172 § 1 k.c. w zw. z art. 1, 2a, 4 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych poprzez przyjęcie, że nieruchomość objęta wnioskiem nie stanowi drogi publicznej i nie jest zlokalizowana w pasie drogowym, ani też nie są na nich zlokalizowane urządzenia przeznaczone do prowadzenia ruchu drogowego, a w związku z powyższym nie podlega wyłączeniu z obrotu cywilnoprawnego, wobec czego dopuszczalne jest jej zasiedzenie,

2.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie wynikającej z tego przepisu zasady wiarygodności i mocy dowodowej w sposób mający wpływ na wynik sprawy, a w szczególności poprzez przyjęcie, że:

- protokół zdawczo – odbiorczy z dnia 5 sierpnia 1949 r. pomiędzy Okręgowym Urzędem Likwidacyjnym a Powszechną Organizacją (...) sporządzony w wykonaniu pisma Ministra Skarbu z dnia 24 czerwca 1949 r. nie stanowił podstawy do ustanowienia na rzecz przejmującego prawa użytkowania nieruchomości, w trybie art. 12 ust. 2 dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich,

- protokół zdawczo – odbiorczy z dnia 30 grudnia 1955 r. sporządzony pomiędzy Powszechną Organizacją (...) a Zarządem Wojewódzkim L. P. Ż. stanowił podstawę uznania, że władanie wnioskodawcy i jego poprzednika prawnego miało charakter samoistny,

- uchwała nr XXXVI/429/05 Rady Miejskiej B.z dnia 28 lutego 2005 r. w sprawie zaliczenia dróg do kategorii dróg gminnych wraz z przepisami prawa miejscowego – miejscowym planem szczegółowym zagospodarowania przestrzennego Ś. B.(uchwała nr VIII/51/90 z dnia 26.10.1990 r. oraz uchwała nr LXII/763/06 z dnia 23.10.2006 r.) nie stanowiły podstawy do uznania, że nieruchomość objęta wnioskiem stanowi drogę publiczną i znajduje się w pasie drogowym tej drogi,

3.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że:

a)  wnioskodawca (i jego poprzednicy prawni) wszedł w samoistne posiadanie przedmiotowej nieruchomości i w dalszych latach był jej samoistnym posiadaczem,

b)  władanie przedmiotową nieruchomością przez wnioskodawcę (i jego poprzedników prawnych) pozostawało bez związku z wcześniejszym użytkowaniem tej nieruchomości przez Powszechną Organizację (...), a także przez przyjęcie, że przekazanie przez ten podmiot budynku do dalszego użytkowania poprzednikowi prawnemu wnioskodawcy (na podstawie protokołu z dnia 30 grudnia 1955 r.) pozostawało bez związku z przepisami dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich,

c)  władanie majątkiem opuszczonym, w rozumieniu dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich było oparte na samoistnym posiadaniu,

d)  wnioskodawca korzystał z przedmiotowej nieruchomości w całości, zaś jego władanie było samodzielne i z wyłączeniem innych osób,

e)  wnioskodawca nie władał nieruchomością w zakresie prawa użytkowania.

Podnosząc powyższe zarzuty, apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku w całości oraz zmianę rozstrzygnięcia o kosztach procesu przed Sądem I instancji, poprzez zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów postępowania według norm przepisanych, ponadto o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika postępowania kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem Okręgowym, według norm przepisanych, ewentualnie, o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Odpowiedź na apelację złożył wnioskodawca, wnosząc o jej oddalenie oraz zasądzenie od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawcy kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona.

Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne dotyczące daty objęcia w posiadanie oraz samego faktu posiadania przedmiotowej nieruchomości przez wnioskodawcę Ligę (...) i poprzedników prawnych tegoż stowarzyszenia. Na aprobatę zasługiwały również ustalenia, iż w okresie wskazanego przez wnioskodawcę biegu terminu zasiedzenia powstałe w wyniku podziału dawnej nieruchomości o numerze (...) (uprzednio w rejestrze pomiarowo – klasyfikacyjnym o numerze 20) działki oznaczone w operacie ewidencji gruntów i budynków miasta B. numerami: (...) o powierzchni 0,0474 ha, (...) o powierzchni 0,0328 ha, (...) o powierzchni 0,1013 ha i (...) o powierzchni 0,0290 ha nie stanowiły drogi publicznej i nie było na nich budowli wraz z urządzeniami oraz instalacjami, stanowiących całość techniczno-użytkową, przeznaczonych do prowadzenia ruchu drogowego, zlokalizowanych w pasie drogowym, stosownie do definicji drogi zawartej w ustawie z dnia 21 marca 1985 roku o drogach publicznych (Dz.U.2013.260 j.t.), a która to okoliczność, w przypadku jej zaistnienia wyłączałaby – co do zasady – ich zasiedzenie.

Na uwzględnienie zasługiwał natomiast zarzut sprzeczności ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego w zakresie przyjęcia, iż wnioskodawca – jego poprzednik prawny wszedł w dacie 30 grudnia 1955 roku w samoistne posiadanie przedmiotowej nieruchomości i że w kolejnych latach był jej posiadaczem samoistnym przez okres prowadzący do zasiedzenia. Sąd Okręgowy w zasadniczej części podzielił zarzuty uczestnika postępowania dotyczące naruszenia prawa materialnego i uchybień procesowych w zakresie oceny charakteru posiadania przedmiotowej nieruchomości przez Ligę (...).

Za Sądem Rejonowym wskazać należy, że zasiedzenie polega na nabyciu prawa przez nieuprawnionego posiadacza wskutek faktycznego wykonywania tego prawa w ciągu oznaczonego w ustawie czasu. Podstawową funkcją zasiedzenia nieruchomości jest eliminacja długotrwałej rozbieżności pomiędzy faktycznym wykonywaniem uprawnień właścicielskich a formalnoprawnym stanem własności, co przyczynia się do ustabilizowania i uporządkowania stosunków społecznych pod względem prawnym. Należało również podzielić rozważania Sądu I instancji, że przesłanką nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie jest jej posiadanie samoistne w rozumieniu przepisu art. 336 k.c., zgodnie z którym posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten kto nią faktycznie włada jak właściciel, korzystając z niej z wyłączeniem innych osób, pobiera pożytki i dochody, a także uważa się za uprawnionego do rozporządzenia nią (art. 140 k.c.).

O nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie nie przesądza przy tym sam fakt jej posiadania, czerpania z niej pożytków oraz ponoszenia ciężarów związanych z korzystaniem z niej. Konieczne jest, jak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 kwietnia 1998 roku (I CKN 430/98, OSNC 1999/11/198), wykonywanie przez posiadacza czynności faktycznych wskazujących na samodzielny, rzeczywisty, niezależny od woli innych osób stan władztwa. Zakres faktycznego władztwa przy posiadaniu samoistnym polega na korzystaniu z rzeczy i rozporządzaniu nią w sposób jak najbardziej pełny. Samoistne posiadanie musi obejmować element fizyczny, polegający na tym, że posiadacz sprawuje faktyczne władztwo nad rzeczą tak jak czyni to właściciel ( corpus possesioni) i element psychiczny ( animus rem sibi habendi), czyli musi być po stronie posiadacza wola wykonywania tego władztwa dla siebie i we własnym imieniu. Określone zachowanie się posiadacza sprawującego faktyczne władztwo nad rzeczą powinno wiązać się z odpowiednim zachowaniem się osób trzecich, uznających jego prawa. Posiadacz samoistny powinien przejawiać swą wolę władania na zewnątrz, tak, aby był postrzegany jako właściciel przez osoby trzecie. Jego posiadanie winno być ciągłe i nieprzerwane, ponadto powinien mieć przez cały okres biegu terminu zasiedzenia możliwość dokonywania wobec rzeczy takich czynności, do jakich uprawniony jest właściciel. Kwestia zaś świadomości, jaką posiadacz odnosi do wykonywanego prawa, wyrażająca się w przekonaniu o tym, czy jest lub nie jest właścicielem posiadanej rzeczy, rzutuje na ocenę jego dobrej, bądź też złej wiary, tym samym długość terminu potrzebnego do nabycia władności rzeczy przez zasiedzenie.

W okolicznościach niniejszej sprawy oraz zebranego w niej materiału dowodowego Sąd Okręgowy uznał za uzasadniony podniesiony przez apelującego zarzut naruszenia przepisów art. 172 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 336 k.c., jak też art. 339 k.c., poprzez przyjęcie, że wnioskodawca wykazał samoistne posiadanie nieruchomości obejmującej działki o numerach (...), oparte na domniemaniu prawnym władania jak właściciel, które nie zostało skutecznie podważone - i tym samym, że spełnił przesłanki uzasadniające stwierdzenie na jego rzecz nabycia przez zasiedzenie prawa własności tejże nieruchomości.

Spór w sprawie niniejszej dotyczył w głównej mierze charakteru posiadania nieruchomości przez wnioskodawcę, jako że jak prawidłowo ustalił Sąd Rejonowy – i co było okolicznością bezsporną, przedmiotowe działki zostały wydane przez Ligę (...) na rzecz Skarbu Państwa w dniu 6 czerwca 2012 roku, w związku z realizacją inwestycji drogowej objętej decyzją Prezydenta Miasta B. N. (...) z dnia 25 listopada 2011 roku, utrzymaną w mocy decyzją Wojewody (...) z dnia 12 marca 2012 roku N. WI-II. (...).8.2011.UŁ. Działki te pozostawały zaś w posiadaniu wnioskodawcy i jego poprzedników prawnych od końca 1955 roku, przy czym w ocenie Sądu Okręgowego posiadanie to zostało jednoznacznie wykazane jako nieprzerwane jedynie w odniesieniu do działek oznaczonych numerami: (...) o powierzchni 0,0474 ha, (...) o powierzchni 0,0328 ha i (...) o powierzchni 0,1013 ha. W odniesieniu bowiem do działki numer (...) o powierzchni 0,0290 ha odmienną ocenę w aspekcie ciągłości posiadania uzasadniała decyzja Prezydenta Miasta B. z dnia 26.06.2000 roku, G.I. (...)- (...) o dokonanym z urzędu podziale nieruchomości oznaczonej numerem (...) o powierzchni 0, (...) na działki nr (...) w celu wydzielenia działki o numerze (...) o powierzchni 0,0290 ha, która nie była użytkowana przez Ligę (...), Biuro (...) Zarządu Okręgowego w B. (k.224). Sporne pozostawało zatem, i wokół tej kwestii koncentrowały się zarzuty apelacji, czy posiadanie wnioskodawcy było posiadaniem samoistnym, będącym konieczną przesłanką zasiedzenia nieruchomości, którego stwierdzenia na swoją rzecz domagał się wnioskodawca, czy też - jak podnosił uczestnik postępowania - było to posiadanie zależne, eliminujące możliwość nabycia własności w drodze zasiedzenia.

Jak wskazywał wnioskodawca objęcie nieruchomości w posiadanie nastąpiło w dniu 30 grudnia 1955 roku na podstawie protokołu zdawczo – odbiorczego z tej daty sporządzonego pomiędzy Powszechną Organizacją (...)a Zarządem Wojewódzkim L. P. Ż.. Przedmiotem przekazania był budynek dotychczas użytkowany przez Komendę Wojewódzką (...) Organizacji (...)przekazany do dalszego użytkowania na rzecz Zarządu Wojewódzkiego L. P. Ż.. Protokół, z którym wnioskodawca wiązał początek biegu zasiedzenia nie dawał w ocenie Sądu Okręgowego dostatecznych podstaw do przyjęcia, że w dacie 30 grudnia 1955 roku doszło do objęcia przez (...)całej nieruchomości, do której miały wówczas zastosowanie przepisy dekretu z dnia 8 marca 1946 roku o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz.U.1946.13.87), na zasadzie posiadania samoistnego.

Sąd Okręgowy uznał w tym kontekście za uzasadniony zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., wyrażający się w przyjęciu przez Sąd I instancji, że powołany protokół zdawczo – odbiorczy z dnia 30 grudnia 1955 roku uzasadniał wniosek, iż władanie wnioskodawcy i jego poprzednika prawnego miało charakter samoistny.

Podkreślenia wymaga, że zgodnie z art. 339 k.c. domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym. Domniemanie samoistności posiadania ma jednakże charakter usuwalny i można je obalić, dowodząc, że jest ono posiadaniem zależnym lub dzierżeniem. W tym wypadku stwierdzenie w protokole zdawczo – odbiorczym z dnia 30 grudnia 1955 roku, iż przekazanie budynku położonego w B. przy ul. (...) następuje do dalszego użytkowania jednoznacznie wskazywało na objęcie go w posiadanie zależne. Skarżący zasadnie zarzucił Sądowi Rejonowemu wadliwą ocenę, iż władanie przedmiotową nieruchomością przez wnioskodawcę (i jego poprzedników prawnych) pozostawało bez związku z wcześniejszym użytkowaniem tej nieruchomości przez Powszechną Organizację (...), w konsekwencji, że posiadanie majątku opuszczonego w rozumieniu dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich nie było użytkowaniem, lecz miało charakter samoistny.

O ile Sąd Rejonowy prawidłowo wskazał, że nieruchomość położona w B.przy ulicy (...)((...), stosownie do protokołu zdawczo – odbiorczego z dnia 5 sierpnia 1949 roku w przedmiocie przekazania przez Okręgowy Urząd Likwidacyjny w B.w zarząd Ministerstwu Obrony Narodowej na potrzeby (...) Organizacji (...), sporządzonego w wykonaniu pisma Ministra Skarbu z dnia 24 czerwca 1949 roku, w okresie od dnia 5 sierpnia 1949 roku do dnia 30 grudnia 1955 roku, nie znajdowała się w posiadaniu samoistnym Skarbu Państwa, czy też (...) Organizacji (...), to niezasadnie przyjął, że poprzednik prawny wnioskodawcy - L. P. Ż.objęła tę nieruchomość w dniu 30 grudnia 1955 roku we władanie, jakie przysługuje właścicielowi. Sąd I instancji trafnie uznał, że zarząd sprawowany przez Skarb Państwa stosownie do art. 12 ust. 1 i 2 dekretu z dnia 8 marca 1946 roku o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz.U.1946.13.87) nie był posiadaniem w rozumieniu art. 296 dekretu z dnia 11 października 1946 roku - Prawo rzeczowe (Dz.U.1946.57.319), czy też art. 336 k.c. po dniu 1 stycznia 1965 roku - wejściu w życie kodeksu cywilnego. Dowolnie natomiast Sąd Rejonowy przyjął, że L. P. Ż.w konsekwencji przekazania jej do dalszego użytkowania przez Powszechną Organizację (...)w drodze protokołu zdawczo – odbiorczego z dnia 30 grudnia 1955 roku budynku znajdującego się przy ulicy (wówczas) (...) objęła z dniem 30 grudnia 1955 roku w posiadanie nie tylko budynek, ale i wraz z nim całą nieruchomość jako posiadacz samoistny, w oderwaniu od regulacji dekretu o majątkach opuszczonych i poniemieckich.

Za Sądem Rejonowym wskazać należy, że w prawie polskim nie obowiązuje zasada, że nikt nie może zmienić sobie samowolnie rodzaju lub tytułu posiadania. Co do zasady można zatem zmienić charakter swego posiadania, ale wymaga to wyraźnego zamanifestowania zmiany w sposób widoczny dla otoczenia W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że nie rodzi skutków prawnych zmiana, która nie została uzewnętrzniona, ograniczająca się tylko do samej świadomości posiadacza (przykładowo postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 1971 roku, CRN 516/70, OSP 1971/11/207, LEX nr 4720; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2008 roku, V CSK 146/08, LEX nr 510987). Ciężar udowodnienia zmiany charakteru posiadania spoczywał w tym wypadku na wnioskodawcy wraz z niekorzystnymi skutkami, jakie wiążą się z niewykazaniem tej przesłanki w sprawie o zasiedzenie.

W ocenie Sądu Okręgowego wnioskodawca nie wykazał takich wyraźnie uchwytnych przejawów zmiany jego posiadania zależnego na samoistne i dalszego władania nieruchomością jak właściciel. Wskazać tu należy na powołane przez Sąd I instancji pismo Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w B.z dnia 9 stycznia 1973 roku do Zarządu Głównego Ligi (...)w W.o wypowiedzenie się w sprawie wygaśnięcia użytkowania przez Wojewódzki Zarząd Ligi (...)w B. działek nr (...)z uwagi na przeznaczenie tego terenu na urządzenie Placu (...)w B.(k. 269). Zarówno w tym piśmie, jak też odpowiedzi (...)z dnia 9 kwietnia 1973 roku (k.271), posiadanie nieruchomości przez (...)zostało jednoznacznie określone jako użytkowanie i wbrew ocenie Sądu Rejonowego pisma te nie mogły dowodzić samoistności posiadania po stronie wnioskodawcy. Przeciwnie, wskazywały na negatywne stanowisko (...)w sprawie wygaśnięcia prawa użytkowania. Również w materiale dowodowym sprawy dotyczącym dalszego okresu posiadania nieruchomości przez (...)brak było dowodów jednoznacznie potwierdzających zmianę charakteru posiadania po stronie wnioskodawcy.

Przypomnieć należy, że w katalogu ograniczonych praw rzeczowych wskazanym w art. 244 k.c. ustawodawca wymienił na pierwszym miejscu użytkowanie, jako że użytkownikowi przysługuje najszerszy zakres uprawnień w stosunku do cudzej rzeczy. Użytkownik ma bowiem prawo używania przedmiotu użytkowania i pobierania z niego pożytków (art. 252 k.c.).

Zauważyć należy, że zachowania wnioskodawcy i jego poprzedników ocenione przez Sąd Rejonowy jako przejawy samoistnego posiadania, czyli w szczególności opłacanie podatków, ponoszenie kosztów utrzymania nieruchomości, zawieranie umów dotyczących mediów, zawieranie umów najmu czy dzierżawy z osobami trzecimi, co potwierdzili świadkowie, na zeznaniach których opierał te ustalenia Sąd I instancji – to również zachowania posiadacza zależnego. Podkreślenia wymaga, że umowa dzierżawy czy najmu to stosunek obligacyjny oderwany od prawa własności, bowiem z przepisów kodeksu cywilnego nie wynika, że wydzierżawiający czy wynajmujący musi być właścicielem przedmiotu dzierżawy (najmu) lub osobą, której przysługuje do przedmiotu dzierżawy (najmu) jakiekolwiek prawo. Wskazać tu należy na wyrok z dnia 29 października 1970 r.(III CRN 328/70, LEX nr 6812), w którym Sąd Najwyższy uznał, że osoba nie będąca właścicielem gruntu, użytkująca grunt bez tytułu prawnego, może skutecznie zawrzeć umowę obligacyjną, dotyczącą tego gruntu, z osobami trzecimi i z tego powodu umowy takie nie będą nieważne (podobnie wyrok S.A. w Katowicach z dnia 21 kwietnia 2009r., V ACa 67/09, LEX nr 1120402).

Należy również zwrócić uwagę na fakt, że Liga (...)ubiegała się o ustanowienie na jej rzecz prawa użytkowania wieczystego nieruchomości na podstawie przepisów dotyczących uwłaszczenia osób prawnych nieruchomościami będącymi dotychczas w zarządzie lub użytkowaniu. W piśmie Zarządu Głównego Ligi (...)z dnia 13 lipca 1998 roku (data wpływu) kierowanym do Urzędu Miejskiego w B.o przyśpieszenie prac związanych z uregulowaniem stanu formalno – prawnego użytkowanej przez (...) działki nr (...), poprzez ustanowienie na rzecz (...)prawa użytkowania wieczystego tej nieruchomości, z jednoczesnym przekazaniem na własność znajdujących się na tym terenie zabudowań wskazano, że Zarząd Wojewódzki (...)występował o uwłaszczenie działki już w 1993 roku. Powoływał się przy tym na przepisy ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 roku o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 lutego 1998 roku w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczenia osób prawnych nieruchomościami będącymi dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu. Jednocześnie Zarząd Główny (...)wnosił o zwolnienie LOK od pierwszej opłaty rocznej z tytułu ustanowienia użytkowania wieczystego oraz rozłożenie na raty odpłatności za przeniesienie - nabycie przez (...)prawa własności znajdującego się na działce budynku (k.255). Prowadzona w tej materii korespondencja (k.253-255, 261-263) jednoznacznie wskazywała na status Gminy B.jako właściciela nieruchomości oraz posiadanie zależne, nie zaś samoistne, po stronie Ligi (...).

Sąd Okręgowy podziela powołany przez Sąd I instancji pogląd zawarty w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 1999 roku (sygn. akt I CKN 430/98, OSNC 1999/11/198, LEX nr 37453), iż samoistny posiadacz rzeczy w złej wierze, który w czasie biegu zasiedzenia zwraca się do właściciela lub innej osoby, którą uważa za właściciela, z ofertą nabycia własności tej rzeczy w drodze umowy, nie pozbawia swego posiadania przymiotów samoistności, chyba że z innych okoliczności wynika, że rezygnuje z samodzielnego i niezależnego od woli innej osoby władania rzeczą. W okolicznościach niniejszej sprawy jednakże wniosek o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego na rzecz (...)należałoby traktować właśnie jako rezygnację z władania rzeczą jako właściciel. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 8 października 2008 roku (V CSK 146/08, LEX nr 510987) cech władania jak właściciel nie można przypisać tym, którzy władają nieruchomością w zakresie innego prawa niż prawo własności, a więc także wieczystemu użytkownikowi. W przypadku użytkowania wieczystego mamy bowiem do czynienia z władaniem cudzą rzeczą.

Zasadny okazał się również w ocenie Sądu Odwoławczego podniesiony przez skarżącego zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że wnioskodawca korzystał z przedmiotowej nieruchomości w całości, a jego władanie było samodzielne i z wyłączeniem innych osób. Sąd Rejonowy nie rozważył należycie tego, że w decyzji podziałowej nieruchomości z dnia 26 czerwca 2000 roku o podziale na działki (...)jako uzasadnienie dokonywanego podziału wskazano, iż działka nr (...)o powierzchni 0,0290 ha nie jest użytkowana przez Ligę (...), Biuro (...)Zarządu Okręgowego w B.(k.224). Dowód ten co do tejże działki obalał zatem domniemanie ciągłości posiadania wynikające z art. 340 k.c. Złożone przez Gminę B.umowy dotyczące wydzierżawienia w 1997 roku części działki numer (...) spółce cywilnej (...)były przejawami wykonywania władztwa ze strony właściciela (k. 276-277). Sąd Rejonowy ocenił, że dzierżawa ta miała charakter incydentalny i odwołał się do zeznań świadka R. R., podczas gdy zeznania tego świadka wskazywały, iż część działki została zabrana dla (...)i na tej części firma (...)postawiła parasole i ogródek piwny, a prywatni właściciele pawiloniki (k.374). Świadek zeznał, iż miało to miejsce na przełomie 2000 roku, co jest zbieżne z dokonanym podziałem nieruchomości, wynikającym z faktu, iż (...)nie użytkował wówczas całej przedmiotowej nieruchomości.

Sąd Okręgowy podzielił natomiast stanowisko Sądu Rejonowego co do tego, że w okresie rozważanego w sprawie biegu zasiedzenia działki będące przedmiotem postępowania nie podlegały wyłączeniu z obrotu cywilnoprawnego, tym samym - co do zasady dopuszczalne było ich zasiedzenie, jednakże wobec braku wykazania przez wnioskodawcę przesłanki posiadania samoistnego nie miało to wpływu na treść orzeczenia.

Wbrew zarzutom skarżącego Sąd Rejonowy nie dopuścił się naruszenia przepisu art. 172 § 1 k.c. w zw. z art. 1, 2a, 4 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 21 marca 1985 roku o drogach publicznych (Dz.U.2013.260 j.t. ). Powołana przez skarżącego uchwała nr XXXVI/429/05 Rady Miejskiej B. z dnia 28 lutego 2005 roku w sprawie zaliczenia dróg do kategorii dróg gminnych nie ujmowała przedmiotowych działek, nie były one wymienione w załączniku do tejże uchwały, podobnie nie były wskazane we wcześniejszych uchwałach powołanych w apelacji - nr VIII/51/90 z dnia 26 października 1990 roku oraz nr LXII/763/06 z dnia 23 października 2006 roku. Sam fakt przeznaczenia nieruchomości w planie szczegółowym zagospodarowania przestrzennego pod drogi i przewidywanie przyszłych inwestycji drogowych, bez faktycznej zmiany dotychczasowego sposobu korzystania z nieruchomości, nie dawał podstaw do przyjęcia, iż przedmiotowe działki stanowiły drogi publiczne i były zlokalizowane w pasie drogowym. Sąd Rejonowy trafnie powołał postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2012 roku (IV CSK 94/12, LEX nr 1232805), iż o będącym konsekwencją unormowania z art. 2 a ustawy z dnia 21 marca 1985 roku o drogach publicznych zakazie nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości mającej status „drogi publicznej" można mówić dopiero wówczas, gdy nieruchomość przeznaczona pod drogę publiczną przekształci się w taką drogę faktycznie i prawnie (też: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2013 roku, IV CSK 514/12, OSNC 2013/12/143).

W niniejszej sprawie działki o numerach geodezyjnych (...) zostały objęte decyzją Prezydenta Miasta B. z dnia 25 listopada 2011 roku N. (...), znak sprawy DAR-V.6740.2.18.2011, sprostowaną postanowieniem z dnia 4 stycznia 2012 roku, utrzymaną w mocy decyzją Wojewody (...) z dnia 12 marca 2012 roku, WI-II. (...).8.2011.UŁ o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej polegającej na przebudowie i rozbudowie odcinków ulic wskazanych w decyzji, wraz z realizacją urządzeń infrastruktury technicznej. Dopiero w wyniku tej decyzji przedmiotowe działki, będące obiektem planów inwestycyjnych, które mogły być zrealizowane w rozsądnym okresie, jako znajdujące się w pasie dróg publicznych, zostały wyłączone z obrotu prawnego.

Wobec zasadności zarzutów apelacji w zasadniczej części Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone orzeczenie w punkcie I i oddalił wniosek.

Rozstrzygnięcie to rzutowało na orzeczenie o kosztach postępowania przed Sądem I instancji, które na mocy art. 520 § 3 k.p.c. zostały zasądzone od Ligi (...) na rzecz Gminy B.. Wskazać należy, że zasada orzekania o kosztach sądowych w postępowaniu nieprocesowym została wyrażona w art. 520 § 1 k.p.c. - każdy uczestnik postępowania ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie, co oznacza, że obciążają go koszty czynności, których sam dokonał oraz czynności podjętych przez sąd w jego interesie. Artykuł 520 § 2 i 3 k.p.c. stanowi wyjątek od zasady ustanowionej w § 1, bowiem pozwala na stosowne rozdzielenie kosztów między uczestnikami w razie sprzeczności ich interesów lub proporcjonalnie do stopnia zainteresowania poszczególnych uczestników wynikiem postępowania. Zgodnie z 520 § 3 k.p.c., w razie sprzeczności interesów uczestników, sąd może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika. W niniejszej sprawie wniosek o zasiedzenie został oddalony, zatem wnioskodawca winien ponieść koszty wynagrodzenia pełnomocnika uczestnika postępowania. Wysokość kosztów zastępstwa prawnego ustalono w oparciu o § 2 ust. 1 i 2, § 7 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2013.490 j.t.).

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosownie do jego wyniku - na mocy art. 520 § 3 k.p.c. zasadzając je od wnioskodawcy na rzecz uczestnika postępowania. Na koszty te złożyła się opłata sądowa od apelacji w wysokości 2.000 złotych oraz koszty zastępstwa prawnego przed Sądem Okręgowym w kwocie 1.800 złotych, których wysokość ustalono na podstawie § 7 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 6 oraz § 12 ust. 1 pkt 1 powołanego wyżej rozporządzenia.