Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 maja 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 maja 2014 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa B. K.

przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Zakładu Karnego w (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 18 grudnia 2013 r., sygn. akt I C 198/12

1)  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 o tyle, że kwotę 3600 złotych obniża do kwoty 120 (sto dwadzieścia) złotych;

2)  oddala apelację w pozostałej części;

3)  zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 170/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 18 grudnia 2013 roku Sąd Okręgowy w Katowicach powództwo oddalił, zasądził od powoda B. K. na rzecz pozwanego Skarbu Państwa – Dyrektora Zakładu Karnego w (...) kwotę 3 600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Orzeczenie Sądu Okręgowego oparte zostało na następujących ustaleniach.

Powód odbywał karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w (...) w dniach od 16 listopada 2011 r. do 8 marca 2012 r. Podczas pobytu był osadzony w następujących celach: od 16 listopada 2011 r. do 29 listopada 2011 r. w dwuosobowej celi nr (...) o pow. 7,17 m2; od 29 listopada 2011 r. do 2 grudnia 2011 r. w dwuosobowej celi nr (...) o pow. 7,07 m2; od 2 grudnia 2011 r. do 8 grudnia 2011 r. w dwuosobowej celi nr (...) o pow. 6,87 m2; od 8 grudnia 2011 r. do 2 marca 2012 r. w dwuosobowej celi nr (...) o pow. 6,35 m2; od 2 marca 2012 r. do 8 marca 2012 r. w dwuosobowej celi nr (...) o pow. 6,83 m2.

W dniu 16 listopada 2011 r. Dyrektor Zakładu Karnego w (...) wydał decyzję o umieszczeniu powoda w warunkach przeludnienia na czas 14 dni.

W celach, w których przebywał, kącik sanitarny zabudowany był do wysokości około 1.2 m. Powodowi, tak jak pozostałym osadzonym, przyznawano 200 gram proszku do prania miesięcznie i raz na kwartał płyn do mycia naczyń. W Zakładzie Karnym w (...) w godzinach od 9 do 12 i w porze nocnej do cel nie jest dostarczana energia elektryczna. W godzinach przedpołudniowych przerwa w dostawie prądu następuje ze względu na szczytowe zapotrzebowanie energii, a w porze nocnej z uwagi na zachowanie ciszy. W celach znajduje się wentylacja grawitacyjna sprawdzana corocznie przez mistrza kominiarskiego. Osadzeni mogą otwierać okna. Poza oświetleniem w postaci dwóch świetlówek jarzeniowych, za zgodą dyrektora, mogą mieć lampki nocne. Kąpiel z ciepłą wodą w zakładzie trwa 10 minut.

W celi nr (...) powód przebywał razem z W. M.. Ściany w celi były brudne, na podłodze pod łóżkiem znajdowała się dziura zasłonięta klepką. Umywalka była czysta, koloru białego, pęknięta. Muszla również była biała i czysta. W celi były insekty. W ciągu pobytu w tej celi tylko w czasie jednej nocy oprócz powoda i W. M., był osadzony trzeci więzień, któremu dostarczono własne łóżko.

Sąd Okręgowy uznał, że fakt odbywania kary pozbawienia wolności z warunkach przeludnienia przez 14 dni oraz dodatkowo przez jedną noc nie jest wystarczający do stwierdzenia naruszenia dóbr osobistych powoda. Ponadto powód nie dowiódł, że w okresie przebywania w przeludnionej celi nr (...) podlegał on jakimkolwiek innym dolegliwościom wykraczającym poza konieczne elementy związane z pobawieniem wolności. Przede wszystkim nie wynika to z zeznań świadka J. B.. Świadek ten w zeznaniach swych nie podał, którą konkretnie celę opisywał. Jeżeli J. B. mówił o celi nr(...), w której przebywał powód w warunkach przeludnienia, to pozostawałoby to w sprzeczności z tą częścią jego zeznań, w których mówił o tym, że powodowi do tej celi „dorzucano” trzeciego więźnia. Ponadto nie zgadza się to z tą częścią jego zeznań, w której mówił o terminie poznania się z powodem, a mianowicie, że nastąpiło to w 2012 r. lub na przełomie 2011 r. i 2012 r. Taki wniosek byłby również sprzeczny z jego zeznaniami, w których wskazał, iż powód przebywał w celi przez co najmniej miesiąc. Może z kolei oznaczać, że świadek ten poznał powoda, gdy przebywał on w celi nr (...), bowiem w innych celach nie przebywał dłużej niż tydzień. Jeżeli zaś przyjąć, że rzeczywiście zeznawał o celi nr (...), to jego opis celi jest inny niż opis W. M..

Sąd pierwszej instancji doszedł do przekonania, że poza przeludnieniem panującym w celi nr (...) powód nie dowiódł innych okoliczności stanowiących niedogodne warunki odbywania kary. Za takie nie można uznać czasowego ograniczenia do korzystania z pryszcznica. Sąd ten zwrócił uwagę na fakt, że do każdej celi doprowadzona była zimna woda, dzięki której powód był w stanie utrzymywać higienę osobistą. Kącik sanitarny w każdej z cel był wydzielony i odgrodzony nieprzeźroczystą płytą lub szybą do wysokości około 1,20 m. To, zdaniem Sądu Okręgowego, zapewniało minimum intymności, równocześnie umożliwiając kontrolę tego, co dzieje się w celi. Jeśli chodzi o zarzut małej ilości środków higienicznych, w tym mydło i proszek, to były one wydawane osadzonym w ilościach zgodnych z przepisami Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. Powód nie zdołał wykazać, że w celach znajdowały się atrapy wentylacji. Również przerwa w dostawach prądu nie może być traktowana jako okoliczność naruszająca dobra osobiste. Przerwa była trzygodzinna i spowodowana była koniecznością dostarczenia większej ilości prądu, m.in. do kuchni. W ocenie Sądu Okręgowego w tej sprawie istotne jest to, że powód krótko przebywał w przeludnionej celi.

W świetle wszystkich tych okoliczności Sąd pierwszej instancji uznał, że nie doszło do naruszenia dobra osobistego powoda w następstwie przebywania w przeludnionej celi. W pozostałym okresie pobytu w pozwanej jednostce powód nie przebywał w przeludnionych celach, zatem nie została spełniona główna przesłanka uznania, że naruszono dobra osobiste powoda.

Wobec braku przesłanek odpowiedzialności pozwanej powództwo zostało oddalone.

O kosztach Sąd ten orzekł w oparciu o art. 98 kpc i 99 kpc oraz § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Wyrok został zaskarżony przez powoda apelacją w całości.

Skarżący zarzucił naruszenie art. 233 kpc przez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, ocenę dowodów dokonaną w sposób dowolny, a nie swobodny, w szczególności poprzez uznanie, że pobyt w przeludnionej celi przez okres 14 dni, niedogodności związane z brakiem należytej dbałości o higieniczne warunki odbywania kary pozbawienia wolności, w tym odbywanie jej przez powoda w złych warunkach sanitarno-bytowych, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że powód odbywał karę pozbawienia wolności w warunkach, które w sposób rażący naruszały jego dobra osobiste, w tym prawo do godnego i humanitarnego odbywania kary pozbawienia wolności.

Powołując się na powyższe zarzuty skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kwoty 150 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu. Domagał się również nieobciążania go kosztami procesu.

Pozwany wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny w Katowicach zważył co następuje:

Apelacja powoda jest zasadna w części kwestionującej rozstrzygnięcie o kosztach procesu, w pozostałym zaś zakresie nie zasługiwała na uwzględnienie.

Podniesiony zarzut obrazy art. 233 kpc jest chybiony, gdyż wbrew stanowisku apelującego, Sąd pierwszej instancji dokonał wnikliwej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i na jego podstawie poczynił wyczerpujące, rzeczowe i logicznie uzasadnione ustalenia faktyczne, w oparciu o które nie można było uwzględnić żądania powoda.

Jak wskazuje się w orzecznictwie umieszczenie osoby pozbawionej wolności w celi o powierzchni przypadającej na osadzonego mniejszej niż 3 m ² nie przesądza o zasadności roszczenia dochodzonego na podstawie art. 448 kc, którego przyznanie zależy od wielu różnych okoliczności, w tym między innymi od długotrwałości przebywania w przeludnionej celi, uciążliwości z tym związanych, poczucia krzywdy i jego stopnia oraz od pozostałych warunków odbywania kary pozbawienia wolności, które mogą zwiększać poczucie krzywdy lub je osłabiać a nawet sprawiać, że w ogóle nie powstało (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2011 r., V CSK 489/10, LEX nr 1102552, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2011 r., V CSK 113/11, LEX nr 1101690).

W ocenie Sądu Apelacyjnego powód w niniejszej sprawie nie zdołał wykazać, że takie okoliczności, zwłaszcza dotyczące stopnia naruszenia normy powierzchni celi mieszkalnej z art. 110 § 2 kkw, zachodziły. Wskazać w tym kontekście trzeba, że powód, przebywając w celi (...), jedynie w trakcie 14 dni był osadzony w warunkach uchybiających opisanej wyżej normie. Zwrócić należy również uwagę na fakt, iż w celi tej, ponadnormatywnie znajdowała się tylko jedna osoba. Powód nie udowodnił przy tym swych twierdzeń, że w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności w opisanej wyżej celi jego godność naruszały inne uciążliwości. Wbrew zawartej w apelacji argumentacji, za takim wnioskiem w szczególności nie mogły przemawiać zeznania świadka J. B.. Skoro bowiem świadek ten stwierdził, że poznał powoda na przełomie roku 2011 i 2012 lub w 2012 roku i w opisywanej przezeń celi powód miał przebywać co najmniej miesiąc, to brak było podstaw do przyjęcia, że opisuje on celę nr (...), w której powód był osadzony w listopadzie 2011 r. i to jedynie przez dwa tygodnie. W świetle powyższego, mając również na względzie to, że z przyczyn podanych przez Sąd pierwszej instancji w pisemnych motywach rozstrzygnięcia, o zasadności tego powództwa nie mogły świadczyć bezsporne okoliczności dotyczące ogracznienia kąpieli, znajdującego się w celach kącika sanitarnego, dostarczania niewielkiej ilości środków higienicznych, umieszczania atrap wentylacji oraz przerw w dostawach prądu, nie można zatem mówić o tym, iż osadzenie powoda w celi nr (...), pomimo naruszenia powierzchni mieszkalnej, było dlań dolegliwe w stopniu uzasadniającym objęte pozwem żądanie.

Podobnie, w oparciu o zaoferowany przez powoda materiał dowodowy, nie sposób było przyjąć, że doszło do naruszenia jego dóbr osobistych w trakcie osadzenia w jakiejkolwiek innym pomieszczeniu, a zwłaszcza w celi nr (...). Jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy, o ile nieprecyzyjne zeznania świadka J. B. dotyczyły tej celi, to nie mogły one zasługiwać na uwzględnienie, albowiem częściowo, na przykład w zakresie opisu oświetlenia czy też czystości zlewu, pozostawały w sprzeczności z zeznaniami świadka W. M.. Skarżący zresztą w apelacji nie kwestionował przyczyn, dla których Sąd pierwszej instancji odmówił mocy dowodowej zeznaniom J. B., Sąd Apelacyjny zaś nie dopatrzył się w odniesieniu do oceny tych zeznań żadnych uchybień. Powód odnosząc się do osadzenia w tej celi udowodnił jedynie, iż występowały tam insekty, a znajdujące się w niej ściany były brudne i zagrzybione. To z kolei, biorąc pod uwagę, że okresie przebywania w celi (...) powód spędził tylko jedną noc w warunkach przeludnienia, zaś opisane wyżej niekwestionowane fakty dotyczące ogólnych uciążliwości związanych z odbywaniem przedmiotowej kary w Zakładzie Karnym w (...) nie zasługiwały na uwzględnienie, było nie wystarczające do uznania tego powództwa za uzasadnione. Podkreślenia w tym kontekście wymaga, że odbywanie kary pozbawienia wolności jest w sposób immanentny związane z licznymi ograniczeniami i niedogodnościami, powód domagając się zadośćuczynienia na doznaną krzywdę winien więc był wykazać, że ciężar gatunkowy tych dolegliwości był na tyle znaczny, że doszło do naruszenia jego dóbr osobistych. Jak wyżej wskazano powód nie sprostał temu wymogowi, wobec czego apelacja, w części kwestionującej rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji o dochodzonym pozwem roszczeniu (punk1 .), podlegała oddaleniu.

Zaskarżone orzeczenie podlegało zmianie w zakresie zasądzonych kosztów procesu w kwocie 3 600 zł (punkt 2.). Jak wynika z uzasadnienia tego wyroku, Sąd pierwszej instancji orzekł w tym przedmiocie biorąc pod uwagę ogólne przepisy nakazujące uwzględnienie, przy rozstrzyganiu o kosztach zastępstwa procesowego, wartości przedmiotu sporu. Tymczasem regulacja ta nie mogła mieć zastosowania w niniejszej sprawie, powód w postępowaniu tym dochodził bowiem roszczenia o zadośćuczynienie związane z warunkami wykonywania kary pozbawienia wolności, w takich zaś sprawach stawka minimalna wynosi 120 zł (art. 99 kpc w zw. z § 11 ust. 1 punkt 25 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu), która to kwota podlegała zasądzeniu na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

Z tych względów apelacja podlegała częściowemu uwzględnieniu na podstawie art. 386 § 1 kpc.

O kosztach Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 kpc i art. 99 kpc w związku z powołanym wyżej przepisem rozporządzenia, zasądzając na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.