Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 01 lutego 2013 roku po rozpoznaniu sprawy z powództwa L. C. przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. o zapłatę i zobowiązanie do określonego działania:

1. utrzymał w mocy wyrok zaoczny Sądu Rejonowego w Bydgoszczy dnia 13 listopada 2008 r. w sprawie pod sygn. akt I C 448/08 w części tj. w pkt 2 i 4;

2. wyznaczył pozwanemu okres dwóch lat na wykonanie obowiązku określonego w pkt 2 opisanego w pkt 1 wyroku;

3. uchylił wyrok zaoczny Sądu Rejonowego w Bydgoszczy dnia 13 listopada 2008 r. w sprawie pod sygn. akt I C 448/08 w pozostałym zakresie, w pkt 1,3 i 5,

4. zasądził od pozwanego na rzecz powódki 221,40 zł tytułem wynagrodzenia dla adwokata M. B. - pełnomocnika ustanowionego dla powódki z urzędu,

5. przyznał adwokatowi M. B. od Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Bydgoszczy 738 zł tytułem wynagrodzenia za pomoc prawna udzieloną powódce z urzędu;

6. nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Bydgoszczy 2.280,10 zł tytułem pozostałych kosztów sądowych;

7. odstąpił od obciążania powódki kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego.

L. C. wnosiła w pozwie przeciwko (...) spółce z o.o. w B. o zasądzenie od niej kwoty 3.900 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 26 marca 2004 roku do dnia zapłaty oraz nakazanie pozwanej usunięcia linii elektroenergetycznej niskiego napięcia 04kV znad swojej nieruchomości położonej w B. przy ulicy (...). W uzasadnieniu podała, że pozwana jest właścicielem napowietrznej linii elektroenergetycznej, która przebiega nad jej nieruchomością, co stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia osób mieszkających w budynku i powoduje wiele innych uciążliwości. Powódka wielokrotnie wzywała pozwaną i jej poprzedników prawnych do usunięcia linii, domagała się także zawarcia umowy dzierżawy z tytułu korzystania z jej terenu. Obecna sprawa jest już kolejną, która dotyczyła wcześniejszego okresu sprzed 26 marca 2004 roku. W toku rozprawy 13 listopada 2008 r. powódka wskazała, że żądanie zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości obejmuje okres od 26 marca 2004 r. do dnia wniesienia pozwu.

Wyrokiem zaocznym z dnia 13 listopada 2008 roku Sąd Rejonowy w Bydgoszczy uwzględnił powództwo w całości i orzekł o kosztach procesu.

Pozwany wniósł sprzeciw od tego wyroku, domagając się jego uchylenia i oddalenia powództwa. W uzasadnieniu wskazywał, że nie istnieje podmiot (...) spółka z o.o. w B. przy ulicy (...) i nie istniał w chwili wniesienia pozwu, dlatego podmiot ten nie miał zdolności sądowej i wyrok powinien być uchylony na podstawie art. 343 ¹ k.p.c. Jednocześnie z ostrożności procesowej podnosił brak podstaw do wydania wyroku zaocznego, gdyż doręczenie odpisu pozwu, a następnie odpisu wyroku nastąpiło na adres jednostki organizacyjnej pozwanego, która nie jest wpisana do rejestru sądowego. Odnosząc się merytorycznie do treści pozwu pozwany podniósł zarzut nabycia z dniem 01 stycznia 1973 roku przez zasiedzenie nieodpłatnej służebności gruntowej na rzecz każdoczesnego właściciela bądź wieczystego użytkownika nieruchomości położonej w B. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą (...), polegającej na prawie utrzymywania napowietrznej linii elektroenergetycznej, prawie dostępu do urządzeń linii celem jej konserwacji, napraw, remontów i usuwania awarii, a także powstrzymywania się przez każdoczesnego właściciela nieruchomości obciążonej od wznoszenia budowli w odległości zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Pismem procesowym z dnia 18 grudnia 2008 roku powódka sprecyzowała oznaczenie siedziby pozwanego, wskazując na P..

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z 29 grudnia 2009 roku po rozpoznaniu sprawy :

1. uchylił wyrok zaoczny z dnia 13 listopada 2008 roku i powództwo oddalił;

2. nie obciążył powódki kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego;

3. kosztami sądowymi, od uiszczenia których powódka była zwolniona, obciążył Skarb Państwa.

Od powyższego wyroku powódka wniosła apelację, na skutek której Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 8 lipca 2010 r. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznawania Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy zważył, że ustalenie przez Sąd Rejonowy, iż do zasiedzenia służebności na rzecz Skarbu Państwa doszło najpóźniej z dniem 1 stycznia 1985 roku, w sytuacji, gdy do dnia 1 lutego 1989 roku przedsiębiorstwo państwowe wykonywało jedynie operatywny zarząd własności Skarbu Państwa, nie daje podstaw do przyjęcia, że z dniem 2 lutego 1989 roku na przedsiębiorstwo państwowe, utworzone 16 stycznia 1989 roku - Zakład (...) w B., przeszła z mocy prawa nabyta w 1985 roku przez Skarb Państwa służebność. Zgodnie bowiem z art. 245 ¹ k.c. do przeniesienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości potrzebna jest umowa między uprawnionym, a nabywcą oraz jeżeli prawo to jest ujawnione w księdze wieczystej, wpis do tej księgi, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Sąd Okręgowy wskazał, że w okolicznościach sprawy brak jest podstaw do przyjęcia, że do takiego przeniesienia ograniczonego prawa rzeczowego doszło. Jednocześnie do okresu posiadania przez istniejące po dniu 2 lutego 1989 roku przedsiębiorstwo państwowe, które podlegało w późniejszym okresie przekształceniom i przejęciom przez inne podmioty prawa, nie można zaliczyć okresu posiadania służebności przez Skarb Państwa przed dniem 1 lutego 1989 roku.

W konsekwencji w ocenie Sądu Okręgowego brak było podstaw do przyjęcia, że zgodnie z art. 292 k.c. w zw. z art. 172 k.c. doszło do zasiedzenia na rzecz poprzedników prawnych pozwanego służebności, polegającej na prawie utrzymywania napowietrznej linii elektroenergetycznej, prawie dostępu do urządzeń linii celem jej konserwacji, napraw, remontów i usuwania awarii, a także powstrzymywania się przez każdoczesnego właściciela nieruchomości obciążonej od wznoszenia budowli w odległości zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Sąd Okręgowy wskazał, że w toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Rejonowy oceni w pierwszym rzędzie żądanie usunięcia linii elektroenergetycznej z nad nieruchomości, uwzględniając niezbędny zakres korzystania przez pozwanego z linii przesyłowych na terenie Miasta B. oraz możliwości ewentualnego poprowadzenia linii w inny sposób, uwzględniający słuszne interesy mieszkańców oraz ważne interesy ekonomiczne i procedury dostaw energii elektrycznej dla mieszkańców i pod tym kątem oceni roszczenie wynikające z art. 222 §1 k.c. W zakresie roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości powódki Sąd będzie miał na względzie zakres negatywnego oddziaływania na nieruchomość powódki, która jest posiadaczem w złej wierze (art. 224 §2 k.c.)

W toku ponownego rozpoznania sprawy strony podtrzymywały dotychczasowe stanowiska.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

Powódka od 1998 r. jest właścicielką nieruchomości położonej w B. przy ul. (...). Nad nieruchomością przebiega napowietrzna linia elektroenergetyczna niskiego napięcia, będąca częścią składową przedsiębiorstwa pozwanego. Linię wybudowano w latach 1960 - 1961.

Linia została wybudowana przez przedsiębiorstwo państwowe Zakłady (...), które zostało utworzone na podstawie zarządzenia nr 233 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 25 listopada 1950 r. Zarządzeniem z dnia 16 stycznia 1989 r. nr 49/ORG/89 Ministra Przemysłu przedsiębiorstwo to zostało podzielone na poszczególne zakłady, m.in. na przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...), który w dniu 12 lipca 1993 r. został przekształcony w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, wpisaną do rejestru handlowego w dniu 29 lipca 1993 r. pod firmą Zakład (...) Spółka Akcyjna. W dniu 2 stycznia 2003 r. nastąpiło połączenie 5 przedsiębiorstw energetycznych, w tym Zakładu (...) SA.

Spółką przejmującą była Grupa (...) SA w P.. (...) SA działał jako Oddział (...) SA w B.. Od dnia 1 lipca 2007 r. zakład w B. działa jako Oddział (...) pozwanego (...) Sp. z o.o. w P..

Linia niskiego napięcia przebiegająca nad nieruchomością powódki jest częścią sieci elektroenergetycznej na terenie Miasta B.. Wszystkie linie elektroenergetyczne zbiegają się ze sobą na nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), gdzie znajduje się Rejonowa Dyspozycja Ruchu. Jednostka ta monitoruje, zarządza i steruje siecią na terenie Miasta.

Pozwem z dnia 1 marca 2004 r. powódka wraz z mężem M. C. wystąpili do Sądu Rejonowego w Bydgoszczy o zasądzenie od poprzednika prawnego pozwanego Grupy (...) SA w P. kwoty 25.600 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Prawomocnym wyrokiem z dnia 21 maja 2007 r. Sąd zasądził od Grupy (...) SA w P. na rzecz powódki kwotę 2.233,47 zł, w pozostałym zakresie powództwo oddalił. Wyrokiem z dnia 2 listopada 2007 r. Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanego od tego wyroku.

W toku wskazanego postępowania Sąd ustalił, iż przedsiębiorstwu energetycznemu nie przysługiwało i nadal nie przysługuje żadne skuteczne względem powódki prawo do korzystania z jej nieruchomości, w szczególności przedsiębiorstwo energetyczne nie jest posiadaczem służebności, albowiem nie wykazało w toku postępowania sądowego, że Skarb Państwa przeniósł posiadanie na jego rzecz, co umożliwiałoby doliczenie okresu posiadania poprzednika.

Według stanu na dzień 20 kwietnia 2012 r. elektroenergetyczna linia napowietrzna o napięciu znamionowym 0,4 kV, przechodząca nad nieruchomością powódki nie stanowi zagrożenia dla osób przebywających na nieruchomości oraz dla znajdującego się tam mienia.

Elektroenergetyczna linia napowietrzna znajdująca się na nieruchomości powódki ogranicza jej swobodne korzystanie z przysługującego jej prawa własności, w tym utrudnia przeprowadzenie remontu czy modernizacji domu.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie twierdzeń stron, w takim zakresie, w jakim okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy nie były sporne, złożonych przez strony dokumentów, na podstawie zeznań świadków oraz w oparciu o opinię biegłego sądowego z zakresu energetyki.

Przechodząc do oceny zasadności zgłoszonych w pozwie roszczeń Sąd Rejonowy na wstępie zważył, że zgodnie z art. 386 §6 k.p.c. ponownie rozpoznając sprawę wskutek uchylenia poprzedniego wyroku, był związany oceną prawną i wskazaniami, co do dalszego postępowania wyrażonymi w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 8 lipca 2010 r. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Okręgowy przesądził, iż powódka co do zasady może skutecznie domagać się od pozwanego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jej nieruchomości, gdyż pozwany nie ma tytułu prawnego do używania nieruchomości powódki w zakresie odpowiadającym treści służebności szczegółowo opisanej przez pozwanego. Do rozważenia pozostała zatem kwestia wysokości owego wynagrodzenia

Sąd zwrócił uwagę, że pozwany kwestionował powództwo w tym zakresie, co do wysokości, dlatego zgodnie z art. 6 k.c. w zw. z art. 3 k.p.c. na powódce spoczywał ciężar wykazania wysokości należnego wynagrodzenia. Powódka, jako jedyny dowód na tę okoliczność powołała opinię biegłego wydaną w sprawie I C 628/04, która w ocenie Sądu stanowi wyłącznie dokument wydany na potrzeby tamtego procesu, dlatego nie sposób uznać, aby w oparciu o taki dokument ustalać występujące w niniejszej sprawie okoliczności wymagające wiedzy specjalnej. Konieczne zatem było przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego celem ustalenia wysokości wynagrodzenia należnego powódce z uwzględnieniem wszystkich istotnych okoliczności dotyczącej konkretnego żądania zgłoszonego przez powódkę w niniejszym procesie. Takiego jednak wniosku dowodowego powódka nie zgłosiła, mimo, że była w sprawie reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, ani nie zgłosiła innych dowodów.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd Rejonowy uznał, że powódka nie wykazała (art. 6 k.c. w związku z art. 3 k.p.c. ) wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z cudzej nieruchomości, dlatego w oparciu o art. 347 k.p.c. w związku z art. 225 k.c. i art. 224 §2 k.c. w związku z art. 230 k.c. i 352 k.c. oddalił to żądanie uchylając wyrok zaoczny wydany przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy dnia 13 listopada 2008 r. w sprawie toczącej się pod sygn. akt I C 448/08 w zakresie punktu 1 sentencji.

Odnośnie drugiego żądania dotyczącego usunięcia linii elektroenergetycznej niskiego napięcia Sąd zważył, że znajduje ono oparcie w art. 222 §2 k.c., zgodnie z którym przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń. Z uwagi na fakt, iż powódka wystąpiła z roszczeniem negatoryjnym winna wykazać, że jest właścicielką nieruchomości gruntowej, na której znajduje się sporna linia oraz, że doszło do naruszenia przedmiotu prawa własności w inny sposób niż przez pozbawienie uprawnionego władztwa nad rzeczą. W ocenie Sądu powódka wykazała obie te okoliczności, czego pozwany nie kwestionował.

Z uwagi na fakt, iż rozstrzygnięcie niniejszej sprawy wymagało uzyskania wiadomości specjalnych Sąd postanowieniem z dnia 11 marca 2011 r. dopuścił dowód z opinii biegłego z dziedziny energetyki celem ustalenia czy linia elektroenergetyczna (napowietrzna) przechodząca nad nieruchomością powódki stanowi zagrożenia dla osób przebywających na nieruchomości oraz mienia tam się znajdującego, czy linia ta w jakikolwiek sposób oddziałuje na nieruchomość oraz jej mieszkańców a także, czy w jakikolwiek sposób jej obecność ogranicza możliwość korzystania z nieruchomości.

Biegły w swojej opinii pisemnej stwierdził, że linia elektroenergetyczna napowietrzna o napięciu znamionowym 0,4 kV przechodząca nad nieruchomością powódki stanowi zagrożenie dla użytkowników nieruchomości oraz mienia z powodu braku wymaganego obostrzenia przęsła linii nad nieruchomością. Podał także, że wymagania normy w zakresie oddziaływania linii NN, w rozumieniu oddziaływania pola elektrycznego, nie dotyczą linii o napięciu 0,4 W. Dodał, że linia NM w obecnym stanie nie ogranicza możliwości korzystania z nieruchomości. Wszelkie zmiany dotyczące nieruchomości nie mogą naruszać wymagań normy PN-98/E-05100-1, szczególnie w zakresie skrzyżowania i zbliżenia.

Po zapoznaniu się z tą opinią pozwany podjął decyzję o usunięciu nieprawidłowości związanej z brakiem wymaganego obostrzenia przęsła linii nad nieruchomością. Ponadto podał, że w dniu 21.11.2011 r. zostało wydane zlecenie wykonania obostrzeń 1 stopnia na całej linii NN wzdłuż ul. (...) w B..

W związku z tymi informacjami Sąd dopuścił dowód z uzupełniającej pisemnej opinii biegłego celem ustalenia, czy po wydaniu opinii z dnia 25 października 2011 r. pozwany zamontował zabezpieczenia usuwające stan zagrożenia polegający na możliwości opadnięcia przewodu oraz czy w związku z tym chwili obecnej linia elektroenergetyczna przechodząca nad nieruchomością powódki nadal stanowi zagrożenie dla osób przebywających na nieruchomości oraz mienia tam się znajdującego.

W odpowiedzi biegły wskazał, że pozwany wykonał wymagane normą obostrzenia 1 stopnia odcinka linii NN przechodzącego nad posiadłością powódki, gdzie na izolatorach liniowych stanowisk nr 4/4 i 4/5 wykonano dodatkowy przewód zabezpieczający przewody fazowe (LI, L2, L3) oraz przewody oświetlenia (2 x L), przed opadnięciem w przypadku ich zerwania w pobliżu izolatora. Dodatkowo wykonano obostrzenia na stanowisku nr 4/6, gdyż występuje tu także skrzyżowanie odcinka linii NN (przęsło 4/5-4/6) z nieruchomością nr 14 przy ul. (...). Biegły wskazał także, że stan słupa na stanowisku nr 4/4 oraz odległości przewodów od gałęzi drzew na stanowiskach nr 4/2 i 4/6 pozostają bez zmian. Jego zdaniem te elementy linii NN, będące poza nieruchomością powódki zagrażają pracy linii napowietrznej.

Celem wyjaśnienia istniejących wątpliwości Sąd postanowieniem z dnia 28 września 2012 r. dopuścił dowód z oględzin napowietrznej linii elektroenergetycznej przechodzącej nad nieruchomością powódki, przy czym oględziny te przeprowadził z udziałem biegłego M. R.. W trakcie oględzin ustalono, że słupy noszą oznaczenia niezgodne z dokumentacją, tj. słup fizycznie oznaczony nr 4/3 wedle dokumentacji winien być Oznaczony nr 4/4, a słup nr 4/4 winien być oznaczony jako 4/5.

Sporządzoną w sprawie opinię biegłego z dziedziny energetyki Sąd uznał za sporządzoną rzetelnie i profesjonalnie. Biegły wydał opinię na podstawie oględzin miejsca posadowienia spornej linii energetycznej a także na podstawie zgromadzonych dokumentów. Jego wnioski były logiczne i należycie uzasadnione. Wszelkie niejasności zostały wyjaśnione w drodze opinii uzupełniających i oględzin spornej linii.

W dalszej kolejności Sąd Rejonowy wskazał, że Sąd Okręgowy przesądził, iż pozwany jest posiadaczem służebności w złej wierze, czyli wiedział, albo wiedzieć powinien na podstawie towarzyszących okoliczności, że nie przysługuje mu ograniczone prawo rzeczowe do cudzej rzeczy. Tym samym w sposób bezprawny naruszał prawo własności powódki. W ocenie Sądu przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że zasadnym było żądanie przywrócenia stanu poprzedniego i usunięcie linii energetycznej.

Jednocześnie Sąd Rejonowy pokreślił, że pozwany nie udowodnił, aby zaistniały wyjątkowe okoliczności, które w realiach przedmiotowej sprawy, sprzeciwiałyby się uwzględnieniu żądania powódki. W szczególności nie można uznać, aby powódka nadużywała swego prawa podmiotowego. W konsekwencji pozwana nie udowodniła, że potrzeby cywilizacyjne (dostawy prądu) uzasadniają ograniczenie prawa własności.

W ocenie Sądu pozwany nie mógł wobec powódki skutecznie podnieść zarzutu działania sprzecznego z art. 5 k.c. w sytuacji, gdy sam przez wiele lat bezprawnie korzystał z jej nieruchomości. To działania pozwanego, a nie powódki, były nielegalne. Z kolei powódka ma prawo żądać ochrony przysługującego jej prawa własności. Pozwany nie wykazał, aby likwidacja spornej linii energetycznej niekorzystnie wpłynęła na interesy innych odbiorców, w tym w szczególności, aby pozbawiła ich dostaw prądu. W tym zakresie z zeznań świadka L. D., będącego dyrektorem Rejonu Dystrybucji B., wynikało, że istniały dwa możliwe sposoby dokonania przebudowy spornej linii. Z przeprowadzonego postępowania dowodowego nie wynikało także, aby istniało realne niebezpieczeństwo naruszenia słusznych interesów mieszkańców lub ważnych interesów ekonomicznych oraz procedur dostaw energii elektrycznej dla mieszkańców. Należy także dodać, że wskazywany przez pozwanego orientacyjny koszt wykonania przebudowy linii energetycznej szacowany na 200.000 zł nie może być argumentem przemawiającym za oddaleniem żądania powódki ochrony prawa własności, które stanowi fundament demokratycznego państwa prawa i podlega konstytucyjnej ochronie. Z punktu widzenia pozwanego, jako dużej spółki kapitałowej, czerpiącej wysokie dochody z prowadzonej działalności gospodarczej, wskazana wcześniej kwota nie stanowi przeszkody uniemożliwiającej wykonanie stosownych prac związanych z usunięciem linii i jej przebudową.

W trakcie postępowania dowodowego Sąd ustalił, że linia elektroenergetyczna stanowi znaczne ograniczenie prawa własności powódki. Wynika to choćby z faktu braku możliwości swobodnego przeprowadzenia remontu domu powódki z uwagi na nieznaczną odległość linii od budynku. Powódka chcąc przeprowadzić remont musiałaby ustalać z pozwanym kwestie związane z wyłączeniem dostaw prądu, co byłoby związane z ponoszeniem przez nią dodatkowych, znacznych kosztów.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że roszczenie powódki jest dopuszczalne zarówno w świetle akceptowanych powszechnie norm moralnych, jak i z punktu widzenia społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa własności.

W konsekwencji Sąd na podstawie art. 347 k.p.c. w związku z art. 222 § 2 k.c. utrzymał w mocy wyrok zaoczny wydany przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy dnia 13 listopada 2008 r. w sprawie toczącej się pod sygn. akt I C 448/08 w części tj. w punkcie 2 nakazując usunięcie linii energetycznej niskiego napięcia 04 kV, przebiegającej nad nieruchomością powódki położoną w B. przy ul. (...).

Odnośnie terminu, w ciągu którego pozwany winien usunąć linię napowietrzną Sąd uznał, że 2 letni termin będzie wystarczający dla pozwanego, aby wykonać stosowny projekt przebiegu zasilania kablowego, uzyskać zgodę właścicieli nieruchomości czy zarządców dróg, wykonać prace, wypowiedzieć dotychczasowe umowy. Termin trzyletni podawany przez pozwanego w cenie Sądu był zbyt odległy. W związku z powyższym Sąd w oparciu o art. 320 k.p.c. wyznaczył dwuletni termin na spełnienie świadczenia uznając, że jest to okres odpowiedni, w którym pozwany, nawet przy uwzględnieniu przeszkód trudnych do przewidzenia, jest w stanie zastosować się do wyroku, (punkt 2 sentencji).

Orzekając o kosztach procesu Sad miał na względzie, że przedmiotem rozpoznania były dwa żądania (zapłata oraz zobowiązanie do określonego działania), przy czym jedno z tych żądań Sąd w całości uwzględnił, a drugie w całości oddalił. W konsekwencji, stosownie do wyniku procesu, koszty związane z powództwem w części dotyczącej zapłaty winna ponieść powódka, jako strona przegrywająca, a w części dotyczącej usunięcia słupów pozwany, jako strona przegrywająca. Koszty związane z opinią biegłego dotyczyły wyłącznie drugiego ze wskazanych wyżej żądań i winny zostać poniesione w całości przez pozwanego jako stronę, która w tym zakresie proces przegrała.

W punkcie piątym wyroku Sąd na podstawie §2 pkt 1 i 2 i 3 w związku z §6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy na rzecz adwokata zastępującego powódkę z urzędu 738 zł, w tym kwotę 138 zł stanowiącą podatek VAT, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu za postępowanie przed Sądem I instancji, skoro powódka w całości przegrała sprawę o zapłatę.

W pozostałym zakresie kosztami pełnomocnika powódki Sąd obciążył pozwanego stosownie do wyników sprawy, do stopnia w jakim pozwany przegrał sprawę w oparciu o art. 100 k.p.c. Za prowadzenie sprawy o usunięcia linii napowietrznej Sąd, kierując się wyżej wskazanymi przepisami, ustalił dla pełnomocnika wynagrodzenie w kwocie 221,40 zł (180 zł od wartości przedmiotu sporu 1000 zł podwyższone o podatek VAT w stawce 23%).

Z uwagi na fakt, iż pozostały nie rozliczone koszty związane z wynagrodzeniem biegłego i opłatą sądową od pozwu, które tymczasowo poniósł Skarb Państwa, Sąd na podstawie art. 108 k.p.c. w związku z art. 130 ⁴ §1 k.p.c. i z art. 98 k.p.c. i art. 100 k.p.c. oraz 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych obciążył tymi kosztami pozwanego nakazując pobrać od niego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Bydgoszczy 2.280,10 zł tytułem pozostałych kosztów sądowych.

Mając na względzie charakter zgłoszonych żądań dotyczących ochrony prawa własności, złą sytuację materialną powódki, a także okoliczność, że co do zasady oba żądania były słuszne Sąd w oparciu o art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążania powódki kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego w sprawie o zapłatę za bezumowne korzystanie z należącej do powódki nieruchomości.

Wyrok Sądu Rejonowego zaskarżyły apelacją obie strony w części.

Powódka zaskarżyła wyrok w pkt 2 oraz 3, zarzucając:

- naruszenie art. 233 §1 k.p.c. poprzez dokonanie przez Sad Rejonowy pozbawionej wszechstronnego rozważenia oceny materiału dowodowego oraz okoliczności faktycznych sprawy prowadzące do przyjęcia, że powódka nie wykazała wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z cudzej nieruchomości;

- naruszenie art. 3 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. w zw. art. 278 k.p.c. poprzez zaniechanie przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z urzędu;

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego polegającą na uznaniu przez sąd pierwszej instancji, że pozwany potrzebuje okresu dwóch lat na dokonanie usunięcia napowietrznej linii energetycznej niskiego napięcia znad nieruchomości powódki.

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wnosiła o:

- zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez utrzymanie w mocy wyroku zaocznego w punkcie 1 i 5;

- zmianę zaskarżonego orzeczenia w pkt 2 poprzez wyznaczenie pozwanemu jednego roku na usunięcia napowietrznej linii energetycznej znad nieruchomości powódki.

- przyznanie kosztów świadczonej w postępowaniu odwoławczym pomocy prawnej nieopłaconej w części ani w całości.

Pozwany zaskarżył wyrok w punkcie 1 i 2 zarzucając :

- naruszenie prawa materialnego, art. 292 w zw. z art. 172 k.c. poprzez przyjęcie, że nie doszło do zasiedzenia na rzecz poprzedników prawnych pozwanego służebności gruntowej o treści odpowiadającej obecnej treści służebności przesyłu;

- naruszenie art. 7 k.c. poprzez jego nie zastosowanie;

- naruszenie art. 5 k.c. poprzez przyjęcie, że usunięcie linii energetycznej zasilającej w energię elektryczną wszystkich mieszkańców ul. (...) w B. oraz oświetlenie tej ulicy, nie jest nadużyciem prawa ze strony powódki i nie narusza zasad współżycia społecznego oraz nieuwzględnienie niewspółmierności kosztów usunięcia tej linii z ewentualnymi niedogodnościami powódki związanymi z przebiegiem tej linii.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wnosił o:

- zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 1 i 2 poprzez uchylenie wyroku zaocznego i oddalenie powództwa w całości,

ewentualnie

- zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 2 poprzez wyznaczenie pozwanemu trzyletniego terminu na wykonanie obowiązku określonego w punkcie 2,

- zasądzenie od powódki kosztów procesu.

Jednocześnie każda ze stron wnosiła o oddalenie apelacji strony przeciwnej.

S ą d O k r ę g o w y z w a ż y ł, c o n a s t ę p u j e :

Apelacja powódki jest częściowo zasadna, natomiast apelacja pozwanej nie jest zasadna. Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o jakiej mowa w art. 233 §1 k.p.c., które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne, poza stwierdzeniem, że powódka nie wykazała wysokości należnego jej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jej nieruchomości przez pozwaną.

Przystępując do rozpoznania apelacji Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności zwraca uwagę, że zgodnie z art. 386 §6 k.p.c. ponownie rozpoznając sprawę wskutek uchylenia poprzedniego wyroku, Sąd Rejonowy był związany oceną prawną i wskazaniami, co do dalszego postępowania wyrażonymi w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 8 lipca 2010 r., co odnosi się także do związania tą oceną Sądu Okręgowego rozpoznającego obecną apelację. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Okręgowy przesądził, iż powódka co do zasady może skutecznie domagać się od pozwanego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jej nieruchomości uznając, że pozwany nie ma tytułu prawnego umożliwiającego mu używanie nieruchomości powódki w zakresie odpowiadającym treści służebności szczegółowo opisanej przez pozwanego.

Sąd Rejonowy podzielając związanie powyższą oceną prawną, jednocześnie stwierdził, że powódka nie wykazała zgodnie z art. 6 k.c. w zw. z art. 3 k.p.c., w jakiej wysokości należy jej się to wynagrodzenie, w szczególności nie zgłosiła wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na tę okoliczność, co skutkowało oddaleniem powództwa odnośnie tego roszczenia.

W tym zakresie Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że powódka dochodziła w obecnej sprawie zasądzenia wynagrodzenia za bezpośrednio dalszy okres do dnia 26.3.2008 roku, powołując się na zasądzenie na jej rzecz wynagrodzenia z tego samego tytułu za okres wcześniejszy wyrokiem z dnia 21.5.2007 roku wydanym w sprawie sygn. I C 628/04 przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy przeciwko bezpośredniemu poprzednikowi prawnemu pozwanego.

Uwzględniając powyższe Sąd Okręgowy wskazuje na uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16.5.2013 roku, sygn. IV CSK 624/12 (publ. Lex nr 1353259), że co do zasady mocą wiążącą i powagą rzeczy osądzonej objęta jest jedynie sentencja wyroku, a nie jej uzasadnienie. Jednakże powaga rzeczy osądzonej rozciąga się również na motywy wyroku w takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne do określenia jego zakresu. Sąd Najwyższy podkreślił, że w sytuacji, gdy zachodzi związanie prawomocnym orzeczeniem sądu i ustaleniami faktycznymi, które legły u jego podstaw, niedopuszczalne jest w innej sprawie o innym przedmiocie dokonywanie ustaleń i ocen prawnych sprzecznych z prawomocnie osądzoną sprawą. Rozstrzygnięcie zawarte w prawomocnym orzeczeniu stwarza stan prawny taki, jaki z niego wynika. Sądy rozpoznające między tymi samymi stronami inny spór muszą przyjmować, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak przyjęto w prawomocnym, wcześniejszym wyroku.

Sąd Okręgowy podzielając związanie Sądu prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 21.5.2007 roku w sprawie IC 628/04, który zapadł pomiędzy powódką a poprzednikiem prawnym pozwanego i dotyczył wynagrodzenia na rzecz powódki z tego samego tytułu za okres od grudnia 1998 roku do 25.3.2004 roku, zwraca uwagę, że wynagrodzenie zasądzone na rzecz powódki w tamtej sprawie zostało ustalone przez Sąd Rejonowy na podstawie opinii biegłego z dziedziny szacowania nieruchomości. Sąd Rejonowy w obecnie rozpoznawanej sprawie dopuścił dowód z opinii tego biegłego (k. 356 akt), ale ostatecznie nie uznał jej jako właściwego dowodu na okoliczność wykazania wysokości należnego powódce wynagrodzenia za okres objęty pozwem w obecnej sprawie.

Powyższa ocena tego dowodu została dokonana z naruszeniem art. 365 k.p.c., skoro obecna sprawa dotyczy wynagrodzenia należnego powódce za bezpośrednio dalszy okres, wyrok zapadł pomiędzy powódką i poprzednikiem prawnym pozwanego, a pozwany nie wykazał, aby w tym okresie nastąpiła zmiana okoliczności, która podważa ustalenie Sądu w poprzednio prawomocnie osądzonej sprawie.

Z tego względu należy podzielić zarzut apelacji, że Sąd pierwszej instancji przy ustalaniu należnego powódce odszkodowania naruszył art. 6 k.c. w zw. z art. 3 k.p.c.

Sąd Okręgowy uznając za właściwe ustalenie wynikające z dowodu z opinii biegłego przeprowadzonego w sprawie o sygn. I C 628/04 wskazuje, że biegła jako podstawę wyliczenia powódce należnego wynagrodzenia za ograniczone korzystanie z jej nieruchomości w postaci istnienia linii elektroenergetycznej nad jej działką, przyjęła wysokość opłaty za wieczyste użytkowanie, przy czym za rok 2004 wysokość tego wynagrodzenia wyliczyła na kwotę 60,31 zł. Jednocześnie biegła za właściwe uznała podwyższenie tej kwoty o 25% oraz o podatek VAT (k. 225-239 akt I C 628/04)

Uwzględniając powyższe Sąd Okręgowy wyliczył wynagrodzenie należne powódce za okres objęty pozwem w obecnie rozpoznawanej sprawie, czyli od 26.3.2004 roku do dnia 18.3.2008 roku, na kwotę 275,09 zł (według stawki 60,31 zł rocznie), którą podwyższył o obowiązującą wówczas stawkę podatku VAT w wysokości 22% i o dalsze 25%, co dało ostatecznie kwotę 419,50 zł, należnego powódce wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jej nieruchomości za okres objęty pozwem. ( art. 224 §2 k.c. )

Powyższe wyliczenie pozostaje w zgodności z tożsamym charakterem wynagrodzenia za takie same ograniczenie prawa własności w dalszym bezpośrednio okresie, które zostało już ustalone w prawomocnym wyroku w sprawie I C 628/04 (art. 365 k.p.c.)

W konsekwencji Sąd Okręgowy zgodnie z art. 386 §1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 3 w ten sposób, że utrzymał w mocy wyrok zaoczny Sądu Rejonowego z dnia 13.11.2008 roku w punkcie 1 co do kwoty 419,50 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 04.10.2008 roku, a w pozostałym zakresie w punkcie 1 oraz w punkcie 5 uchylił wyrok zaoczny.

Jednocześnie zgodnie z art. 386 §1 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił orzeczenie o kosztach zawarte w punkcie 3 wyroku zaocznego Sądu Rejonowego z dnia 13.11 2008 roku i w miejsce kwoty 245 zł nakazał pobrać kwotę 69,50 zł, która obejmuje wysokość opłaty od pozwu w zakresie, w jakim zostało ostatecznie uwzględnione powództwo o zapłatę.

W pozostałym zakresie apelacja powódki nie była zasadna, co odnosi się do wyższej kwoty wynagrodzenia niż kwotą 419,50 zł, skoro powódka nie wykazała, że należy jej się wyższe wynagrodzenie, niż zasądzone według zasad ustalonych w sprawie sygn. IC 628/04, a jednocześnie brak było podstaw do dopuszczenia dowodu z opinii biegłego z urzędu zgodnie z art. 232 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c., tym bardziej że powódka dochodziła wynagrodzenia za okres bezpośrednio następujący po okresie, za który zasądzono na jej rzecz wynagrodzenie prawomocnym wyrokiem, a była reprezentowana przez fachowego pełnomocnika, który takiego wniosku nie zgłosił.

Niezasadne było też żądanie powódki skrócenia pozwanemu okresu wykonania czynności usunięcia linii znad jej nieruchomości do jednego roku, przyjmując za właściwe ustalenie przez Sąd Rejonowy okresu dwóch lat, gdyż czynność powyższa wymaga dokonania uzgodnień z właścicielami nieruchomości, a także czasu na przeprowadzenie właściwego postępowania administracyjnego w zakresie pozwolenia na budowę i samej przebudowy.

Z tego względu Sąd Okręgowy apelację powódki w pozostałym zakresie oddalił. (art. 385 k.p.c.)

Apelacja pozwanego nie była zasadna, z tego względu, że Sąd Rejonowy ponownie rozpoznający sprawę, jak też Sąd Okręgowy rozpoznający obecną apelację był związany oceną prawną wyrażoną przez Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 08.7.2010 roku, co do tego, że pozwany nie ma tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości powódki, w szczególności nie doszło do zasiedzenia służebności na nieruchomości powódki w zakresie odpowiadającej służebności przesyłu na podstawie art. 172 w zw. z art. 292 k.c. (art. 386 §6 k.p.c.)

Jednocześnie za niezasadny uznać należy zarzut naruszenia art. 7 k.c., w sytuacji gdy powódka w obecnym procesie dochodziła wynagrodzenia za bezpośrednio dalszy okres po dniu 26.3.2004 roku, który był objęty prawomocnym wyrokiem w sprawie I C 628/04, tym samym pozwany w okresie objętym pozwem pozostawał w złej wierze i nie przemawiało na jego korzyść domniemanie dobrej wiary zgodnie z art. 7 k.c.

Pozwany niezasadnie także podnosił naruszenie przez Sąd Rejonowy art. 5 k.c., skoro linia elektroenergetyczna nad nieruchomością powódki istnieje od lat 60-tych ubiegłego wieku, a pozwana już od wielu lat pozostaje w sporze z powódką i powinna liczyć się z koniecznością przebudowy linii, przy czym istnieje możliwość przebudowy tej linii w inny sposób z pominięciem nieruchomości powódki. Konieczność przebudowy przebiegu linii w okresie kilkudziesięciu lat uznać zatem należy za pozostające z zgodzie ze zmianami okoliczności w tak długim okresie czasu, tym bardziej, że nawet w toku procesu pozwana dokonywała częściowej zmiany zabezpieczeń przebiegu linii z uwagi na stwierdzone zagrożenie dla osób przebywających na nieruchomości powódki.

Niezasadny był także wniosek pozwanej o przedłużenie o rok okresu do przebudowy linii, skoro proces toczył się kilka lat, a od wydania wyroku przez Sąd Rejonowy minął prawie rok, tym samym pozwana powinna liczyć się z koniecznością przebudowy linii, a uwzględniając zakres tej przebudowy i potencjał pozwanego, ustalony termin 2 lat od uprawomocnienia się wyroku jest właściwy. (art. 322 k.p.c.)

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy apelację pozwanego oddalił ( art. 385 k.p.c.)

Mając na uwadze zakres uwzględnienia apelacji powódki oraz przegrania apelacji strony pozwanej, Sąd Okręgowy zgodnie z art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 §1 k.p.c. orzekł o wzajemnym zniesieniu kosztów postępowania apelacyjnego.

Jednocześnie zgodnie z art. 108 §1 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c. Sąd Okręgowy przyznał pełnomocnikowi powódki ustanowionemu z urzędu zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu w postępowaniu apelacyjnym w wysokości 300 zł według 50% stawki minimalnej wynagrodzenia adwokata w tym postępowaniu powiększonej o podatek VAT. (§§ 19 i 20 w zw. z §13 ust.1 pkt 2 i §6 pkt 3 w zw. z §2 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, Dz. U. z 2002 roku, nr 163, poz. 1348 ze zm.)