Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2014 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2014 r. we Wrocławiu

sprawy z wniosku M. H.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.

o wypłatę emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Świdnicy

z dnia 16 lipca 2013 r. sygn. akt VII U 745/13

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od strony pozwanej na rzecz wnioskodawczyni kwotę 120,- zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. decyzją z 15 marca 2013 r. odmówił uchylenia swej decyzji z 23 września 2011 r. w części, w jakiej decyzja ta zawieszała prawo do wypłaty emerytury M. H. od 1 października 2011 r. do 31 sierpnia 2012 r.

W następstwie zaskarżenia decyzji sprawę rozpoznał Sąd Okręgowy w Świdnicy, który wyrokiem z 16 lipca 2013 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do wypłaty emerytury za sporny okres od 1 października 2011 r. do 31 sierpnia 2012 r. Odwołanie dalej idące podlegało oddaleniu.

Sąd ustalił, że wnioskodawczyni, zatrudniona od 01 stycznia 1999 r., nieprzerwanie do 31 sierpnia 2012 r., nabyła prawo do emerytury od 1 marca 2010 r. i pobierała to świadczenie, jednocześnie kontynuując zatrudnienie. Decyzją z 23 września 2011 r. wypłata emerytury została zawieszona od 1 października 2011 r. z uwagi na dalsze zatrudnienie ubezpieczonej. Ubezpieczona decyzji nie zaskarżyła.

W dniu 27 listopada 2012 r. M. H. złożyła w organie rentowym wniosek o wyrównanie emerytury za okres wstrzymania wypłaty świadczenia, w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 12 listopada 2012 r.

Zaskarżoną decyzją z 15 marca 2013 r. ZUS odmówił wypłaty emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 31 sierpnia 2012 r.

Sąd I instancji uznał, że odwołanie wnioskodawczyni jest zasadne w części dotyczącej wypłaty zawieszonej emerytury.

Podstawą wstrzymania wypłaty emerytury wnioskodawczyni z dniem 1 października 2011 r. było wystąpienie przesłanki do zawieszenia wynikającej z art. 28 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych i niektórych innych ustaw (Dz. U nr 257, poz. 1726 ze zm.). Przepis ten stanowił, że do emerytur, przyznanych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, przepisy ustawy, o której mowa w art. 6, oraz ustawy, o której mowa w art. 18, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się, poczynając od dnia 1 października 2011 r. Ustawą wymienioną w art. 6 jest ustawa o emeryturach i rentach z FUS, w której to ustawie z dniem 1 stycznia 2011 r., na mocy powołanej ustawy z 16 grudnia 2010 r., wprowadzono art. 103a, stanowiący, iż prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 13 listopada 2012 r., w sprawie II K 2/12, orzekł, iż art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. nr 291, poz. 1707) w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227, ze zm.), dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Wyrok powyższy został ogłoszony w Dzienniku Ustaw z 22 listopada 2012 r. pod poz. 1285. Z chwilą ogłoszenia tego wyroku przepis w nim wskazany utracił swoją moc (został wyeliminowany z porządku prawnego). Skoro więc przepis, który był podstawą do wydania decyzji z 12 października 2011 r., wstrzymującej wypłatę emerytury wnioskodawczyni od 1 października 2011 r., został uznany za niezgodny z Konstytucją, to, mimo że obowiązywał on w dacie wydania decyzji o wstrzymaniu wypłaty, nie powinien być w sprawie zastosowany jako niezgodny z Konstytucją, co okazało się po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny cytowanego orzeczenia.

Wnioskodawczyni miała od daty przyznania prawa do świadczenia (tj. od 1 marca 2010 r.), prawo do wypłaty emerytury bez obowiązku rozwiązywania stosunku pracy i organ rentowy do 1 października 2011 r. świadczenie emerytalne wypłacał. Skoro art. 103a cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie dotyczył sytuacji wnioskodawczyni, nie było podstawy prawnej do zawieszenia wypłaty świadczenia z dniem 1 października 2011 r.

Wobec treści orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, zaskarżona decyzja wymaga zmiany poprzez przyznanie wnioskodawczyni prawa do wyrównania świadczenia od daty wstrzymania jego wypłaty i zobowiązania organu rentowego do podjęcia wypłaty świadczenia poczynając od dnia zawieszenia do dnia wznowienia. Sąd wskazał, że zgodnie z art. 190 Konstytucji utrata mocy obowiązującej przepisu z powodu jego niezgodności z Konstytucją oznacza, że nie może być on stosowany, poczynając od daty jego uchwalenia. Wyrok Trybunału ma skutki retroaktywne.

Sąd I instancji stwierdził, na podstawie art. 118 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i art. 85 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w wypłacie świadczenia.

Apelację wywiódł organ rentowy, zaskarżając wyrok w punkcie I. Orzeczeniu zarzucił naruszenie art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w zw. z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, stanowiących podstawę prawną decyzji z 28 września 2011 r. przez przyjęcie, że nie była ona prawidłowa w dacie jej wydania i w związku z tym błędne uznanie, że wnioskodawczyni ma prawo do wypłaty emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 31 sierpnia 2012 r. ZUS zarzucił także naruszenie art. 190 ust. 3 Konstytucji przez jego niezastosowanie i uznanie, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r. wywołuje skutki prawne wstecz.

W uzasadnieniu zarzutów organ rentowy podniósł, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego został ogłoszony w Dzienniku Ustaw w dniu 22 listopada 2012 r. i poczynając od tego dnia utracił moc prawną art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w zw. z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zakresie, w jakim znajdował zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia 2011 r. bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Zgodne zaś z art. 190 ust. 3 Konstytucji RP orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia i z tym dniem następuje utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego, którego dotyczy orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego.

Organ rentowy wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części przez oddalenie odwołania.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni domagała się jej oddalenie i wypłaty świadczenia od 1 października 2011 r. do 31 sierpnia 2012 r. oraz wniosła o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.

Wnioskodawczyni nie wniosła odwołania od decyzji zawieszającej prawo do świadczenia z 23 września 2011 r. Jednak uprawomocnienie się tej decyzji w postępowaniu administracyjnym nie miało wpływu na możliwość żądania przez nią wznowienia postępowania na podstawie art. 145a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U.2013.267 j.t.).

Wskazany przepis stanowi, że można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. Wnioskodawczyni skargę o wznowienie postępowania administracyjnego wraz z wnioskiem o wydanie decyzji wznawiającej wypłatę świadczenia i wypłacenie zaległej emerytury od 1 października 2011 r. z odsetkami złożyła w organie rentowym w ustawowym miesięcznym terminie od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, zgodnie z § 2 art. 145a kpa. Organ rentowy zaskarżoną decyzją odmówił wznowienia wypłaty emerytury od 1 października 2011 r. do 31 sierpnia 2012 r.

Organ rentowy swoje zarzuty odniósł do zagadnienia daty wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, która to kwestia jest uregulowana w art. 190 ust. 1, 3 i 4 Konstytucji. Zgodnie z tymi przepisami orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, które mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, wchodzą w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny, dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.

Data wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego ma takie znaczenie, że powoduje zmianę obowiązującego do tej pory stanu prawnego przez wyeliminowanie z obrotu prawnego przepisu niezgodnego z Konstytucją. Nie oznacza to jednak, że oceniany przez Trybunał Konstytucyjny przepis staje się niezgodny z Konstytucją od daty ogłoszenia wyroku Trybunału, lecz jest i był już niezgodny z ustawą zasadniczą w chwili wejścia w życie przepisu w brzmieniu nadanym mu przez ustawodawcę. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego stanowi jedynie potwierdzenie niekonstytucyjności badanej regulacji od chwili jej wprowadzenia.

Dlatego też zarzut organu rentowego, opierający się na twierdzeniu, że skutki prawne wyroku Trybunału Konstytucyjnego wiążą tylko na przyszłość jest nieuzasadniony, ponieważ przepisy o wznowieniu postępowania nakazują, w przypadku skutecznego złożenia skargi o wznowienie na postawie art. 145a kpa, stosowanie nieobciążonego wadą niekonstytucyjności prawa, a tym samym niwelowanie jego skutków w przeszłości, tj. w sprawach zakończonych już prawomocnymi orzeczeniami. Oczywiście dotyczy to tylko tych spraw, w których wadliwe prawo było podstawą rozstrzygnięcia. To natomiast uzasadnia przyznanie wnioskodawczyni prawa do wypłaty emerytury za okres poprzedzający wejście w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc orzekł o oddaleniu apelacji organu rentowego.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 kpc w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.461 j.t.).