Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Konin, dnia 25-06-2014 r.

Sąd Okręgowy w Koninie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia – SO Jadwiga Święcicka

Protokolant: Starszy sekretarz sądowy Elwira Świecka

przy udziale

po rozpoznaniu w dniu 25-06-2014 r. w Koninie

sprawy A. W.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o zwrot nadpłaty świadczenia

na skutek odwołania A. W.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 27 grudnia 2013r. znak: (...)

Zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, iż wnioskodawczyni

A. W. nabywając prawo do emerytury rolniczej od 10 maja 2012r. nie pobrała nienależnego świadczenia za okres od 10 maja 2012r. do 31 grudnia 2013r. w kwocie 18.050,52 zł ( osiemnaście tysięcy pięćdziesiąt 52/100 złotych ) i nie jest zobowiązana do zwrotu tej kwoty.

Sygn. akt III U 135/14

UZASADNIENIE

Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego decyzją z dnia 27 grudnia 2013 roku, znak: (...) wstrzymał A. W. wypłatę emerytury rolniczej od dnia 1 stycznia 2014 roku i ustalił nadpłatę emerytury
z powodu nie poinformowania we wniosku o emeryturę rolniczą z dnia 14 maja 2012 roku o nabyciu gospodarstwa rolnego w 1/6 części na terenie gminy K. o pow. ogółem 2,18 ha zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Kole o nabyciu spadku z dnia 14 lipca 1998 roku. Organ rentowy wskazał, że w okresie od 10 maja 2012 roku do 31 grudnia 2012 roku A. W. pobrała świadczenie emerytalne w kwocie 18.050,52 zł, a ponieważ była pouczona o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń, a mimo zajścia tych okoliczności pobierała przesyłane świadczeniem jest ona zobowiązana do zwrotu kwoty 18.050,52 zł.

Od powyższej decyzji odwołanie złożyła A. W. podnosząc, że grunty rolne, które nabyła drogą spadkową z dnia 14 lipca 1998 roku nigdy nie były przez nią uprawiane ani użytkowane, podatek rolny opłacał jej brat S. A. (1) zamieszkały w D., gmina K..

Na potwierdzenie powyższych twierdzeń A. W. dołączyła do odwołania oświadczenie S. A. (2) z dnia 8 stycznia 2014 roku,
w którym wskazał, że odwołująca nigdy nie użytkowała gospodarstwa rolnego po rodzicach.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie wskazując w uzasadnieniu m.in., że składając wniosek o emeryturę odwołująca zataiła informację na temat nabycia gospodarstwa rolnego w drodze spadku na terenie gminy K. zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Kole
z dnia 14 lipca 1998 roku oraz że była współwłaścicielką 1/2 części gospodarstwa rolnego na terenie gminy O. o pow. 3,43 ha, pomimo pouczeń znajdujących się na drukach organu rentowego, dlatego też nie spełniła ona warunków do wypłaty emerytury w okresie od 10 maja 2012 roku do 31 grudnia 2013 roku bowiem nie zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej
w rozumieniu art. 28 ust. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

A. W., ur. (...), do dnia 4 lutego 1974 roku mieszkała w gospodarstwie rolnym rodziców – Z. i J. A.
o pow. 8,53 ha położonym w D., gmina K.. Następnie po wyjściu za mąż za Z. W. odwołująca zamieszkała
w O., gmina O. i pracowała w gospodarstwie rolnym teściów B. i M. małżonków W.. Na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego sporządzonej przez Naczelnika Gminy O. z dnia 8 maja 1979 roku oraz prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Kole z dnia 23 marca 1979 roku wydanego w sprawie
o sygn. akt I Ns 319/79 odwołująca wraz z ówczesnym mężami Z. W. nabyli na prawach wspólności ustawowej w 3/4 części gospodarstwa rolnego teściów, a Z. W. ze spadku stał się właścicielem nieruchomości w 1/4 części o obszarze 4.50,00 ha.

Z. W. zmarł w dniu (...) roku i spadek po nim na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Kole z dnia 17 kwietnia 1998 roku (sygn. akt I Ns 166/98) nabyła odwołująca A. W. oraz dwójka ich wspólnych dzieli po 1/3 części każdy z nich.

Po śmierci pierwszego męża A. W. w dniu 15 października 1983 roku zawarła związek małżeński z M. W.. Ze związku tego pochodzi troje dzieci. M. W. przed zawarciem związku małżeńskiego posiadał gospodarstwo rolne, wchodziło ono w skład jego majątku osobistego. Małżeństwo odwołującej z drugim mężem od samego początku nie układało się. Małżonkowie nie mieszkali oni razem. Odwołująca pracowała zawodowo, mąż jej zaś prowadził gospodarstwo rolne. Pomimo nieporozumień, za namową teścia A. W. na mocy aktu notarialnego – umowy sprzedaży z dnia 17 kwietnia 1985 roku (Rep. (...)) nabyła do wspólności ustawowej współwłasność niezabudowanej nieruchomości rolnej położonej w miejscowości S., gmina O., powiat (...), o pow. 3,4300 ha.

Nabycie powyższej nieruchomości nie zmieniło sytuacji odwołującej
w ówczesnym okresie. Nadal nie zajmowała się ona pracą w gospodarstwie rolnym, nie prowadziła działalności rolniczej. Wszystko prowadził mąż odwołującej M. W.. Prawomocnym wyrokiem z dnia 8 kwietnia 1998 roku wydanym w sprawie o sygn. akt I C 166/97 Sąd Wojewódzki w Koninie rozwiązał przez małżeństwo odwołującej z M. W. bez orzekania o winie. A. W. po orzeczeniu rozwodu pozostała w O. zajmując się nadal wyłącznie gospodarstwem rolnym nabytym po pierwszym mężu Z. W.. Udział w nieruchomości rolnej nabyty z byłym mężem M. W. nie był przez nią użytkowany, nie pobierała z niego pożytków.

M. W. zmarł w dniu (...)roku. Spadek po nim, w tym udział (1/2) w nieruchomości położonej w S., gmina O.
o łącznej pow. 3,43 ha nabyła na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Kole wydanego w sprawie o sygn. akt I Ns 17/13 pochodząca z innego związku (...).

Jednocześnie na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Kole wydanego w sprawie o sygn. akt I Ns 424/98 odwołująca A. W. nabyła udział – 1/6 we współwłasności gospodarstwa rolnego o łącznej powierzchni 2,1800 ha położonego w gminie K., po zmarłej w dniu (...) roku matce Z. A..

Pomimo, że odwołująca obecna była na terminie rozprawy, na którym ogłoszono powyższe postanowienie, nie rozumiejąc jego treści przekonana była, że spadek po matce nabył w całości jej brat S. A. (1), który zresztą miał obiecane przez rodziców, że to on będzie spadkobiercą.

Z uwagi na powyższe A. W. nigdy nie zajmowała się pracą
w tym gospodarstwie rolnym, nie pobierała z niego pożytków. Faktycznie pracą
w nim zajmował się wyłącznie jej brat, który następnie ziemię wydzierżawił. Odwołująca pozostaje nadto w konflikcie z bratem. Nadto odziedziczona przez nią nieruchomość znajduje się w odległości około 10 km od jej miejsca zamieszkania.

Aktem notarialnym – umową sprzedaży z dnia 21 czerwca 2002 roku (rep. (...)) odwołująca wraz z dziećmi sprzedała część nieruchomości położonej w miejscowości (...) o powierzchni 0,56 ha. Pozostałą część nieruchomości o obszarze 3,8425 ha odwołująca pozostawiła dla siebie zajmując się prowadzeniem gospodarstwa rolnego, dopiero natomiast na mocy akt notarialnego – umowy sprzedaży z dnia 10 maja 2012 roku (rep. (...)) A. W. sprzedała nieruchomość o powierzchni 3,7200 ha stanowiącą gospodarstwo rolne w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1984 roku o podatku rolnym A. M..

Z uwagi na powyższe odwołująca w dniu 14 maja 2012 roku wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury z tytułu pracy w gospodarstwie rolnym będąc wskazując we wniosku – z uwagi na błędne przekonanie – że nie jest właścicielem, posiadaczem bądź dzierżawcą gospodarstwa rolnego. A. W. wskazał nadto, że nie prowadzi działalności rolniczej. Odwołująca do wniosku dołączyła m.in. akt notarialny – umowę sprzedaży gospodarstwa rolnego położonego w O. z dnia 10 maja 2012 roku.

Mając na względzie oświadczenie odwołującej Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego decyzją z dnia 25 maja 2012 roku przyznał A. W. prawo do emerytury rolniczej od dnia 10 maja 2012 roku, nie zawieszając przy tym wypłaty części uzupełniającej.

Zaskarżoną zaś decyzją z dnia 27 grudnia 2013 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego – po powzięciu informacji w zakresie faktu posiadania przez A. W. 1/6 części w gospodarstwie rolnym
o łącznej pow. 2,18 ha położonym w gminie K. oraz udział – 1/2
w gospodarstwie rolnym położonym w gminie O. o łącznej pow. 3,4300 ha – wstrzymał odwołującej wypłatę świadczenia emerytalnego od dnia 1 stycznia 2014 roku, a także stwierdził, że w okresie od dnia 10 maja 2012 roku do dnia 31 grudnia 2013 roku pobrała ona nienależne świadczenie w kwocie 18.050,52 zł.

Po fakcie tym odwołująca nabyła wiedzę, że posiada inne jeszcze – oprócz sprzedanej w dniu 21 czerwca 2002 roku nieruchomości, dlatego też aktem notarialnym – umową darowizny z dnia 18 grudnia 2013 roku (rep. (...)) darowała córce B. Ł. udział wynoszący 1/2 części we współwłasności nieruchomości rolnej położonej w miejscowości S., gmina O. o łącznej pow. 3,4300 ha, natomiast aktem notarialnym – umową darowizny z dnia 23 stycznia 2014 roku (rep (...)) darowała córce K. W. swój udział wynoszący 1/6 części we współwłasności nieruchomości rolnej położonej w D., gmina K. o łącznej powierzchni 2,18 ha.

Decyzją z dni 29 stycznia 2014 roku pozwany organ rentowy przyznał odwołującej emeryturę rolniczą od dnia 23 stycznia 2014 roku bezterminowo.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w toku postępowania, w tym aktach organu rentowego oraz aktach Sądu Wojewódzkiego w Koninie o sygn. I C 166/97, a także w oparciu
o zeznania odwołującej A. W. oraz świadka S. A. (1).

Zeznania odwołującej i świadka Sąd uznał za wiarygodne, albowiem są spójne, rzeczowe, a także wzajemnie się uzupełniają. Osoby te zgodnie potwierdziły, że odwołująca nigdy nie prowadziła działalności rolniczej
w udziale w gospodarstwie rolnym odziedziczonym po zmarłej matce. Dodatkowo odwołująca wskazał, że działalności takiej nie prowadziła na udziale gospodarstwa rolnego położonego w S., gmina O. podkreślając, że praktycznie od samego początku w małżeństwie z M. W. nie układało się, co znalazło potwierdzenie w dokumentach zebranych w aktach rozwodowych (sygn. akt I C 166/97).

Rzeczowy materiał dowodowy nie budził wątpliwości Sądu, nadto nie był on kwestionowany przez strony.

Według art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 roku, Nr 50, poz. 291 ze zm.), wypłata emerytury rolniczej z ubezpieczenia ulega częściowemu zawieszeniu, jeżeli emeryta prowadzi działalność rolniczą. Zawieszenie wypłaty dotyczy części uzupełniającej emerytury i obejmuje całość lub określony ułamek tej części świadczenia (art. 28 ust. 2 pkt 2 ustawy). Wypłata części uzupełniającej emerytury ulega zawieszeniu w całości, jeżeli emeryt nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej (art. 28 ust. 3 ustawy).

Przepis art. 28 ust. 4 uznaje, że emeryt zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym i nie prowadzi działu specjalnego, nie uwzględniając:

1) gruntów wydzierżawionych, na podstawie umowy pisemnej zawartej co najmniej na 10 lat i zgłoszonej do ewidencji gruntów i budynków, osobie niebędącej:

a) małżonkiem emeryta lub rencisty,

b) jego zstępnym lub pasierbem,

c) osobą pozostającą z emerytem lub rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym,

d) małżonkiem osoby, o której mowa w lit. b) lub c),

2) gruntów trwale wyłączonych z produkcji rolniczej na podstawie odrębnych przepisów, w tym zalesionych gruntów rolnych,

3) gruntów i działów specjalnych należących do małżonka, z którym emeryt lub rencista zawarł związek małżeński po ustaleniu prawa do emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia,

4) własności (udziału we współwłasności) nieustalonej odpowiednimi dokumentami urzędowymi, jeżeli grunty będące przedmiotem tej własności (współwłasności) nie znajdują się w posiadaniu rolnika lub jego małżonka.

Za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów, sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej (art. 1 i 2 ustawy z dnia 15 listopada 1984 roku o podatku rolnym, Dz.U. z 2006 roku, Nr 136, poz.969).

W przedmiotowej sprawie prawo do emerytury rolniczej nie jest kwestionowane. Spór dotyczy jedynie oceny, czy odwołująca w okresie od 10 maja 2012 roku do 31 grudnia 2013 roku pobrała nienależne świadczenie.

Zgodnie z cytowanym wyżej art. 28 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, wypłata części uzupełniającej emerytury ulega zawieszeniu w całości, jeśli emeryt nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

W wyroku z dnia 6 maja 2004 roku, sygn. II UZP 5/04 Sąd Najwyższy stwierdził, iż „wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w związku z ust. 4 tej ustawy”.

Także w wyrokach z dnia 8 stycznia 1997 roku, sygn. II UKN 39/96 i z dnia 27 maja 1997 roku, sygn. II UKN 145/97 Sąd Najwyższy stwierdził, że przesłanką stosowania art. 28 ust. 1 i 3 i zawieszenia wypłaty części składkowej emerytury lub renty jest prowadzenie działalności rolniczej, nie jest nią natomiast samo posiadanie lub dysponowanie własnością gospodarstwa. Sąd Najwyższy, akcentując uwypuklony w art. 28 ust. 1 i 3 ustawy aspekt prowadzenia działalności rolniczej, wypowiedział tezę, że nabycie własności gospodarstwa rolnego w drodze dziedziczenia, bez prowadzenia w nim działalności rolniczej, nie stanowi podstawy do zawieszenia wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Z akt sprawy wynika wprawdzie, że w chwili składania wniosku
o przyznanie świadczenia emerytalnego odwołująca A. W. była współwłaścicielką 1/2 części gospodarstwa rolnego na terenie gminy O. o łącznej pow. 3,43 ha, a także współwłaścicielką 1/6 części gospodarstwa rolnego na trenie gminy K. o łącznej pow. 2,18 ha, niemniej przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało w sposób nie nasuwający wątpliwości, że pomimo posiadania prawa współwłasności do tych nieruchomości odwołująca nigdy faktycznie nie uprawiała gospodarstwa rolnego nabytego w drodze spadkobrania, a także nabytego do wspólności ustawowej wraz z ówczesnym mężem M. W..

Materiał dowodowy zgromadzony w toku postępowania, w tym osobowy materiał dowody w postaci zeznań świadka S. A. (1) wskazuje, że odwołująca pozostawała w błędnym przekonaniu – z uwagi na niezrozumienie treści postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku – że całość gospodarstwo rolnego po matce nabył jej brat S. A. (1), któremu zresztą gospodarstwo to jeszcze za życia matki obiecano.

Z uwagi na powyższe odwołująca w gospodarstwie tym działalności rolniczej nie prowadziła. Całością bowiem zajmował się jej brat S.. Dodatkowo z akt sprawy wynika, że odwołująca już wówczas pozostawała
w konflikcie z bratem (okoliczność tę potwierdził także sam świadek), co dodatkowo potwierdza prawdziwość twierdzeń odwołującej w zakresie faktu nie prowadzenia działalności rolniczej na odziedziczonym udziale. Nie sposób nadto nie wspomnieć, że miejscowość D., oddalona jest od miejscowości, w której zamieszkiwała i nadal zamieszkuje odwołująca o około 10 km. Okoliczność ta zatem w sposób nie budzący wątpliwości utrudniałaby odwołującej ewentualne zajmowanie się gospodarstwem rolnym.

W tym miejscu podkreślić natomiast należy, że stwierdzenie praw do spadku po matce odwołującej nie jest równoznaczne z prowadzeniem przez nią działalności rolniczej. Stwierdzenie nabycia spadku przez spadkobiercę (art. 1025 k.c.) stwarza domniemanie, że spadkobiercą jest osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku. Nie oznacza natomiast, że spadkobierca objął spadek, tym bardziej że art. 1029 § 1 k.c. przewiduje roszczenie o wydanie spadku, jeżeli włada nim osoba, która spadkobiercą nie jest. Nabycie własności gospodarstwa rolnego w drodze spadkobrania, bez prowadzenia działalności rolniczej, nie uzasadnia zatem zastosowania art. 28 ust. 1 i 3 ustawy
o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Postępowanie dowodowe przeprowadzone w toku przedmiotowego postępowania wykazało ponadto, że odwołująca A. W. działalności rolniczej nie prowadziła także działalności rolniczej na udziale (1/2) we współwłasności gospodarstwa rolnego położonego na terenie gminy O.
o łącznej pow. 3,43 ha. Z akt sprawy, w tym dokumentów zebranych w toku sprawy rozwodowej wynika bowiem, że odwołująca nie mogła się porozumieć
z mężem w przedmiocie ustalenia ich wspólnego miejsca zamieszkania, co praktycznie od samego początku rodziło konflikty, od roku 1990 małżonkowie pozostawali w separacji, a wyrokiem z dnia 8 kwietnia 1998 roku Sąd Wojewódzki w Koninie rozwiązał ich małżeństwo przez rozwód. Odwołująca nawet po orzeczeniu rozwodu nie domagała się zwrotu jej udziału we współwłasności nieruchomości, nigdy też nie opłacała podatku rolnego. Użytkownikiem całej nieruchomości był były mąż odwołujące M. W., on także był płatnikiem podatku rolnego.

Wobec powyższego Sąd uznał, że odwołująca posiadała prawo do wypłaty emerytury rolniczej w pełnej wysokości od dnia przyznania świadczenia, tj. od dnia 10 maja 2012 roku, aż do dnia 31 grudnia 2013 roku, bowiem nie prowadzi żadnej działalności rolniczej i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono jak w sentencji wyroku.