Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 sierpnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Krzysztof Ficek (spr.)

Sędziowie SSO Marcin Mierz

SSO Marcin Schoenborn

Protokolant Agata Lipke

przy udziale Marka Dutkowskiego

Prokuratora Prokuratury Okręgowej

po rozpoznaniu w dniu 5 sierpnia 2014 r.

sprawy P. S. ur. (...) w Ł.,

syna M. i J.

oskarżonego z art. 238 kk w zw. z art. 233§1 kk w zw. z art. 11§2 kk, art. 286§1 kk, art. 297§1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 4 listopada 2013 r. sygnatura akt IX K 126/11

na mocy art. 437 kpk, art. 439 § 1 pkt 9 kpk, art. 438 kpk, art. 632 pkt 2 kpk, art. 624 § 1 kpk

1.  uchyla punkt 1 zaskarżonego wyroku i na podstawie art. 17 § 1 pkt 6 kpk umarza postępowanie karne wobec oskarżonego P. S. o zarzucane mu przestępstwo z art. 238 kk w zb. z art. 233 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i w tej części kosztami procesu obciąża Skarb Państwa;

2.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

- uchyla rozstrzygnięcie o karze łącznej pozbawienia wolności z punktu 4;

- na mocy art. 85 kk i art. 86 § 1 kk łączy orzeczone wobec oskarżonego P. S. w punkcie 2 i 3 zaskarżonego wyroku kary pozbawienia wolności i wymierza mu karę łączną 1 (jednego) roku i 2 (dwóch) miesięcy pozbawienia wolności;

- ustala, że rozstrzygnięcie z punktu 5 odnosi się do kary łącznej pozbawienia wolności orzeczonej powyżej;

- w punkcie 6 orzeka wobec oskarżonego P. S. obowiązek naprawienia szkody w całości poprzez zapłatę na rzecz (...) S.A. w W. kwoty 48100 zł (czterdzieści osiem tysięcy sto złotych);

- zasądza od oskarżonego P. S. na rzecz oskarżyciela posiłkowego (...) S.A. w W. kwotę 504 zł (pięćset cztery złote) tytułem udziału pełnomocnika w postępowaniu pierwszoinstancyjnym;

3.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

4.  zwalnia oskarżonego od zapłaty kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, obciążając wydatkami Skarb Państwa.

Sygn. akt VI Ka 298/14

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Gliwicach wyrokiem z dnia 4 listopada 2013 roku sygn. akt IX K 126/11 uznał oskarżonego P. S. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 238 kk w zb. z art. 233 § 1 w zw. z art. 11 § 2 kk i za to na podstawie art. 233 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk skazał go na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności oraz za winnego popełnienia czynu z art. 286 § 1 kk i za to na podstawie art. 286 § 1 kk w zw. z art. 33 § 2 kk skazał go na karę 1 roku pozbawienia wolności i karę grzywny w ilości 50 stawek dziennych w wysokości 15 złotych każda. Ponadto uznał go za winnego czynu z art. 297 § 1 kk i za to na podstawie art. 297 § 1 kk w zw. z art. 33 § 2 kk skazał go na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności i karę grzywny w ilości 30 stawek dziennych w wysokości 15 złotych każda. Na mocy art. 85 kk i art. 86 § 1 kk połączył orzeczone kary pozbawienia wolności i wymierzył karę łączną 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności oraz kary grzywny i wymierzył łączną karę grzywny w ilości 60 stawek dziennych w wysokości 15 złotych każda, a na mocy art. 69 § 1 i 2 kk w zw. z art. 70 § 1 pkt 1 kk orzeczoną karę pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres 3 lat próby. Na podstawie art. 46 § 1 kk zobowiązał także oskarżonego P. S. do zapłacenia na rzecz (...) S.A. w W. kwoty 16 000 złotych tytułem naprawienia szkody w części. Nadto zwolnił oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych.

Od wyroku tego apelację wywiódł pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego (...) S.A. w W., która zaskarżyła orzeczenie Sądu I instancji w punkcie 6, tj. w części dotyczącej rozstrzygnięcia o środku karnym, a nadto co do orzeczenia o kosztach procesu i zarzuciła mu:

1.  mające wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 46 § 1 kk poprzez zasądzenie na rzecz pokrzywdzonego (...) S.A. w W. od oskarżonego P. S. środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody jedynie w części z jednoczesnym wskazaniem, że pozwala na to sytuacja materialna oskarżonego, co nie znajduje oparcia w przepisach prawa;

2.  obrazę przepisów prawa procesowego, a to art. 627 kpk poprzez brak orzeczenia w wyroku o kosztach zastępstwa procesowego na rzecz oskarżyciela posiłkowego.

Podnosząc te zarzuty pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie wobec oskarżonego P. S. środka karnego przewidzianego w art. 46 § 1 kk zgodnie z wnioskiem złożonym w dniu 07.09.2012 r., tj. w wysokości 48.100 zł oraz o zasądzenie od oskarżonego na rzecz (...) S.A. w W. kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Sąd Okręgowy stwierdził, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w większej części. Nadto w zakresie przestępstwa przypisanego oskarżonemu w punkcie 1 zaskarżonego wyroku zaszła bezwzględna przyczyna odwoławcza z art. 439 § 1 pkt 9 kpk, gdyż wystąpiła jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określona w art. 17 § 1 pkt 6 kpk, a mianowicie przedawnienie karalności przestępstwa z art. 238 kk w zb. z art. 233 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk. Wobec tego mimo, że kwestia ta nie była podniesiona w apelacji Sąd odwoławczy dostrzegł ją i rozstrzygnął działając z urzędu.

Popełnienie wspomnianego przestępstwa miało miejsce 8.04.2004 r. Górne granice kar za poszczególne czyny to 2 lata pozbawienia wolności (art. 238 kk) oraz 3 lata pozbawienia wolności (art. 233 kk), wobec czego na podstawie art. 101 § 1 pkt 4 kk karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło 5 lat. W ciągu tego okresu wszczęto postępowanie przeciwko oskarżonemu, a więc zgodnie z art. 102 kk karalność przestępstwa ustaje z upływem 5 lat od zakończenia okresu przewidzianego w art. 101 § 1 pkt 4 kk, tj. 8.04.2014 r. Rozprawa apelacyjna odbyła się 5.08.2014 r. (k. 2381), a zatem w dacie wyrokowania przez II instancję karalność przestępstwa uległa przedawnieniu. Stąd należało uchylić punkt 1 zaskarżonego wyroku i umorzyć postępowanie karne wobec oskarżonego P. S. o zarzucane mu przestępstwo z art. 238 kk w zb. z art. 233 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i w tej części na podstawie art.632 pkt 2 kpk kosztami procesu obciążyć Skarb Państwa.

Z powodu uchylenia punktu 1 zaskarżonego wyroku konieczne było uchylenie rozstrzygnięcia o karze łącznej pozbawienia wolności z punktu 4. Na mocy art. 85 kk i art. 86 § 1 kk Sąd odwoławczy połączył orzeczone wobec oskarżonego w punkcie 2 i 3 zaskarżonego wyroku kary pozbawienia wolności i wymierzył mu karę łączną 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności. Rozstrzygnięcie z punktu 5 wyroku Sądu I instancji natomiast utrzymał w mocy i ustalił, że odnosi się do kary łącznej pozbawienia wolności orzeczonej po rozpoznaniu apelacji. Orzekając karę łączną, Sąd odwoławczy zwrócił uwagę na fakt, że czyny zostały popełnione w znacznym odstępie czasowym, szkodę ponieśli różni pokrzywdzeni, aczkolwiek pomiędzy czynami zachodzi więź o charakterze przedmiotowym, gdyż dotyczą tego samego dobra chronionego prawem i zostały popełnione w związku z nabyciem tego samego samochodu oraz próbą uwiarygodnienia jego fikcyjnej utraty oraz uzyskania odszkodowania. Łączna kara grzywny została utrzymana w mocy, gdyż uchylony punkt 1 nie przewidywał tego rodzaju kary.

Przechodząc do apelacji wskazać trzeba, że skarżąca podniosła zarzut naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 46 § 1 kk poprzez zasądzenie na rzecz pokrzywdzonego (...) S.A. w W. od oskarżonego P. S. środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody jedynie w części z jednoczesnym wskazaniem, że pozwala na to sytuacja materialna oskarżonego, co nie znajduje oparcia w przepisach prawa. Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska Sądu I instancji, który stwierdził, że o ile jest związany żądaniem orzeczenia środka karnego, gdyż wniosek został złożony przez uprawnionego pokrzywdzonego, o tyle nie jest związany wysokością żądania w tym zakresie i może wniosek uwzględnić jedynie w części, powołując się na sytuację materialną oskarżonego. Sąd odwoławczy stoi na stanowisku, że sąd nie może odmówić orzeczenia obowiązku naprawienia szkody w pełnej wysokości, gdy złożono wniosek, istnieją podstawy do skazania, a szkoda została określona i udowodniona. W takiej sytuacji przepisy prawa nie przewidują miarkowania odszkodowania. Normy kodeksu karnego dotyczące wymiaru kary i środków karnych nie przewidują takiej możliwości czy też uzależnienia wysokości odszkodowania np. od okoliczności leżących po stronie zobowiązanego do naprawienia szkody (wniosek wyprowadzony z treści art. 53 kk, art. 54 kk, art. 55 kk w zw. z art.56 kk). Na takim stanowisku stanął również Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdzając, że „sytuacja materialna oskarżonej, […], nie może mieć wpływu na wymiar orzeczonego środka karnego” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 września 2013 r., II AKa 247/13, LEX nr 1378886) oraz Sąd Najwyższy wskazując, że „Ponieważ przepisy prawa karnego nie zawierają postanowień dotyczących ustalania zakresu obowiązku naprawienia szkody, to z pewnością należy posiłkowo odwołać się do przepisu art. 361 § 2 kc, z którego wynika zasada pełnego odszkodowania. Tak więc ustalenie szkody (jej rozmiarów) według reguły określonej w art. 361 § 2 kc powinno stanowić punkt wyjścia nakładania przez sąd karny obowiązku naprawienia szkody zarówno w charakterze środka karnego, jak i warunku probacyjnego. W konsekwencji należy przyjąć, że regułą jest zobowiązanie do naprawienia szkody w całości, zaś odstępstwa od tej reguły muszą być podyktowane jedynie bardzo ważnymi względami (postanowienie SN – Izba Karna z dnia 11 maja 2012 r., IV KK 365/2011, LexPolonica nr 3974588). Miarkowanie odszkodowania ze względu na zasady współżycia społecznego możliwe jest na podstawie art. 440 kc, aczkolwiek przepis ten nie może mieć zastosowania niniejszej sprawie, gdyż stanowi, że w stosunkach między osobami fizycznymi zakres obowiązku naprawienia szkody może być stosownie do okoliczności ograniczony, jeżeli ze względu na stan majątkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkodę wymagają takiego ograniczenia zasady współżycia społecznego, więc możliwość taka istnieje w stosunkach między osobami fizycznymi, a w danej sprawie pokrzywdzonym jest osoba prawna. Chybione jest również stwierdzenie Sądu Rejonowego, który zaproponował wszczęcie postępowania cywilnego w celu naprawienia szkody w pozostałej części. Ma rację apelująca, że pokrzywdzonemu przysługuje uprawnienie wynikające wprost z przepisów karnych i powinien on je realizować w pierwszej kolejności w postępowaniu karnym. Słuszne jest twierdzenie, że nie można pokrzywdzonemu proponować wszczynania innego postępowania w zamiarze osiągnięcia celów, które mogą być uzyskane w toku sprawy karnej.

Sąd I instancji ustalił, że wysokość poniesionej przez (...) S.A. w W. szkody wyniosła 48.100 zł, a więc tyle ile wypłacono nienależnego odszkodowania za niemające miejsca zdarzenie, wobec czego nie było podstaw do obniżania należnej pokrzywdzonemu kwoty. Wniosek pokrzywdzonego z dnia 7.09.2012 r. dotyczył orzeczenia wobec oskarżonych solidarnego obowiązku naprawienia szkody (k. 2235), aczkolwiek ze względu na niezaskarżone uniewinnienie A. P. obowiązek naprawienia szkody spoczął wyłącznie na oskarżonym P. S.. Zatem Sąd Okręgowy, przychylając się do stanowiska pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, zmienił punkt 6 zaskarżonego wyroku i orzekł wobec oskarżonego obowiązek naprawienia szkody w całości poprzez zapłatę na rzecz (...) S.A. w W. kwoty 48.100 zł.

Co do drugiego zarzutu pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego Sąd zasądził od oskarżonego na rzecz oskarżyciela posiłkowego (...) S.A. w W. kwotę 504 zł tytułem udziału pełnomocnika w postępowaniu pierwszoinstancyjnym (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu: §14 ust. 2 pkt 3 przed sądem rejonowym w postępowaniu zwyczajnym lub przed wojskowym sądem garnizonowym — 420 zł oraz §16 w sprawach, w których rozprawa trwa dłużej niż jeden dzień, stawka minimalna ulega podwyższeniu za każdy następny dzień o 20%, a więc wyniosła ona 84 zł). Pełnomocnik stawiła się na dwóch rozprawach – 9.05.2014 r. (k.2202) oraz 27.03.2013 r. (k.2293). Nie zostały natomiast zasądzone koszty za udział pełnomocnika w postępowaniu przed Sądem II instancji, gdyż pełnomocnik nie reprezentowała strony na rozprawach apelacyjnych, które odbyły się 24.06.2014 r. (k.2367) oraz 5.08.2014 r. (k.2381), a wniesienie apelacji zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego uznawane jest za czynność pierwszoinstancyjną. „Złożenie środka odwoławczego wszczynającego postępowanie drugoinstancyjne jest łączącą się ze sprawą czynnością procesową dokonywaną przed sądem rejonowym lub sądem okręgowym działającym jako sąd pierwszej instancji. Postępowanie przed sądem pierwszej instancji wywołane wniesieniem apelacji od wyroku tego sądu kończy się doręczeniem jej odpisu stronie przeciwnej i przekazaniem akt sprawy wraz z apelacją sądowi drugiej instancji, który jest właściwy do jej rozpoznania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19.06.2008 r., II PK 345/07). W związku z powyższym Sąd nie zasądził zwrotu kosztów tytułem udziału pełnomocnika w postępowaniu odwoławczym.

W pozostałej części zaskarżony wyrok Sąd Okręgowy utrzymał w mocy i zwolnił oskarżonego z uwagi na jego sytuację majątkową od zapłaty kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, obciążając wydatkami Skarb Państwa.