Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2013 r. w Krakowie

sprawy z wniosku (...) Sp. z o.o. w T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

przy udziale zainteresowanych: C. A., R. B. (1), S. B., A. B. (1), W. B., A. B. (2), J. B., R. B. (2), J. C., K. G., C. G., T. G., S. G., T. H., Z. J., P. J., S. K., K. K., K. M., M. M. (1), M. M. (2), J. M. (1), M. N., A. O., R. P., P. P., J. P., W. P., M. S. (1), J. S., M. S. (2), F. S., K. S., B. S. (1), J. K. (1), J. K. (2), K. L., J. M. (2), S. M., J. M. (3), W. S., B. S. (2), P. S., M. Ś., S. Ś., S. T., R. T., B. W., K. W., M. W., M. Z.

o podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji wnioskodawcy (...) Sp. z o.o. w T.

od wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie Wydziału IV Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 15 lutego 2012 r. sygn. akt IV U 1019/11

o d d a l a apelację.

sygn. akt III AUa 812/12

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 29 stycznia 2013 r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 23 czerwca 2005 r. ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za zatrudnionych pracowników płatnika składek (...) sp. z o.o. w T. za okresy wymienione szczegółowo w punkcie I decyzji i w wysokości określonej w załączniku Nr 1 do decyzji, w punkcie II decyzji ustalił podstawę wymiaru i kwoty składek na ubezpieczenie zdrowotne za zatrudnionych pracowników za okresy wymienione
w punkcie I decyzji zgodnie z załącznikiem Nr 2 do decyzji, a w punkcie III decyzji zobowiązał płatnika składek do korekty deklaracji rozliczeniowej za kwiecień 2002 r.
i skorygowania podstawy wymiaru składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w następstwie ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Sąd Okręgowy w Tarnowie wyrokiem z dnia 6 marca 2006 r., sygn. akt IV U 1177/05, oddalił odwołanie (...) sp. z o.o. w T. od decyzji z dnia 23 czerwca 2005 r., uznając tę decyzją za prawidłową i wskazał, że wadliwa jest zaprezentowana przez stronę odwołującą wykładnia przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Sąd Apelacyjny w Krakowie po rozpoznaniu apelacji wywiedzionej przez stronę odwołującą, wyrokiem z dnia 13 listopada 2007 r., sygn. akt III AUa 1984/06, oddalił apelację, uznając, że przedstawiony przez organ rentowy sposób obliczenia podstawy wymiaru składek znajduje swoje oparcie w wykładni funkcjonalnej, celowościowej oraz systemowej przepisów regulujących problematykę ustalania podstawy wymiaru składek. Strona odwołująca wywiodła skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 13 listopada 2007 r., zarzucając m.in. naruszenie przepisów prawa procesowego mające wpływ na rozstrzygniecie
i skutkujące nieważnością postępowania przed Sądem I i II instancji wynikającą
z faktu rozpoznania sprawy przy braku udziału niektórych zainteresowanych. Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 6 stycznia 2009 r., I UK 157/08, uchylił zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 6 marca 2006 r., sygn. akt IV U 1177/05, zniósł postępowanie i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Tarnowie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania, uznając za zasadny zarzut nieważności postępowania.

Sąd Okręgowy w Tarnowie rozpoznając ponownie sprawę, postanowieniem
z dnia 8 grudnia 2009 r. wezwał do uczestnictwa w sprawie w charakterze zainteresowanych dodatkowo pracowników, którzy nie poprzednio nie brali udziału
w postępowaniu. Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Tarnowie wyrokiem z dnia 21 października 2010 r., sygn. akt IV U 222/09, oddalił odwołanie. Wyrok ten został zaskarżony apelacją przez stronę odwołującą się, a Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 27 października 2011 r., sygn. akt III AUa 176/11, uchylił zaskarżony wyrok z dnia 21 października 2010 r., zniósł postępowanie w zakresie obejmującym rozprawy z dnia 28 stycznia 2010 r. i 21 października 2010 r.
i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia
o kosztach postępowania apelacyjnego, uznając, że skład sądu rozpoznającego sprawę był sprzeczny z przepisami prawa, co skutkowało nieważnością postępowania.

Sąd Okręgowy w Tarnowie po ponownym rozpoznaniu sprawy, wyrokiem
z dnia 15 lutego 2012 r., sygn. akt IV U 1019/11, oddalił odwołanie (...) sp. z o.o. w T. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w T. z dnia 23 czerwca 2005 r.

Sąd Okręgowy w Tarnowie ponownie rozpoznając sprawę ustalił, że płatnik składek (...) sp. z o.o. w T. dla zatrudnionych za granicą pracowników, którzy pracowali tylko przez część miesiąca, ustalał podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne za te miesiące w ten sposób, iż przyjmował przeciętne wynagrodzenie pomniejszone w stosunku do liczby dni przepracowanych w danym miesiącu, podczas gdy wyższa była kwota faktycznego wynagrodzenia pomniejszonego o diety z tytułu podróży służbowej. Kwota faktycznego przychodu pomniejszona o wypłacone diety stanowiła podstawę wymiaru składek tylko wtedy, gdy była wyższa od pełnego przeciętnego wynagrodzenia, a nie pomniejszonego proporcjonalnie. W wyniku takiego sposobu ustalania podstawy wymiaru składek, część faktycznie otrzymywanego przez pracowników wynagrodzenie pozostawała „nieoskładkowana”. L. P., która w latach 1999-2004 pełniła funkcję prezesa odwołującej się spółki i jednocześnie pracowała jako pracownik administracyjno – techniczny, zajmowała się rozliczeniami z ZUS, w tym obliczaniem podstawy wymiaru składek zatrudnionych pracowników, nie miała pewności co do prawidłowości stosowanej metody. Zawsze w razie zaistnienia wątpliwości kontaktowała się ona m.in. z pracownikami ZUS, w tym również co do stosowanego przez nią sposobu ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Przyjmowana przez nią podstawa wymiaru składek nie została zakwestionowana ani przez pracowników ZUS, z którymi się kontaktowała, ani też przez kontrole ZUS, jakim poddawany był płatnik składek. W odpowiedzi na jej zapytanie z dnia 1 marca 2005 r. dotyczące sposobu ustalania podstawy wymiaru składek, Dyrektor ZUS – Departamentu Ubezpieczeń i Składek w piśmie z dnia 14 marca 2005 r. potwierdził prawidłowość stosowanej przez stronę odwołującą wykładni przepisów. Natomiast na zapytanie Oddziału ZUS w N. z dnia 1 czerwca 2005 r., w którym przedstawiono sposób ustalania podstawy wymiaru składek taki jak w zaskarżonej decyzji, a skierowane do tego samego Departamentu, udzielono odpowiedzi
(w piśmie z dnia 21 lipca 2005 r.) o prawidłowości wykładni organu rentowego.
W świetle powyższych okoliczności Sąd Okręgowy uznał odwołanie za nieuzasadnione. Sąd Okręgowy w całości podzielił stanowisko organu rentowego co do sposobu obliczenia podstawy wymiaru składki. W przypadku, kiedy pracownik pracujący za granicą podlega ubezpieczeniu przez niepełny miesiąc, należy ustalić podstawę przy uwzględnieniu wynagrodzenia faktycznie otrzymanego pomniejszonego o diety i porównać je następnie z przeciętnym wynagrodzeniem proporcjonalnie zmniejszonym według zasady wynikającej z art. 18 ust. 9 ustawy
z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Jeżeli wynagrodzenie pomniejszone o diety jest niższe od proporcjonalnie zmniejszonej kwoty przeciętnego wynagrodzenia , to ta kwota jako wyższa powinna być podstawą wymiaru składki, natomiast w sytuacji gdy faktyczne wynagrodzenie pomniejszone
o diety okaże się wyższe od proporcjonalnie zmniejszonego przeciętnego wynagrodzenia, wówczas podstawą wymiaru składki jest to wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca i pomniejszone o diety. W ocenie Sądu Okręgowego przedstawiony przez organ rentowy sposób obliczenia podstawy wymiaru składki jest prawidłowy, opiera się on na wykładni funkcjonalnej, celowościowej i systemowej przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Nie ma podstaw do zastosowania innego sposobu ustalania podstawy wymiaru składek,
w szczególności takiego, jaki prezentowany jest przez stronę odwołującą, ponieważ prowadziłoby to w praktyce do nieoskładkowania części uzyskanego przychodu, nie można zaś przyjąć, że racjonalny ustawodawca zmierzałby do wyłączenia
z oskładkowania istotnej części wynagrodzenia pracownika, w sytuacji, gdy ustawa
o systemie ubezpieczeń społecznych oparta jest na zasadzie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych. Jeżeli pracownik osiągnął wysokie wynagrodzenie pracując tylko przez część miesiąca za granicą, to brak jest podstaw do tego, aby składka na ubezpieczenie społeczne była odprowadzana od znacznie niższej kwoty. Pozostaje to w sprzeczności z sytuacją pracownika pracującego w kraju przez cały miesiąc i osiągającego najniższe wynagrodzenie, które w całości podlega składkowaniu. Sąd Okręgowy zwrócił też uwagę na to, że stanowisko samego organu rentowego co do sposobu ustalania podstawy wymiaru składki mającego mieć zastosowanie w przedmiotowej sprawie nie było stabilne – ZUS dokonał dwóch odmiennych interpretacji przepisów. Sąd zajął jednak stanowisko, że nie ma to znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, skoro korzystna dla strony odwołującej interpretacja została uzyskana dopiero w toku postępowania kontrolnego i nie mogła być podstawą obliczeń strony odwołującej w czasie, kiedy obliczano podstawę wymiaru składek.

Powyższy wyrok został zaskarżony apelacją przez (...) sp. z o.o. Apelujący podniósł zarzuty: 1) naruszenia art. 18 ust. 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego błędną wykładnią i niewłaściwe zastosowanie; 2) naruszenia § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 1998 r.
w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe poprzez jego błędną wykładnią i niewłaściwe zastosowanie; 3) naruszenia art. 2 Konstytucji RP poprzez jego niezastosowanie polegające na niedostrzeżeniu, że istotne dla rozstrzygnięcia sprawy przepisy prawa materialnego naruszają zasady przyzwoitej legislacji. Podnosząc te zarzuty apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez: - ustalenie jako prawidłowej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracowników (...) sp. z o.o. ilekroć podstawę tę wyliczono jako przychód osiągnięty przez pracownika pomniejszony do granic kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia
w gospodarce narodowej o wartość diet za każdy dzień pobytu pracownika za granicą i zmniejszony następnie proporcjonalnie do liczby dni przepracowanych przez pracownika w danym miesiącu poprzez podzielenie tak uzyskanej kwoty przychodu przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i pomnożeniu przez liczbę dni przepracowanych w danym miesiącu; - ustalenie jako prawidłowej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników (...) sp. z o.o. ilekroć podstawę tę wyliczono jako przychód osiągnięty przez pracownika, pomniejszony do granic kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia
w gospodarce narodowej o wartość diet za każdy dzień pobytu pracownika za granicą i zmniejszony następnie proporcjonalnie do liczby dni przepracowanych przez pracownika w danym miesiącu poprzez podzielenie tak uzyskanej kwoty przychodu przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i pomnożeniu przez liczbę dni przepracowanych w danym miesiącu; - ustalenie jako prawidłowej podstawy wymiaru składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych odprowadzonych od wynagrodzeń pracowników (...) sp. z o.o. ilekroć podstawę tę wyliczono jako przychód osiągnięty przez pracownika, pomniejszony do granic kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia
w gospodarce narodowej o wartość diet za każdy dzień pobytu pracownika za granicą i zmniejszony następnie proporcjonalnie do liczby dni przepracowanych przez pracownika w danym miesiącu poprzez podzielenie tak uzyskanej kwoty przychodu przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i pomnożeniu przez liczbę dni przepracowanych w danym miesiącu; - ustalenie, że strona odwołująca się (...) sp. z o.o. nie jest zobowiązana do korygowania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w takim zakresie, w jakim w okresie od stycznia 1999 r. do września 2004 r. składki te odprowadzono od podstawy obliczonej w sposób wskazany w punktach 1, 2 i 3 oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz strony odwołującej się kosztów procesu według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Apelujący wywodził, że prawidłowe zastosowanie przepisów dotyczących ustalania podstawy wymiaru składek prowadzi do wniosku, iż płatnik składek winien najpierw dokonać obliczenia podstawy wymiaru składki z zastosowaniem wyłączenia opisanego w § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia,
a następnie przyjmując, iż uzyskany w ten sposób wynik stanowi „najniższą podstawę wymiaru składek” w rozumieniu art. 18 ust. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dokonać proporcjonalnego zmniejszenia tak uzyskanej „najniższej podstawy wymiaru składek” stosownie do regulacji tego ostatniego przepisu. Zdaniem apelującego taki sposób obliczenia podstawy wymiaru składek jest wynikiem zastosowania wykładni literalnej, podczas gdy prezentowana przez organ rentowy wykładnia ma charakter funkcjonalno – celowościowy. Apelujący podnosił, że ilekroć norma prawna nakłada na obywatela ciężar publicznoprawny, zasadą winno być stosowanie wykładni literalnej. Nie jest natomiast dopuszczalna taka sytuacja, w której zastosowanie wykładni systemowej lub funkcjonalnej doprowadza do nałożenia na obywatela ciężaru publicznoprawnego, który nie istniałby w wypadku zastosowania literalnej wykładni przepisów.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje.

Apelacja jest bezzasadna.

W okolicznościach niniejszej sprawy zaskarżony wyrok Sądu I instancji należy ocenić jako trafny i odpowiadający prawu. Wyrok ten został wydany w oparciu
o niewadliwe ustalenia faktyczne, które to ustalenia Sąd Apelacyjny w całości podziela i przyjmuje jako własne. Wbrew stanowisku apelacji nie doszło
w rozpoznawanej spawie na naruszenia prawa materialnego, ponieważ do niewadliwie ustalonego stan faktycznego Sąd I instancji zastosował odpowiednie przepisy, dokonując przy tym w pełni poprawnej wykładni tych przepisów.

Spór w przedmiotowej sprawie dotyczył sposoby ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne dla pracowników strony apelującej, którzy byli zatrudnieni za granicą przez okres krótszy niż jeden miesiąc. Spór ten powstał na tle interpretacji przepisów art. 18 ust.9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585 ze zm.) i § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r.
w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (Dz. U. z 1998 r., Nr 161, poz. 1106 ze zm.).

Stosownie do art. 18 ust. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym
i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu. Natomiast z § 2 ust. 1 pkt 16 cytowanego wyżej rozporządzenia
z dnia 18 grudnia 1998 r. regulującego kwestię tego, jaki rodzaj przychodów nie stanowi podstawy wymiaru składek, wynika, że w skład podstawy wymiaru składek nie wchodzą przychody w postaci części wynagrodzenia pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców, z wyłączeniem osób wymienionych w art. 18 ust. 12 ustawy - w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach
w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, z tym zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy.

Analizując treść powyższych przepisów Sąd Apelacyjny w całości podziela stanowisko Sądu I instancji co do poprawności wykładni tych przepisów zaprezentowanej przez organ rentowy. W przypadku niepełnego miesiąca podlegania ubezpieczeniu społecznemu przez danego pracownika, ustalając podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne uwzględnić należy faktycznie otrzymane wynagrodzenie pomniejszone o diety i porównać je nie z pełnym przeciętnym wynagrodzeniem, o jakim jest mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ale z takim przeciętnym wynagrodzeniem proporcjonalnie zmniejszonym według zasady wynikającej z art. 18 ust. 9. Następnie, jeżeli faktyczne wynagrodzenie (pomniejszone o diety) okaże się niższe od proporcjonalnie zmniejszonej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, to wówczas ta ostatnia kwota stanowi podstawę wymiaru składek. Jeżeli zaś faktyczne wynagrodzenie pomniejszone o diety będzie wyższe od proporcjonalnie zmniejszonego przeciętnego wynagrodzenia, wówczas podstawą wymiaru składki będzie faktyczne wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca (pomniejszone o diety). W ocenie Sądu Apelacyjnego taki sposób ustalenia podstawy wymiaru składki opiera się na wykładni funkcjonalnej i celowościowej oraz systemowej wskazanych na wstępie przepisów i jako taki w pełni zasługuje na uwzględnienie. Argumenty podnoszone przez stronę apelującą tak w toku postępowania przed Sądem I instancji, jak
i w wywiedzionej apelacji, są chybione i nie zasługują na uwzględnienie, w związku
z czym brak jest podstaw do zaakceptowania odmiennego sposobu ustalenia podstawy wymiaru składek, który to wedle stanowiska apelacji opiera się na literalnej wykładni art. 18 ust. 9 ustawy i systemie ubezpieczeń społecznych.

Nie można zgodzić się ze stanowiskiem apelacji, że brak było w niniejszej sprawie podstaw do odwołania się do wykładni systemowo – celowościowej. Współcześnie zajmowane w nauce i orzecznictwie stanowisko dotyczące metod dokonywania wykładni zakłada, że jako pierwszy etap traktuje się etap wykładni realizowane według reguł językowych, jako etap drugi przyjmuje się etap, w którym realizowane są reguły systemowe uwzględniające usytuowanie normy wśród innych norm danego systemu prawnego, a jako etap trzeci ujmuje się etap obejmujący realizację dyrektyw funkcjonalnych, odwołujących się do szczegółowych założeń
o racjonalności prawodawcy. Obecnie wytworzyła się też – głównie za sprawą Sądu Najwyższego – tendencja do realizowania wszystkich tych etapów niezależnie od rezultatów uzyskanych na etapie wcześniejszym. Czyni się to m.in. wtedy, gdy wcześniejszy etap wykładni nie zakończył się sukcesem (tj. gdy w toku jego realizacji nie uzyskano jednoznacznej normy postępowania). W świetle powyższych rozważań stwierdzić należy, że skoro po poddaniu wskazanych na wstępie przepisów procesowi wykładni językowej nie została uzyskana jednoznaczna norma postępowania, a poprzestanie na takim tylko etapie wykładni doprowadziłoby do realizacji rezultatu sprzecznego z zasadą równego traktowania ubezpieczonych, czym było pozostawienie w dyspozycji pracowników części ich wynagrodzenia, od której nie odprowadzono składki na ubezpieczenie społeczne, to zasadne było przejście do kolejnych etapów wykładni, co pozwoliło na przesądzenie zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

Trafnie zauważył Sąd I instancji, że prezentowany przez stronę apelującą sposób ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne stanowi
w istocie rzeczy przejaw takiego działania, które dokonywane jest na szkodę systemu ubezpieczeń społecznych, jak też i samych pracowników, którzy zostali objęci przedmiotowym sposobem ustalania podstawy wymiaru składki. Trzeba zwrócić uwagę na to, że z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, iż zakresem tej ustawy objęto m.in. zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym, jak i zasady ustalania składek na ubezpieczenie społeczne oraz podstaw ich wymiaru. Z kolei w art. 2a ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych wyartykułowana została zasada równego traktowania ubezpieczonych, co w szczególności dotyczy obowiązku opłacania
i obliczania wysokości składek na ubezpieczenie społeczne oraz obliczania wysokości świadczeń. Nie budzi żadnych wątpliwości, że przyjęcie sposobu obliczenia podstawy wymiaru składki przedstawionego przez stronę apelującą prowadzi w rezultacie do tego, iż część wynagrodzenia uzyskanego przez pracowników zatrudnionych za granicą nie jest objęta „oskładkowaniem”. Tym samym oznacza to naruszenie zasady równego traktowania ubezpieczonych, jeżeli porówna się sytuację prawną pracowników zatrudnionych za granicą i uzyskujących z tego tytułu wysokie wynagrodzenie, którego część w ogóle nie zostanie objęta obowiązkiem odprowadzenia składek na ubezpieczenie społeczne z sytuacją pracowników zatrudnionych w kraju i uzyskujących np. najniższe wynagrodzenie, które to wynagrodzenie jest w pełni „oskładkowane”. Trzeba też zważyć na to, że skoro z ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynika obecnie ścisłe powiązanie pomiędzy świadczeniami i ich wysokością a odprowadzonymi składkami, to sposób obliczenia podstawy wymiaru składki proponowany przez apelującego działa także na niekorzyść pracowników zatrudnianych przez apelującego, ponieważ odprowadzone od tych pracowników składki nie są adekwatne do wysokości osiągniętego wynagrodzenia, co w dalszej perspektywie godzi w interes tych pracowników.

Ponadto prezentowana przez apelującego wykładnia przepisów pozostaje
w wyraźnej sprzeczności z wnioskami wypływającymi z założenia o racjonalności pracodawcy. Skoro polski system ubezpieczenia społecznego, zwłaszcza od reformy w 1999 r., zakłada wyraźne powiązanie prawa do świadczeń oraz jego wymiaru
z obciążającą ubezpieczonego składką, a do ustalenia prawa np. do emerytury konieczne jest wykazanie tzw. okresów składkowych, to jest okresów zatrudnienia,
w których składka na ubezpieczenie społeczne została opłacona, to nie można zakładać, że zamiarem ustawodawcy mogłoby być stworzenie takiej sytuacji, w której składki na ubezpieczenia społeczne nie są odprowadzane od całości wynagrodzenia osiągniętego przez pracownika.

Sąd I instancji słusznie ocenił, że fakt wydania przez ZUS dwóch odmiennych opinii prawnych dotyczących sposobu ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie ma wpływu na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy. Należy mieć bowiem na względzie, że korzystna dla apelującego interpretacja przepisów (tj. zgodna ze stanowiskiem prezentowanym przez płatnika składek (...) sp. z o.o.) została uzyskana dopiero w trakcie postępowania kontrolnego prowadzonego przez ZUS, zatem oczywistym jest, że (...) sp. z o.o. nie mógł się posłużyć tą interpretacją w momencie ustalania podstawy wymiaru składek i nie mógł też zostać wprowadzony w błąd za pomocą tej interpretacji przepisów.

Niezasadnie apelujący zarzucił naruszenie normy wyrażonej w art. 2 Konstytucji RP. Z przepisu art. 2 Konstytucji RP wywodzona jest zasada określoności przepisów prawa, jednak nie można dopatrzeć się naruszenia owej określoności
w odniesieniu do wskazanych na wstępie przepisów mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Przepisy te, poddane odpowiedniej wykładni, pozwalają na określenie sposobu ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, a fakt, że apelujący nie zgadza się ze sposobem ustalenia tej składki przedstawionym przez organ rentowy i podzielonym przez sąd ubezpieczeń społecznych, nie jest jeszcze równoznaczny z tym, że przedmiotowe przepisy zostały sformułowane w sposób niejasny i nieprecyzyjny. Argumentacji apelującego nie wspierają przytoczone przez niego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, ponieważ apelujący przytacza fragmenty rozważań Trybunału będące częścią większej całości i z pominięciem tego kontekstu, nie zważając na to, że wyrażone tam stanowisko Trybunału odnosi się w istocie rzeczy do kwestii ustawowej ingerencji
w konstytucyjne wolności i prawa jednostki. O ile nie budzi wątpliwości zasadność wyrażonego przez apelującego stanowiska o konieczności stosowania wprost przepisów Konstytucji RP przez sądy powszechne, to jednak apelujący w żaden racjonalny sposób nie wykazał, na czym miałoby polegać niezastosowanie przez Sąd I instancji przepisu art. 2 Konstytucji RP. Trzeba mieć bowiem na względzie, że art. 2 Konstytucji nie zawiera żadnej normy, z której wynikałby nakaz postąpienia w ściśle określony sposób. Z przepisu tego wywodzone są natomiast pewne zasady interpretacyjne, które znajdują zastosowanie m.in. w przypadku badania zgodności danego przepisu z Konstytucją RP. Sąd ubezpieczeń społecznych, jako sąd powszechny, nie jest jednak uprawniony do badania konstytucyjności przepisów, ponieważ zgodnie z art. 188 Konstytucji RP to Trybunał Konstytucyjny powołany jest do orzekania w przedmiocie zgodności przepisów prawa z Konstytucją RP. O ile prawo sądów do odmowy zastosowania w danej sprawie przepisów aktu podstawowego (rozporządzenia) sprzecznego z ustawą tak w doktrynie jak
i w orzecznictwie - z uwagi na treść art. 178 ust. 1 Konstytucji RP - nie nasuwa wątpliwości, to już w przypadku przepisów rangi ustawowej zauważyć należy, że brak jest w Konstytucji RP przepisu, który w jednoznaczny sposób przyznawałby sądom uprawnienie do stwierdzania - w rozpoznawanej sprawie - niekonstytucyjności przepisów rangi ustawowej i upoważniał do odmowy ich zastosowania. Tego rodzaju uprawnienia, jak wynika z treści art. 188 Konstytucji RP, zastrzeżone zostały do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Należałoby w tym miejscu zaznaczyć, że zasadą jest, iż normy kompetencyjnej nie można domniemywać a tym samym tworzyć jej poprzez wykładnię prawa.

Reasumując Sąd Apelacyjny stwierdził, że ustalenie w przedmiotowej sprawie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne od pracowników zatrudnionych za granicą przez część miesiąca winno nastąpić wedle stanowiska zaprezentowanego przez organ rentowy. Ponieważ zaskarżone orzeczenie odpowiada prawu i oparte zostało na niewadliwych ustaleniach faktycznych,
a wywiedziona apelacja nie zawierała usprawiedliwionych zarzutów, Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 385 kpc.