Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2014 r. w Gliwicach

sprawy M. S. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

przy udziale zainteresowanego K. J. (J.)

o podleganie pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu

na skutek odwołania M. S. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 18 października 2013 r. nr (...)

1. zmienia zaskarżoną decyzję stwierdzając, że ubezpieczona M. S. (1) jako pracownik u płatnika składek K. J. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 02.04.2013r. do 02.11.2013r.;

2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz odwołującej M. S. (1) kwotę 60 zł (sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

(-) SSR del. Joanna Smycz

Sygn. VIII U 2699/13

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 18 października 2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na podstawie art. 83 ust. 1 w związku z art38 ust. 1 oraz art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013r., poz. 1442 ze zm.) stwierdził, że ubezpieczona M. S. (1) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 2 kwietnia 2013r. z tytułu zgłoszenia do tych ubezpieczeń jako pracownik zatrudniony przez zainteresowanego K. J., jako płatnika składek.

W uzasadnieniu ZUS zakwestionował ważność umowy o pracę pomiędzy M. S. (1), a zainteresowanym, a to ze względu na brak faktycznych dowodów świadczenia pracy w spornym okresie, na okoliczność czego podniósł, że zarówno w okresie przed jej zatrudnieniem, jak i po zachorowaniu, odwołujący nie zatrudnił na to miejsce innych osób. Powołując się na pozorność umowy o pracę, ZUS stwierdził, że M. S. (1) nie podlegała w tym czasie ubezpieczeniom społecznym jako pracownik. Podniósł, że w przedmiotowej sprawie doszło do naruszenia zasad równowagi między udziałem w tworzeniu funduszu ubezpieczeń społecznych, a wysokością świadczeń z niego wypłacanych. Zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego i krótkotrwałe wykonywanie pracy, z uwagi na niezdolność do pracy nie jest postępowanie etycznym i uczciwym względem innych uczestników systemu ubezpieczeń społecznych. Spisanie umowy o pracą M. S. (1) i zgłoszenie jej w związku z tym do ubezpieczeń społecznych w tym do ubezpieczenia chorobowego jako pracownika, było działaniem świadomym zmierzającym do uzyskania od ZUS świadczeń z ubezpieczeń społecznych w postaci zasiłku chorobowego, a następnie macierzyńskiego płatnego z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a tym samym sprzeczne z zasadami współżycia.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła M. S. (1), domagając się jej zmiany poprzez stwierdzenie, iż w okresie od dnia 2 kwietnia 2013r. do 2 listopada 2013r. podlegała pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu. Uzasadniając swoje stanowisko odwołująca podniosła, iż faktycznie pracę podjęła i świadczyła w okresie od 2 kwietnia 2013r. do 26 maja 2013r., a od 27 maja 2013r. do 28 czerwca 2013r. jej pracodawca wypłacił jej wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy. Nadto od 29 czerwca 2013r. do 30 września 2013r. przysługiwał jej zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego. W dalszej części podniosła, iż w trakcie jej nieobecności w pracy jej obowiązki przejął K. J. tj. płatnik składek.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Zainteresowany K. J. poparł odwołanie skarżącej.

Sąd ustalił, co następuje:

K. J. jest właścicielem lokalu gastronomicznego - pizzerii w W. na ulicy (...) II 3. W ramach tego lokalu zatrudniał 1 pracownika. Z początkiem roku 2013, w związku ze zmniejszeniem dochodów, podjął działania w celu zatrudnienia odpowiedniej osoby na stanowisko managera w celu zwiększenia przychodów z prowadzonej działalności. W tym celu zamieścił stosowne ogłoszenie w lokalu. W trakcie wizyty w pizzerii, po rozmowie z pracownicą odwołująca dowiedziała się, iż właściciel lokalu poszukuje osoby na stanowisko managerskie. W następnej kolejności odbyła rozmowę z zainteresowanym K. J.. Efektem tej rozmowy było zawarcie przez zainteresowanego i odwołującą, w dniu 2 kwietnia 2013r., przedmiotowej umowy o pracę na czas określony tj. od 2 kwietnia 2013r. do 31 marca 2016r. Zainteresowany zaproponował odwołującej pracę na stanowisku Menagera ds. Sprzedaży i Marketingu z miesięcznym wynagrodzeniem brutto w wysokości 5 tys. złotych. W momencie zawierania tej umowy zainteresowany nie miał świadomości, że odwołująca jest w ciąży, gdyż ona sama tego nie wiedziała.

W ramach zawartej umowy, odwołująca podjęła pracę z dniem jej podpisania. Faktycznie świadczyła pracę codziennie przez 5 dni w tygodniu. Pracowała codziennie po 8 godzin na dwie zmiany tj. od godziny 11 do 19 albo od 14 do godziny 22. Do jej obowiązków należał kontakt z dostawcami, negocjowanie cen na produkty nabiałowe, prowadzanie rozmów handlowych, planowanie zaopatrzenia, drobne zakupy najpotrzebniejszych produktów, ustalanie grafiku pracy oraz jego kontrola, planowanie i przeprowadzanie krótkich szkoleń pracowników z zakresu właściwej obsługi klienta i właściwego prezentowania karty dań, organizowanie promocji restauracji, odpowiedzialność za reklamę pizzerii, a w szczególności zmniejszenie kosztów utrzymania lokalu i zwiększenie obrotów i poziomu sprzedaży. Pracę wykonywała w lokalu i w terenie. W trakcie zatrudnienia podpisywała listy obecności.

Ustalono także, iż odwołująca przed podjęciem zatrudnienia dysponował zaświadczeniem lekarskim o zdolności do podjęcia pracy na stanowisku Menagera ds. Sprzedaży i Marketingu.

W toku procesu Sąd ustalił również, że płatnik składek K. J. zlikwidował działalność gospodarczą z dniem 2 listopada 2013r.

Nadto Sąd ustalił, że odwołująca prowadzi własną działalność gospodarczą w zakresie handlu. Zatrudnia jednego pracownika. W dniu (...) urodziła dziecko. Aktualnie korzysta z urlopu macierzyńskiego, za który ZUS wypłacił jej zasiłek macierzyński.

Powyższy stan faktyczny ustalił Sąd na podstawie zeznań świadków K. S. i M. S. (2) (nagranie z rozprawy z dnia 28 maja 2014r. minuty 4.53 i n.), a także odwołującej M. S. (1) i zainteresowanego K. J. słuchanych w charakterze strony (nagranie z rozprawy z dnia 28 maja 2014r. minuty 38.44 i n.), akt osobowych (koperta – k. – 12 a.s.0 oraz akt Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. dołączonych do akt sprawy.

Sąd dał w całości wiarę zeznaniom świadków oraz stron, ponieważ są one obiektywne, logiczne, wzajemnie się pokrywają i uzupełniają przedstawiając łącznie rzeczywisty przebieg pracy i zakres obowiązków odwołującej, a także przyczyn jej zatrudnienia.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie M. S. (1), zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt. 1 i art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013r., poz. 1442 ze zm.), zwanej dalej Ustawą, pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. Obowiązkowym ubezpieczeniom pracownicy podlegają od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania (art. 13).

Art. 8 pkt 1 Ustawy stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem, że jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 - dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa pojęcia pracownik i zatrudnienie nie mogą być interpretowane na użytek ubezpieczeń społecznych inaczej niż interpretuje je akt prawny określający prawa i obowiązki pracowników i pracodawców - Kodeks pracy (tak też Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 30 maja 2005 r., sygn. akt III AUa 283/2005). Podkreślić też należy, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. – tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 stycznia 2005 r., sygn. akt II UK 141/2004, publik. OSNP 2005/15 poz. 235, Monitor Prawniczy 2006/5 str. 260),

Kwestia sporna w niniejszej sprawie sprowadza się do tego, czy stan faktyczny ustalony w tej konkretnej sprawie, a wynikający z zeznań odwołującej i zainteresowanego oraz świadków, jak również z dowodów z dokumentów pozwala na uznanie, że umowa o pracę
z dnia 2 kwietnia 2013r. zawarta między zainteresowanym K. J. jako płatnikiem składek, a odwołującą M. S. (1) była czynnością prawną pozorną w rozumieniu art. 83 k.c. mającą na celu obejście przepisów prawa – tak jak to twierdzi organ rentowy w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji – czy też nie i jakie są tego przyczyny.

W tym miejscu trzeba wskazać, że pozorność oświadczenia woli (art. 83 § 1 k.c.) została potraktowana przez ustawodawcę jako wada oświad­czenia woli, nie dotyczy więc oświadczeń wiedzy. Jest to jednak wada szczególnego rodzaju, bo dotycząca oświadczenia złożonego świadomie i swobodnie dla pozoru drugiej stronie, która o takim oświadczeniu wie
i na to się zgadza. (tak - Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 czerwca 1971r., II CR 250/71, nie publikowany).

Z kolei w wyroku z dnia 23 czerwca 1986r., I CR 45/86 (nie publikowanym) Sąd Najwyższy zdefiniował pozorność jako „wadę oświadczenia woli polegającą na niezgodności między aktem woli, a jej przejawem na zewnątrz, przy czym strony zgodne są co do tego, aby wspomniane oświadczenie woli nie wywoływało skutków prawnych”. Nie można też przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadomie to przyj­mował (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
14 marca 2001r., II UKN 258/00, OSNP z 2002r., Nr 21, poz. 527).

Sąd podziela w pełni stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia1 czerwca 2010r., II UK 34/10 iż. „ o czynności prawnej sprzecznej z ustawą lub mającej na celu obejście ustawy można mówić tylko wtedy, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie ma na celu obejścia prawa dokonanie czynności prawnej dla osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowego oraz wypadkowego i chorobowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń, nie jest obejściem prawa.”

Należy też podnieść, iż uznanie ,że umowa o pracę zawarta z kobietą w ciąży jest pozorna prowadziłoby do wprowadzenia w praktyce zakazu zawierania umów o pracę
z ciężarnymi, co byłoby sprzeczne z podstawową zasadą prawa pracy określoną w art. 11 ³ k.p. wprowadzającym zakaz jakiejkolwiek dyskryminacji w stosun­kach pracy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 29 kwietnia 1999r., III AUa 49/99, OSA z 2000r., z. 3, poz. 11). Nadto zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 6 lutego 2006r III UK 156/05 ”Samo zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży, nawet gdyby głównym motywem było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego nie jest naganne, ani tym bardziej sprzeczne z prawem.”Natomiast w wyroku Sądu Najwyższego z dn. 9 sierpnia 2005r., III UK 89/05 stwierdzono, że „skorzystanie z ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym jest legalnym celem zawierania umów o pracę.”

Przechodząc od powyższych rozważań na grunt tej konkretnej sprawy trzeba więc wspomnieć, iż postępowanie przeprowadzone przez Sąd w żadnym wy­padku nie wykazało, że umowę o pracę zawarta między zainteresowanym K. J., a odwołującą M. S. (1) można uznać za czynność prawną pozorną ani też czynność mającą na celu obejście prawa.

Nadto – co istotne – w niniejszej sprawie nie doszło do naruszenia przepisu art. 22 § 1 k.p., ponieważ M. S. (1) zobowiązała się i świadczyła pracę określoną
w umowie o pracę na rzecz pracodawcy K. J. i pod jego kierownictwem za co otrzymywała ustalone w umowie o pracę wynagrodzenie. W takiej sytuacji niewątpliwie posiadała status pracownika, zaś zawarta w dniu 2 kwietnia 2013r. między stronami umowa
o pracę nie może być uznana za czyn­ność prawną pozorną (art. 83 § 1 k.c.), bądź też sprzeczną z prawem lub mającą na celu obejście prawa (art.58 § 1 k.c.), co w konsekwencji powodowałoby jej nieważność.

Organ rentowy będący stroną tego procesu w toku postępowania nie przejawił żadnej inicjatywy dowodowej, aby wykazać, że jego twierdzenia zawarte w zaskarżonej decyzji i jej uzasadnieniu polegają na prawdzie, a nie stanowią jedynie jednej z szeregu możliwych wersji – w tym przypadku korzystnej dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z..

Utworzenie konkretnego stanowiska i zatrudnienie pracownika celem realizacji zadań przypisanych do tego stanowiska leży w sferze samodzielnych decyzji pracodawcy, który ponosi wszelkie konsekwencje wynikające z podjętej decyzji (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 lutego 2006r., sygn. akt III AUa 577/05, Prawo Pracy z 2006r., (...), poz. 41).

Nie można też pominąć faktu, iż praktycznie niemożliwe jest ocenienie wartości pracy konkretnego pracownika dla jego pracodawcy, ponieważ nie decydują o tym wyłącznie kryteria obiektywne, a poza tym stanowi to niedozwoloną ingerencję w prawa przedsiębiorcy do ustalania wynagrodzenia za pracę, oczywiście z wyłączeniem sytuacji gdy mamy do czynienia z wyzyskiem, czy naruszaniem praw pracowniczych wynikających z przepisów kodeksu pracy, obowiązujących ustaw i aktów prawnych niższej rangi regulujących te kwestie (np. prawa do godnego wynagrodzenia itp.).

Przeprowadzone postępowanie wykazało, iż u zainteresowanego w momencie zawierania umowy o pracę z odwołującą, istniała potrzeba zatrudnienia osoby, która zajęłaby się prowadzeniem lokalu. Zatrudnienie odwołującej było spowodowane zmniejszeniem przychodów z prowadzonej działalności.

Okoliczność, że zatrudnienie zainteresowanej nastąpiło z początkiem kwietnia 2013r.,
a od momentu jej zachorowania w pod koniec maja 2013r. do chwili zlikwidowania działalności zainteresowany nie zatrudnił innego pracownika nie ma żadnego znaczenia.

Reasumując: według oceny Sądu w dniu 2 kwietnia 2013r. doszło do zawarcia między zainteresowanym K. J., a odwołującą M. S. (1) umowy o pracę, która na pewno nie była czynnością prawną pozorną w rozumieniu art. 83 § 1 k.c., a tym samym nieważną, bądź zmierzającą do obejścia prawa w rozumieniu art.58§1 k.c. , zatem może stanowić podstawę do objęcia odwołującej ubezpieczeniami społecznymi, a przyczyny takiego stanowiska zostały omówione wcześniej.

Mając powyższe na uwadze, z mocy powołanych przepisów i art. 477 ¹⁴ § 2 K.p.c., Sąd orzekł jak w pierwszym punkcie wyroku. O kosztach orzeczono po myśli art. 98 k.p.c. w związku z § 12 ust 2 i § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) w punkcie drugim orzeczenia.

SSR (del.) Joanna Smycz