Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 08.01.2013 r.

Sąd Okręgowy / Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Świdnicy

Wydział VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący-Sędzia : SSO Monika Kiwiorska-Pająk

Protokolant : sekretarz sądowy Dorota Kaźmierczak-Binder

przy udziale - - -

po rozpoznaniu w dniu 08.01.2013 r. w Świdnicy

sprawy M. C.

przy udziale zainteresowanej (...) S. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o ustalenie obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek odwołania M. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

z dnia 14.11.2011r. Nr (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VII U 341/12

UZASADNIENIE

Wnioskodawca M. C. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 14.11.2011r. znak: 624/2011/GP stwierdzającej, że wnioskodawca jako osoba wykonująca pracę nakładczą u płatnika składek (...) K. S. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym w okresie od 6.02.2006r. do 31.07.2007r. oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od 6.02.2006r. do 31.07.2007r.

W złożonym odwołaniu wnioskodawca podniósł, że nie zgadza się z wydaną decyzją, zarzucając naruszenie prawa materialnego tj. art. 9 ust 2 w zw. z art. 6 ust 1 pkt 2,4-6 i 10 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez nieuwzględnienie prawa wyboru tytułu z którego ubezpieczony mógł odprowadzać składki ubezpieczeniowe. Ubezpieczony wskazał, że został naruszony przepis art. 58 kc i 65 § 2 kc poprzez błędną wykładnię i uznanie, że nie wykonywanie minimalnej ilości pracy określonej w umowie o pracę nakładczą dowodzi zamiaru obejścia prawa a także sprzeczności zawartej umowy z zasadami współżycia społecznego. Wnioskodawca zarzucił również naruszenie przepisów k.p.a. a w szczególności art. 6, 8 i 80 w zw. z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i wskazania, że nastąpiło obejście prawa. Wnioskodawca wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i orzeczenie, że podlega on ubezpieczeniom: emerytalnym, rentowym i chorobowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę nakładczą zawartej z płatnikiem (...) w okresie od 6.02.2006r. do 31.07.2007r. Ponadto wnioskodawca wniósł o wezwanie na rozprawę i przesłuchanie w charakterze świadka K. G. pełnomocnika płatnika.

W odpowiedzi na odwołanie strona pozwana wniosła o oddalenie odwołania oraz rozpoznanie sprawy również podczas nieobecności pełnomocnika organu rentowego. Organ rentowy dokonując ustaleń okoliczności faktycznych stwierdził, że ubezpieczony prowadząc działalność gospodarczą w D., jednocześnie w okresie od 6.02.2006r. do 31.07.2007r. został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych przez firmę (...) S. K.z tytułu wykonywania umowy o pracę nakładczą. Złożona przez płatnika dokumentacja rozliczeniowa wskazuje, że faktyczna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania umowy o pracę nakładczą za miesiąc 05/2006, 12/2006, 03/2007 nie przekroczyła kwoty 380 zł maksymalnie, natomiast za miesiące od 02/2006r. do 04/2006r./ , od 06/2006r. do 11/2006r. , od 01/2007r., 02/2007r. , od 04/2007r. do 05/2007r./ , od 07/2007r./ do 08/2007r. nie przekroczyła kwoty 50 zł. Organ rentowy uznał zatem, że ubezpieczony zawierając umowę o pracę nakładczą zmierzał do obejścia prawa poprzez płacenie składek ubezpieczeniowych znacznie niższych niż tych, które musiałby ponosić z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Celem zatem zawarcia przez ubezpieczonego umowy o pracę nakładczą było doprowadzenie do zbiegu tytułów ubezpieczenia, wyłączającego obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej oraz skrajne zaniżenie podstawy wymiaru składek opłacanych z tytułu pracy nakładczej. Organ rentowy uznał, że okoliczności zawarcia przez strony umowy o pracę nakładczą, treść tej umowy oraz sposób jej realizacji jednoznacznie wskazują że nakładca nie był faktycznie zainteresowany wykonywaniem umowy przez ubezpieczonego a tylko umożliwieniem mu uzyskania drugiego tytułu ubezpieczeń społecznych.

Postanowieniem z dnia 15 marca 2012r. na podstawie art. 477 ¹¹ § 2 k.p.c. Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze strony zainteresowanej (...) S. K.z siedzibą w W.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca M. C.prowadzi działalność gospodarczą w D.. W dniu 31.12.2006r. pomiędzy firmą (...) S. K.a wnioskodawcą została zawarta umowa o pracę nakładczą. Z dniem 1.01.2007r. wnioskodawca został zatrudniony w charakterze wykonawcy pracy polegającej na wykonywaniu ankiet telefonicznych. Umowa została zawarta na czas określony do dnia 31.07.2007r. Stawkę za jedną ankietę ustalono na 10 zł. wraz ze zwrotem kosztów korzystania przez wykonawcę z prywatnych narzędzi w tym kosztów energii i rozrachunku za rozmowy telefoniczne. Zgodnie z zawartą umową wynagrodzenie wypłacane było w okresach miesięcznych, przy czy ustalono, że wykonawca wykonywać będzie minimum 38 ankiet w ciągu miesiąca. Wnioskodawca wykonywał mniej ankiet niż to zostało ustalone w umowie z wyjątkiem jednego miesiąca.

W okresie od 6.02.2006r. do 31.07.2007r. wnioskodawca został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych przez firmę (...) S. K. z tytułu wykonywania umowy o pracę nakładczą.

Złożona przez płatnika dokumentacja rozliczeniowa wskazuje, że faktyczna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania umowy o pracę nakładczą za miesiąc 05/2006, 12/2006, 03/2007 nie przekroczyła kwoty 380 zł maksymalnie, natomiast za miesiące od 02/2006r. do 04/2006r./ , od 06/2006r. do 11/2006r. , od 01/2007r., 02/2007r. , od 04/2007r. do 05/2007r./ , od 07/2007r./ do 08/2007r. nie przekroczyła kwoty 50 zł. co wskazuje na wykonanie zaledwie 5 ankiet miesięcznie.

Organ rentowy pismem z dnia 28.09.2011r. poinformował wnioskodawcę o wszczęciu podstępowania zmierzającego do ustalenia okresu ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę nakładczą w (...) K. S. jednocześnie zwracając się do ubezpieczonego o złożenia wyjaśnień w sprawie.

Pismem z dnia 25.10.2011r. ubezpieczony złożył pisemne wyjaśnienia z których wynika, że nie pamięta dokładnie skąd dowiedział się o możliwości zatrudnienia w (...). Wnioskodawca m.in oświadczył, że za podpisaniem umowy przemawiały argumenty finansowe, a poza tym wykonując pracę miał możliwość płacenia niższych składek do ZUS z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

W dniu 25.10.2011r. wnioskodawca został poinformowany o zakończeniu postępowania w sprawie wyłączenia z ubezpieczeń społecznych z tytułu zawartej umowy nakładczej.

Zaskarżoną decyzją organ rentowy stwierdził, że wnioskodawca jako osoba wykonująca pracę nakładczą u płatnika składek (...) K. S. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym w okresie od 6.02.2006r. do 31.07.2007r. oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od 6.02.2006r. do 31.07.2007r.

dowód: akta ZUS, przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół k.20, zeznania świadka K. G. k.94

Sąd zważył:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie a , zarzuty wnioskodawcy zawarte w odwołaniu nie są zasadne w okolicznościach niniejszej sprawy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych stosownie do art. 86 ust. 2 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137 poz. 887 z późn. zm.) upoważniony jest do kontroli wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń przez płatników składek. Kontrola ta obejmuje między innymi zgłoszenie do ubezpieczenia oraz prawidłowość i rzetelność obliczenia, potrącenia i płacenia składki. Oznacza to przyznanie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kompetencji do badania zarówno tytułu zawarcia umowy o pracę, jak i ważności jej poszczególnych postanowień i - w ramach obowiązującej go procedury - zakwestionowania tych postanowień umowy, które pozostają w kolizji z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. Realna możliwość takiej kontroli powstaje po przekazaniu przez płatnika raportu miesięcznego, przedkładanego zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy. W raporcie płatnik przedstawia między innymi dane o tytule ubezpieczenia i podstawie wymiaru składek oraz dokonuje zestawienia należnych składek na poszczególne ubezpieczenia. Dane te mogą być zakwestionowane zarówno przez ubezpieczonego, jak i przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować także wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.). Oczywiście, stanowisko organu rentowego podlega kontroli sądowej w ramach postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych był uprawniony do weryfikacji treści umowy o pracę nakładczą z treścią obowiązujących w tym zakresie przepisów, jak i mającego miejsce na jej podstawie przebiegu zatrudnienia.

Natomiast zgodnie z treścią art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń. Wnioskodawca stoi na stanowisku, że skorzystał z danej mu przez prawo możliwości wyboru podlegania ubezpieczeniu z tytułu umowy o pracę nakładczą.

Twierdzenia te nie mogą podlegać uwzględnieniu w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy, bowiem materiał dowodowy prowadzi Sąd do konstatacji, że w istocie zawarcie umowy o pracę nakładczą było tylko sposobem do uchylenia się od poniesienia kosztów związanych z wysokością należnych składek na ubezpieczenie społeczne.

W niniejszej sprawie wątpliwości dotyczą rodzaju umowy, która stanowiła podstawę zgłoszenia wnioskodawcy do ubezpieczeń, bowiem rodzaj i charakter nałożonych na niego obowiązków nie odpowiada warunkom pracy nakładczej. Praca nakładcza polega na wykonywaniu przez osobę fizyczną na rzecz przedsiębiorcy pracy polegającej na wyrabianiu, przerabianiu, lub wykańczaniu różnego rodzaju artykułów czy też ich naprawie lub konserwacji - w domu lub innym miejscu, w którym tryb nakładczy nie jest nadzorowany przez przedsiębiorcę Umowa ta jest umową prawa cywilnego i przeważnie kwalifikowana jest jako umowa o dzieło (Kodeks pracy – komentarz, M.Gersdorf, K. Rączka, J. Skoczyński Wyd. Prawnicze LexisNexis Warszawa 2007r. str. 919). System nakładczy jest niejako kontynuacją wcześniejszych warunków pracy chałupniczej i drobnej wytwórczości. Jest to zatem umowa, której ostatecznym rezultatem jest produkt czy też jakiś jego element, powstały przez jego wytworzenie czy też obróbkę w szerokim tego słowa znaczeniu.

Na podstawie delegacji ustawowej wyrażonej w treści art. 303 Kodeksu pracy, rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą (Dz. u. 1976r., nr 3 poz. 19 ze zm.) uregulowano uprawnienia pracownicze osób wykonujących taką pracę. W akcie tym wskazano m.in. że w umowie strony winny określić minimalną miesięczną ilość pracy, której wykonanie należy do obowiązków wykonawcy a minimalna ilość pracy winna być tak ustalona, aby jej wykonanie zapewniło uzyskanie co najmniej 50% najniższego wynagrodzenia określonego w warunkach wynikających z art. 77 ⁴ kodeksu pracy. W przypadku braku odrębnych postanowień w umowie, nakładca jest obowiązany zapewnić wykonawcy surowce materiały lub inne przedmioty oraz narzędzia, maszyny i urządzenia niezbędne do wykonywania pracy nakładczej. Według § 6 cytowanego rozporządzenia, nakładca ma prawo rozwiązać umowę bez wypowiedzenia m.in. w przypadku niewykonania bez uzasadnionych przyczyn przez okres 3 miesięcy ustalonej umową minimalnej ilości pracy.

W umowie stanowiącej przedmiot niniejszego postępowania strony określiły minimalną ilość pracy na 38 ankiet miesięcznie, przy jednostkowej cenie 10zł za ankietę, co wydawałoby się odpowiadać wymogom obowiązujących przepisów. Zauważyć jednak należy, że istotą łączącej strony umowy nie było przygotowanie jakiegokolwiek produktu mającego charakter materialny, ale sporządzenie ankiety telefonicznej. Charakter wykonywanej pracy zbliżony był więc do zlecenia, co w żadnej mierze nie może odpowiadać warunkom pracy nakładczej. Nie sposób bowiem twierdzić aby firma S. K.jako nakładca dostarczała wykonawcy umowy surowce czy materiały, skoro wnioskodawca miał korzystać z własnych urządzeń , a wynagrodzenie za ankietę 10zł obejmowało również zwrot kosztów korzystania z tych urządzeń , wykorzystanej energii i rozrachunku za rozmowy telefoniczne.

Zważyć nadto trzeba, że stronom nie zależało na realizacji umowy w pełnym zakresie , a cel umowy był inny, niż ustalenia wynikające z jej treści. Dla zainteresowanego były to niższe koszty związane z zatrudnianiem pracowników a dla zatrudnianych, prowadzących własną działalność, niższe składki na ubezpieczenia społeczne, liczone od wyjątkowo niskich kwot wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę nakładczą.

Twierdzenia wnioskodawcy w zakresie obowiązującej zasady swobody umów są zatem o tyle słuszne o ile czynności podejmowane przy zawarciu umowy oraz w trakcie jej realizacji nie mają na celu innego rezultatu niż tylko z umowy wynikający. Z treści art. 58 § 1 k.c. wynika, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna.

Całokształt opisanych wyżej okoliczności towarzyszących zawarciu umowy o pracę nakładczą, osiąganie przez wnioskodawcę rażąco niskiego wynagrodzenia przy jednoczesnym kontynuowaniu prowadzonej od kilku lat działalności gospodarczej i uprzedniemu podleganiu z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym przemawiają wyłącznie za tym, że celem zawarcia umowy o pracę nakładczą było obejście przepisów o ubezpieczeniu społecznym oraz prawa pracy przez takie wykorzystanie jego uregulowań, aby uniknąć opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w należnej wysokości. Wnioskodawca dotychczasowy własny ciężar opłacania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej przeniósł na nakładcę, czyli zainteresowanego w sprawie i prowadząc nadal działalność oraz osiągając z niej dochody nie był zainteresowany efektami finansowymi wynikającymi z umowy o pracę nakładczą. W przypadku firmy S. K.korzyść wynikająca z zawarcia umowy o pracę nakładczą była związana z poniesieniem znacząco niższych kosztów w stosunku do tych, które musiałaby ponieść w przypadku zatrudnienia pracownika w na warunkach odpowiadających faktycznie powierzonym mu czynnościom, a które w przypadku wnioskodawcy nie odpowiadały pojęciu pracy nakładczej.

Należy zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2008r., III UK 74/07 / Lex 30/2008/, w którym stwierdzono m.in., że wykładnia funkcjonalna i systemowa przepisów prawa pracy i prawa ubezpieczeń społecznych prowadzi do wniosku o doniosłości prawnej tylko takiej umowy o pracę nakładczą, w której strony uzgodniły i realizowały rozmiar wykonanej pracy nakładczej w ilości gwarantującej wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę. Wnioskodawca przez okres trwania umowy osiągał niewielkie wynagrodzenie 50-380zł, zaś zainteresowany - pracodawca nie reagował w żaden sposób na niskie efekty pracy wnioskodawcy.

Sąd w pełni podziela uwagi zawarte w uzasadnieniu przytoczonego wyżej orzeczenia Sądu Najwyższego , iż dążenie do uzyskania pełnej ochrony prawa ubezpieczeń społecznych od przychodu z pracy nakładczej uzyskiwanego w kwotach nie przekraczających 30 zł miesięcznie, przy opłaceniu przez płatnika i ubezpieczonego składek na te ubezpieczenia w kwotach 28 złotych miesięcznie, narusza wszelkie nazwane normatywne i nienazwane zasady współżycia społecznego, w tym: zasadę równego traktowania wszystkich ubezpieczonych, zasadę solidaryzmu ubezpieczeń społecznych, zasadę ochrony interesów i niepokrzywdzenia innych ubezpieczonych, zasadę nieuprawnionego nieuszczuplenia środków funduszu ubezpieczeń społecznych oraz wszelkie elementarne zasady uczciwego obrotu prawnego zmierzające do objęcia nieuprawnionym tytułem ubezpieczenia społecznego wykonawcy pozornej umowy o pracę nakładczą.

Skoro zatem wnioskodawca wcześniej rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej niż zatrudnienie na podstawie umowy o pracę nakładczą, to bezspornym jest, że podlega on obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Z tych motywów wychodząc Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., odwołanie oddalił.