Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 28.03.2014 r.

Pozwem inicjującym przedmiotowe postępowanie (k. 1-4) powód J. D. domagał się zasądzenia od strony pozwanej Towarzystwa (...) S.A. kwoty 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia za śmierć matki wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.11.2012 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa prawnego w podwójnej wysokości.

W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, że w dniu 11.09.2012 roku w miejscowości S. we Francji kierujący autobusem W. Z. naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym i doprowadził do wypadku, w którym śmierć na miejscu poniosła jego matka. Pojazd sprawcy ubezpieczony był w (...), którego następcą prawnym jest strona pozwana. Kierowca autobusu odpowiada na zasadzie ryzyka. Strona pozwana wypłaciła powodowi kwotę 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia. Strona pozwana nie kwestionowała swojej odpowiedzialności. Powód podkreślił, że więź łącząca go z matką była bardzo silna. Śmierć matki była dla niego ogromną traumą, nie mógł uwierzyć w wiadomość o jej śmierci. Powód zaznaczył, że w jednej chwili utracił poczucie bezpieczeństwa. Odeszła osoba, na której pomoc i wsparcie zawsze mógł liczyć. Powód podkreślił, że mieszkał z matką poza okresem studiów w K.. Byli z matką bardzo sobie bliscy, darzyli się miłością i zaufaniem. Potrafili rozmawiać na każdy temat. Powód zapamiętał matkę jako osobę dobrą, dbającą o dom i rodzinę. Powód zaznaczył, że pomagał matce w prowadzeniu domu i remontach. Matka była dla niego najważniejszą i najbliższą osobą w życiu. Po śmieci matki był zmuszony korzystać z pomocy specjalisty. Przechodził fazę głębokiego kryzysu psychologicznego, nie potrafił pogodzić się z zaistniałą sytuacją. Od dnia zdarzenia stał się drażliwy, nerwowy i niespokojny. Miał problemy ze snem, uczucie sinego przygnębienia, apatii, miał lęk przed prowadzeniem samochodu, zamknął się w sobie i odizolował. Powód podał, że ma poczucie krzywdy i żalu. W. przypomina mu o matce, codziennie odwiedza jej grób. Odnośnie odsetek powód powołał się na art. 481 kc. Żądanie odsetkowe od 1.11.2012 roku uzasadnił faktem, że strona pozwana przyznając tylko część wnioskowanej kwoty wydała decyzję w dniu 31.10.2012 roku, kończąc proces likwidacji szkody.

Strona pozwana w odpowiedzi na pozew (k. 28-32) wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz domagała się zasądzenia od powoda na jej rzecz kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Strona pozwana przyznała, że likwidowała szkodę powstałą na skutek wypadku z dnia 11.09.2012 roku i wypłaciła powodowi 10.000 zł. Zdaniem strony pozwanej rozmiar krzywdy jakiej doznał powód nie uzasadnia zadośćuczynienia w żądanej kwocie. Strona pozwana podała, że likwidując szkodę miała na uwadze rozmiar cierpień powoda w wyniku śmierci osoby bliskiej, ale także fakt, że powód jako osoba dorosła nie był społecznie uzależniony od matki. Zdaniem strony pozwanej wysokość zadośćuczynienia powinna być utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej. Ponadto negatywne uczucia są normalnym następstwem związanym ze śmiercią osoby najbliższej. Zadośćuczynienie powinno wynagradzać ból i cierpienie psychiczne w granicach normalnych, typowych następstw śmierci osoby, nie zaś wyolbrzymionych dla celów procesowych. Zdaniem strony pozwanej również nieuzasadnione jest żądanie odsetek, które powinny zostać zasądzone od dnia wyroku.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 12.09.2012 roku we Francji niedaleko miejscowości M. na zjeździe z autostrady doszło do wypadku autokaru, którym podróżowała A. D.. Zmarła podróżowała z mężem na górnym pokładzie autobusu przy oknie. Przyczyną wypadku była nadmierna prędkość pojazdu oraz zbyt późno wykonany manewr skrętu na zjazd z autostrady, w wyniku czego kierowca utracił panowanie nad pojazdem, który po uderzeniu w barierę energochłonną, przewrócił się na bok. A. D. zmarła na miejscu.

Autobus był ubezpieczony w (...). Następcą prawnym tego TU jest strona pozwana, która co do zasady nie kwestionowała swojej odpowiedzialności.

(okoliczności bezsporne)

Powód wnioskiem z dnia 2.10.2012 r. wystąpił o likwidację szkody wypadku, w którym zginęła jego matka, bez sprecyzowania kwoty zadośćuczynienia. Decyzją z dnia 31.10.2012 r. ubezpieczyciel przyznał mu zadośćuczynienie w kwocie 10.000 zł. Z żądaniem precyzującym kwotowo wysokość zadośćuczynienia powód wystąpił dopiero w przedmiotowej sprawie.

(dowód: kserokopia akt likwidacji szkody k. 59-120, oświadczenie powoda k. 154 0:16:00)

Przez wiele lat powód mieszkał wraz z rodzicami w N.. A. D. prowadziła gospodarstwo domowe. Wspierała powoda i jego braci we wszelkich sferach życia. Służyła pomocą i dobrym słowem. Okres szkoły średniej powód spędził praktycznie z matką sam, gdyż ojciec pracował za granicą, a bracia przebywali poza domem. Pomagał matce w prowadzeniu domu, mniejszych remontach. W 2008 roku powód wyjechał na studia do K., lecz co weekend przyjeżdżał do domu. W 2011 roku ukończył studia w K. i powrócił do N., do domu rodzinnego. Podjął dalszą edukację w N. i pracę obsługi internetowej w firmie ubezpieczeniowej W.. Pomagał matce w prowadzeniu domu.

(dowód: opis zdarzenia k. 9, zeznania powoda k. 49 0:5:29)

Rodzina zmarłej była bardzo zżyta, mimo tego, że ojciec powoda i jego bracia nie przebywali na stałe w N.. Wszyscy przyjeżdżali do domu tak często jak mogli. Ojciec powoda przyjeżdżał kilka razy w roku. Zmarła utrzymywała również z pozostałymi członkami rodziny stały kontakt telefoniczny.

(dowód: opis zdarzenia k. 9, opis zdarzenia k. 57, zeznania powoda k. 49 0:5:29)

O śmierci matki powód dowiedział się telefonicznie od ojca B.. Informacja ta była dla niego ogromnym zaskoczeniem. Powód przyjął ją z niedowierzaniem. Po śmierci matki nie potrafił się odnaleźć, ale nie miał przerwy w pracy. Wszystko w domu przypominało mu matkę. Ojciec wraz z ciałem matki wrócił do Polski, gdzie odbył się pogrzeb. Najtrudniejszy okres po śmierci matki powód przeżywał przez pierwsze 6 miesięcy od wypadku, gdyż w tym czasie było Święto Zmarłych i Święta Bożego Narodzenia, gdy wszystkie emocje wróciły.

(dowód: opis zdarzenia k. 9, zeznania powoda k. 49 0:5:29)

W momencie śmierci A. D. powód miał 23 lata i studiował ekonomię w Wyższej Szkole (...) w N.. Był najmłodszym z czworga rodzeństwa. Powód był silnie związany emocjonalnie z matką. Powód J. D. po śmierci matki korzystał z terapii psychologicznej w T. z powodu znacznych trudności adaptacyjnych na podłożu kryzysu psychologicznego w przebiegu żałoby po stracie nagłej bliskiej osoby. Po wypadku stał się drażliwy, nerwowy i niespokojny. Miał duże problemy ze snem i poczucie silnego przygnębienia oraz apatii. Zgłaszał uogólniony niepokój i lęk przed prowadzeniem samochodu. Unikał kontaktów, izolował się. Miał silne poczucie żalu. Zażywał ziołowe leki uspokajające. Zaburzenia stabilizacji emocjonalnej powoda wpływały dezorganizująco na koncentrację przez niego uwagi i zapamiętywanie. Obniżona efektywność procesów uczenia się stanowiła dla powoda dodatkowy czynnik stresogenny w związku z rozpoczętym rokiem akademickim.

(dowód: opinia psychologiczna z dnia 31.10.2012 roku k. 8, zeznania świadka A. M. k. 154 0:2:15)

Powód oraz jego bracia i ojciec bardzo często wspominają zmarłą. Powód codziennie odwiedza matkę na cmentarzu, który znajduje się w pobliżu domu. Rodzina powoda od śmierci matki nie funkcjonuje jednak tak jak za jej życia. Powód obecnie nie pracuje. Studiuje inżynierię programowania.

(dowód: zeznania powoda k. 49 0:5:2, oświadczenie powoda k. 154 0:15:00)

Powód nie przejawia zaburzeń psychotycznych i zaburzeń przystosowywania się. Śmierć matki wywołała u powoda trudności adaptacyjne na podłożu kryzysu psychologicznego w przebiegu zdałoby. Powód mimo zaleceń kontynuowania terapii psychologicznej, poprzestał na 5 spotkaniach terapeutycznych. Nie korzystał z leczenia psychiatrycznego. U powoda nie stwierdzono nasilonych objawów lękowych. Obecnie u powoda zaobserwowano stan pogodzenia się ze śmiercią matki, który jest jednym z etapów reakcji żałoby i jest objawem końcowym tego procesu. Powód potwierdził fakt akceptacji śmierci matki, który nastąpił w grudniu 2012 roku. Kryzys psychologiczny w przebiegu żałoby u powoda nie wpłynął znacząco na jego funkcjonowanie. Powód przejawia ukierunkowaną aktywność na rozwiązanie problemu i jest zdolny do podjęcia racjonalnego działania.

(dowód: opina biegłego psychologa k. 124-126)

Część stanu faktycznego w zakresie przyczyn wypadku oraz przyjęcia odpowiedzialności strony pozwanej za skutki wypadku była między stronami bezsporna.

Pozostałych ustaleń Sąd dokonał na podstawie, opisu zdarzenia dokonanego przez powoda, opinii psychologicznej, dokumentów zalegających w aktach likwidacji szkody, które nie były kwestionowane, opinii biegłego psychologa, zeznań świadka oraz powoda.

Zeznania świadka A. M. Sąd uznał za wiarygodne. Świadek prowadził terapię psychologiczną powoda i opisywał okoliczności tej terapii w sposób wiarygodny. Jego zeznania były także zbieżne z wnioskami biegłego psychologa.

Zeznania powoda na okoliczność więzi łączących go ze zmarłą matką, funkcjonowania przed i po feralnym zdarzeniu Sąd uznał za logiczne i rzeczowe.

Okoliczności zaburzeń emocjonalnych jakich powód doznał wskutek śmierci matki oraz ich konsekwencji w jego funkcjonowaniu Sąd ustalił na podstawie opinii psychologicznej, którą uznał za wiarygodną i profesjonalną. Opinia ta nie budziła zastrzeżeń stron.

Sąd zważył co następuje:

Powód J. D. domagał się zadośćuczynienia za śmierć matki w oparciu o art. 446 § 4 k.c. Powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej strony pozwanej stanowi umowa odpowiedzialności cywilnej dotycząca autobusu, którym podróżowała zmarła, a który uległ wypadkowi, w ramach której ubezpieczyciel przejął odpowiedzialność za szkody powstałe w związku z ruchem tego pojazdu.

Zgodnie z art. 436 § 1 k.c., odpowiedzialność przewidzianą w artykule poprzedzającym ( art. 435 kc) ponosi również samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody. Jednakże gdy posiadacz samoistny oddał środek komunikacji w posiadanie zależne, odpowiedzialność ponosi posiadacz zależny. zasadzie ryzyka.

Strona pozwana w ramach zawartej umowy prowadziła postępowanie likwidacyjne i nie kwestionowała co do zasady swojej odpowiedzialności za skutki wypadku autobusu we Francji.

Art. 446 § 4 kc pozwala przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej nie jest zależne od pogorszenia sytuacji materialnej osoby uprawnionej i poniesienia szkody majątkowej. Jego celem jest kompensacja doznanej krzywdy - złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby najbliższej i pomoc pokrzywdzonemu w dostosowaniu się do zmienionej w związku z tym sytuacji. Na rozmiar krzywdy mają wpływ: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne, poczucie osamotnienia i pustki, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez zmarłego, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania oraz wiek pokrzywdzonego. SN w bogatym orzecznictwie wskazał na potrzebę indywidualizowania oceny krzywdy, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy odwołaniu do kryteriów obiektywnych, a nie subiektywnych odczuć pokrzywdzonego. Zadośćuczynienie przewidziane w art. 446 § 4 k.c. jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy. Jego rozmiar jest zatem odnoszony do stopy życiowej społeczeństwa, która pośrednio może rzutować na jego umiarkowany wymiar. Przesłanka „przeciętnej stopy życiowej" społeczeństwa ma charakter uzupełniający i ogranicza wysokość zadośćuczynienia tak, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej, nie może jednak pozbawiać zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego rozmiar (tak SN w wyroku z dnia 12 września 2002 r. IV CKN 1266/00 oraz z dnia 3 czerwca 2011 r. III CSK 279/10, oraz z dnia 10 maja 2012 r. IV CSK 416/11, niepubl.).

Ugruntowany jest już również pogląd opowiadający się za kompensacyjnym charakterem zadośćuczynienia pieniężnego tj. uznający je za sposób naprawienia szkody niemajątkowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2004 r. I CK 131/03, OSNC 2005/2/40). Przy oznaczeniu zakresu wyrządzonej krzywdy za konieczne uważa się uwzględnienie: rodzaju naruszonego dobra, zakresu naruszenia i trwałości skutków naruszenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 20 kwietnia 2006 r., IV CSK 99/05, LEX nr 198509; z 1 kwietnia 2004 r., II CK 131/03, LEX nr 327923; z 19 sierpnia 1980 r., IV CR 283/80, OSN 1981, Nr 5, poz. 81; z 9 stycznia 1978 r., IV CR 510/77, OSN 1978, Nr 11, poz. 210).

W orzecznictwie wskazuje się, że jedną z podstawowych przesłanek przy określaniu wysokości zadośćuczynienia jest stopień natężenia wspomnianych elementów składających się na pojęcie krzywdy. Sąd musi przy tym uwzględnić wszystkie okoliczności danego zdarzenia. W doktrynie wskazuje się, że wysokość przyznawanej kwoty zadośćuczynienia tak powinna być ukształtowana, by stanowić "ekwiwalent wycierpianego bólu" jak też, że kwota zadośćuczynienia powinna być pochodną wielkości doznanej krzywdy (por. A. Rzetecka - Gil, Komentarz do Kodeksu cywilnego, Lex). W przypadku ustalania wysokości zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej w literaturze zwraca się także uwagę na konieczność uwzględniania dynamicznego charakteru krzywdy spowodowanej śmiercią takiej osoby, stopnia cierpień psychicznych, ich intensywności oraz długotrwałości. Przy ocenie zakresu szkody niemajątkowej należy korzystać z kryteriów zobiektywizowanych, które jednak przystają do konkretnego poszkodowanego.Brak jest przy tym kryteriów wprost wskazanych w art. 446 § 4 k.c., które narzucałyby Sądom czym przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia należy się kierować, zatem to na organy stosowania prawa zostało przerzucone rozstrzygnięcie w tym zakresie, a ustalenie jaka kwota w konkretnych okolicznościach jest "odpowiednia", należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego choć nie mogą być one dowolne.

W okolicznościach niniejszej sprawy nie można przyjąć, wbrew twierdzeniom strony pozwanej, że wypłacona kwota 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia jest adekwatna do poniesionej przez powoda krzywdy. Zdaniem Sądu jest to kwota niewystarczająca i należy ją podnieść do kwoty 60.000 zł, co po pomniejszeniu o wypłacone już 10.000 zł , do ostatecznego zasądzenia dało kwotę 50.000 zł

W zakresie roszczenia powoda o zapłatę zadośćuczynienia nie ulega wątpliwości, że na skutek przedmiotowego zdarzenia z dnia 11.09.2012 roku utracił on jedną z najbliższych mu osób. Dla powoda zmarła był osobą, która wspierała go, u której mógł szukać pomocy w sprawach życia codziennego. Powód u boku matki, z którą w ostatnim czasie prowadził dom czuł się szczęśliwy i bezpieczny. Utrata takiej osoby mogła zachwiać dotychczasową egzystencją powoda i skutkować zrezygnowaniem i apatią. Tym bardziej, że sam przebieg zdarzenia i utrata matki była zdarzeniem niespodziewanym i traumatycznym, o czym świadczą okoliczności wypadku. Powód bez wątpienia odczuwa ogromny ból i cierpienie po starcie matki, do dziś ją wspomina, codziennie odwiedza jej grób. Oczywistym przy tym jest, że gdy w sposób nagły, nieoczekiwany ginie człowiek, to stanowi to ogromny wstrząs psychiczny dla najbliższych. Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy znaczenia miało także to, że powód był najmłodszym dzieckiem zmarłej, szczególnie z nią związanym emocjonalnie. Śmierć matki zmieniła powoda z osoby pogodnej, w przygnębioną i zamkniętą w sobie. W związku z przeżywanymi emocjami i brakiem wsparcia w rodzinie, która również była pogrążona w żałobie, powód znalazł wsparcie u profesjonalisty. Korzystał z terapii psychologicznej, która pozwoliła mu na przepracowanie pewnych urazowych uczuć.

Sąd mając na uwadze powyższe okoliczności uznał, jednak, że żądanie powoda zapłaty 80.000 zł zadośćuczynienia jest wygórowane i nieusprawiedliwione. Proces żałoby u powoda przebiegał w sposób topowy bez żadnych szczególnych symptomów, co wynika z wniosków biegłego psychologa raz psychologa leczącego powoda- świadka A. M.. Upływ czasu wpłynął korzystnie na funkcjonowanie i przeżycia powoda. Obecnie przywykł on do braku matki i układa sobie życie w nowej rzeczywistości bez osoby bliskiej. Proces akceptacji śmierci matki zaczął się u powoda już w grudniu 2012 roku. Proces żałoby powód przeszedł w sposób typowy i aktualnie akceptuje śmierć matki. Powyższe okoliczności zdaniem Sądu sprawiają, że żądanie ponad zasądzoną kwotę należało oddalić.

Ustawowe odsetki od zasądzonej kwoty Sąd przyznał od dnia 28.05.2013 roku na zasadzie art. 481 § 1 i 2 k.c.. Dopiero w pozwie powód kwotowo sprecyzował swoje żądanie. Doręczenie pozwu nastąpiło w dniu 28.05.2013 –k.27 roku. Okoliczności przypadku powoda były stronie pozwanej dobrze znane, gdyż prowadziła postępowanie likwidacyjne. Strona pozwana nie miała zatem żadnego uzasadnienia, aby zwlekać wypłatą usprawiedliwionej okolicznościami sprawy kwoty zadośćuczynienia, po otrzymaniu zgłoszenie w pozwie dodatkowego roszczenia.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., rozdzielając je stosunkowo między stronami. Sąd zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 2,500 zł tytułem opłaty od pozwu od zasądzonego roszczenia, 2400 zł tytułem zastępstwa procesowego według ustalonej w wyroku kwoty zadośćuczynienia oraz częściowo koszty opinii biegłego w kwocie 100 zł.

Zarządzenie:

1.  (...)

2.  K.. (...)