Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jacek Zajączkowski (spr.)

Sędziowie:SSA Ewa Chądzyńska

SSA Anna Szczepaniak-Cicha

Protokolant: stażysta Agata Jóźwiak

po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 2012 r. w Łodzi

sprawę S. K., S. O., D. O., A. S. (1), A. S. (2), J. W., (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł.

z udziałem zainteresowanych (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. i P. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w Ł.

o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia,

na skutek apelacji S. K., S. O., A. S. (2), J. W., (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł., P. Z.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi

z dnia 25 sierpnia 2011 r., sygn. akt: VIII U 746/11;

1. oddala apelacje;

2. zasądza od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł., P. Z., S. K., S. O., A. S. (2), J. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w Ł. kwoty po 120,00 ( sto dwadzieścia ) złotych od każdego z nich tytułem zwrotu kosztów procesu za II instancję.

Sygn. akt III AUa 296/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2011r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi między innymi oddalił odwołania: S. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w Ł. z dnia 29 lipca 2008r., S. O. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 31 lipca 2008r., A. S. (2) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 6 sierpnia 2008r., J. W. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 lipca 2008r., zainteresowanych (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. i P. Z. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 6 sierpnia 2008r., orzekając jednocześnie o kosztach zastępstwa procesowego.

Rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji zapadło w następującym stanie faktycznym:

(...) jest spółką z ograniczona odpowiedzialnością z siedzibą w Ł., która powstała w 2003r. Obecnie jedynym wspólnikiem spółki jest R. Z., która jest jednocześnie właścicielką udziałów firmy i jej prezesem.

Spółka (...) zajmuje się przede wszystkim pośrednictwem finansowym, handlem parafarmaceutykami, usługami reklamowymi i marketingowymi, usługami informatycznymi, sporadycznie usługami remontowymi oraz doradztwem personalnym - biuro matrymonialne.

W 2004r. i do października 2005r. spółka (...) miała zawarte z pracownikami praktycznie wyłącznie umowy zlecenia ( w jednym przypadku była to umowa o dzieło ). W październiku 2005r. było 180 osób zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia. Od 1 listopada 2005r. pracownicy byli zatrudnieni w zasadzie wyłącznie na umowy o pracę nakładczą; w sporadycznych przypadkach były to umowy o dzieło ( 1 osoba ) oraz umowy o pracę ( 2-4 osoby ). Na przestrzeni czasu od listopada 2005r. do grudnia 2006r. miesięcznie zatrudnionych na umowy o pracę nakładczą było od 171 do 217 osób.

W latach 2005-2007 (...) sp. z o.o. przynosiła regularne straty. Wynagrodzenie zatrudnionych osób zainteresowana wpisywała w koszty działalności firmy i odliczała je od przychodu.

(...) sp. z o.o. w latach 2004 - 2006 wykazywał stratę, przy czym w 2005 roku strata bilansowa wynosiła ok. 50 000 zł, w 2006 roku sprawozdanie finansowe spółki sporządzone na dzień 31 grudnia 2006r. wykazało sumę bilansową 31.271,82 zł oraz stratę netto w kwocie 254.321,46 zł, w 2008 roku strata wynosiła około 60 000 zł, a w 2009 r. (za okres do września) strata wynosiła około 931 000 zł.

Według rachunku zysków i strat spółka z o.o. (...) w 2006r. osiągnęła przychód w łącznej kwocie 1.151.832,15 zł a koszty zamknęły się kwotą 1.406.153,61 zł. Sprawozdanie finansowe spółki sporządzone na dzień 31 grudnia 2006r. wykazało sumę bilansową 31.271,82 zł oraz stratę netto w kwocie 254.321,46 zł.

Sprzedaż udokumentowana objęła przychód z obsługi programów informatycznych w kwocie 41.322 zł, przychód ze sprzedaży usług informatycznych w kwocie 27.629,75 zł, przychód ze sprzedaży usług marketingowych w kwocie 21,32 zł, przychód ze sprzedaży usług pośrednictwa finansowego w kwocie 93.046 zł, oraz przychód z pozostałych usług (ksero, ulotki, plakaty) w kwocie 3.778,81 zł.

Wynagrodzenia za pracę wyniosły łączną kwotę 1.100.140 zł obejmującą wynagrodzenia z tytułu umów o pracę nakładczą w kwocie 1.099.690 zł, oraz wynagrodzenia z tytułu umów zlecenia w kwocie 450 zł.

W 2006r. świadczenia na rzecz pracowników wynosiły łącznie 192.194,05 zł i obejmowały składki na ZUS oraz koszty bhp w kwocie 12.482,46 zł.

W 2007r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeprowadził kontrolę w (...) sp. z o.o. w Ł. w zakresie prawidłowości obliczania i opłacania składek oraz zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

W kontrolowanym okresie spółka zgłosiła do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia na podstawie umów o pracę nakładczą łącznie około 270 osób, które równocześnie prowadziły działalność gospodarczą.

Z wyjaśnień kontrolowanych zleceniobiorców i nakładców wynikało, że głównym ich zadaniem było zbieranie informacji w formie wycinków prasowych z takich jak (...), Gazeta (...), (...) odnośnie usług owych. Zatrudnieni na umowę nakładczą - około 200 osób - zajmowali się tą samą czynnością odnośnie tych samych kilku gazet. W czasie kontroli ZUS firma nie przedłożyła dokumentacji potwierdzającej przekazywanie raportów, wycinków bądź danych osób, które miały być pozyskane pośrednictwie finansowym. Przesłuchani w toku postępowania przez ZUS pracownicy spółki nie potrafili wskazać żadnego potencjalnego klienta przekazanego Spółce, zainteresowanego usługami pośrednictwa finansowego przez nią świadczonymi. Spółka przedstawiła akta osobowe pracowników, zlecenia robocze (w przypadku nakładców), potwierdzenia odbioru i rozliczenia pracy nakładczej, regulamin pracy nakładczej, raporty kasowe, zapisy z konta 702.

Spółka nie przedstawiła do kontroli danych żadnego klienta, dokumentów potwierdzających przeprowadzenie analiz marketingowych. Nie złożyła dokumentów potwierdzających zawarcie umów z bankami czy potwierdzających uzyskanie prowizji z tytułu uzyskanych kredytów.

Wnioskodawca S. O. ma wykształcenie średnie, od 1999r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą w postaci przewozu osób i jest to jego główne źródło uzyskiwania dochodów.

Z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej wnioskodawca od 1 lipca 2005r. dokonał zgłoszenia jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego.

S. O. zawarł ze spółką (...) w Ł. cztery umowy zlecenia, obejmujące okresy: od 1 do 31 lipca 2005r., od 1 do 31 sierpnia 2005r., od 1 do 30 września 2005r. i od 1 do 31 października 2005r. na podstawie, których podjął się wykonywania pracy przedstawiciela handlowego - reklamy i poszukiwania klientów. Za wykonanie każdej z umów wynagrodzenie zostało określone w kwocie 150 zł brutto miesięcznie. Zgodnie z umową wypłata wynagrodzenia następowała po wystawieniu rachunku przez zleceniobiorcę i stwierdzeniu przez zleceniodawcę terminowego i prawidłowego wykonania pracy zleconej.

Począwszy od dnia 1 lipca 2005r. S. O. został zgłoszony przez spółkę z o.o. (...) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznym, to jest emerytalnego, rentowych i zdrowotnego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu umowy zlecenia. Z ubezpieczeń tych został wyrejestrowany od 1 listopada 2005r.

Od 1 listopada 2005r. wnioskodawca został zgłoszony przez spółkę (...) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznym, to jest emerytalnego, rentowych i zdrowotnego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od jako osoba wykonująca pracę nakładczą.

Na podstawie przedmiotowej umowy o pracę nakładczą, S. O., od dnia 1 listopada 2005r., został zatrudniony na czas nieokreślony jako nakładca w charakterze wykonawcy pracy polegającej alternatywnie na: ręcznym wytwarzaniu gadżetów reklamowych w ilości: minimum 25 maksimum sztuk miesięcznie, za które otrzyma wynagrodzenie 17,00 zł brutto za 1 sztukę, przygotowywaniu materiałów reklamowych do dystrybucji w ilości minimum 2.125 a maksimum 2.300 sztuk miesięcznie, za które otrzyma wynagrodzenie 0,20 zł brutto za 1 sztukę i/lub czynnościach ankieterskich w ilości minimum 20 maksimum 25 ankiet miesięcznie, za wynagrodzeniem 21,25 zł brutto za 1 sztukę ankiety, wykonywaniu analiz marketingowych w ilości minimum 4 maksimum 5 raportów miesięcznie, za wynagrodzeniem 106,25 zł brutto za 1 raport. Ilość pracy miała być potwierdzana wpisami w karcie zlecenia (§§ 3, 5, 12 umowy). W § 7 ustalono, że prace zleconą wykonawca wykona zgodnie z instrukcją i z materiałów powierzonych przez nakładcę. Miejscem pracy będzie miejsce zamieszkania nakładcy, a rozliczenie wyrobów i usług będzie miało miejsce w okresach miesięcznych. Rozliczenie wyrobów i usług oraz materiałów zużytych do wykonania umowy miało następować w okresach miesięcznych. Wynagrodzenie miało być wypłacane w kasie siedziby nakładcy lub na konto wskazane przez wykonawcę (§7 i § 13 umowy).

W dniu 28 grudnia 2005r. strony zawarły aneks do umowy o pracę nakładczą, zgodnie z którym od dnia 1 stycznia 2006r. wprowadzono dodatkowy rodzaj pracy polegającej na pozyskiwaniu klientów oraz zmieniono minimalną i maksymalną miesięczną ilość pracy i stawki wynagrodzenia. Ustalono, że wykonawca miał wykonywać: - przy ręcznym wytwarzaniu gadżetów reklamowych: minimum 25 sztuk, maksimum 30 sztuk;

- przy przygotowywaniu materiałów reklamowych: minimum 2.000 sztuk, maksimum 2.300 sztuk;

- przy wykonywaniu czynności ankieterskich: minimum 20 ankiet, maksimum 25 ankiet;

- przy wykonywaniu analiz telemarketingowych: minimum 4 raporty, maksimum 5 raportów;

- przy pozyskiwaniu klientów: minimum 5 klientów, maksimum 6 klientów.

Wynagrodzenie za wykonaną pracę obliczone według stawki jednostkowej wyniosło: - przy ręcznym wytwarzaniu gadżetów reklamowych: 18 zł brutto za 1 sztukę;

- przy przygotowywaniu materiałów reklamowych: 0,225 zł brutto za 1 sztukę;

- przy wykonywaniu czynności ankieterskich: 22,50 zł brutto za 1 sztukę;

- przy wykonywaniu analiz telemarketingowych: 112,50 zł brutto za 1 sztukę;

- przy pozyskiwaniu klientów: 90 zł brutto za klienta.

W dniu 20 grudnia 2006r. strony zawarły aneks do umowy o pracę nakładczą zgodnie, z którym od dnia 1 stycznia 2007r. stawka jednostkowa wynagrodzenia wyniosła: - przy ręcznym wytwarzaniu gadżetów reklamowych: 18,80 zł brutto za 1 sztukę;

- przy przygotowywaniu materiałów reklamowych: 0,235 zł brutto za 1 sztukę;

- przy wykonywaniu czynności ankieterskich: 23,50 zł brutto za 1 sztukę;

- przy wykonywaniu analiz telemarketingowych: 117,50 zł brutto za 1 sztukę;

- przy pozyskiwaniu klientów: 94 zł brutto za klienta.

W dniu 20 grudnia 2007r. strony zwarły aneks do umowy o pracę nakładczą zgodnie z którym, od dnia 1 stycznia 2008r. stawka jednostkowa wynagrodzenia wyniosła: - ręczne wytwarzanie gadżetów reklamowych 22,80 brutto za sztukę, przygotowywanie materiałów reklamowych do dystrybucji 0,285 zł brutto za sztukę, wykonywanie czynności ankieterskich 28,50 zł brutto za 1 szt. ankiety, wykonywanie analiz telemarketingowych 142,50 zł brutto 1 szt. raportu, pozyskiwanie klientów 114 zł brutto za klienta.

Sporządzana została dokumentacja kadrowa związana z zatrudnieniem S. O.. Przeszedł on instruktaż ogólny i stanowiskowy z zakresu BHP. Zaświadczenia lekarskie stwierdzają brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy reprezentanta finansowo – marketingowego.

Zgodnie ze zleceniami roboczymi S. O.: - w okresie od 2 listopada 2005r. do 30 listopada 2005r. miał zlecone zapoznanie się z informacjami zawartymi w prasie lokalnej (...), ze sporządzaniem raportów w ilości 4 sztuk miesięcznie zawierających dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

- w okresie od 1 grudnia 2005r. do 31 grudnia 2005r. miał zlecone zapoznanie się z informacjami zawartymi w prasie lokalnej Gazecie (...), ze sporządzaniem raportów w ilości 4 sztuk miesięcznie zawierających dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

- w okresie od 2 stycznia 2006r. do 28 lutego 2006r. miał zlecone zapoznanie się z informacjami zawartymi w prasie lokalnej (...), ze sporządzaniem raportów w ilości 4 sztuk miesięcznie zawierających dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

- w okresie od 1 do 31 marca 2006r. miał zlecone szczegółowe zapoznanie się z informacjami zawartymi w prasie lokalnej (...), ze sporządzaniem raportów w ilości 4 sztuk miesięcznie zawierających dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

- w okresie od 1 kwietnia 2006r. do 31 maja 2006r. miał zlecone poszukiwanie klientów zgodnie z przekazanymi wytycznymi i znalezienie potencjalnych klientów zainteresowanych przedstawioną ofertą;

- w okresie od 1 do 30 czerwca 2006r. miał zlecone zapoznanie się z informacjami zawartymi w prasie lokalnej Gazecie (...), ze sporządzaniem raportów w ilości 4 sztuk miesięcznie zawierających dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

- w okresie od 1 do 31 lipca 2006r. miał zlecone poszukiwanie klientów zgodnie z wytycznymi i znalezienie potencjalnych klientów zainteresowanych przedstawioną ofertą;

- w okresie od 1 do 31 sierpnia 2006r. miał zlecone zapoznanie się z informacjami zawartymi w prasie lokalnej Gazecie (...), ze sporządzaniem raportów w ilości 4 sztuk miesięcznie zawierających dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

- w okresie od 1 września 2006r. do 31 października 2008r. miał zlecone poszukiwanie klientów zgodnie z wytycznymi i znalezienie potencjalnych klientów zainteresowanych przedstawioną ofertą;

Z tytułu wykonywania umowy o pracę nakładczą S. O. otrzymywał wynagrodzenie miesięczne: - od 1 listopada 2005r. do 31 grudnia 2005r. – w kwocie 425 zł brutto, - od 1 stycznia 2006r. do 31 grudnia 2006r. – 450 zł brutto, od 1 stycznia 2007r. do 31 grudnia 2007r. – 470 zł brutto.

Wnioskodawca S. K. od 17 sierpnia 1998r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą w postaci przewozu osób i jest ona głównym źródłem uzyskiwania jego dochodów.

Z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej wnioskodawca od 1 listopada 2004r. dokonał zgłoszenia jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego.

O 1 października 2004r. S. K. został zgłoszony przez spółkę (...) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, to jest emerytalnego, rentowych oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu zawartej umowy zlecenia. Z ubezpieczeń tych został wyrejestrowany od marca 2005r.

Na podstawie wskazanej umowy zlecenia S. K. podjął się wykonywania pracy przedstawiciela handlowego za wynagrodzeniem w kwocie 150 zł brutto miesięcznie, od 1 października 2004r. do 31 października 2004r. Zgodnie z umową wypłata wynagrodzenia następowała po wystawieniu rachunku przez zleceniobiorcę i stwierdzeniu przez zleceniodawcę terminowego i prawidłowego wykonania pracy zleconej. Tak samo było w styczniu i lutym 2005r.

Wnioskodawca J. W. ma wykształcenie średnie, od 1 listopada 2005r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą w postaci między innymi przewozu osób i jest ona głównym źródłem uzyskiwania dochodów.

Z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej wnioskodawca od 15 czerwca 2005r. dokonał zgłoszenia jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego.

Od 15 czerwca 2005r. J. W. został zgłoszony przez spółkę z o.o. (...) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznym, to jest emerytalnego, rentowych i zdrowotnego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu umowy zlecenia. Z ubezpieczeń tych został wyrejestrowany od 1 listopada 2005r.

J. W. zawarł ze spółką (...) w Ł. pięć umów zlecenia, obejmujących okresy: od 15 czerwca 2005r. do 30 czerwca 2005r., od 1 do 31 lipca 2005r., od 1 do 31 sierpnia 2005r., od 1 do 30 września 2005r. i od 1 do 31 października 2005r. na podstawie, których podjął się wykonywania pracy przedstawiciela handlowego - reklamy i poszukiwania klientów. Za wykonanie każdej z umów wynagrodzenie zostało określone w kwocie 150 zł brutto miesięcznie. Zgodnie z umową wypłata wynagrodzenia następowała po wystawieniu rachunku przez zleceniobiorcę i stwierdzeniu przez zleceniodawcę terminowego i prawidłowego wykonania pracy zleconej.

Od listopada 2005r. J. W. został zgłoszony 2005r. przez spółkę z o.o. (...) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznym, to jest emerytalnego, rentowych i zdrowotnego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od dnia 1 listopada 2005r. jako osoba wykonująca pracę nakładczą o tej samej treści jaką zwarł z przedmiotową spółką (...).

W dniach 28 grudnia 2005r., 20 grudnia 2006r. oraz 20 grudnia 2007r. strony zawarły aneksy do umowy o pracę nakładczą tej samej treści jakie zawarł S. O..

Sporządzana została dokumentacja kadrowa związana z zatrudnieniem J. W.. Przeszedł on instruktaż ogólny i stanowiskowy z zakresu BHP. Zaświadczenia lekarskie stwierdzają brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy reprezentanta finansowo – marketingowego.

Zgodnie ze zleceniami roboczymi J. W.: - w okresie od 2 listopada 2005r. do 31 grudnia 2005r. miał zlecone zapoznanie się z informacjami zawartymi w prasie lokalnej Gazecie (...), ze sporządzaniem raportów w ilości 4 sztuk miesięcznie zawierających dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

- w okresie od 2 stycznia 2006r. do 31 stycznia 2006r. miał zlecone zapoznanie się z informacjami zawartymi w prasie lokalnej (...), ze sporządzaniem raportów w ilości 4 sztuk miesięcznie zawierających dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

- w okresie od 1 lutego 2006r. do 30 kwietnia 2006r. miał zlecone poszukiwanie klientów zgodnie z przekazanymi wytycznymi i znalezienie potencjalnych klientów zainteresowanych przedstawioną ofertą;

- w okresie od 2 maja 2006r. do 31 maja 2006r. miał zlecone zapoznanie się z informacjami zawartymi w prasie lokalnej Gazecie (...), ze sporządzaniem raportów w ilości 4 sztuk miesięcznie zawierających dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

- w okresie od 1 do 30 czerwca 2006r. miał zlecone zapoznanie się z informacjami zawartymi w prasie lokalnej (...), ze sporządzaniem raportów w ilości 4 sztuk miesięcznie zawierających dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

- w okresie od 1 lipca 2006r. do 30 listopada 2006r. miał zlecone poszukiwanie klientów zgodnie z wytycznymi i znalezienie potencjalnych klientów zainteresowanych przedstawioną ofertą;

- w okresie od 1 do 31 grudnia 2006r. miał zlecone zapoznanie się z informacjami zawartymi w prasie lokalnej Gazecie (...), ze sporządzaniem raportów w ilości 4 sztuk miesięcznie zawierających dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

- w okresie od 2 stycznia 2007r. do 2 lutego 2007r. miał zlecone poszukiwanie klientów zgodnie z wytycznymi i znalezienie potencjalnych klientów zainteresowanych przedstawioną ofertą;

Z tytułu wykonywania umowy o pracę nakładczą J. W. otrzymywał wynagrodzenie miesięczne: - od 1 listopada 2005r. do 31 grudnia 2005r. – w kwocie 425 zł brutto, - od 1 stycznia 2006r. do 31 grudnia 2006r. – 450 zł brutto, od 1 stycznia 2007r. do 31 grudnia 2007r. – 470 zł brutto, - od 1 stycznia 2008r. do 31 października 2008r. – 570 zł, - od stycznia do lutego 2009r. – 638 zł.

Wnioskodawca A. S. (2) ma wykształcenie średnie, od 29 grudnia 2004r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą w postaci przewozu osób i towarów i jest ona głównym źródłem uzyskiwania dochodów.

Z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej wnioskodawca od 15 czerwca 2005r. dokonał zgłoszenia jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego.

Od 1 sierpnia 2005r. A. S. (2) został zgłoszony przez spółkę z o.o. (...) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznym, to jest emerytalnego, rentowych i zdrowotnego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu umowy zlecenia. Z ubezpieczeń tych został wyrejestrowany od 1 listopada 2005r.

A. S. (2) zawarł ze spółką (...) w Ł. trzy umowy zlecenia, obejmujące okresy: od 1 do 31 sierpnia 2005r., od 1 do 30 września 2005r. i od 1 do 31 października 2005r. na podstawie, których podjął się wykonywania pracy przedstawiciela handlowego - reklamy i poszukiwania klientów. Za wykonanie każdej z umów wynagrodzenie zostało określone w kwocie 150 zł brutto miesięcznie. Zgodnie z umową wypłata wynagrodzenia następowała po wystawieniu rachunku przez zleceniobiorcę i stwierdzeniu przez zleceniodawcę terminowego i prawidłowego wykonania pracy zleconej.

Od 1 listopada 2005r. A. S. (2) został zgłoszony przez spółkę z o.o. (...) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznym, to jest emerytalnego, rentowych i zdrowotnego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jako osoba wykonująca pracę nakładczą o tej samej treści jaką zwarł z przedmiotową spółką (...).

W dniach 28 grudnia 2005r., 20 grudnia 2006r. oraz 20 grudnia 2007r. strony zawarły aneksy do umowy o pracę nakładczą tej samej treści jakie zawarł S. O..

Sporządzana została dokumentacja kadrowa związana z zatrudnieniem A. S. (3). Przeszedł on instruktaż ogólny i stanowiskowy z zakresu BHP. Zaświadczenia lekarskie stwierdzają brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy reprezentanta finansowo – marketingowego.

Zgodnie ze zleceniami roboczymi A. S. (2): - w okresie od 2 listopada 2005r. do 31 stycznia 2006r. miał zlecone zapoznanie się z informacjami zawartymi w prasie lokalnej (...), ze sporządzaniem raportów w ilości 4 sztuk miesięcznie zawierających dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

- w okresie od 1 lutego 2006r. do 30 kwietnia 2006r. miał zlecone poszukiwanie klientów zgodnie z przekazanymi wytycznymi i znalezienie potencjalnych klientów zainteresowanych przedstawioną ofertą;

- w okresie od 2 maja 2006r. do 31 maja 2006r. miał zlecone zapoznanie się z informacjami zawartymi w prasie lokalnej (...), ze sporządzaniem raportów w ilości 4 sztuk miesięcznie zawierających dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

- w okresie od 1 do 30 czerwca 2006r. miał zlecone poszukiwanie klientów zgodnie z wytycznymi i znalezienie potencjalnych klientów zainteresowanych przedstawioną ofertą;

miał zlecone zapoznanie się z informacjami zawartymi w prasie lokalnej (...), ze sporządzaniem raportów w ilości 4 sztuk miesięcznie zawierających dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

- w okresie od 1 lipca 2006r. do 31 lipca 2006r. miał zlecone zapoznanie się z informacjami zawartymi w prasie ogólnopolskiej (...)ze sporządzaniem raportów w ilości 4 sztuk miesięcznie zawierających dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

- w okresie od 1 sierpnia 2006r. do 31 grudnia 2007r. miał zlecone poszukiwanie klientów zgodnie z wytycznymi i znalezienie potencjalnych klientów zainteresowanych przedstawioną ofertą;

- w okresie od 2 stycznia 2008r. do 1 października 2008r. miał zlecone szczegółowe zapoznanie się z informacjami zawartymi w prasie lokalnej, ze sporządzaniem raportów w ilości 4 sztuk miesięcznie zawierających dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

Z tytułu wykonywania umowy o pracę nakładczą A. S. (2) otrzymywał wynagrodzenie miesięczne: - od 1 listopada 2005r. do 31 grudnia 2005r. – w kwocie 425 zł brutto, - od 1 stycznia 2006r. do 31 grudnia 2006r. – 450 zł brutto, od 1 stycznia 2007r. do 31 grudnia 2007r. – 470 zł brutto, - od 1 stycznia 2008r. do 1 października 2008r. – 570 zł.

Zainteresowany P. Z. ma wykształcenie zawodowe, z zawodu jest tokarzem, od 20 czerwca 2000r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą w postaci przewozu osób i jest ona głównym źródłem uzyskiwania dochodów.

Z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej wnioskodawca od 22 kwietnia 2005r. dokonał zgłoszenia jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego.

Od 22 kwietnia 2005r. P. Z. został zgłoszony przez spółkę z o.o. (...) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznym, to jest emerytalnego, rentowych i zdrowotnego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu umowy zlecenia. Z ubezpieczeń tych został wyrejestrowany od 1 listopada 2005r.

P. Z. zawarł ze spółką (...) w Ł. siedem umów zlecenia, obejmujących okresy: od 22 kwietnia 2005r. do 30 kwietnia 2005r., od 1 do 31 maja 2005r., od 1 do 30 czerwca 2005r., od 1 do 31 lipca 2005r., od 1 do 31 sierpnia 2005r., od 1 do 30 września 2005r. i od 1 do 31 października 2005r. na podstawie, których podjął się wykonywania pracy przedstawiciela handlowego - reklamy i poszukiwania klientów. Za wykonanie każdej z umów wynagrodzenie zostało określone w kwocie 150 zł brutto miesięcznie. Zgodnie z umową wypłata wynagrodzenia następowała po wystawieniu rachunku przez zleceniobiorcę i stwierdzeniu przez zleceniodawcę terminowego i prawidłowego wykonania pracy zleconej.

Od 1 listopada 2005r. P. Z. został zgłoszony 2005r. przez spółkę z o.o. (...) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznym, to jest emerytalnego, rentowych i zdrowotnego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jako osoba wykonująca pracę nakładczą o tej samej treści jaką zwarł z przedmiotową spółką (...).

W dniach 28 grudnia 2005r., 20 grudnia 2006r. oraz 20 grudnia 2007r. strony zawarły aneksy do umowy o pracę nakładczą tej samej treści jakie zawarł S. O..

Sporządzana została dokumentacja kadrowa związana z zatrudnieniem P. Z.. Przeszedł on instruktaż ogólny i stanowiskowy z zakresu BHP. Zaświadczenia lekarskie stwierdzają brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy reprezentanta finansowo – marketingowego.

Zgodnie ze zleceniami roboczymi P. Z.: - w okresie od 2 listopada 2005r. do 31 grudnia 2005r. miał zlecone poszukiwanie z wykorzystaniem Internetu wybranych informacji na temat ofert banków i instytucji finansowych dotyczących kredytów i pożyczek usług – zgodnie z przekazanymi wytycznymi, w ilości 4 sztuk raportów miesięcznie;

- w okresie od 2 stycznia 2006r. do 30 stycznia 2006r. miał zlecone poszukiwanie z wykorzystaniem Internetu wybranych informacji na temat ofert biur matrymonialnych i agencji towarzyskich, w ilości 4 sztuk raportów miesięcznie zawierających dane zebrane w postaci tabeli – zgodnie z przekazanymi wytycznymi;

- w okresie od 1 lutego 2006r. do 31 marca 2006r. miał zlecone poszukiwanie z wykorzystaniem Internetu wybranych informacji – zgodnie z przekazanymi wytycznymi, w ilości 4 sztuk raportów miesięcznie;

- w okresie od 1 kwietnia 2006r. do 30 kwietnia 2006r. miał zlecone poszukiwanie klientów zgodnie z przekazanymi wytycznymi i znalezienie potencjalnych klientów zainteresowanych przedstawioną ofertą;

- w okresie od 1 maja 2006r. do 31 maja 2006r. miał zlecone poszukiwanie z wykorzystaniem Internetu wybranych informacji, ze sporządzeniem raportów w ilości 4 sztuk miesięcznie zawierającymi dane zebrane w formie tabeli – zgodnie wytycznymi;

- w okresie od 1 czerwca 2006r. do 31 lipca 2006r. miał zlecone poszukiwanie klientów zgodnie z wytycznymi;

- w okresie od 1 sierpnia 2006r. do 31 sierpnia 2006r. miał zlecone poszukiwanie z wykorzystaniem Internetu wybranych informacji na temat ofert banków i instytucji finansowych dotyczących kredytów i pożyczek i sporządzenie 4 sztuk raportów miesięcznie zawierającymi dane zebrane zgodnie wytycznymi;

- w okresie od 1 września 2006r. do 30 września 2006r. miał zlecone poszukiwanie klientów zgodnie z przekazanymi wytycznymi i znalezienie potencjalnych klientów zainteresowanych przedstawioną ofertą;

- w okresie od 2 października 2006r. do 31 grudnia 2006r. miał zlecone poszukiwanie z wykorzystaniem Internetu wybranych informacji i sporządzenie 4 sztuk raportów miesięcznie zawierającymi dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

- w okresie od 2 stycznia 2007r. do 31 grudnia 2007r. miał zlecone poszukiwanie klientów zgodnie z przekazanymi wytycznymi i znalezienie potencjalnych klientów zainteresowanych przedstawioną ofertą;

- w okresie od 2 stycznia 2008r. do 31 grudnia 2008r. miał zlecone poszukiwanie z wykorzystaniem Internetu wybranych informacji i świadczenie zleconych usług ze sporządzeniem 4 sztuk raportów miesięcznie zawierających dane zebrane zgodnie z wytycznymi;

Z tytułu wykonywania umowy o pracę nakładczą P. Z. otrzymywał wynagrodzenie miesięczne: - od 1 listopada 2005r. do 31 grudnia 2005r. – w kwocie 425 zł brutto, - od 1 stycznia 2006r. do 31 grudnia 2006r. – 450 zł brutto, od 1 stycznia 2007r. do 31 grudnia 2007r. – 470 zł brutto, od stycznia 2008r. do grudnia 2008r. – 570 zł.

W okresie od maja 2005 roku do lutego 2008 roku najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej wynosiła od 1.391,12 zł do 1625,48 zł miesięcznie.

Minimalne wynagrodzenie za pracę wynosiło: w 2005r. – 849 zł, w 2006r. – 899,10 zł, w 2007r. – 936 zł, w 2008r. – 1.126 zł, w 2009r. – 1.276 zł.

Decyzją z dnia 31 lipca 2008 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. stwierdził, że S. O. nie podlega w okresie od dnia 1 lipca 2005r. do 31 października 2005r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu wykonywania umowy zlecenia oraz w okresie od 1 listopada 2005r. z tytułu wykonywania pracy nakładczej w (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł..

Decyzją z dnia 29 lipca 2008 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział Ł. stwierdził, że S. K. nie podlega w okresie od dnia 1 października 2004r. do 28 lutego 2005r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu wykonywania umowy zlecenia.

Decyzją z dnia 30 lipca 2008 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. stwierdził, że J. W. nie podlega w okresie od dnia 15 czerwca 2005r. do 31 października 2005r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu wykonywania umowy zlecenia oraz w okresie od 1 listopada 2005r. z tytułu wykonywania pracy nakładczej w (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł..

Decyzją z dnia 6 sierpnia 2008 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. stwierdził, że P. Z. nie podlega w okresie od dnia 22 kwietnia 2005r. do 31 października 2005r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu wykonywania umowy zlecenia oraz w okresie od 1 listopada 2005r. z tytułu wykonywania pracy nakładczej w (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł..

Decyzją z dnia 6 sierpnia 2008 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. stwierdził, że A. S. (2) nie podlega w okresie od dnia 1 sierpnia 2005r. do 31 października 2005r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu wykonywania umowy zlecenia oraz w okresie od 1 listopada 2005r. z tytułu wykonywania pracy nakładczej w (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł..

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wnioskodawcy i zainteresowany z równolegle zawieranych umów zlecenia i umów o pracę nakładczą prowadzili pozarolniczą działalność gospodarczą. Na podstawie obowiązujących przepisów przysługiwało im prawo wyboru tytułu ubezpieczenia. Zdaniem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wnioskodawcy i zainteresowany zawarli umowy zlecenia i umowy o pracę nakładczą wyłącznie w celu ominięcia przepisów i uniknięcia opłacania składek z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Organ rentowy wskazał, że w związku ze zmianą przepisów ubezpieczeniowych po ich nowelizacji od 1 listopada 2005r., wnioskodawcy i zainteresowany dokonali zatrudnienia na umowę o pracę nakładczą, gdyż przepisy w tej mierze nie określały wysokości podstawy wymiaru składek. Organ rentowy zakwestionował przy tym fakt wykonywania pracy na podstawie zawartych umów. Wskazał, że wnioskodawcy i zainteresowany nie wykazywali raportów-zestawień wykonanej pracy na podstawie umów pracy nakładczej, do czego byli zobowiązani zgodnie z obowiązującym w firmie systemem organizacji pracy. Mając na uwadze rzetelność wykonywanych zadań, nie był przekonujący dla organu rentowego system zatrudniania przez firmę pracowników prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie umów zlecenia i umów o pracę nakładczą i zlecanie im każdorazowo zamiast zatrudniania pracowników na umowę o pracę, kiedy to praca jest wykonywana pod bezpośrednim kierownictwem i nadzorem pracodawcy.

W odwołaniach od powyższych decyzji odwołujący i zainteresowani, działając przez pełnomocnika, wnieśli o ich zmianę. Pełnomocnik wnioskodawców wskazał, że pracując przy umowie zlecenia ubezpieczeni mieli za zadanie znalezienie pięciu potencjalnych klientów zainteresowanych ofertą spółki (...). Praca nakładcza polegała zaś na analizach telemarketingowych obejmujących zbieranie informacji z prasy i Internetu. Z wykonanej pracy nakładczej sporządzali raporty – zestawienia zebranych informacji, danych pozyskiwanych klientów. Przy umowie zlecenia nie byli zobowiązani do przedstawienia takich zestawień. Do odwołań pełnomocnik ubezpieczonych załączył przykładowe raporty z wykonania zleceń roboczych.

W odpowiedziach na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie. podtrzymując argumentację przywołaną w uzasadnieniu zaskarżonych decyzji.

W konsekwencji powyższych ustaleń, Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołania są niezasadne i jako takie podlegają oddaleniu. Stan faktyczny ustalony w niniejszej sprawie daje bowiem podstawę do przyjęcia, że umowy zlecenia i umowy o pracę nakładczą zawarte przez S. K., S. O., A. S. (3), J. W. i P. Z. z (...) spółkę z o.o. w Ł. są nieważne w świetle art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p., ponieważ zostały zawarte dla pozoru. Strony nie miały zamiaru realizować obowiązków wynikających z powyższych umów, a jedynym ich celem było umożliwienie wnioskodawcom uzyskania drugiego tytułu do ubezpieczeń społecznych i tym samym uniknięcia opłacania składek z tytułu prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, zaś zainteresowanej spółki, umożliwienie odliczania wykazywanych wynagrodzeń od przychodów firmy. Z tego też powodu S. K., S. O., A. S. (3), J. W. i P. Z. nie spełniali warunku do objęcia ubezpieczeniami społecznymi w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. Nr 137, poz. 887 ze zm. ).

Sąd Okręgowy uznał, że odwołujący się i zainteresowani nie wykazali, aby na podstawie powyższych umów była wykonywana jakakolwiek praca. Strony spornych umów zawarły je jedynie w celu zagwarantowania odwołującym możliwości skorzystania z wyboru korzystniejszego tytułu ubezpieczenia, z którego odprowadzali składkę w znacznie niższej wysokości niż składki, jakie musieliby odprowadzać z prowadzonej działalności gospodarczej. Zdaniem sądu, wnioskodawcy nie wykonywali żadnych obowiązków na rzecz zainteresowanej w ramach podpisanych umów, zaś zainteresowana nie oczekiwała od nich wykonywania takich obowiązków. Korzyścią dla zainteresowanej z tak skonstruowanych umów, była możliwość odliczania wykazywanych wynagrodzeń od przychodów firmy. Nie bez znaczenia jest przy tym fakt, że zainteresowana w latach 2005 do początku 2009 zatrudniała około 270 osób na podstawie umów zlecenia oraz umów o pracę nakładczą, które to osoby jednocześnie prowadziły własną działalność gospodarczą. W ocenie Sądu celem tych umów było uniknięcie przez ubezpieczonych obowiązku uiszczenia składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności. Z chwilą wejścia w życie art. 9 ust. 2a ustawy systemowej, ograniczającej możliwość uniknięcia opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności przy zbiegu z obowiązkiem ubezpieczeniowym z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub mowy zlecenia, strony zamieniły umowę zlecenia na umowę o pracę nakładczą i starały się skonstruować postanowienia tej ostatniej umowy w taki sposób, aby jej cechy odpowiadały przepisom prawa. Działania stron umowy, chociażby przez stworzenie całej dokumentacji dotyczącej zatrudnienia, wyłącznie pozorowały wykonywanie umów. Te pozorowane, wykonywane bez nakładu pracy i kosztów, czynności wnioskodawców nie stanowiły podstawy do zastosowania wobec nich przywileju wyboru tytułu ubezpieczenia. Strony nie miały zamiaru zawierania rzeczywistych umów o pracę nakładczą, z której odwołujący mieliby otrzymywać określone wynagrodzenie, zaś zainteresowana spółka, miałaby korzystać z ich pracy, a jedynie zamierzali zawrzeć umowy umożliwiające odwołującym dokonania wyboru tytułu ubezpieczenia społecznego, związanego z opłacaniem niższych składek na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne niż wynikające z prowadzonej jednocześnie działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy powołał się też na wyrok Sądu Najwyższego z 9 stycznia 2008r. w sprawie III UK 73/07. Podniósł również, że sytuacja, w której odwołujący dążyli do uzyskania ochrony prawa ubezpieczeń społecznych od umów o pracę nakładczą w wysokości od 450 zł do 470 zł, gdzie dla porównania najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z prowadzonej działalności gospodarczej w tym czasie kształtowała się w wysokości do 1625,48 zł miesięcznie, narusza zasady współżycia społecznego. Cel zawarcia umowy o pracę nakładczą w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze swoich praw w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Takie umowy są nieważne, w świetle art. 58 § 2 k.c., jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Pozorne umowy, jak i umowy sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, nie wywołują żadnych skutków prawnych, także w prawie ubezpieczeń społecznych. Nie mogły więc stanowić uprawnionego tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym. Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji swojego wyroku.

W apelacjach, i spółka (...), zaskarżyli powyższy wyrok w całości, zarzucając:

1) naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie oceny dowodów w sposób dowolny, sprzeczny z zasadami logicznego rozumowania i wskazaniami doświadczenia życiowego przez uznanie, że umowy o pracę nakładczą pomiędzy ubezpieczonymi a zainteresowaną miały charakter pozorny a ubezpieczeni nie wykonywali pracy na rzecz zainteresowanej;

2) naruszenie przepisów prawa materialnego:

- art. 83 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie za pozornych umów zawartych pomiędzy ubezpieczonymi a zainteresowaną w sytuacji, gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje na rzeczywiste wykonywanie pracy przez ubezpieczonych dla zainteresowanej;

- art. 58 § 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w sytuacji, gdy nie występują przesłanki przemawiające za naruszeniem przez ubezpieczonych zasad współżycia społecznego.

Wskazując na wyżej wymienione podstawy apelacji, skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołań, a także zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołujących kosztów postępowania, ewentualnie wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje nie mogą odnieść skutku. Sąd Okręgowy wydał trafne rozstrzygnięcie, które znajduje uzasadnienie w całokształcie okoliczności faktycznych sprawy oraz w treści obowiązujących przepisów prawnych.

Zgodnie z treścią art. 83 k.c. w związku z art. 300 k.p. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Podleganie ubezpieczeniom społecznym jest uwarunkowane legitymowaniem się statusem rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku zatrudnienia. Natomiast umowa o pracę nakładczą, która nie wiąże się z jej wykonywaniem, a zgłoszenie do ubezpieczenia następuje tylko pod pozorem istnienia tytułu ubezpieczenia w postaci zatrudnienia, nie skutkuje w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

W myśl art. 734 § l k.c. przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.

Zgodnie zaś z utrwalonym w doktrynie poglądem, praca nakładcza polega na zarobkowym wykonywaniu przez osobę fizyczną na zlecenie i na rachunek pracodawcy czynności w zakresie wytwarzania przedmiotów z materiałów powierzonych, naprawiania, wykańczania i konserwacji przedmiotów oraz świadczenia innych usług. Praca nakładcza wykonywana jest indywidualnie poza siedzibą pracodawcy. Osoba wykonująca pracę nakładczą świadczy ją na zlecenia nakładcy z materiału przezeń powierzonego, nie mając bezpośredniego kontaktu z osobami, dla których wytwarzane przedmioty są przeznaczone i nie ponosząc ryzyka zbycia tych przedmiotów. Wynik pracy osoby wykonującej pracę nakładczą przypada nakładcy. Wykonujący pracę nakładczą może pracować w dowolnym miejscu i czasie, jednak ryzyko związane ze świadczeniem pracy nakładczej ponosi osoba, która podjęła się tej pracy. Prawo do wynagrodzenia za pracę nakładczą oraz jego wysokość uzależnione są od konkretnego rezultatu pracy. Zasady zawierania umów o pracę nakładczą oraz całokształt uprawnień osób wykonujących pracę na ich podstawie normuje obowiązujące od 1 stycznia 1976r. rozporządzenie Rady Ministrów z 31 grudnia 1975r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą ( Dz. U. Nr 3, poz. 19 z późn. zm. ). W myśl § 2 rozporządzenia umowa o pracę nakładczą powinna być zawarta na piśmie i określać rodzaj umowy i jej podstawowe warunki, a w szczególności rodzaj pracy i termin jej rozpoczęcia oraz zasady wynagradzania. W umowie o pracę nakładczą strony określają minimalną miesięczną ilość pracy, której wykonanie należy do obowiązków wykonawcy. Minimalna ilość pracy powinna być tak ustalona, aby jej wykonanie zapewniało uzyskanie co najmniej 50% najniższego wynagrodzenia - § 3 ust. 1 rozporządzenia.

Z ustalonych przez Sąd I instancji okoliczności faktycznych sprawy wynika, że zawarte w spornym okresie umowy zlecenia i umowy o pracę nakładczą między odwołującymi i zainteresowanym P. Z. a (...) Spółką z o.o. w Ł. są nieważne, były bowiem zawarte dla pozoru, aby odwołujący i zainteresowany mogli uzyskać korzystniejszą podstawę do ubezpieczeń społecznych. Umowy sporządzone przez strony miały charakter fikcyjny. S. K., S. O., A. S. (3), J. W. i P. Z. zainteresowani objęciem ubezpieczeniem społecznym wiążącym się z przywilejem opłacania składek w niższej wysokości, pracy faktycznie nie podjęli i jej nie świadczyli, a obie strony od samego początku miały świadomość, że umowy nie będą obowiązywać. Odwołujący nie świadczyli pracy i tym samym nie spełniali warunku objęcia ubezpieczeniami społecznymi w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1i 2 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił okoliczności towarzyszące zawarciu umów i zbadał właściwy motyw działania stron. Prawidłowo również nie dał wiary zeznaniom odwołujących i zainteresowanych, że strony łączyły ważne umowy o pracę nakładczą. Zważyć bowiem należy, że jedynymi dowodami zatrudnienia odwołujących są de facto same umowy zlecenia, umowy o pracę nakładczą.

W toku postępowania spółka (...) podnosiła, że do obowiązków odwołujących z tytułu zawartych umów należało wytwarzanie gadżetów reklamowych, przygotowywanie materiałów reklamowych, czynności ankieterskie, wykonywanie analiz marketingowych, pozyskiwanie klientów. Zgodnie z treścią zleceń roboczych wykonywana przez odwołujących w ramach pracy nakładczej praca miała polegać na: wyszukiwaniu z wykorzystaniem Internetu wybranych informacji na temat ofert banków i instytucji finansowych dotyczących kredytów i pożyczek, a także na temat ofert biur matrymonialnych i agencji towarzyskich; poszukiwanie klientów zgodnie z przekazanymi wytycznymi; zapoznawanie się z informacjami zawartymi w (...), Gazecie (...)" (...); przygotowywanie materiałów reklamowych do dystrybucji przez posortowanie materiałów reklamowych, odręczne naniesienie poprawek w tekście kowanym, oraz sprawdzenie materiałów pod względem jakościowym i docięcie brakujących elementów. Tymczasem, co trafnie wskazał Sąd Okręgowy, poza sporządzoną dokumentacją kadrową, która potwierdza jedynie fakt formalnego jej sporządzenia, a nie jest dowodem faktycznego wykonywania pracy, żadnych innych dowodów wykonywania pracy nakładczej przez odwołujących się nie ma. Rezultatem pracy wnioskodawców miały być raporty z wykonanych zleceń zawierające informacje o ilości i rodzaju wykonanej pracy. Spółka nie przedstawiła żadnej dokumentacji potwierdzającej przekazywanie przez pracowników raportów z pozyskanych informacji, wycinków z gazet, bądź danych osób, które miały być pozyskane jako klienci.

Wskazać również należy, że przedstawione przez (...) akta osobowe pracowników zatrudnionych na umowę nakładczą, zawierają w każdym przypadku te same dokumenty i nie wykazują żadnego zróżnicowania i dotyczy to wszystkich zatrudnionych w spółce na umowę nakładczą pracowników (około 250 osób). Wszystkie zaświadczenia lekarskie są wystawione przez ten sam podmiot, podobnie w przypadku szkoleń z zakresu BHP. Wszystkie umowy zlecenia, umowy o pracę nakładczą i aneksy do tych umów są standardowe, zawierane według jednego wzorca. Analiza zleceń roboczych i potwierdzeń odbioru pracy wskazuje, że każdy pracownik płatnika (także ) zawsze znajdował po 5 klientów miesięcznie, wykonywał po 4 raporty z pozyskanych informacji miesięcznie, czy przygotowywał materiały reklamowe do dystrybucji w ilości 2.000 sztuk miesięcznie w okresie od 1 stycznia 2006r., pomimo że umowa o pracę nakładczą zastrzegała wykonanie raportów w ilości od 4 do 5, pozyskanie klientów od 5 do 6, przygotowywanie materiałów reklamowych do dystrybucji w okresie od 1 stycznia 2006r od 2.000 do 2.300 sztuk, a także pomimo tego, iż nigdy ilość rzekomo rozniesionych ulotek nie była rozliczana. W pełni uprawnione jest zatem stwierdzenie Sądu I instancji, że powyższa dokumentacja osobowa pracowników płatnika jest swoistą atrapą, stworzoną w celu uwiarygodnienia świadczenia pracy.

Ponadto, słusznie uznał Sąd Okręgowy, że po stronie zainteresowanej nie istniała faktyczna potrzeba zatrudnienia pracowników z takim jak u odwołujących zakresem obowiązków. Raporty w przedstawionej przez pracowników postaci - wycinków, czy samego przepisywania ogłoszeń - były dla zainteresowanej, prowadzącej działalność w zakresie pośrednictwa finansowego, usług reklamowych i marketingowych, usług informatycznych i doradztwa personalnego (prowadzenie biura matrymonialnego) całkowicie bezużyteczne. Zainteresowana nie wykazała też w jaki sposób uzyskiwane informacje wykorzystała w swojej działalności.

Również wysokość dochodów osiąganych przez (...) w latach 2006 - 2009 nie wskazuje na praktyczną i ekonomiczną możliwość zatrudnienia około 250 pracowników (w tym S. K., S. O., A. S. (3), J. W. i P. Z.), na podstawie umów o pracę nakładczą. Rok 2006 spółka zamknęła ze stratą netto w kwocie 254.321,46 zł, przy czym przychód ze sprzedaży usług wyniósł łącznie 1.119.487,26 zł, zaś same koszty wynagrodzeń i ubezpieczeń społecznych w roku 2006 wyniosły łączną kwotę 1.292.334,05 zł.

Nie bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie jest także okoliczność braku zwrotu przez płatnika poniesionych przez nakładców kosztów wykonywania zleconej pracy nakładczej. Zarówno polegająca na pozyskiwaniu klientów drogą telefoniczną, jak i praca polegająca na poszukiwaniu informacji zawartych w gazetach i internecie, wiązała się z kosztami użytkowania telefonu, Internetu, zakupu gazet. Zgodnie z treścią zawartej strony umowy o pracę nakładczą wykonawca pracę miał wykonywać wg instrukcji i z materiałów powierzonych przez nakładcę, a rozliczenie wyrobów i usług oraz powierzonych materiałów następować miało w okresach miesięcznych. W złożonych do akt sprawy potwierdzeniach odbioru i rozliczenia pracy brak jest rozliczenia kosztów materiałów przez zainteresowaną.

Reasumując, Sąd Okręgowy zasadnie uznał, że strony skonstruowały określoną sytuację prawną dla potrzeb uniknięcia obowiązku ubezpieczenia społecznego od prowadzonej przez odwołujących działalności gospodarczej, a zawarte przez strony umowy zlecenia i umowy o pracę nakładczą były czynnościami pozornymi, które z mocy art. 83 § 1 k.c. są nieważne, umowy te należy też ocenić jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Pozorne umowy, jak i umowy sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, nie wywołują żadnych skutków prawnych, także w prawie ubezpieczeń społecznych. Nie mogły więc stanowić uprawnionego tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym. Celem tych umów było uniknięcie przez ubezpieczonych obowiązku uiszczenia składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Strony nie miały zamiaru zawierania rzeczywistych umów i realizować ich, z których to umów odwołujący mieliby otrzymywać określone wynagrodzenie, zaś zainteresowana, miałaby korzystać z ich pracy, strony zawarły umowy umożliwiające odwołującym skorzystanie z możliwości wyboru tytułu ubezpieczenia społecznego, a w konsekwencji skutkującym opłacaniem niższych składek na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne. Skoro strony nie zamierzały osiągnąć skutków wynikających z umów, a jedynym celem było umożliwienie skorzystania z wyboru tytułu ubezpieczeń to umowy takie z mocy art. 83 k.c. są nieważne. Fikcyjne, czyli tylko pozorne zawarte umowy, nie mogły stanowić podstawy do objęcia odwołujących obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tego tytułu.

W systemie ubezpieczeń społecznych obowiązuje zasada solidaryzmu. Polega ona na tym, że ubezpieczeni uiszczają do tego systemu wkład odpowiadający ich możliwościom. Tymczasem, działania S. K., S. O., A. S. (3), J. W. i P. Z. zmierzały do tego, aby zminimalizować wysokość uiszczanych do tegoż systemu wpłat, nieadekwatnie do ich sytuacji, gdyż głównym źródłem utrzymania wnioskodawców były dochody z prowadzonej działalności gospodarczej. W późniejszym czasie dla oceny długości stażu ubezpieczeniowego tyle samo znaczy miesiąc, za który uiszczono składkę od przychodów z tytułu umów o pracę nakładczą w wysokości od 450 zł do 470 zł, i miesiąc, za który uiszczono składkę od dochodu odpowiadającego najniższemu wynagrodzeniu w gospodarce czy części przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce, która w tym czasie kształtowało się w wysokości do 1625,48 zł miesięcznie. Ten kto włożył do systemu wkład wysoki będzie miał taki sam staż ubezpieczeniowy, jak ten, czyj wkład jest minimalny. Pomijając fakt wpływu wysokości składki na wysokość świadczenia, dla oceny prawa do świadczeń oba zdarzenia ubezpieczeniowe mają ten sam skutek. Wprawdzie cel zawarcia umowy o pracę nakładczą w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze swoich praw w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Takie umowy są nieważne, w świetle art. 58 § 2 k.c., jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Odnosząc się natomiast do – podniesionych w apelacjach – zarzutów, co do prawidłowości przeprowadzonego przez Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie postępowania, stwierdzić należy, iż są one niezasadne. W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji wyrokował po dokładnym wyjaśnieniu okoliczności sprawy, w oparciu o wystarczający materiał dowodowy, który ocenił nie przekraczając granic swobodnej oceny, o jakich mowa w art. 233 § 1 k.p.c.

W tym stanie rzeczy, podzielając w pełni stanowisko Sądu Okręgowego i nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł, jak w punkcie 1 sentencji swojego wyroku.

O kosztach postępowania w drugiej instancji - stosownie do jego wyników – orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 3 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. ( Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm. ) w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.