Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Szybka

Sędziowie: SSA Janina Kacprzak (spr.)

SSA Lucyna Guderska

Protokolant: sekr. sądowy Patrycja Stasiak

po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2013 r. w Łodzi

sprawy A. W. z udziałem zainteresowanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom,

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu

z dnia 7 marca 2012 r., sygn. akt: V U 25/12;

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 957/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 7 marca 2012 roku Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu oddalił odwołanie wnioskodawczyni od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w O. z dnia 25.11.2011r., którą organ rentowy stwierdził, że A. W. nie podlega ubezpieczeniom społecznym; emerytalnemu, rentowemu , chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o od 10.06.2011 r., ponieważ jest większościowym udziałowcem tej spółki, zatem w umowie o pracę brak jest konstytutywnej cechy, jaką jest podporządkowanie na linii pracodawca- pracownik i dominuje właścicielski status wspólnika spółki z o.o. nad pracowniczym.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na następujących ustaleniach faktycznych:

A. W. w dniu 14.06.2011 r. została zgłoszona do ubezpieczenia społecznego pracowników od 10.06.2011 r. przez płatnika składek (...) sp. z o.o., w związku z zawarciem w dniu 10.06.2011 r. umowy o pracę na okres od daty zgłoszenia do dnia 10.06.2014r . Umowę zawarł z wnioskodawczynią prezes zarządu spółki - C. D. . Zgodnie z umową powierzono wnioskodawczyni stanowisko dyrektora administracyjnego , w pełnym wymiarze czasu pracy z podstawą miesięczną wynagrodzenia za pracę w wysokości 6.362,40 zł.

Po zawarciu umowy o pracę w dniu 10.06.2011 r. podpisy A. W. widnieją na liście obecności do dnia 21.07.2011 r., a w dniu 24.07.2011 r. wnioskodawczyni urodziła dziecko i wystąpiła o urlop macierzyński.

C. D. jest partnerem życiowym odwołującej się i ojcem jej dziecka; z zawodu inżynier budownictwa. Po powrocie z emigracji podjął w Polsce działalność gospodarczą polegającą na budowie domów jednorodzinnych w nowoczesnej technologii. Początkowo prowadził ją w formie działalności gospodarczej pod nazwą (...), jednoosobowo, a następnie w formie spółki jawnej z A. W. , którą poznał jako doradcę w banku.

A. W. zatrudniona była od 15.12.1997r. do 31.08.2008r. w (...) Banku (...) jako doradca biznesowy. Nie ma formalnego wykształcenia ekonomicznego, ale nabyła doświadczenie w prowadzeniu finansów , a dobra opinia z okresu pracy w banku i dobra dotychczasowa współpraca zadecydowały o zaproponowaniu jej pracy w firmie odwołującego.

Od 1.09.2008r. do 28.02.2009r. A. W. pracowała u C. D. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) na stanowisku dyrektora naczelnego.

W dniu 15.01.2009r. zawiązali spółkę jawną - (...) w O., w której A. W. miała 95% udziałów , a C. D.- 5%.

W roku 2010 pojawiła się możliwość zawarcia korzystnego kontraktu z Norwegami i dlatego wspólnicy postanowili zmienić formę prawną firmy. We wrześniu 2010r. A. W. założyła jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, ale po konsultacjach plan ten uległ zmianie i w dniu 18.04.2011 r. została zawiązana spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (...) Sp.z o.o.

Kapitał spółki wynosi 5000zł , a odwołująca się posiada 95 udziałów w łącznej wysokości 4750zł .Drugi ze wspólników- C. D. posiada 5 udziałów o łącznej wartości 250zł.

Uprawnionym do reprezentacji spółki jest jej jednoosobowy zarząd z prezesem zarządu spółki - C. D..

(...) Sp.z o.o. zarejestrowana została w Krajowym Rejestrze Spółek w dniu 10.05.2011r.

W okresie od 1 marca 2009r. do 9 czerwca 2011r. A. W. podlegała ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca działalność gospodarczą - wspólnik w/w spółki jawnej

Z tytułu tego ubezpieczenia podstawa wymiaru składek wynosiła w 2009r. - 1915,80zł, w 2010r.-1887,60zł , w 2011 r.- 2015,40zł ( za wyjątkiem krótszego czerwca ,gdy wynosiła 604,62zł)

Od początku zatrudnienia u C. A. W. zajmowała się sprawami finansowymi, czyli nadzorem nad zobowiązaniami i sprawami księgowymi. Podobny zakres spraw należał do niej w spółce jawnej , z tym ,że dodatkowo przejęła sprawy kadrowe za pracownicę przebywającą na urlopie wychowawczym.

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością zakres pracy A. W. uległ zwiększeniu, w tej spółce prowadzić musiała pełną księgowość , co wiąże się z podwojeniem prac z tym związanych ,a nadto zwiększyła się ilość pracy przy reklamie . Nadto odwołująca przejęła prowadzenie spraw kadrowych. Ponieważ od czasu zawarcia umowy o pracę do czasu urodzenia dziecka upłynęło niewiele ponad miesiąc, to nie zawarto jeszcze nowych umów z klientami, a prowadzenie tzw. spraw kadrowych przez odwołującą w rzeczywistości polegało na przygotowaniu wzorów umów o pracę, bo nie przyjęto jeszcze żadnych pracowników budowlanych. W spółce jawnej w biurze zatrudniano 5 osób, w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością poza odwołująca pracowała tylko jedna osoba - E. F.. Taka redukcja zatrudnienia uzasadniona była względami ekonomicznymi, bo płace pracowników były zbyt kosztowne dla firmy.

Spółka jawna jest stopniowo „wygaszana", ma doprowadzić do końca rozpoczęte budowy. Spółka posiada środki trwałe w postaci maszyn. Natomiast pracownicy budowlani oraz kadrowa- p.Z., pracują do czasu dokończenia umowy terminowej .

Odwołująca się po zawiązaniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i jako pracownik tej spółki równolegle wykonywała również dotychczasową obsługę księgową i finansową spółki jawnej .

W obu spółkach osobą faktycznie decydującą jest C. D. , który praktycznie samodzielnie zarządza spółkami , gdyż A. W. przekazała mu całą inicjatywę mimo posiadania dominujących udziałów w obu spółkach. Uzasadniają to posiadaniem przez niego wiedzy fachowej i doświadczenia w branży budowlanej.

Podczas nieobecności w spółce związanej z urodzeniem dziecka A. W. zastępowała E. Franc w sprawach ściśle związanych z obsługą biurową . Odwołująca się natomiast nadal osobiście prowadziła księgowość obu spółek w domu .

Wynagrodzenie A. W. z tytułu zatrudnienia u C. D. wynosiło początkowo około 3000zł netto , w spółce jawnej jako udziałowiec pobierała kwoty rzędu 3500 zł netto , a w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jej wynagrodzenie brutto określono na kwotę 6362,40 zł. Wynagrodzenia tego nie przekazano jej przelewem bankowym, jak twierdzi -pobrała je w gotówce . Wzrost wynagrodzenie uzasadniano zwiększeniem obowiązków. Nie jest jeszcze znany wynik finansowy nowej spółki z o.o.za rok 2011.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy powołując się na treść art. 6 ust.l , art.11 ust.l i art.12 ust.l ustawy z 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych uznał odwołanie za nieuzasadnione.

W ocenie Sądu pierwszej instancji ubezpieczona nie spełnia przesłanek do objęcia jej ubezpieczeniami społecznymi, a to dlatego, że stosunek prawny łączący A. W. ze wspomnianą Spółką z o.o. (...) nie można określić jako stosunku pracy, gdyż umowa zawarta pomiędzy A. W. i Spółką z o.o. (...) nie wykreowała stosunku pracy wobec braku konstruktywnego elementu tegoż stosunku, jakim jest pracownicze podporządkowanie o którym mowa w art. 22 k.p. , a także naruszenia zasady rozdziału statusu właścicielskiego i pracowniczego oraz zasad współżycia społecznego.

Powyższe orzeczenie zaskarżyła apelacją A. W. zarzucając naruszenie art. 32 i art.33 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, przez błędne ustalenie stanu faktycznego sprawy, poprzez przyjęcie, że ubezpieczona nie spełnia warunków do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym, emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym. Wskazując na powyższe zarzuty wnioskodawczyni wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uwzględnienie odwołania.

W uzasadnieniu skarżąca podniosła, że jej zdaniem nie było przeszkód do zawarcia z nią umowy o pracę mimo posiadanej większości w udziałach spółki zatrudniającej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja podlega oddaleniu, albowiem Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej oceny materiału dowodowego i zastosował trafnie przepisy prawa materialnego.

W sprawie poza sporem jest, że wnioskodawczyni została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jako pracownik Spółki z o.o. (...) od dnia 10 czerwca 2011 roku w związku z zawarciem w tym samym dniu umowy o pracę.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 oraz art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585) tytułem obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego, rentowego oraz chorobowego i wypadkowego jest pozostawanie w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 cytowanej ustawy). Natomiast w myśl art. 13 ust. 1 takie ubezpieczenie trwa od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

W świetle tej regulacji, istotne w sprawie jest ustalenie i rozważenie, czy pomiędzy skarżącą, a Spółką z o.o. (...) istniał stosunek pracy i czy praca była rzeczywiście w jego ramach świadczona. Skoro forma wykonywania pracy decyduje o podstawie podlegania ubezpieczeniom społecznym oczywiste jest uprawnienie organu rentowego, a następnie, w razie sporu, zakres kognicji sądu ubezpieczeń, obejmuje - badanie ważności danego stosunku prawnego.

Dla wywołania skutków prawnych związanych z istnieniem danego stosunku zobowiązaniowego nie jest wystarczające jedynie zawarcie umowy od strony formalnej, ale decydujące jest rzeczywiste realizowanie i trwanie stosunku pracy w granicach wyznaczonych treścią art. 22 k.p. Sama wola stron nie jest wystarczająca, skoro nie towarzyszy jej realizowanie umowy. W tej kwestii jednoznaczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 lutego 2010 r. sygn. akt II UK 204/09 w którym stwierdził - "o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych. Definicja ustawowa stosunku pracy zawarta jest w art. 22 k.p. i zakłada wykonywanie pracy osobiście, odpłatnie, w ramach podporządkowania pracowniczego, w sposób powtarzalny i bez ponoszenia przez pracownika ryzyka prowadzenia podmiotu zatrudniającego.

Dla wyjaśnienia tych znaczących elementów definicyjnych, Sąd Okręgowy przeprowadził logiczną i w pełni racjonalną ocenę przeprowadzonego postępowania dowodowego, w żadnej mierze nie przekraczającą granic wyznaczonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c., której to oceny nie zakwestionowała apelująca, poprzez sformułowanie zarzutów obrazy prawa procesowego. Ocenę powyższą w pełni akceptuje Sąd Apelacyjny, uznając ją za prawidłową. Na gruncie niniejszej sprawy nie ma bowiem podstaw do przyjęcia, że praca była wykonywana w ramach podporządkowania pracowniczego. Ważność umowy oraz ocena, czy została zawarta umowa o pracę (a nie inna umowa, np. umowa prawa cywilnego), zależą od rozważenia okoliczności konkretnej sprawy w zakresie celów, do jakich zmierzały strony zawieranej umowy, zgodnego zamiaru stron co do wszystkich istotnych elementów konstrukcyjnych umowy, oraz zachowania elementów konstrukcyjnych właściwych dla stosunku pracy, w szczególności cechy szeroko rozumianego podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy.

Zauważenia wymaga, ze Sąd Okręgowy wyraźnie zaznaczył, iż nie ma formalnych przeszkód, by wspólnik spółki z o.o. był jednocześnie jej pracownikiem. Pogląd ten znajduje uzasadnienie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, w którym nie kwestionowano możliwości nawiązywania stosunków pracy ze wspólnikami i członkami zarządów spółek kapitałowych, oczywiście pod warunkiem prawidłowej reprezentacji pracodawcy przy zwieraniu umów (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2000 r., I PKN 404/99, OSNP 2001 nr 10, poz. 347; z dnia 9 września 2004 r., I PK 659/03, OSNP 2005 nr 10, poz. 13923 lipca 2009 r., II PK 36/09, LEX nr 533075 i z dnia 4 listopada 2009 r., I PK 106/09, LEX nr 564759), za wyjątkiem sytuacji, gdy ta sama osoba występowała w roli jedynego wspólnika i prezesa jednoosobowego zarządu spółki (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 1995 r., II UKN 112/98, OSNP 2000 nr 2, poz. 66 i wyrok z dnia 2 lutego 1998 r., II UKN 112/98, OSNP 2000 nr 2, poz. 66;). Jednakże konieczne jest jednak rozważenie, czy umowa o pracę została zawarta przez uprawnione podmioty i z zachowaniem wszelkich wymagań formalnych oraz czy wykreowała ona stosunek prawny posiadający niezbędne cechy stosunku pracy.

W rozpoznawanej sprawie zgromadzony materiał dowodowy nie dawał podstaw do uznania, że umowa zawarta między wnioskodawczynią, a spółką zatrudniającą nosiła wszystkie elementy stosunku pracy. Sąd Apelacyjny w pełni podziela pogląd Sądu Okręgowego, iż w sytuacji w której wnioskodawczyni miała 95% udziałów w spółce nie może być mowy o „podporządkowaniu pracodawcy” bowiem status pracownika (wykonawcy pracy) zostaje zdominowany przez (właścicielski) status wspólnika spółki. Ponadto kierownicze uprawnienia pracodawcy nie są wprawdzie realizowane w drodze wydawania pracownikowi bezpośrednich poleceń w procesie pracy, ale wyrażają się w określeniu zadań i warunków, w jakich mają być one wykonywane. Trudno zatem przyjąć istnienie tak zdefiniowanego podporządkowania w niniejszej sprawie, mając na uwadze również fakt, że wnioskodawczyni przed zawarciem spornej umowy o pracę zajmowała się sprawami księgowymi i kadrowymi w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej jako wspólnik spółki jawnej podejmując w tym zakresie autorytatywne decyzje.

Z omówionych względów Sąd Apelacyjny uznał, iż zaskarżony wyrok został oparty na prawidłowych ustaleniach faktycznych, nie narusza przepisów trafnie zastosowanego prawa materialnego i w konsekwencji stwierdzając bezskuteczność zarzutów apelacji, stosownie do art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.