Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 września 2014 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 września 2014 r. w Gdańsku

sprawy M. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

o podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji M. R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu- IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 sierpnia 2013 r., sygn. akt IV U 1553/13

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 2890/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. decyzją nr (...) z dnia 05.06.2013r. stwierdził, że podstawę wymiaru składki na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne za M. R. jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą stanowi: w okresie od 01.01.1999 r. do 31.03.2003 zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale; w okresie od 01.04.2003 r. do 28.02.2009 zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale; w okresie od 01.03.2009 r. do 20.04.2012 zadeklarowana kwota nie niższa jednak niż 75 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale poprzedniego roku.

M. R. złożył odwołanie od powyższej decyzji w którym wskazał, że działalność gospodarczą rozpoczął 01.12.1998r i w związku z faktem, że był emerytem zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami nie był zobowiązany do opłacania składki na ubezpieczenie społeczne. O fakcie, że w związku ze zmianą przepisów od 01.01.1999r. był zobowiązany do opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne uzyskał informację dopiero w 2012 r. O powyższym obowiązku nie został poinformowany także przez biuro rachunkowe które dokonywało jego rozliczeń.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 30 sierpnia 2013r. Sąd Okręgowy w Elblągu - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania. M. R. od 01.12.1998 r. prowadził działalność gospodarczą. Prawomocną decyzją z dnia 09.05.2012 r. nr (...) Dyrektor (...) Narodowego Funduszu Zdrowia orzekł, że M. R. objęty jest obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym z tytułu prowadzenia poza rolniczej działalności gospodarczej w okresie od 01.01.1999 r. do 20.04.2012 r. Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z 06.02.1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym w związku z art. 18 ust. 1 pkt. 8 Ustawy o Systemie Ubezpieczeń Społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie od 01.01.1999 r. do 31.03.2003 r. stanowi zadeklarowana kwota nie niższa 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Zgodnie z art. 23 ust. 2 Ustawy z 23.01.2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym, Funduszu Zdrowia podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących działalność gospodarczą w okresie od 1.04.2003r do 30.09.2004r,stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego wynagrodzenia. Składka w nowej wysokości obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartału. Zgodnie z art. 81 ust. 2 Ustawy z 27.08.2004 r. O świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących działalność gospodarcza w okresie od 1.10.2004r do 28.02.2009r, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Zgodnie z art. 81 ust. 2 Ustawy z 27.08.2004 r. O świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących działalność gospodarcza w okresie od 1.03.2009r do 20.04.2012r, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku. Zgodnie z art. 83 ust.1 pkt 3 ustawy o Systemie Ubezpieczeń Społecznych. Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania wymiaru składek i ich poboru . Dlatego też decyzja ZUS była prawidłowa. Zdaniem Sądu nie ma znaczenia stanowisko skarżącego który podnosił, że nie posiadał wiedzy o obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne. Zasada ignorantia iuris nocet, czyli nieznajomość prawa szkodzi, stanowi jeden z wielu fundamentów państwa prawa. Funkcjonowanie prawa, zwłaszcza w demokratycznym państwie prawnym, opiera się na założeniu, iż wszyscy adresaci obowiązującej normy prawnej, a więc zarówno podmioty obowiązane do jej przestrzegania, jak i organy powołane do jej stosowania, znają jej właściwą treść. Zasada ta pociąga za sobą stan, w którym nikt nie może uchylić się od ujemnych skutków naruszenia normy na tej podstawie, że normy tej nie znał lub rozumiał ją opacznie. Przyjmuje się bowiem, że każdy zainteresowany treścią adresowanych do niego norm prawnych ma możliwość zapoznania się z obowiązującymi aktami prawnymi. Przyjęcie fikcji powszechnej znajomości przepisów prawnych zamieszczonych w należycie ogłoszonych i obowiązujących aktach prawnych jest konieczne ze względu na pewność i bezpieczeństwo obrotu prawnego /tak też SN w uzasadnieniu postanowienia z dnia 25.01.2006r., sygn. akt I CK 233/05, OSNC 2006/10/173, Biul.SN 2006/3/14, M.Prawn. 2006/24/1340/. Tak więc skarżący będący adresatem norm zawartych w ustawach wskazanych wyżej regulujących obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne, nie może się zasłaniać niewiedzą w przedmiocie zmian zachodzących w przepisach. Mając powyższe na uwadze zgodnie z art. 477 ¹⁴ par 1 kpc należało orzec jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł ubezpieczony, zaskarżając go w całości i zarzucają mu: I. naruszenie prawa materialnego, w tym w szczególności art. 83 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 6 ust 1 pkt 1, art. 17, art. 32, art. 38 i art. 46 ustawy z dnia 13.10.2013r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst. jedn. z 2009r., Dz. U. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) oraz art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 06.02.1997r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 23.01.2003r. o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ i art. 81 ust. 2 o świadczeniach opieki, zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych poprzez przyjęcie, iż skarżący stale przez okres od 01.01.1999r. do 20.04.2012r. prowadził działalność gospodarczą z tytułu, której był zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne wg. wskazanych w zaskarżonej decyzji podstaw wymiaru tych składek; II. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu Okręgowego w Elblągu z treścią zebranego w sprawie materiału wskutek naruszenia przepisów art. 233 kodeksu postępowania cywilnego poprzez uznanie, iż wyłącznie na podstawie decyzji z dnia 09.05.2012r. nr (...) Dyrektora W-M OW NFZ i błędnych ustaleń organu rentowego, bez przeprowadzenia postępowania z materiału zgromadzonego w postępowaniu przed NFZ o objęciu ubezpieczeniem zdrowotnym w ww. okresie z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie ustalenia podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne; III. naruszenie przez organ rentowy przepisów kodeksu postępowania administracyjnego wprowadzonym postępowaniu wyjaśniającym poprzez oparcie się na błędnej ocenie stanu faktycznego i obowiązującego prawa w zakresie ustalenia podstawy wymiaru składek zdrowotnych bez faktycznego zbadania okresów działalności gospodarczej, okresów przedawnienia należności z tytułu składek, okresów opłacania podatku, ustawowych zwolnień na podstawie art. 82 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, co zaniechał również w postępowaniu administracyjnym NFZ, a w konsekwencji uznanie w/w stanu faktycznego i prawnego przez Sąd Okręgowy w Elblągu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o: uchylenie zaskarżonego wyroku i zaskarżonej decyzji organu rentowego i przekazanie jej do ponownego rozpoznania, zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy, zwolnienie z kosztów sądowych, w tym kosztów postępowania procesowego (opłaty sądowej od wniesienia apelacji) z uwagi na trudną sytuację finansową, zdrowotną i rodzinną skarżącego. Nadto apelujący ustanowił pełnomocnikiem w niniejszej sprawie moją małżonkę B. R.. W uzasadnieniu skarżący podniósł, iż obecnie nie prowadzi działalności gospodarczej od 21.04.2012r. ze względu na pogarszający się stan zdrowia. Od 03.03.2000r. jest osobą niepełnosprawną trwale o stopniu umiarkowanym - decyzja (...) ds. Ustalania o Stopniu Niepełnosprawności z/s w E. z dnia 12.05.2000r. nr (...). Prowadzi działalność gospodarczą od 01.12.1998r. w zakresie autoryzowany serwis energetyczny techniki grzewczej i przemysłowej, jest to praca dorywcza, sezonowa, szczególnie wykonywana w okresie grzewczym. Jest podatnikiem zryczałtowanego podatku, co wykazał w postępowaniu toczącym się przed Oddziałem NFZ w O.. W tym okresie był emerytem. Dyrektor Oddziału NFZ w O. w decyzji z dnia 09.05.2013r. stwierdził, iż wpis do ewidencji działalności gospodarczej nie jest wystarczającym dowodem na faktyczne prowadzenie działalności gospodarczej w całym spornym okresie, lecz powołując się na ustawę o swobodzie działalności gospodarczej wskazał, iż od 20.09.2008r. istnieje możliwość zawieszenia działalności gospodarczej, natomiast nie przeprowadził żadnego postępowania w zakresie ustalenie przerw w działalności gospodarczej przed tym okresem m.in. na podstawie przedłożonych ewidencji przychodów - ryczałt i deklaracji podatkowych z tego tytułu - dowód - uzasadnienie w/w decyzji, nie zbadał również kwestii zwolnień z opłacania składek na podstawie art. 82 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych z... Z uwagi na powyższe, biorąc pod uwagę prawa konstytucyjne, inny organ administracji państwowej, finansów publicznych czy sąd są związane prawomocnym orzeczeniem innego organu, lecz nie są zwolnieni od przeprowadzenia rzetelnego postępowania wyjaśniającego czy to w postępowaniu administracyjnym, czy cywilnym. Organy państwa nie są nieomylne i obywatel państwa może praworządne i kompetentne przeprowadzenie postępowanie w jego sprawie o rzetelnie ustalony stan faktyczny oraz obowiązujące prawo. W ocenie skarżącego Sąd Okręgowy w Elblągu winien uchylić decyzję i zwrócić organowi rentowemu do ponownego rozpoznania o materiał zgromadzony przez Oddział (...) i na tym materiale ocenić stan faktyczny i prawny, co do wymierzenia podstaw wymiaru składek. Ocena merytoryczna sprawy była szczątkowa, orzecznictwo w sprawie zostało oparte wyłącznie na przepisach postępowania administracyjnego, brak subsumcji w decyzji NFZ stanu faktycznego tj. odniesienia od zeznań podatkowych, ewidencji przychodów, orzeczenia o niepełnosprawności z obowiązującymi wówczas przepisami. Uzasadnieniem decyzji natomiast dla ZUS Oddział w E. jest wyłącznie stanowisko zawarte przez NFZ, bez merytorycznego badania zasad dla ustalenia podstaw wymiaru w poszczególnych okresach prowadzenia działalności gospodarczej. Ponadto dodał, że ani ZUS Oddział w E. ani Sąd Okręgowy w Elblągu nie zwrócili się do NFZ o przesłanie akt. W sposób formalny nie zgłosił takiego wniosku w sądzie, gdyż nie jest prawnikiem i nie zna zasad postępowania cywilnego przed Sądem, lecz cały czas wskazywał na decyzję i akta Oddziału NFZ oraz jej wadliwość i nie wyjaśnienie wszystkich okoliczności w zakresie faktycznego prowadzenia działalności gospodarczej przez ten organ administracyjny. W odniesieniu do wniosku o zwolnienie z opłat sądowych wyjaśnił, że razem z żoną są osobami schorowanymi, wydają duże pieniądze na leki, na opiekę zdrowotną, finanse wystarczają im z ledwością na codzienne wydatki i zaspokojenie podstawowych potrzeb.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego jest bezzasadna i jako taka nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie wyjaśnić należy, że celem postępowania apelacyjnego jest ponowne rozpoznanie sprawy pod względem faktycznym i prawnym, przy czym prawidłowa ocena prawna, może być dokonana jedynie na podstawie właściwie ustalonego stanu faktycznego sprawy, którego kontrola poprzedzać musi ocenę materialno-prawną.

Jeżeli bowiem sąd I instancji błędnie ustali kluczowe dla rozstrzygnięcia fakty, to nawet przy prawidłowej interpretacji stosowanych przepisów prawa materialnego, wydany wyrok nie będzie odpowiadał prawu. Innymi słowy, subsumcja nie odpowiadających prawdzie przedmiotowo istotnych ustaleń faktycznych skutkuje naruszeniem prawa materialnego, a pamiętać należy, że kontroli w tym zakresie sąd odwoławczy dokonuje z urzędu /por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r. III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55, Biul. SN 2008/1/13, Wspólnota (...), Prok. i Pr.-wkł. (...)/.

Mając na uwadze powyższe wskazać należy, iż w wywiedzionej apelacji skarżący na pierwszym miejscu sformułował zarzut naruszenia prawa materialnego, jednakże z jego uzasadnienia wynika, iż apelacja w istocie sprowadza się do podniesionych w dalszej kolejności zarzutów wskazujących, iż to uchybienia w procedowaniu przed organem rentowym i sadem I instancji doprowadziły do błędnego ustalenia okresu prowadzonej przez ubezpieczonego pozarolniczej działalności gospodarczej.

Przy tak zakreślonej istocie apelacji w odwołaniu do jednolitego orzecznictwa wskazać należy, że treść decyzji, od której wniesiono odwołanie wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu (por. orzeczenie SN z dnia 13 maja 1999 r., sygn. akt II UZ 52/99, OSN 2000, nr 15, poz. 601; orzeczenie SN z dnia 23 listopada 1999 r., sygn. akt II UKN 204/99, OSN 2001, nr 5, poz. 169). Tożsame stanowisko zajął Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 7 kwietnia 2011 r. (I UK 357/10, LEX nr 863946) wskazując, iż sąd ubezpieczeń społecznych nie może wykroczyć poza przedmiot postępowania wyznaczony w pierwszym rzędzie przez przedmiot zaskarżonej decyzji, a następnie przez zakres odwołania od niej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 września 2010 r. III UK 15/10 LEX nr 667499). W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ k.p.c., art. 477 ¹⁴ k.p.c. - tak orzeczono w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2010 r. II UZ 49/09 LEX nr 583831). W wyroku z dnia 23 kwietnia 2010 r. (II UK 309/09, LEX nr 604210) Sąd Najwyższy przypomniał, że zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji (art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c.) w granicach jej treści i przedmiotu.

Mając na uwadze powyższe podkreślić należy, iż zaskarżona w niniejszym postępowaniu decyzja nie dotyczy objęcia ubezpieczonego ubezpieczeniem zdrowotnym, gdyż w tym zakresie występuje związanie zarówno organu rentowego, jak i Sądu ostateczną decyzją administracyjną z dnia 09.05.2012 r. nr (...), którą Dyrektor (...) Narodowego Funduszu Zdrowia orzekł, że M. R. objęty jest obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym z tytułu prowadzenia poza rolniczej działalności gospodarczej w okresie od 01.01.1999 r. do 20.04.2012 r. Treścią i przedmiotem zaskarżonej decyzji podlegającym kontroli sądowej w niniejszym postępowaniu jest wyłącznie prawidłowość określenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Kontrola zaś prawidłowości objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym w spornym okresie przekracza granice sporu, jest zatem niedopuszczalna.

Sąd Apelacyjny oczywiście dostrzega, iż wywiedziona apelacja poddaje pod wątpliwość prawidłowość objęcia skarżącego ubezpieczeniem zdrowotnym w spornym okresie wobec błędnych ustaleń co do prowadzenia działalności gospodarczej. Wskazać zatem wypada, iż na rozprawie apelacyjnej w dniu 25 września 2014r. pełnomocnik ubezpieczonego oświadczyła, iż do czasu zawieszenia działalności mąż faktycznie ją wykonywał /00:07:15 zapis audio k. 105/.

Niezależnie od oświadczenia pełnomocnika ubezpieczonego Sąd Apelacyjny uznał, iż okoliczność faktycznego prowadzenia działalności pozarolniczej przez ubezpieczonego w okresie od 1 stycznia 1999r. do 20 kwietnia 2012r. jako podstawa ostatecznej decyzji wiążącej w niniejszym postępowaniu nie podlega merytorycznej kontroli, a podniesione w tym zakresie zarzuty nie wymagają szerszego omówienia.

W takiej zaś sytuacji, Sąd odwoławczy oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji uznał je za własne, co oznacza, iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., sygn. I PKN 339/98, OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Przechodząc do omówienia podniesionych zarzutów materialno-prawnych, wstępnie wskazać należy, iż zaskarżony wyrok Sądu pierwszej instancji nie narusza również przepisów prawa materialnego.

W rozpoznawanej sprawie istota zarzutu naruszenia prawa materialnego sprowadzała się do zastosowania wskazanych przepisów do błędnie ustalonego stanu faktycznego, w zakresie niezweryfikowanych w postępowaniu sądowym okresów prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Jak wskazano wyżej, na etapie postępowania apelacyjnego pełnomocnik ubezpieczonego potwierdziła fakt wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej przez ubezpieczonego do czasu jej zawieszenia w 2012r., a tym samym instancyjnej kontroli w zakresie naruszenia prawa materialnego dokonać należy z zakresie dokonanej przez Sąd Okręgowy subsumpcji ustalonego stanu faktycznego.

Odnosząc powyższe do realiów przedmiotowej sprawy powtórzyć należy, iż treścią i przedmiotem zaskarżonej decyzji podlegającym kontroli sądowej w niniejszym postępowaniu była wyłącznie prawidłowość określenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, a nie prawidłowość objęcia skarżącego ubezpieczeniem zdrowotnym w spornym okresie.

Zgodnie z trafnie przywołanymi przez Sąd Okręgowy przepisami w spornym okresie miały miejsce zmiany stanu prawnego, przekładające się na ustalenie różnej wysokości podstawy wymiaru składki w okresach: od 01.01.1999 r. do 31.03.2003r.; od 01.04.2003 r. do 28.02.2009 r.; od 01.03.2009 r. do 20.04.2012 r., co prawidłowo zostało uwzględnione przez Sąd Okręgowy.

Reasumując, Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy a następnie dokonał trafnej jego oceny prawnej, której nie wzruszają zarzuty naruszenia prawa procesowego i materialnego przywołane w apelacji. Innymi słowy, wyrok Sądu I instancji odpowiada prawu,

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.