Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 października 2014 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2014 r. w Gdańsku

sprawy Z. G. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 września 2013 r., sygn. akt VII U 749/13

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 2965/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 lutego 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu Z. G. (1) prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, przewidzianych przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153 poz. 1227 ze zm.), dalej: ustawa. Organ rentowy podał, iż nie uwzględnił ubezpieczonemu do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach zatrudnienia w (...) Kombinacie Budowlanym na stanowisku montera konstrukcji żelbetowych – bowiem w ocenie pozwanego w świetle przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. nr 8 poz. 43), dalej: rozporządzenie, nie sposób jest jednoznacznie stwierdzić, iż wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w warunkach szczególnych .

Odwołanie z dnia 08 marca 2013 r. od powyższej decyzji pozwanego organu rentowego wniósł ubezpieczony Z. G. (1), żądając jej zmiany lub uchylenia oraz uwzględnienia świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, obejmującego sporny okres zatrudnienia. Wniósł również o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność ustalenia charakteru i rodzaju wykonywanej przez niego w spornym okresie pracy. W ocenie wnioskodawcy w okresie od dnia 09 maja 1973 r. do dnia 17 kwietnia 1992 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – co wynika choćby z faktu, iż monter konstrukcji żelbetowych z samej istoty swojej pracy wykonuje pracę w warunkach szczególnych .

W odpowiedzi z dnia 21 marca 2013 r. na odwołanie ubezpieczonego pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji .

Wyrokiem z dnia 17 września 2013r. w sprawie VII U 749/13 Sąd Okręgowy w Gdańsku zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu Z. G. (1) prawo do emerytury od dnia 1 stycznia 2013r i stwierdził , że pozwany nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i wnioskach :

Ubezpieczony Z. G. (1), urodzony dnia (...), cieśla po zasadniczej szkole zawodowej, w dniu 18 grudnia 2012 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniosek o emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach. Ubezpieczony nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego. Wymagany wiek 60 lat ubezpieczony ukończył w dniu (...) Ubezpieczony pozostaje w stosunku pracy, jest zatrudniony od dnia 18 kwietnia 1992 r. w Przedsiębiorstwie Budowlano- (...) w M. na stanowisku cieśli.

W toku postępowania przed organem rentowym ubezpieczony udowodnił według stanu na dzień 01 stycznia 1999 r. staż sumaryczny 31 lat, 3 miesięcy i 21 dni, w tym 31 lat, 3 miesięcy i 15 dni okresów składkowych oraz 6 dni okresów nieskładkowych, jednakże nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Na skutek przeprowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego uznać należało jednak, iż ubezpieczony łącznie udowodnił przeszło 16 lat pracy w warunkach szczególnych.

Zaskarżoną w sprawie decyzją z dnia 11 lutego 2013 r. pozwany organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, tj. wobec nie udowodnienia wymaganego 15–letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Nie była to pierwsza decyzja odmawiająca wnioskodawcy prawa do świadczenia emerytalnego – uprzednio decyzją z dnia 01 września 2011 r. pozwany organ rentowy również odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, tj. nie udowodnienia wymaganego 15–letniego okresu pracy w szczególnych warunkach oraz nie rozwiązania stosunku pracy. Na skutek odwołania ubezpieczonego tut. Sąd prawomocnym wyrokiem z dnia 17 listopada 2011 r. o sygn. akt VII U 3096/11 oddalił odwołanie ubezpieczonego.

W spornym okresie od dnia 09 maja 1973 r. do dnia 17 kwietnia 1992 r. ubezpieczony Z. G. (1) był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Kombinacie Budowlanym na stanowisku cieśli (od dnia 09 maja 1973 r.) oraz montera konstrukcji żelbetowych (od dnia 01 lutego 1986 r.). W okresie od dnia 14 maja 1975 r. do dnia 17 kwietnia 1992 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał on prace cieśli na wysokościach oraz przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości.

Praca ubezpieczonego polegała na budowaniu bloków z płyt żelbetowych, montażu tych płyt. Praca odbywała się na 3 zmianach, pracowników rozliczano w systemie akordowym. Większość budowli wykonywana była z gotowych elementów - płyt betonowych WK-70, najczęściej budowano z nich wieżowce. Budynki miewały przeważnie po 11 pięter, zdarzały się także mniejsze po 4 piętra – były to budynki z tzw. „wielkiej płyty”. Po ustawieniu płyt następnie spawacz łączył poszczególne płyty spawem , a następnie do brygady wnioskodawcy należało zaszalować (zalać betonem) dziury w ich narożnikach – z czego prawdopodobnie wynika to, iż w niektórych angażach ubezpieczonego wskazano stanowisko murarza i tynkarza. Ubezpieczony wraz z pracownikami stawiali poszczególne budynki, począwszy od ław po dach. Brygada montażowa wnioskodawcy składała się z 10-11 osób.

Ubezpieczony nigdy nie wykonywał w spornym okresie prac stricte murarskich ani też murarsko-tynkarskich. Zadaniem członków brygady, w tym ubezpieczonego, było wykonywanie montażu konstrukcji poszczególnych budynków z płyt. Bardzo sporadycznie, w przypadku przestoju z powodu braku materiałów, pracownicy zajmowali się innymi pracami np. plantowaniem.

W okresie od dnia 14 października do 30 listopada 1976 r. ubezpieczony odbył i ukończył z wynikiem pozytywnym kurs przygotowania zawodowego monterów konstrukcji żelbetowych, z kolei w okresie od dnia 25 czerwca do dnia 06 lipca 1979 r. ubezpieczony odbył i ukończył z wynikiem pozytywnym kurs przygotowania zawodowego monterów konstrukcji żelbetowych „wielkiej płyty”.

Wnioskodawca dwukrotnie pracował za granicą. W okresie od dnia 15 kwietnia do 21 maja 1991 r. pracował w (...) B. (RFN), jak również w okresie od dnia 26 marca 1983 r. do dnia 24 marca 1984 r. pracował w N. (ówczesne ZSRR).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach niniejszej sprawy, aktach rentowych pozwanego organu w zakresie zarówno ubezpieczonej, oraz aktach osobowych ubezpieczonej ze spornego okresu, których prawdziwość i rzetelność nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd również nie znalazł podstaw do podważenia jej wiarygodności z urzędu.

Podstawę ustaleń stanu faktycznego stanowiły także zeznania świadków S. C. i J. W., bowiem jako osoby obce, nie zainteresowane wynikiem postępowania, a jednocześnie zatrudnione w spornym okresie w tym samym zakładzie pracy, w ocenie Sądu zasługują na walor wiarygodności, tym bardziej, że ich zeznania razem z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, w tym wyjaśnieniami wnioskodawcy, tworzą zwartą i logiczną całość.

Sąd Okręgowy zważył, że w świetle poczynionych ustaleń faktycznych odwołanie skarżącego Z. G. (1) jest zasadne i z tego tytułu zasługuje na uwzględnienie. Wskazał ,że przedmiotem postępowania była kwestia ustalenia prawa ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Wyniki przeprowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego wykazały, że wnioskodawca legitymuje się wymaganym 15–letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, co sprawia, iż stanowisko organu emerytalnego odmawiające wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury, nie jest słuszne.

Ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 1948 r. zostały uregulowane w treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 nr 153 poz. 1227 ze zm.), dalej: ustawa, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, tj. spełniają łącznie następujące warunki:

1)legitymują się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż: 65 lat dla mężczyzn, 60 lat dla kobiet,

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej: 25 lat dla mężczyzn, 20 dla kobiet,

3 )nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Podkreślenia wymaga, iż art. 184 ust 2 powyższej ustawy zmieniony został przez art. 1 pkt 20 ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r. nr 637) z dniem 01 stycznia 2013r., co skutkuje tym iż od 01 stycznia 2013 r. celem uzyskania uprawnienia do emerytury w warunkach szczególnych nie ma konieczności spełniania przez ubezpieczonych przesłanki rozwiązania stosunku pracy.

Aktem wykonawczym, do którego odsyła ustawa, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Stosownie do treści § 4 tego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1/osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2/ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W wykazie A – prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego – stanowiącym załącznik do rozporządzenia w dziale V (W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych) pod pozycją 5 wskazano prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości.

Wskazać również należy, iż zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 i 2 powołanego wyżej rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy natomiast, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2).

Trzeba jednak zwrócić uwagę, że zgodnie z utartą praktyką i orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi.

Bezspornym jest, iż ubezpieczony w dniu (...) osiągnął 60 rok życia. Wnioskodawca na dzień złożenia wniosku udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 25 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Ubezpieczony pozostaje jednocześnie w stosunku pracy, zatrudniony od dnia 18 kwietnia 1992 r. w Przedsiębiorstwie Budowlano- (...) w M. na stanowisku cieśli – jednakże okoliczność kontynuowania w stosunku pracy pozostawała bez znaczenia dla sprawy w związku ze znowelizowanym, opisanym powyżej, brzmieniem art. 184 ust. 2 ustawy, wchodzącym w życie z dniem 01 stycznia 2013 r.

Przedmiotem sporu pozostawało jedynie ustalenie, czy za zatrudnienie w opisanych wyżej szczególnych warunkach uznać można było sporny okres zatrudnienia ubezpieczonego od 09 maja 1973 r. do dnia 17 kwietnia 1992 r. w (...) Kombinacie Budowlanym na stanowiskach cieśli i montera konstrukcji żelbetowych – bowiem w ocenie pozwanego w świetle przepisów rozporządzenia nie sposób jest jednoznacznie stwierdzić, iż wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w warunkach szczególnych.

W ocenie Sądu Okręgowego, fakt wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach w spornych okresach znajduje potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym (świadectwo pracy, legitymacja ubezpieczeniowa, akta osobowe). Niewątpliwie faktyczny rodzaj pracy ubezpieczonego został potwierdzony zeznaniami świadków– współpracowników ubezpieczonego ze spornego okresu zatrudnienia – którzy zgodnie wskazali, iż wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał w warunkach szczególnych prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości. Należy wskazać, iż świadkowie S. C. i J. W. stanowili wiarygodne osobowe źródła dowodowe dla Sądu, ponieważ pracowali w zakładzie pracy okresach pokrywających się z zatrudnieniem tam ubezpieczonego (świadek C. w latach 1973-1993, świadek W. w latach 1970-1993) – dodatkowo wszyscy przesłuchiwani w sprawie pracowali razem w jednej brygadzie montażowej, wykonując identyczne prace montera konstrukcji żelbetowych co ubezpieczony. Świadkowie w sposób kompletny i zbieżny opisywali zakres obowiązków Z. G. (1), co pozwoliło Sądowi w sposób nie budzący wątpliwości przyjąć, iż ubezpieczony wykonywał w zakwestionowanym przez pozwanego okresie tylko i wyłącznie prace monterskie w zakresie konstrukcji żelbetowych. Praca ubezpieczonego polegała na stawianiu płyt bloków z wielkiej płyty. Praca odbywała się na 3 zmianach, pracowników rozliczano w systemie akordowym. Większość budowli wykonywana była z gotowych elementów - płyt betonowych WK-70, najczęściej były to wieżowce. Budynki miewały przeważnie po 11 pięter, zdarzały się także mniejsze po 4 piętra – były to budynki z tzw. „wielkiej płyty”. Po ustawieniu płyt następnie spawacz łączył poszczególne płyty spawem, a następnie do brygady wnioskodawcy należało zaszalować (zalać betonem) dziury w ich narożnikach – z czego prawdopodobnie wynika to, iż w niektórych angażach ubezpieczonego wskazano stanowisko murarza i tynkarza.

Ubezpieczony wraz z pracownikami stawiali poszczególne budynki, począwszy od ław po dach. Brygada montażowa wnioskodawcy składała się z 10-11 osób. Ubezpieczony nigdy nie wykonywał w spornym okresie - wbrew treści angaży z dnia 01 grudnia 1981 r. i 01 czerwca 1982 r. - prac murarskich ani też murarsko-tynkarskich. Zadaniem członków brygady, w tym ubezpieczonego, było wykonywanie montażu konstrukcji poszczególnych budynków z płyt. Jedynie bardzo sporadycznie, w przypadku przestoju z powodu braku materiałów, pracownicy zajmowali się innymi pracami np. plantowaniem – przy czym były to prace marginalne w stosunku do montowania budynków z płyt żelbetowych.

Dodatkowym argumentem przemawiającym za uwzględnieniem stanowiska wnioskodawcy był – wynikający wprost z akt osobowych (zaświadczenia) – fakt podnoszenia przez niego kwalifikacji zawodowych montera konstrukcji żelbetowych: w okresie od dnia 14 października do 30 listopada 1976 r. ubezpieczony odbył i ukończył z wynikiem pozytywnym kurs przygotowania zawodowego monterów konstrukcji żelbetowych, z kolei w okresie od dnia 25 czerwca do dnia 06 lipca 1979 r. ubezpieczony odbył i ukończył z wynikiem pozytywnym kurs przygotowania zawodowego monterów konstrukcji żelbetowych „wielkiej płyty”.

Jednocześnie Sąd Okręgowy podkreślił ,iż odwołania ubezpieczonego Z. G. (1) nie uwzględnił w całości – bowiem wnosił on o uznanie za pracę w warunkach szczególnych wykonywaną w okresie od dnia 09 maja 1973 r. do dnia 17 kwietnia 1992 (za cały okres zatrudnienia u tego pracodawcy), jednakże Sąd na podstawie dogłębnej i wnikliwej analizy całości zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego doszedł do przekonania, iż zaliczyć należało jedynie okresy pracy od dnia 14 maja 1975 r. do dnia 31 stycznia 1986 r. jako prace cieśli na wysokościach oraz od dnia 01 lutego 1986 r. do dnia 17 kwietnia 1992 r. jako prace montera konstrukcji żelbetowych.

Ubezpieczony nie mógł bowiem wykonywać pracy montera żelbetowych na wysokości przed 1976 r., skoro dopiero w tym roku przeszedł i ukończył z wynikiem pozytywnym w dniu 30 listopada 1976 r. kurs przygotowania zawodowego monterów konstrukcji żelbetowych. Dlatego też Sąd przyjął, iż od dnia 14 maja 1976 r. ubezpieczony pracował na wysokościach jako cieśla – do czego konieczne było dopuszczenie do pracy na wysokości przez psychologa (wynik takiego badania znajduje się w aktach osobowych), a które badanie przeprowadzono w dniu 13 maja 1975 r. i w tej właśnie dacie dopuszczono go do prac na wysokościach; jedynym bowiem logicznym wyjaśnieniem skierowania przez pracodawcę pracownika na w/w badania było uzyskanie dopuszczenia go do wykonywania prac na wysokościach i następnie skierowanie go do wykonywania takich właśnie prac, co Sąd przyjął iż nastąpiło od dnia następnego po dniu badań (14 maja 1975 r.).

W konsekwencji, Sąd uznał, iż – posiadając wyuczony zawód cieśli oraz dopuszczenie do pracy na wysokościach – wnioskodawca w okresie od dnia 14 maja 1975 r. do dnia 31 stycznia 1986 r. wykonywał prace cieśli na wysokościach, zatem prace wskazane wprost w wykazie A dział V pozycja 5 punkt 3 zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. (Dz. Urz. MB. z 1983 r. nr 3 poz. 6) w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty. Z kolei niewątpliwie od dnia 01 lutego 1986 r. do dnia 17 kwietnia 1992 r. wnioskodawca wykonywał prace montera konstrukcji żelbetowych – co wynika wprost z treści poszczególnych jego angaży, znajdujących się w aktach osobowych, świadczących o takim właśnie charakterze pracy skarżącego do końca zatrudnienia u tego pracodawcy.

Sąd Okręgowy jednocześnie nie uwzględnił wnioskodawcy 2 okresów pracy eksportowej - od dnia 15 kwietnia do 21 maja 1991 r. w (...) B. (RFN), jak również w okresie od dnia 26 marca 1983 r. do dnia 24 marca 1984 r. w N. (ówczesne ZSRR). W dokumentacji osobowej znalazły się dokumenty potwierdzające, iż takie wyjazdy do pracy miały miejsce i brak jest podstaw, aby fakt ich zaistnienia zakwestionować, jednakże z ich treści nie wynika w żaden sposób, jakie prace wykonywał ubezpieczony w RFN, zaś co do pracy w ZSRR wskazano jedynie prace cieśli, bez jakichkolwiek adnotacji, czy odbywały się one na wysokościach. Wobec braku wypowiedzi w tym zakresie wnioskodawcy oraz powołanych świadków, przesłuchanych na rozprawie, Sąd stwierdził brak podstaw do zaliczenia tychże okresów do stażu pracy Z. G. (1) w warunkach szczególnych wobec niemożności jednoznacznego ustalenia, jakie dokładnie prace wykonywał on podczas tych wyjazdów zagranicznych.

Sąd I instancji wskazał ,iż nieuwzględnienie odwołania wnioskodawcy odnośnie części spornych okresów zatrudnienia pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie – bowiem uznane przez Sąd Okręgowy w ramach przeprowadzonego postępowania dowodowego okresy zatrudnienia ubezpieczonego oznaczają przyjęcie, iż prace na wysokościach w warunkach szczególnych wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przesz przeszło 16 lat – zatem w zakresie wystarczającym do przyznania wnioskowanego świadczenia w postaci emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

W tym miejscu godzi się wskazać, iż zarządzenia resortowe – w tym w/w – nie stanowią źródeł powszechnie obowiązującego prawa, i stanowią jedynie pomocnicze akty prawa niższego rzędu oraz dokumenty dotyczące jedynie konkretnych zakładów pracy, do których odwoływali się poszczególni pracodawcy, wskazując w dokumentacji pracowniczej (świadectwach wykonywania pracy w warunkach szczególnych) na rodzaje wykonywanej przez pracowników pracy. Kluczowym i podstawowym dokumentem w tym zakresie pozostaje cytowane powyżej rozporządzenie. W powyższym zakresie wypowiedział się Sąd Najwyższy, wskazując, iż źródłem prawa do emerytury za pracę w szczególnych warunkach jest ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS i rozporządzenie z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Nie jest nim natomiast zarządzenie resortowe, jako że nie stanowi źródła prawa (art. 87 Konstytucji). Wykazy resortowe wydane na podstawie § 1 ust. 2 i 3 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mają charakter informacyjny, techniczno - porządkujący, uściślający oraz mogą mieć znaczenie w sferze dowodowej, stanowiąc podstawę domniemania faktycznego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2012 r., I UK 403/11). Na marginesie jedynie Sąd Okręgowy pragnie przytoczyć pogląd Sądu Najwyższego, który wskazał, iż co prawda, wykazy resortowe mają charakter jedynie informacyjny, techniczno-porządkujący i uściślający, jednakże z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego lub centralny związek spółdzielczy w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne (art. 231 k.p.c.), że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może - w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych - stanowić negatywną przesłankę dowodową (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 r., II UK 218/09; podobnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2011 r., I UK 164/11).

Zebrane w przedmiotowym postępowaniu dokumenty (świadectwo pracy, akta osobowe, kartoteka zarobkowa) wraz z zeznaniami świadków i samego ubezpieczonego tworzą spójną całość pozwalającą na ustalenie rzeczywistego charakteru pracy ubezpieczonego.

W ocenie Sądu Okręgowego, wobec udowodnienia wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, ubezpieczony Z. G. (1) spełnił wszystkie przesłanki dla nabycia emerytury w obniżonym wieku, ponieważ osiągnął 60 rok życia, na dzień złożenia wniosku udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 25 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, a także spełnił przesłankę udokumentowania stażu co najmniej 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

W konkluzji z wyżej przytoczonych względów Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w związku z cytowanymi wyżej przepisami, zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego z dnia 11 lutego 2013 r. i przyznał ubezpieczonemu Z. G. (2) prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach od dnia 01 stycznia 2013 r. (tj. dnia wejścia w życie przepisu art. 184 ust. 2 ustawy w brzmieniu nie wymagającym rozwiązania stosunku pracy od osoby ubiegającej się o świadczenie emerytalne w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych). Sąd Okręgowy wziął pod uwagę fakt, iż wniosek o emeryturę ubezpieczony złożył w dniu 21 stycznia 2013 r. oraz dyspozycję art. 129 ust. 1 cyt. ustawy, zgodnie z którym świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstawania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca w którym zgłoszono wniosek.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany organ rentowy zaskarżając wyrok w części dotyczącej przyznania prawa do emerytury

Pozwany zarzucił wyrokowi :

- naruszenie prawa materialnego, t.j. przepisu art.184 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( jedn .tekst w Dz.U. z 2009r. nr 153, póz. 1227 ze zm.) w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów / dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, póz. 43 ze zm. ), poprzez przyznanie prawa do emerytury, mimo nie udowodnienia 15- letniego okresu pracy w szczególnych warunkach ( udowodniony okres - 14 lat 9 miesięcy i 29 dni).

- prawa procesowego w szczególności art. 233 § l k.p.c poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegającym między innymi na nie wyjaśnieniu wszystkich okoliczności niezbędnych do wydania wyroku,

Wskazując na powyższe pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i oddalenie odwołania, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w tej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

W uzasadnieniu pozwany wskazał ,że Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 17 września 2013r. sygn. akt VII U 749/13 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 01 stycznia 2013r.i stwierdził ,iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Według Sądu przedmiotem sporu pozostawało ustalenie, czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach można uznać sporny okres zatrudnienia od 09.05.1973 do 17.04.1992 w (...) Kombinacie Budowlanym na stanowiskach cieśli i montera konstrukcji żelbetowych.

Sąd I instancji na okoliczność charakteru wykonywanej pracy przez wnioskodawcę dokonał analizy dowodów zawartych w aktach rentowych ,w aktach osobowych, przesłuchał wskazanych świadków : S. C. i J. W. oraz samego wnioskodawcę.

Sąd I instancji na podstawie dogłębnej i wnikliwej analizy całości zgromadzonego materiału dowodowego ustalił, iż zaliczyć należało jedynie okresy pracy od dnia 14.05.1975 do dnia 31.01.1986 jako prace cieśli na wysokościach oraz od 01.02.1986 do l 7.04.1992 jako prace montera konstrukcji żelbetowych.

Zdaniem Sądu wnioskodawca nie mógł wykonywać pracy montera konstrukcji żelbetowych przed 1976r..gdyż dopiero w tym roku przeszedł i ukończył z pozytywnym wynikiem - w dniu 30.11.1976- kurs przygotowania zawodowego monterów konstrukcji żelbetowych.

Wobec powyższego Sąd przyjął ,iż od 14.05.1976 wnioskodawca pracował jako cieśla na wysokościach , bowiem do pracy na wysokościach niezbędne było dopuszczenie do pracy na wysokości przez psychologa, a to badanie zostało przeprowadzone w dniu 13.05.1976r. .

W konsekwencji Sąd uznał. iż posiadając wyuczony zawód cieśli wnioskodawca od 14.05.1976 do 31.01.1986 wykonywał prace cieśli na wysokościach, tj. prace wymienione w wykazie A, dział V, poz. 5 pkt zarządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu....

W ocenie Sądu I instancji niewątpliwie od dnia 01.02.1986 do 17.04.1992 - jednakże po wyłączeniu okresów pracy exportowej od 15.04.1991 do 21.05.1991( l m-c i 7 dni ) oraz / od 26.03.1983 do 24.03.1984 ( ll m-cy i 29 dni ) wykonywał prace montera konstrukcji żelbetowych , co wynika z jego angaży zawartych w aktach osobowych świadczących o takim właśnie charakterze pracy do końca zatrudnienia.

Zdaniem Sądu analiza zgromadzonego materiału dowodowego, a w szczególności dowody w postaci : świadectwo pracy, legitymacja ubezpieczeniowa, akta osobowe jak również zeznania świadków i samego wnioskodawcy dają podstawę do uznania, iż wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze wykonywał prace w szczególnych warunkach w okresie od 14.05.1976 do 31.01.1986 oraz od 01.02.1986 do 17.04.1992 ( po wyłączeniu okresów pracy na budowie exportowej -), o których mowa w wykazie a, dział V. poz. 5 pkt 2 i 3 zarządzenia Ministra Budownictwa .. oraz wykaz A, dział V, poz. 5 rozporządzenia z dnia 07.02.1983r. .

W ocenie Sądu , wobec udowodnienia wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych w wymiarze powyżej 15 lat , Pan Z. G. (1) spełnił wszystkie przesłanki do nabycia prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Pozwany organ rentowy nie może zgodzić ze stanowiskiem Sądu I instancji zajętym w tym wyroku.

Należy wskazać . iż zebrany materiał dowodowy w postępowaniu zarówno przed ZUS-em jak i przed Sądem I instancji - zdaniem pozwanego- daje podstawy do uznania spornych okresów pracy jako pracy w szczególnych warunkach, t.j. prac , o których mowa w wykazie A. dział V, poz. 5 rozporządzenia z dnia 07.02.1983r. i zarządzenia resortowego-Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych - wykaz A, dział V poz.5 pkt 2 i 3.

Jednakże uznane przez Sąd okresy jako okresy pracy w szczególnych warunkach nie spełniają wymaganej przesłanki - 15 lat, gdyż okres od 14.05.1976 do 31.01.1986- to 9 lat 8m-cy i l8dni , zaś od 01.02.1986 do 17.04.1992- 6 lat 2 m-ce i 17 dni,- łącznie : 15 lat 11 miesięcy i 5 dni.

Z okresu powyższego należy jednak wyłączyć okresy pracy na budowach eksportowych (l- m-c i 7 dni + 11 m-cy i 29 dni ) łącznie l rok l m-c i 6 dni, a zatem uznany okres pracy w szczególnych warunkach wnioskodawcy wynosi : 14 lat 9 m-cy i 29 dni.

W tym stanie sprawy wnioski apelacji są w pełni uzasadnione.

Sąd Apelacyjny zważył , co następuje :

Apelacja pozwanego organu rentowego jest zasadna i zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu między stronami było, czy wnioskodawca spełnia kumulatywne przesłanki warunkujące nabycie prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), w szczególności przesłankę 15 – letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego we wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy poczynił ustalenia faktyczne nie rozważając w sposób wszechstronny całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a w konsekwencji – ustalenia te, jak również dokonane na ich podstawie ustalenia prawne były nieprawidłowe, co skutkowało naruszeniem przepisów prawa materialnego.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko apelującego ,że ustalone przez Sąd Okręgowy okresy pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach od 14.05.1976r. do 31.01.1986r. to 9 lat 8m-cy i l8dni , zaś od 01.02.1986 do 17.04.1992- 6 lat 2 m-ce i 17 dni - łącznie 15 lat 11 miesięcy i 5 dni , po odjęciu okresu pracy eksportowej - łącznie l roku l m-ca i 6 dni, nie dają łącznie co najmniej 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach .

Wskazać przy tym należy ,że wnioskodawca nie wskazywał aby okresy pracy za granicą lub też inne okresy zatrudnienia były okresami pracy w szczególnych warunkach .Z dokumentacji osobowej ubezpieczonego nie wynika w żaden sposób, jakie prace wykonywał ubezpieczony w RFN, zaś co do pracy w ZSRR wskazano jedynie prace cieśli, bez jakichkolwiek adnotacji, czy odbywały się one na wysokościach. Podkreślenia w tym miejscu wymaga ,że Sąd Okręgowy prawidłowo pouczył wnioskodawcę o skutkach zaniedbań procesowych – k.12 a.s – pouczenie o treści przepisów art. 207 kpc ,art. 217 kpc, art.229 kpc i art. 230 kpc .

Zatem za trafny należy uznać zarzut pozwanego ,że wnioskodawca nie spełnia przesłanki 15 lat pracy w szczególnych warunkach , co za tym idzie nie posiada prawa do wcześniejszej emerytury z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach FUS .

Podnieść również należy ,że ustalenia faktyczne Sądu I instancji odnośnie charakterystyki pracy ubezpieczonego w poszczególnych okresach zatrudnienia, jak i okresów zatrudnienia w jakim wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach nie są wystarczająco precyzyjne i jednoznaczne, aby mogły stanowić podstawę do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

W tym kontekście należy zwrócić uwagę, iż błędne były ustalenia Sądu I instancji jakoby wnioskodawca w okresie od 14 maja 1975r. do 31 stycznia 1986r. stale i pełnym wymiarze wykonywał prace cieśli na wysokości . O ile za trafne należy uznać ustalenia Sądu Okręgowego ,że dopuszczono wnioskodawcę do pracy cieśli na wysokości dopiero w dniu 14 maja 1975r. / po badaniu lekarskim w dniu 13 maja 1975r. / o tyle ustalenia ,że wnioskodawca nigdy nie wykonywał prac murarza-tynkarza nie znajdują potwierdzenia w materiale dowodowym . Z akt osobowych skarżącego wynika ,że w okresie od 15 sierpnia 1981r. do 31 grudnia 1981r. odbywał on kurs murarza – tynkarza – szpachlarza , a od 01 czerwca 1982r. otrzymał angaż na murarza – tynkarza , zaś od 01 grudnia 1982r. otrzymał angaż na murarza . Angaż ten jest zmieniony dopiero od dnia 01 kwietnia 1985r. gdy kieruje się wnioskodawcę do pracy cieśli , a następnie od 01 września 1985r. określa się jego stanowisko jako montera konstrukcji żelbetowych .

Z zeznań świadków S. C. i J. W. wynika natomiast ,że wnioskodawca od 1973r. do 1990r./do 1993r./ wykonywał tylko pracę montażysty płyt. Również wnioskodawca nie wskazuje aby wykonywał kiedykolwiek pracę cieśli na wysokości . Wspomina jedynie o pracy montażysty konstrukcji żelbetowych .

Biorąc pod uwagę powyższe rozbieżności , zdaniem Sądu Apelacyjnego należy dać prymat wiarygodności jedynie dokumentom zawartym w aktach osobowych skarżącego.Z akt tych wynika ,że wnioskodawca podjął w dniu 09 maja 1973r. pracę na stanowisku cieśli / w zawodzie wyuczonym / ,od dnia 14 maja 1975r. pracował jako cieśla na wysokości , od dnia 01 czerwca 1982r. otrzymał angaż na stanowisko murarza – tynkarza , zaś od 01 grudnia 1982r. angaż na murarza . W dniu 01 kwietnia 1985r. zakład pracy kieruje się wnioskodawcę do pracy na stanowisku cieśli , a następnie od 01 września 1985r. określa się jego stanowisko jako montera konstrukcji żelbetowych i na tym stanowisku pracował do 17.04.1992r. .

Zatem biorąc powyższe pod uwagę można zaliczyć wnioskodawcy do prac w szczególnych warunkach okresy pracy przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości wymienione w wykazie A – prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego – stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w dziale V (W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych):

- od 14.05.1975r. do 31.05.1982r. – 7 lat i 18 dni na stanowisku cieśli na wysokości , prace wskazane w wykazie A dział V pozycja 5 punkt 3 zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. (Dz. Urz. MB. z 1983 r. nr 3 poz. 6) w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty.

- od 01 września 1985r. do 17.04.1992r. – 6 lat 7 miesięcy i 17 dni na stanowisku montera konstrukcji żelbetowych na wysokości prace wskazane w wykazie A dział V pozycja 5 punkt 2 zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. (Dz. Urz. MB. z 1983 r. nr 3 poz. 6) w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty

- łącznie 13 lat 7 miesięcy i 25 dni okresów pracy w szczególnych warunkach.

Mając na uwadze powyższe, uznając ,że ubezpieczony nie legitymuje się 15–letnim okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych, a w konsekwencji nie spełnia wszystkich warunków przyznania prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach
z FUS, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie .