Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący - Sędzia: SA Małgorzata Micorek-Wagner

Sędziowie: SA Aleksandra Tobiasz-Skrzypek

SO del. Ewa Stryczyńska (spr.)

Protokolant: st.sekr.sądowy Aneta Wąsowicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 września 2014 r. w W.

sprawy M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W.

o emeryturę

na skutek apelacji M. S.

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 23 maja 2013 r. sygn. akt VII U 270/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. z dnia 15 stycznia 2013 r. znak: (...) w ten sposób, że przyznaje M. S. prawo do emerytury od dnia 1 stycznia 2013 r., stwierdzając odpowiedzialność organu rentowego w rozumieniu art. 118 ust. 1a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440);

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. na rzecz M. S. kwotę 120,00 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. III AUa 2012/13

UZASADNIENIE

M. S. w dniu 29 stycznia 2013r. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. z 15 stycznia 2013r. odmawiającej mu prawa do wcześniejszej emerytury. M. S. w piśmie procesowym z 11 marca 2013r. podtrzymał swoje stanowisko zawarte w odwołaniu i wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji w całości i orzeczenie, że przysługuje mu emerytura wobec spełnienia przez niego wszystkich ustawowych przesłanek uprawniających do przyznania powyższego świadczenia. Dodatkowo podniósł, że organ rentowy błędnie nie zaliczył mu okresu służby wojskowej do pracy w warunkach szczególnych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania z uwagi na niespełnienie przez odwołującego się przesłanek warunkujących nabycie prawa do emerytury, przewidzianych w art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Wyrokiem z 23 maja 2013r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie oddalił odwołanie M. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. odmawiającej ubezpieczonemu przyznania prawa do wcześniejszej emerytury.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

M. S. urodzony (...), w dniu 7 stycznia 2013r. złożył wniosek o emeryturę. Do wniosku odwołujący się załączył kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych wraz z dokumentacją potwierdzającą te okresy oraz świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, jak również dokumentację płacową. Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego organ rentowy ustalił, że odwołujący się na dzień 1 stycznia 1999r. nie spełnił wymaganego warunku 15 lat stażu pracy w warunkach szczególnych, wobec czego decyzją z 15 stycznia 2013r., znak:(...)odmówił M. S. prawa do emerytury wskazując, że odwołujący się nie wykazał 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy uznał, że wnioskodawca osiągnął łączny staż pracy w wymiarze 30 lat, 6 miesięcy i 22 dni, z czego 14 lat, 3 miesiące i 25 dni w warunkach szczególnych. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że nie uwzględnił następujących okresów pracy w warunkach szczególnych: od 21 października 1969r. do 26 stycznia 1970r., od 31 grudnia 1971r. do 17 lipca 1972r. i od 1 czerwca 1973r. do 30 listopada 1989r. (dwukrotnie wymieniając okres pracy od 21 października 1969r. do 26 stycznia 1970r.).

Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołujący się nie przedstawił świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach we wskazanych okresach. Nie zgłosił również dowodów na okoliczność wykonywania pracy w warunkach szczególnych w w/w okresach.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zawartych w aktach sprawy oraz w aktach rentowych i aktach osobowych odwołującego się, które w ocenie Sądu są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i stanowią podstawę do spójnego obrazu stanu faktycznego w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, że elementem spornym niniejszego postępowania było ustalenie czy organ rentowy prawidłowo nie uwzględnił odwołującemu się okresu od 27 stycznia 1970r. do 30 grudnia 1971r., tj. odbywania zasadniczej służby wojskowej przypadającej między okresami zatrudnienia do okresu pracy w szczególnych warunkach u tego samego pracodawcy oraz okresu od 27 września 1967r. do 2 lipca 1969r. do okresu pracy w szczególnych warunkach.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (to jest 1 stycznia 1999r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 to jest co najmniej 25 lat dla mężczyzn.

Zgodnie z ustępem 2 cytowanego przepisu emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Przepisami dotychczasowymi, o których mowa we wskazanych przepisach, są przepisy art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 tegoż rozporządzenia, pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie z §2 ust.1 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Takie okresy pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy. Świadectwo takie powinno wskazywać wymiar czasu pracy, rodzaj prac, wykaz, dział i pozycje załącznika do rozporządzenia.

Sąd Okręgowy zauważył, że w myśl stanowiska wyrażonego w orzecznictwie, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, warunki nabycia prawa do wcześniejszej emerytury muszą być spełnione łącznie w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. W postępowaniu odwoławczym od decyzji odmawiającej prawa do tego świadczenia sąd ubezpieczeń społecznych ocenia legalność decyzji według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania (wyrok Sądu Najwyższego z 7 lutego 2006r., sygn..akt I UK 154/05). Natomiast wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy (wyrok SN z 15 grudnia 1997r., sygn.. akt II UKN 417/97 oraz wyrok SN z 21 listopada 2001r., sygn..akt II UKN 598/00). Sąd wskazał dalej, że w postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych obowiązują odstępstwa od ogólnych zasad dowodzenia podyktowane dążeniem do pełnego i wszechstronnego rozstrzygnięcia wszystkich kwestii spornych. W praktyce oznacza to, że w postępowaniu tym dopuszczalne jest wykazanie wszelkimi dowodami okoliczności, od których zależą uprawnienia do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, także wówczas, gdy z dokumentów wynika co innego (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 6 września 1995r., sygn. akt II URN 23/95).

Sąd pierwszej instancji przeanalizował uprawnienia odwołującego się do emerytury i stwierdził, że bezspornie posiada on wymagany okres składkowy i nieskładkowy uprawniający do uzyskania prawa do świadczenia, ukończył 60 lat, nie należy do żadnego funduszu emerytalnego, jednakże nie udowodnił 15-letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych, a spełnienie wszystkich przesłanek przez odwołującego się jest niezbędne do przyznania mu prawa do świadczenia. Zgodnie z treścią w/w przepisów przesłanki ustawowe muszą być spełnione łącznie, a niespełnienie choć jednej z nich, powoduje odmowę przyznania prawa do wcześniejszej emerytury.

Sąd Okręgowy stwierdził, że okresu od 27 stycznia 1970r. do 30 grudnia 1971r. nie można zakwalifikować do okresu pracy w szczególnych warunkach, ponieważ okres odbywania zasadniczej służby wojskowej przez wnioskodawcę nie był poprzedzony wykonywaniem przez niego pracy w warunkach szczególnych jak również okres wykonywania przez niego pracy po powrocie ze służby. Sąd stwierdził, że odwołujący się w okresie od 21 października 1969r. do 17 lipca 1972r. był zatrudniony w (...)w S. na stanowisku rzemieślnika i okres ten nie był okresem wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy wskazał dalej, że Sąd Najwyższy w wyroku z 17 maja 2012r. w sprawie o sygn. akt I UK 399/11 stwierdził, że „okres służby wojskowej dla żołnierza zatrudnionego przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (I kategorii zatrudnienia), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, jest nie tylko okresem służby w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale także okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu § 3 i 4 rozporządzenia z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach (Dz.U. Nr 8, poz.43 ze zm.)”. W ocenie Sądu Okręgowego należy stwierdzić, że odwołujący się nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych przed podjęciem służby wojskowej ani po zakończeniu tej służby, w związku z tym powyższe orzeczenie nie ma w stosunku do niego zastosowania.

Ponadto Sąd Okręgowy zważył, że organ rentowy słusznie nie uznał okresu od 21 października 1969r. do 17 lipca 1972r., kiedy to odwołujący się był zatrudniony na stanowisku rzemieślnika w (...) w S. do okresu pracy w warunkach szczególnych, gdyż za w/w okres nie przedstawił świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Sąd Okręgowy podniósł, że w piśmie z 26 lutego 2013r. poinformował odwołującego się M. S. o konieczności złożenia wniosków dowodowych w terminie 14 dni pod rygorem ich pominięcia. Jednakże odwołujący się nie udowodnił, aby wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Sąd podniósł, że podstawowym dokumentem jest świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach potwierdza też świadectwo pracy z odpowiednim wpisem. Do uznania okresu pracy w szczególnych warunkach jako uprawniającego do emerytury niezbędne jest podanie w świadectwie pracy wykazu, działu i pozycji stanowiska w rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd stwierdził, że ze świadectwa pracy przedłożonego przez odwołującego się nie wynika, aby wykonywał on pracę w warunkach szczególnych w okresie zatrudnienia w (...)w S..

Ponadto Sąd Okręgowy wskazał, że M. S. nie zgłosił dowodu z przesłuchania świadków na okoliczność, że w okresie od 21 października 1969r. do 17 lipca 1972r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych, ani nie przedstawił żadnych dokumentów pozwalających na uznanie tego okresu jako okresu wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Ponadto Sąd stwierdził, że brak jest podstaw prawnych do zaliczenia do wykonywania pracy w warunkach szczególnych okresu pracy w Zakładach (...) w W. ponieważ odwołujący się nie przedłożył żadnych wniosków dowodowych na potwierdzenie swoich żądań. Sąd powołując się na art. 232 k.p.c. wskazał, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla potwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne, a odwołujący się żadnych dowodów w niniejszym postępowaniu nie przedstawił. W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku wniósł odwołującysię, zaskarżając wyrok w całości. Skarżący podniósł następujące zarzuty:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędną ich wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w szczególności:

- naruszenie art.184 ust. l pkt 1) w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, poprzez uznanie, że apelujący nie spełnia warunków do przyznania mu wcześniejszej emerytury,

II. naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na wynik sprawy, a w szczególności:

- naruszenie art. 316 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez wydanie wyroku oddalającego odwołanie pomimo braku wszechstronnego rozważenia zebranego w toku postępowania materiału dowodowego i dostatecznego wyjaśnienia okoliczności podlegania okresu służby wojskowej zaliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach, jak również poprzez brak wskazania i wyjaśnienia w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku podstawy oddalenia odwołania oraz przyjęcia, że okres pracy w (...) w S. nie był okresem pracy w szczególnych warunkach, a w konsekwencji bezzasadne przyjęcie, że okres służby wojskowej przypadający w okresie zatrudnienia w (...) nie podlega zaliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach,

- sprzeczność istotnych motywów rozstrzygnięcia ze stanem faktycznym i zgromadzonym materiałem dowodowym, poprzez przyjęcie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że okres pracy w (...) w S. nie był okresem pracy w szczególnych warunkach, w sytuacji gdy organ rentowy cały okres pracy w (...) w S. uznał za okres pracy w szczególnych warunkach.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie, że przysługuje mu prawo do wcześniejszej emerytury (z warunków szczególnych) w związku z wykazaniem co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.

W uzasadnieniu skarżący podniósł, że Sąd pierwszej instancji przyjął, że jego zatrudnienie w okresie od 21 października 1969r. do 17 lipca 1972r. w (...) nie było okresem pracy w szczególnych warunkach, co jest sprzeczne z materiałem dowodowym i obowiązującymi przepisami, a uzasadnienie zaskarżonego wyroku jest całkowicie niespójne z ustalonym stanem faktycznym. Apelujący podniósł, że Sąd prawidłowo wskazał, że organ rentowy stwierdził, że odwołujący się osiągnął łączny staż pracy w wymiarze 30 lat 6 miesięcy i 2 dni, z czego 14 lat 3 miesiące i 25 dni pracy w warunkach szczególnych, to sprzecznie z treścią decyzji organu rentowego wskazał, że organ rentowy nie uwzględnił okresów pracy w warunkach szczególnych od 21 października 1969r. do 26 stycznia 1970r., od 31 grudnia 1971r. do 17 lipca 1972r., od 1 czerwca 1973r. do 30 listopada 1989r. Z uzasadnienia decyzji organu rentowego, na które powołuje się Sąd Okręgowy wprost wynika, że organ rentowy zaliczył te właśnie okresy pracy jako okresy pracy w szczególnych warunkach. Sąd Okręgowy nie wyjaśnił w uzasadnieniu swego wyroku dlaczego sprzecznie z treścią decyzji organu rentowego uznał, że w/w okresy nie były okresami pracy w szczególnych warunkach.

Dalej apelujący podniósł, że kwestią sporną w niniejszej sprawie nie było to, czy jego zatrudnienie w (...) w okresach od 21 października 1969r. do 26 stycznia 1970r., od 31 grudnia 1971r. do 17 lipca 1972r. było pracą w szczególnych warunkach, bo taki charakter jego zatrudnienia w tym okresie organ rentowy w swej decyzji potwierdził, ale to, że organ rentowy nie zaliczył okresu służby wojskowej odbywanej w trakcie tego zatrudnienia (tj. okresu od 27 stycznia1970r. do 30 grudnia 1971r.) jako okresu pracy w szczególnych warunkach. Sąd Okręgowy skoncentrował się w swym wyroku na ustalonej przez organ rentowy i niespornej kwestii zatrudnienia ubezpieczonego w (...), ale sprzecznie z treścią decyzji organu rentowego przyjął, że okres ten nie został przez organ rentowy uznany za pracę w szczególnych warunkach. Apelujący podniósł, że wychodząc z tego oczywiście błędnego założenia Sąd Okręgowy w konsekwencji przyjął, że okres jego służby wojskowej przypadający na czas zatrudnienia w (...), nie podlega zaliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach.

Na rozprawie w dniu 30 września 2014r. odwołujący się uzupełnił zarzuty apelacji o zarzut naruszenia: art. 108 ust. 1 i 3 ustawy z 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony PRL oraz art. 233 § 1 k.p.c.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja M. S. jest w pełni zasadna.

Przede wszystkim wskazać należy, że trafnym okazał się zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 §1 k.p.c., art.316 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez bezpodstawne przyjęcie przez Sąd Okręgowy (wbrew stanowisku organu rentowego) w podstawie rozstrzygnięcia i w motywach pisemnych wyroku, że okres pracy odwołującego się w (...) nie był okresem pracy w szczególnych warunkach, a w konsekwencji bezzasadne przyjęcie, że okres służby wojskowej przypadający w tym okresie zatrudnienia, nie podlega zaliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach.

Zasadnym wobec powyższego okazał się także zarzut sprzeczności istotnych motywów rozstrzygnięcia ze stanem faktycznym sprawy i zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Konsekwencją powyższego stało się błędne zastosowanie prawa materialnego przez Sąd pierwszej instancji.

Uwzględniając zebrane w sprawie dowody Sąd Okręgowy nie miał podstaw do sformułowania tezy, że okresu ubezpieczenia wnioskodawcy od 27 stycznia 1970r. do 30 grudnia 1971r. nie można zakwalifikować jako okresu pracy w szczególnych warunkach gdyż okres odbywania zasadniczej służby wojskowej w tym czasie nie był poprzedzony wykonywaniem przez niego pracy w szczególnych warunkach, jak również praca wykonywana bezpośrednio po zakończeniu służby także nie była pracą w szczególnych warunkach.

Uzasadnienie zaskarżonego wyroku należy uznać w zasadniczym dla przedmiotu sporu zakresie, za niespójne i zawierające wzajemnie sobie przeczące stwierdzenia, jak również zawierające wnioski, których sformułowanie nie znajduje żadnego oparcia w dowodach zebranych w sprawie. Podkreślenia wymaga, że organ rentowy w uzasadnieniu decyzji z 15 stycznia 2013r., będącej przedmiotem niniejszego procesu, wskazał, że okresy pracy wnioskodawcy od 21 października 1969r. do 26 stycznia 1970r., od 31 grudnia 1971r. do 17 lipca 1972r., od 1 czerwca 1973r. do 30 listopada 1989r. są okresami pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Wynika to wszakże wprost z treści decyzji organu rentowego (tom II k.23 a.r.). Uwzględniwszy powyższe okresy organ rentowy wskazał, że zalicza wnioskodawcy łącznie okres 14 lat 3 miesięcy i 25 dni pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy nie wyjaśnił w uzasadnieniu swego wyroku przyczyn, dla których w ustaleniach faktycznych rozstrzygnięcia przyjął całkowicie sprzecznie z treścią decyzji organu rentowego, że w/w okresy nie były okresami pracy w szczególnych warunkach. Fakt, że w/w okresy pracy wnioskodawcy stanowiły pracę wykonywaną w warunkach szczególnych nie stanowiły wszakże spornej w niniejszej sprawie okoliczności i w tym znaczeniu nie powinny stanowić podstawy dla formułowania przez Sąd ocen odmiennych niż wynikające z decyzji. Skutkiem przyjęcia przez Sąd Okręgowy tego oczywiście błędnego założenia dotyczącego charakteru pracy wnioskodawcy w okresach od 21 października 1969r. do 26 stycznia 1970r., od 31 grudnia 1971r. do 17 lipca 1972r., od 1 czerwca 1973r. do 30 listopada 1989r. było w konsekwencji wadliwe uznanie, że okres służby wojskowej odwołującego się, przypadający w czasie zatrudnienia w (...) nie podlega zaliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach.

Niezależnie od powyższego podkreślenia wymaga, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych kognicję sądu wyznacza z jednej strony przedmiot decyzji organu rentowego, a z drugiej zakres odwołania. Pogląd ten jest powszechnie przyjęty i utrwalony w orzecznictwie (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 11 czerwca 2013r., sygn. akt II UK 74/13).

Trafnie zatem apelujący podniósł, że w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę ponad jego żądanie zawarte w odwołaniu, co więcej na jego niekorzyść w zakresie ustalenia okoliczności faktycznych uznanych przez organ. Sąd dokonał bowiem oceny prawnej - pod kątem kwalifikacji jako zatrudnienia w warunkach szczególnych - okresów pracy wnioskodawcy, których ocena przez odwołującego się i organ rentowy była zgodna, nie była zatem kwestionowana w odwołaniu. W tym zatem znaczeniu Sąd Okręgowy przekroczył dopuszczalne granice rozpoznania sprawy.

Wobec powyższego wskazać należy, że rozpoznając sprawę merytorycznie, do czego zobligowany jest Sąd odwoławczy, należy przyjąć, że nie ma podstaw i potrzeby dokonywania ponownej kwalifikacji okresów pracy poprzedzających służbę wojskową M. S. jak i następujących bezpośrednio po niej, a wobec przyjęcia przez organ w podstawie decyzji, że praca wykonywana w tych okresach była wykonywana w warunkach szczególnych, odmienne ustalenie jest niedopuszczalne.

Skutkiem przyjęcia przez Sąd Okręgowy bezpodstawnych ustaleń faktycznych było wadliwe zastosowanie przytoczonych przez Sąd pierwszej instancji przepisów prawa materialnego, stanowiących podstawę prawną orzeczenia. Rację ma zatem skarżący podnosząc w apelacji także zarzut naruszenia prawa materialnego.

W świetle art. 184 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2013r. poz.1440 ze zm., zwanej ustawą emerytalną) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 w/w ustawy. Zgodnie z art.184 ust. 2 ustawy, emerytura taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa. Z art.32 ust.1 znajdującego odpowiednie zastosowanie w zakresie ustalenia wieku ubezpieczonego wynika, że zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3, przy czym wiek emerytalny, o którym mowa w tym przepisie, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Do wymienionych powyżej przepisów dotychczasowych zalicza się m.in. rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r. Nr 8 poz.43 ze zm.) (por. uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego z 13 lutego 2002 r., sygn. III ZP 30/01), które w §4 ust. 1 stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A (stanowiącym załącznik do rozporządzenia) nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie warunki osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla mężczyzn oraz posiadanie wymaganego okresu zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Biorąc pod uwagę okoliczności niniejszej sprawy, w tym uznanie przez organ rentowy pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 14 lat 3 miesięcy i 25 dni, dla oceny zasadności żądania wnioskodawcy, w tym także zarzutów apelacji, kluczowego znaczenia nabiera kwalifikacja prawna okresu służby wojskowej odwołującego się w zakresie możliwości uznania tego okresu za pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu w/w przepisów.

Sąd Okręgowy w swych rozważaniach, powołując na orzecznictwo Sądu Najwyższego, nie kwestionował zasadności stanowiska, że okresy służby woskowej mogą być, w określonych okolicznościach faktycznych, kiedy służba ta przypada pomiędzy okresami zatrudnienia w szczególnych warunkach, traktowane także jako okresy zatrudnienia w warunkach szczególnych. Uzupełniając zatem jedynie ten trafny wywód Sąd Apelacyjny pragnie wskazać, że powyższa teza znajduje najbardziej dobitne potwierdzenie w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013r. (sygn. akt II UZP 6/13), w której tezie stwierdzono, że czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974r.) zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).”

Uwzględniając wywód stanowiący uzasadnienie powyższej uchwały i odnosząc jego główne tezy do przedmiotowej sprawy wskazać należy, że w czasie, w którym przypadała poborowa służba wojskowa wnioskodawcy (o charakterze przymusowym) tj. od 27 stycznia 1970r. do 30 grudnia 1971r., obowiązywała ustawa z dnia 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2012r. poz.461 ze zm.), gwarantująca pracownikowi, po spełnieniu warunków w niej wskazanych (określonych w art. 106 ust. 1 ustawy), wliczenie okresu służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. W tym czasie także obowiązywało rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy, będące aktem wykonawczym do ustawy, według którego pracownikowi, który podjął zatrudnienie (stosownie do zasad określonych w § 1 lub 2), zalicza się okres odbytej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie uprawnień uzależnionych od liczby lat pracy w danym zakładzie lub gałęzi pracy oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Tak więc z językowej wykładni tego przepisu, w sposób niebudzący wątpliwości wynika, że pod rządem ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej i wydanego na jej podstawie (art. 108 ust. 4) w/w rozporządzenia, żołnierzowi zatrudnionemu przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (wcześniej I kategorii zatrudnienia), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, czas odbywania służby wojskowej wliczał się do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem przed powołaniem do służby wojskowej oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie.

Oznacza to, że w powyższych okolicznościach taki okres służby wojskowej jest nie tylko okresem służby w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej, ale także okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. (gdy się dodatkowo uwzględni wartości konstytucyjne w ślad za rozważaniami Sądu Najwyższego zawartymi w wyroku z dnia 6 kwietnia 2006r., III UK 5/06, w którym trafnie wskazano, na wynikający z art. 85 ust. 1 Konstytucji, obowiązek obywatela polskiego obrony ojczyzny, stwierdzając nadto, że z art. 2 i 32 ust. 1 i 2 Konstytucji, wynika zakaz ustanawiania takich regulacji ustawowych lub dokonywania takiej wykładni przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które dopuszczałyby jakiekolwiek pokrzywdzenie obywatela z powodu wykonywania publicznego obowiązku obrony ojczyzny). Jeżeli zatem zostały spełnione przez pracownika wskazane wyżej warunki powrotu do poprzedniego zatrudnienia zostaje zachowana tzw. ciągłość pracy, a okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem zatrudnienia na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do tej służby, a więc w odniesieniu do odwołującego się jest okresem pracy w warunkach szczególnych.

Tym samym spełniona została jedyna sporna przesłanka, od której uzależnione było przyznanie świadczenia emerytalnego M. S., gdyż uwzględniając w/w okres zasadniczej służby wojskowej do okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych, suma tych okresów wnioskodawcy spełnia wymóg co najmniej 15 lat takiej pracy.

Zgodnie z art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego organ rentowy ponosi odpowiedzialność w rozumieniu wskazanego wyżej przepisu. Z uwagi na bezsporność stanu faktycznego odnośnie okresów zatrudnienia ubezpieczonego, uznać należy, że podstawą wydania zaskarżonej decyzji była błędna i bezpodstawna ocena prawna okresu odbywania służby wojskowej, przy uwzględnieniu okoliczności, że kwestia ta była przedmiotem wielu rozstrzygnięć sądów powszechnych, jak również Sądu Najwyższego. Nie powinna zatem wywoływać zasadniczych wątpliwości interpretacyjnych.

Ubezpieczony spełniał zatem wszystkie warunki przyznania świadczenia emerytalnego w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczenia (7 stycznia 2013r.), wobec czego Sąd Apelacyjny zmieniając wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego przyznał odwołującemu się prawo do emerytury od 1 stycznia 2013r. stwierdzając jednocześnie odpowiedzialność organu rentowego w świetle przytoczonego wyżej przepisu ustawy emerytalnej.

Wobec powyższych ustaleń faktycznych i rozważań prawnych Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. uwzględniając apelację jako opartą na trafnych zarzutach, zmienił zaskarżony wyrok i orzekł jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. ustanawiającego odpowiedzialność strony za wynik procesu oraz na podstawie § 12 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013r. poz. 490)

Sędziowie: Przewodniczący:

(...)

(...)