Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący - Sędzia: SA Grażyna Bobrowska

Sędziowie: SA Magdalena Kostro-Wesołowska (spr.)

SA Krystyna Sitkowska

Protokolant: st.sekr.sądowy Aneta Wąsowicz

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2013 r. w Warszawie

sprawy D. K.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno- Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w W.

o rozliczenie policyjnej emerytury za rok 2008 i 2009

na skutek apelacji D. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 22 listopada 2011 r. sygn. akt XIII U 1743/11

I.  uchyla zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję Dyrektora Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. z dnia 4 lipca 2011 r. znak: (...) o rozliczeniu rocznym policyjnej emerytury za rok 2008 i sprawę w tym zakresie przekazuje do ponownego rozpoznania Dyrektorowi Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w W.;

II.  w pozostałej części apelację oddala.

/-/ G. B.

/-/ M. K. - W.

/-/ K. S.

Sygn. akt III AUa 1189/12 U Z A S A D N I E N I E

Ubezpieczony D. K. odwołał się od wydanych w dniu 4 lipca 2011 r. dwóch decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.:

- jednej rozliczającej jego policyjną emeryturę za okres od 1 września do 31 grudnia 2008 r. w związku z osiąganiem dodatkowych przychodów z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej i zobowiązującej go do zwrotu kwoty 4.224,73 zł jako nienależnie pobranego świadczenia,

- i drugiej rozliczającej jego policyjną emeryturę za rok 2009 w związku z osiąganiem dodatkowych przychodów z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia i zobowiązującej go do zwrotu kwoty 13.318,47 zł jako nienależnie pobranego świadczenia. Organ emerytalny znosił o oddalenie odwołań.

Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 22 listopada 2011 r. oddalił odwołania. Ustalił, że ubezpieczony (ur. (...)) nabył prawo do emerytury policyjnej oraz do policyjnej renty inwalidzkiej na mocy decyzji z dnia 6 września 2007 r. Ze względu na pobieranie rocznego uposażenia po zwolnieniu ze służby emerytura i renta nie były wypłacane. Następnie organ emerytalny podjął decyzję o wypłacie emerytury jako świadczenia korzystniejszego dla odwołującego. Przed zwolnieniem ze służby w Policji w dniu 13 czerwca 2006 r., będąc na służbie, odwołujący doznał zawału serca. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi wyrokiem z dnia 18 maja 2010 r. w sprawie o sygn. akt X U 154/09, stwierdził, że zawał, którego doznał odwołujący, jest wypadkiem pozostającym w związku ze służbą w Policji. Apelację Komendanta Wojewódzkiego Policji w Ł. od tego wyroku oddalił Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z dnia 16 września 2010 r., w sprawie o sygn. akt VII Ua 86/10. W związku z powyższym Komendant Wojewódzki Policji decyzją z dnia 24 listopada 2010 r. przyznał odwołującemu jednorazowe odszkodowanie. Natomiast Wojewódzka Komisja Lekarska MSWiA orzeczeniem nr (...) z dnia 24 listopada 2010 r. zaliczyła odwołującego do drugiej grupy inwalidzkiej w związku ze służbą i w związku z wypadkiem w służbie poczynając od 3 lipca 2007 r. do listopada 2015 r.

Po rozpoznaniu wniosku odwołującego z dnia 7 stycznia 2011 r., organ emerytalny decyzją z dnia 11 stycznia 2011 r. podjął wypłatę policyjnej renty inwalidzkiej jako świadczenia wybranego przez odwołującego. Decyzją tą poinformowano odwołującego, że od 1 lutego 2011 r., tj. od miesiąca podjęcia wypłaty policyjnej renty inwalidzkiej, nie jest już zobowiązany do rozliczania się z osiąganych dodatkowo przychodów. Jednakże w spornym okresie, tj. latach 2008 i 2009, odwołujący pobierał policyjną emeryturę i jednocześnie prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą oraz pozostawał w zatrudnieniu osiągając z tych tytułów przychody na poziomie powodującym zwrot części wypłaconego mu świadczenia, dlatego organ emerytalny wydał zaskarżone decyzje.

Sąd Okręgowy wskazał, że kwota nienależnego świadczenia za rok 2008 nie była przez odwołującego kwestionowana. Natomiast odnośnie do roku 2009, zdaniem ubezpieczonego, przychód, jaki osiągnął z prowadzenia działalności gospodarczej i zatrudnienia na umowę zlecenie, nie kształtuje się, jak stwierdził organ emerytalny, na poziomie 54.365,21 zł, ale wynosi 63.645,61 zł. Jednakże, według ubezpieczonego, przychodem stanowiącym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania. W związku z tym, przychód jaki powinien być brany pod uwagę przy rozliczeniu roku 2009, to kwota 39.806,94 zł, która stanowi różnicę wynikającą z odjęcia kosztów uzyskania od wskazanej przez niego kwoty 63.645,61 zł.

Sąd wskazał, że przesłuchany w charakterze strony odwołujący potwierdził ustalenia poczynione na podstawie dokumentów. Z jego zeznań wynikało też, że był informowany telefonicznie przez Ministerstwo Finansów, iż przychód, w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, to przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania. Sąd Okręgowy ustalił, że odwołujący był pouczony, w doręczanych mu przez organ emerytalny decyzjach, o obowiązku zawiadamiania organu o kwocie przychodu osiągniętego z prowadzenia działalności gospodarczej lub działalności wykonywanej osobiście. Obowiązku tego nie dopełnił, świadomie, jak zeznał, gdyż, jego zdaniem, nie przekroczył kwoty dochodu skutkującego koniecznością zawieszenia części emerytury.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd uznał odwołanie za nieuzasadnione. W ocenie Sądu Okręgowego, rozliczenie policyjnej emerytury odwołującego tak za rok 2008, jak i za rok 2009 odpowiada obowiązującemu prawu, a więc zostało dokonane zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, AB W, AW, SG, BOR, PSP i SW oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 Nr 8, poz. 67 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez przepis art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 8 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (Dz. U. Nr 122, poz. 1313), art. 41 ust. 3 tej ustawy, art. 104 ust. 1, 2 i 8 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Sąd wskazał, że rozliczenie za rok 2008 nie było przez odwołującego kwestionowane, natomiast zakwestionowane zostało rozliczenie za rok 2009. Rozliczając emeryturę w związku z dodatkowym zarobkowaniem za 2009 rok organ emerytalny przyjął, że odwołujący w tymże roku osiągnął dodatkowy przychód w kwocie 54.365,21 zł. Wyższa kwota graniczna przychodu za 2009 r., której przekroczenie uzasadnia zmniejszenie świadczenia emerytalnego, została ustalona w Komunikacie Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 listopada 2009 r. na kwotę 48.285,20 zł (M.P. nr 76, poz. 951), a zatem suma osiągniętego przez odwołującego w 2009 r. przychodu, przekroczyła niższą kwotę graniczną przychodu ustaloną dla tego roku, o kwotę 13.318,47 zł. W konsekwencji, organ emerytalny ustalił - w oparciu o przyjętą przez siebie wyjściową kwotę 54.365,21 zł - że nienależne świadczenie za 2009 r., które odwołujący obowiązany jest zwrócić, wynosi 13.318,47 zł. Odwołujący zakwestionował przyjętą przez organ emerytalny kwotę przychodu osiągniętą w 2009 r., twierdząc że przychód, jaki osiągnął w 2009 r. z prowadzenia działalności gospodarczej i zatrudnienia na umowę zlecenie, nie plasuje się na poziomie 54.365,21 zł, ale wynosi kwotę 63.645,61 zł.

Podniósł jednocześnie, że przychodem stanowiącym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne jest przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania. Wskazał w związku z tym, że w niniejszej sprawie, przychód, jaki powinien być brany pod uwagę przy rozliczeniu roku 2009, to kwota 39.806,94 zł, która stanowi różnicę wynikającą z odjęcia kosztów uzyskania od wskazanej przez niego kwoty 63.645,61 zł.

Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska odwołującego. W ocenie Sądu, przychód, jaki powinien być brany pod uwagę przy rozliczeniu rocznym emerytury policyjnej, to przychód brutto, czyli przychód brany pod uwagę łącznie z kosztami jego uzyskania. Taki pogląd wyrażony został w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 10 maja 2001 r. sygn. akt III AUa 292/01. Sąd ten przyjął, że przychód uzyskany przez pracującego emeryta lub rencistę obejmuje nie tylko faktyczny przychód z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, lecz także koszty jego uzyskania oraz opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne. Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. nr 51, poz. 307, ze zm.), przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Zgodnie zaś z art. 12 ust. 1 tej ustawy, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Z powyższych regulacji, zdaniem Sądu, wynika, że organ emerytalny prawidłowo zastosował zasadę obowiązującą przy dokonywaniu rozliczenia rocznego emerytury policyjnej. Odwołujący natomiast zasadnie podnosił, że przyjęta do rozliczenia za 2009 r. kwota 54.365,21 zł jest kwotą niewłaściwą, bowiem

z dokumentów wynika jednoznacznie, iż w 2009 r. odwołujący osiągnął przychód w kwocie 63.645,61 zł, a nie w kwocie 54.365,21 zł. Jednakże z uwagi na to, że przyjęcie do rozliczenia rocznego faktycznie osiągniętego w 2009 r. przychodu w kwocie 63.645,61 zł, byłoby dla odwołującego mniej korzystne, a przedmiot sporu ogniskował się wokół samej zasady i wynikającego z niej sposobu rozliczenia rocznego emerytury odwołującego, Sąd rozpoznając sprawę orzekł co do samej zasady, stwierdzając iż organ emerytalny nie naruszył zasady obowiązującej przy dokonywaniu rozliczenia rocznego emerytury związanej z zastosowaniem do tego rozliczenia przychodu brutto, a nie netto.

Odnosząc się do zarzutu odwołującego o wcześniejszym, niekorzystnym dla niego wyborze przez organ emerytalny świadczenia emerytalnego a nie rentowego, to wybór ten Sąd uznał za prawidłowy. Z akt sprawy wynika bowiem, że przy każdej decyzji odwołujący był pouczany o obowiązku informowania o osiąganych przez niego dodatkowych przychodach. Tego obowiązku jednak nie dopełniał, w związku z tym organ emerytalny nie miał żadnej wiedzy odnośnie do prowadzonej przez niego działalności gospodarczej i działalności wykonywanej osobiście. Przy braku takiej wiedzy naturalnym było uznanie, że emerytura będąca świadczeniem stałym jest korzystniejsza dla odwołującego, w przeciwieństwie do renty inwalidzkiej będącej świadczeniem okresowym. Ponadto, odwołujący mógł w każdej chwili zażądać wypłacania renty, czego jednak w okresach objętych zaskarżonymi decyzjami nie uczynił. Sąd Okręgowy podniósł następnie, że odwołujący zarzucał przewlekłość postępowania powypadkowego, które prowadzone było w związku z doznanym przez niego zawałem w trakcie wykonywania obowiązków służbowych. Odwołujący twierdził, że właśnie gdyby nie przewlekłość tego postępowania, pobierałby policyjną rentę inwalidzką już w 2008 r., co zwalniałoby go z obowiązku informowania o osiąganych dodatkowo przychodach i rozliczania się z tych przychodów. Zarzut powyższy Sąd uznał za nietrafny. Wskazał, że przedmiotowe postępowanie zostało zainicjowane przez odwołującego pismem z dnia 21 grudnia 2008 r. skierowanym do Komendanta Wojewódzkiego Policji w Ł., a zakończyło się w dniu 16 września 2010 r. wydaniem wyroku przez Sąd Okręgowy w (...). Postępowanie to składało się z trzech etapów - pierwszego, przed Komendantem Policji, drugiego przed Sądem Rejonowym i trzeciego przed Sądem Okręgowym - i trwało łącznie ok. roku i dziewięciu miesięcy. Biorąc tylko pod uwagę trójetapowość tego postępowania i wskazany wyżej czas jego trwania, nie można w ocenie Sądu, mówić w tym przypadku o przewlekłości postępowania. Poza tym na takiej ocenie zaważyło również to, że postępowanie dotyczyło ustalenia, czy zawał, którego doznał odwołujący w czasie pełnienia służby, miał związek z tą służbą, czy też wynikał z przyczyn, które związku z tą służbą nie miały. Badanie takich okoliczności wymaga niezwykłej staranności i doświadczenia, a granica między badanymi przyczynami wystąpienia zawału serca jest niezwykle płynna. Dlatego, stawiany przez odwołującego zarzut przewlekłości postępowania powypadkowego Sąd uznał za chybiony, a przedstawione wyżej okoliczności, jako nie mające wpływu na ocenę prawidłowości i zasadności zaskarżonej decyzji.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożył ubezpieczony. Apelujący zaskarżył wyrok w całości, zarzucając naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 41 ust. 4 ustawy z 8 grudnia 2000 o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa ....( Dz. U. nr 122 poz. 1313). Wskazując na taki zarzut wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie spornych decyzji.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że złożył odwołanie „zarzucając inne rozumienie przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne”, jednakże, jego zdaniem, podstawą do uchylenia spornych decyzji jest fakt, iż w chwili ich wydania organ emerytalny wiedział, że apelujący został uznany za inwalidę II grupy w związku z wypadkiem w służbie od dnia 3 lipca 2007 r. Sąd I instancji nie odniósł się do faktu, że (...) Komisja Lekarska MSWiA orzeczeniem nr (...) zaliczyła go do II grupy inwalidzkiej w związku ze służbą i w związku z wypadkiem w służbie od dnia 3 lipca 2007 r. Z tą więc datą, jego zdaniem, uzyskał on status inwalidy II grupy w związku z wypadkiem w służbie, co winno skutkować uprawnieniami z art. 41 ust. 4 ustawy zaopatrzeniowej. Przepis art. 41 ust. 4 wskazuje przecież, że przepisów ust. 1 i 3 nie stosuje się wobec osób pobierających rentę inwalidzką z tytułu inwalidztwa powstałego wskutek wypadku pozostającego w związku ze służbą. Organ emerytalny wydając skarżone decyzje wiedział o jego statusie inwalidy II grupy, „a mimo to zamierza pomniejszyć rentę pobieraną w latach 2008 i 2009”. Zdaniem skarżącego, organ winien zastosować wykładnię funkcjonalną prawa nakazującą interpretować przepis prawny (art. 40 –winno być 41) uwzględniając jego funkcje całościowo, w tym brać pod uwagę normy moralne, zasady sprawiedliwości i słuszności. Wprawdzie przepisy prawa powinny być interpretowane literalnie, to ważne racje, a taką jest niewątpliwie niezawiniona przez niego przewlekłość postępowania sądowego w przedmiocie wypadku, wymagają, aby „nadać im interpretację rozszerzającą, w tym wolność i jego uprawnienia mogą być interpretowane rozszerzająco”.

Na rozprawie apelacyjnej ubezpieczony wyjaśnił, że w 2008 r. prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie 4 miesięcy od 1 września do 31 grudnia 2008 r. Z tego tytułu odprowadzał składki tylko na ubezpieczenie zdrowotne. Zadeklarował w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, że nie chce podlegać ubezpieczeniom społecznym. W 2009 r. prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą oraz miał zawartą umowę zlecenia z (...) jako osoba fizyczna i od tej umowy odprowadzano składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Dzwoniąc na infolinię Ministerstwa Finansów uzyskał informację, że przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, to w jego sytuacji – prowadzenia działalności gospodarczej i niepodlegania ubezpieczeniu społecznemu – przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje. Apelacja ubezpieczonego w części dotyczącej oddalenia odwołania od decyzji o rozliczeniu policyjnej emerytury w związku z dodatkowym zarobkowaniem za rok 2008 podlega uwzględnieniu aczkolwiek z innych przyczyn niż zostały w niej wyrażone, natomiast w pozostałej części brak jest podstaw do jej uwzględnienia, gdyż rozliczenie emerytury za rok 2009 dokonane decyzją objętą rozpoznaniem jest prawidłowe, choć merytorycznych rozważań Sądu Okręgowego dotyczących tej decyzji nie można w pełni zaakceptować. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w pierwszym rzędzie należy odnieść się do wiodącego argumentu apelacji wywodzonego z treści art. 41 ust. 4 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin tekst jednolity: Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67 ze zm., zwanej dalej ustawą zaopatrzeniową). Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego emerytura lub renta inwalidzka ulega zmniejszeniu na zasadach określonych w przepisach art. 104 ust. 1a-6, 8 pkt 1 i 2 oraz ust. 9 i 10 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm., zwanej dalej ustawą o emeryturach i rentach), nie więcej jednak niż o 25 % wysokości tej emerytury lub renty inwalidzkiej, przy czym to zastrzeżenie obowiązuje od 4 lipca 2009 r. W myśl art. 104 ust. 2-4 ustawy o emeryturach i rentach, przez przychody powodujące konieczność zmniejszenia renty lub emerytury należy rozumieć przychody z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, tj. zatrudnienia, służby lub innej pracy zarobkowej albo prowadzenia pozarolniczej działalności, w tym także z tytułu działalności wykonywanej za granicą, oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6 ustawy emerytalnej, przy czym nie ma znaczenia wyłączenie z obowiązku ubezpieczenia społecznego z tytułu ustalenia prawa do emerytury i renty lub wykonywania działalności niepodlegającej obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z uwagi na podleganie temu ubezpieczeniu z innego tytułu. Emerytura lub renta inwalidzka policyjna podlega zatem zmniejszeniu w razie osiągania dodatkowych przychodów w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130% tej kwoty. Świadczenie ulega wówczas zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż to wynika z art. 104 ust. 8 pkt 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach. Natomiast w razie osiągania przychodu w powyższym rozumieniu, w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, kwota policyjnej emerytury lub policyjnej renty inwalidzkiej ulega zmniejszeniu o 25 % jej wysokości – art. 41 ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej.

Przepis ust. 4 art. 41 tejże ustawy, który jako podstawę swojego roszczenia wskazuje skarżący, stanowi: „Przepisów ust. 1 i 3 nie stosuje się wobec osób, których emerytura stanowi 75 % podstawy jej wymiaru bez uwzględnienia podwyższenia z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą oraz wobec osób pobierających rentę inwalidzką z tytułu inwalidztwa powstałego wskutek wypadku pozostającego w związku ze służbą lub wskutek choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami bądź warunkami służby, z tytułu których przysługują świadczenia odszkodowawcze.”. W przypadku skarżącego, nie może być mowy o możliwości dodatkowego zarobkowania bez ograniczenia świadczenia ze względu na wysokość emerytury, ponieważ jego świadczenie emerytalne bez podwyższenia z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą wynosi 67,30% podstawy wymiaru. Skarżący natomiast uważa, że skoro został uznany za inwalidę II grupy w związku z wypadkiem pozostającym w związku ze służbą od dnia 3 lipca 2007 r. orzeczeniem Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej MSWiA z dnia 24 listopada 2010 r., to organ emerytalny podejmując zaskarżone decyzje o fakcie tym wiedział, a skoro tak, to powinien przepis art. 41 ustawy wyłożyć stosując wykładnię funkcjonalną uwzględniającą funkcje przepisu całościowo oraz zasady sprawiedliwości i słuszności.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, ubezpieczony nie ma racji, bowiem zawarta w przepisie ust. 4 art. 41 ustawy zaopatrzeniowej norma prawna nie obejmuje sytuacji, w jakiej on się znajdował w okresach, których dotyczą sporne rozliczenia. Ubezpieczony, jak prawidłowo ustalił Sąd Okręgowy, uprawniony do emerytury policyjnej oraz policyjnej renty inwalidzkiej w związku ze służbą od dnia 16 sierpnia 2007 r., poczynając od dnia 1 września 2008 r. pobierał emeryturę, której wypłatę podjęto od tej właśnie daty z uwagi na pobieranie rocznego uposażenia przysługującego po zwolnieniu ze służby. Wypłata policyjnej renty inwalidzkiej była zawieszona z uwagi na przysługiwanie prawa do korzystniejszej, bo wyższej, emerytury – wynosi ona wraz z podwyższeniem z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą 80% podstawy jej wymiaru, zaś renta inwalidzka II grupy to 70% podstawy wymiaru. Prawo do policyjnej renty inwalidzkiej II grupy w związku ze służbą zostało dla ubezpieczonego ustalone decyzją z dnia 6 września 2007 r. na podstawie orzeczenia Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej MSWiA z dnia 3 lipca 2007r. Tak więc od 1 września 2008 r. ubezpieczony pobierał policyjną emeryturę. W dniu 15 grudnia 2010 r. do organu emerytalnego wpłynęło orzeczenie Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej MSWiA w Ł. z dnia 24 listopada 2010 r. (zatwierdzone przez Okręgową Komisję Lekarską MSWiA 14 grudnia 2010 r.). Na podstawie tego orzeczenia organ emerytalny decyzją z dnia 27 grudnia 2010 r. o zmianie policyjnej renty inwalidzkiej ustalił dla ubezpieczonego rentę inwalidzką II grupy w wysokości 80% podstawy wymiaru zwiększając rentę II grupy o 10 % podstawy jej wymiaru z tego względu, że inwalidztwo ubezpieczonego powstało wskutek wypadku pozostającego w związku ze służbą, z tytułu którego przysługuje świadczenie odszkodowawcze. Wypłatę renty zawieszono z uwagi na pobieranie policyjnej emerytury. Na wniosek ubezpieczonego z dnia 7 stycznia 2011 r. o podjęcie wypłaty policyjnej renty inwalidzkiej od dnia 1 lutego 2011 r. decyzją z dnia 11 stycznia 2011r. podjęto wypłatę zgodnie z wnioskiem. Tak więc ubezpieczony policyjną rentę inwalidzką w związku z wypadkiem pozostającym w związku ze służbą pobiera od 1 lutego 2011 r. Zatem w okresie od 1 września 2008 r. do 31 grudnia 2009 r. pobierał on policyjną emeryturę, a nie rentę inwalidzką z tytułu inwalidztwa powstałego wskutek wypadku pozostającego w związku ze służbą, z tytułu którego przysługują świadczenia odszkodowawcze. W okresie spornym nie była więc spełniona przesłanka, której zaistnienie uprawnia do osiągania przychodów, których wysokość pozostaje bez wpływu na wysokość pobieranej emerytury. Przesłankę tę stanowi oprócz przysługiwania emerytury stanowiącej 75 % podstawy jej wymiaru bez uwzględnienia podwyższenia z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą, pobieranie renty inwalidzkiej z tytułu inwalidztwa powstałego wskutek wypadku pozostającego w związku ze służbą lub wskutek choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami bądź warunkami służby, z tytułu których przysługują świadczenia odszkodowawcze. Sformułowanie „wobec osób pobierających rentę”, jakim posługuje się przepis art. 41 ust. 4 ustawy zaopatrzeniowej dla określenia kręgu osób mogących zarobkować bez ograniczenia dla wysokości świadczenia z zaopatrzenia, należy, zdaniem Sądu Apelacyjnego, rozumieć w ten sposób, że chodzi o te osoby, które nie tylko mają ustalone prawo do renty inwalidzkiej określonej w przepisie, ale także świadczenie to faktycznie pobierają, jest ono im wypłacane. Oznacza to, że do kręgu osób wyznaczonych tym przepisem z całą pewnością nie będą wchodzić osoby, które ewentualnie spełniały czy spełniają warunki do ustalenia prawa do świadczenia, ale nie zostało ono w formie decyzji ustalone, w konsekwencji nie miało miejsca korzystanie z niego, warunkowane przecież uprzednim ustaleniem. W ocenie Sądu Apelacyjnego, do takich wniosków prowadzi nie tylko dosłowne brzmienie przepisu z wyraźnym znaczeniowo sfomułowaniem, ale także posługiwanie się przez ustawodawcę w art. 49 ustawy zaopatrzeniowej zwrotami: „osoby, które pobierały świadczenia pieniężne”, „osoba, która pobierała świadczenia pieniężne ustalone i wypłacone”, „za nienależnie pobrane świadczenia pieniężne uważa się również świadczenia wypłacone”, których rozumienie nie budzi wątpliwości, że chodzi w nich o faktyczne korzystanie ze świadczenia, jego wypłacanie przez organ emerytalny i pobieranie przez świadczeniobiorcę, czy inną osobę. Zatem, jeśli w art. 41 ust. 4 ustawy posłużono się zwrotem „wobec osób pobierających rentę inwalidzką”, nie ma podstaw, aby rozumieć go w inny niż przedstawiony sposób, w szczególności taki, jaki prezentuje skarżący, który dąży do przyjęcia, że wystarczające jest w świetle przedmiotowej regulacji uznanie jego statusu inwalidy II grupy w związku z wypadkiem w służbie od dnia 3 lipca 2007 r. orzeczeniem Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej z dnia 24 listopada 2010 r. Otóż, zdaniem Sądu Apelacyjnego, uznanie inwalidztwa w związku z wypadkiem w służbie z datą wsteczną, nie jest objęte zakresem normowania normy wynikającej z art. 41 ust. 4 ustawy i jako takie nie wystarcza do zastosowania wobec ubezpieczonego rozwiązania wyjątkowego w stosunku do rozwiązań przyjętych w ustępach 1 i 3. Zasadą statuowaną przez przepis art. 41 ust. 1 jest zmniejszenie emerytury lub renty inwalidzkiej w razie osiągania przychodów z dodatkowych źródeł zarobkowania, stąd wyjątki od tej zasady nie mogą być interpretowane rozszerzająco, jak postuluje skarżący, a na dokonywaną wykładnię nie może mieć wpływu jego indywidualna sytuacja. Biorąc zaś pod uwagę kontekst funkcjonalny przepisu nie sposób nie zauważyć, że ustawodawca możliwość dodatkowego zarobkowania bez ograniczenia dla wysokości świadczenia przyznał osobom, których emerytura wynosi bez podwyższenia z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą 75% podstawy je wymiaru, czyli osobom, których emerytura nie może już zostać zwiększona, gdyż osiągnęła maksymalny wyznaczony ustawą pułap oraz osobom, które pobierają renty inwalidzkie z tytułu inwalidztwa powstałego wskutek wypadku pozostającego w związku ze służbą lub wskutek choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami bądź warunkami służby, z tytułu których przysługują świadczenia odszkodowawcze, a zatem osobom, które stały się inwalidami na skutek pełnienia służby i których źródłem utrzymania są świadczenia przyznane właśnie z tego tytułu. Ta ostatnia kategoria osób została wyznaczona przez dwie przesłanki i brak jest podstaw do odstąpienia od spełnienia jednej z nich z powołaniem się na względy słuszności w konkretnym przypadku. Ustawodawca zdecydował o niestosowaniu wobec powyższej kategorii osób zmniejszenia wysokości rent inwalidzkich w związku z zarobkowaniem mając na względzie przyczynę powstania inwalidztwa tych osób. Wykładnia rozszerzająca tego wyjątku jest niedopuszczalna.

Z tych przyczyn apelacja ubezpieczonego co do zasady nie mogła zostać uwzględniona tak, jak i nie sposób podzielić twierdzeń ubezpieczonego co do tego, co stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. W żadnym razie podstawy tej nie stanowi przychód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz z tytułu umowy zlecenia wykonywanej osobiście, pomniejszony o koszty prowadzenia działalności i koszty poniesione z tytułu umowy zlecenia. Przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców to przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu umowy zlecenia, który nie podlega pomniejszeniu o koszty jego uzyskania. Pomniejszenie przychodu o koszty jego uzyskania oznaczałoby przyjęcie jako podstawy wymiaru składek dochodu. W przypadku ubezpieczonego oznacza to, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu umowy zlecenia łączącej go od 20 marca do 31 grudnia 2009 r. z Miejskim Przedsiębiorstwem (...) w Ł. stanowił przychód w kwocie 31.357,61 zł, a nie dochód w wysokości 25.807,04 zł powstały po odjęciu kosztów uzyskania przychodu w kwocie 5.568,57 zł. W odniesieniu zaś do przychodu osiąganego przez skarżącego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej należy podnieść, że ust. 3 art. 41 ustawy zaopatrzeniowej, przewidujący zmniejszenie świadczenia o 25% w związku z dodatkowym przychodem, stanowi o przychodzie określonym w ust. 1 art. 41, który z kolei przewiduje w tym zakresie stosowanie m.in. art. 104 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach. Ten ostatni przepis stanowi, że dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność za przychód, o którym mowa w ust. 1 (art. 104), przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z art. 18 ust. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.), podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, z zastrzeżeniem ust. 9 i 10, zaś do składek należnych od dnia 1 stycznia 2009 r. 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Przepis ust. 1a art. 104 zgodnie z ust. 4 tego art. znajduje zastosowanie również do osób wyłączonych z obowiązku ubezpieczenia społecznego z tytułu ustalenia prawa do emerytury i renty. Dla ubezpieczonego zatem, bezspornie niepodlegającego obowiązkowi ubezpieczenia społecznego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, za przychód w 2009 r. należy przyjąć przychód stanowiący najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, a nie kwotę wskazaną przez skarżącego. I tak też organ emerytalny uczynił w decyzji z dnia 4 lipca 2011 r. rozliczającej emeryturę policyjną w związku z zarobkowaniem za rok 2009. Mianowicie organ emerytalny jako łączny przychód z dwóch źródeł przyjął kwotę 54.364,21 zł, na którą składa się przychód z umowy zlecenia, od której odprowadzono składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – 31.375,61 zł oraz kwota 22.989,60 zł jako 12 x 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (3.193 zł) przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek - obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 grudnia 2008r. w sprawie kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w roku 2009 oraz przyjętej do jej ustalenia kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (M.P. nr 97, poz. 850). W świetle powyższych rozważań sporną decyzję rozliczeniową dotyczącą roku 2009 należy uznać za prawidłową, bowiem brak jest podstaw, aby jako przychód przyjąć kwoty będące dochodem. W związku z powyższym osiągnięty przez ubezpieczonego łączny przychód przekroczył wyższą kwotę graniczną ustaloną dla tego roku, tj. kwotę 48.285,20 zł (M.P. z 2009 r. nr 76, poz. 951), wobec czego jego emerytura z mocy art. 41 ust. 3 w związku z art. 41b ustawy zaopatrzeniowej podlegała zmniejszeniu o 25 % jej wysokości, co stanowi kwotę 13.318,47 zł. Kierując się powyższymi względami Sąd Apelacyjny z mocy art. 385 k.p.c. orzekł, jak w pkt II. Natomiast, jeśli chodzi o rozliczenie emerytury za okres od 1 września do 31 grudnia 2008 r. w związku z dodatkowym przychodem osiągniętym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, to organ emerytalny przyjął do rozliczenia kwotę, którą jako przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, ale w istocie jako dochód brutto, wskazał ubezpieczony, tj. kwotę 15.949,98 zł. Ubezpieczony wskazał bowiem w piśmie do organu emerytalnego z dnia 21 czerwca 2011 r., że jest to przychód stanowiący podstawę wymiaru składek, jednakże z jego uprzedniej korespondencji kierowanej do organu (pismo z dnia 15 kwietnia 2011 r.) wynikało, że pod pojęciem tym rozumie przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania i nie opłaca składki na ubezpieczenie społeczne. W ocenie Sądu Apelacyjnego, w sytuacji, gdy z korespondencji prowadzonej przez ubezpieczonego z organem emerytalnym w sposób nie budzący wątpliwości wynika, w jaki sposób ubezpieczony rozumie zwrot przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, i że to rozumienie nie znajduje prawnego uzasadnienia, organ emerytalny winien był, skoro do rozliczenia za rok 2009 przyjął najniższą podstawę wymiaru składki z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, wyjaśnić tę kwestię ubezpieczonemu, ewentualnie przyjąć, tak jak za rok 2009, kwotę najniższej podstawy wymiaru składki, skoro tak w roku 2008, jak i 2009 skarżący nie opłacał składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Rozliczenie przy przyjęciu kwoty wskazanej przez skarżącego spowodowało przyjęcie, że za sporny okres 2008 r. przychód ubezpieczonego przekroczył wyższą kwotę graniczną ze skutkiem z art. 41 ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej. Opisane działania organu emerytalnego wskazują na niekonsekwencję, skoro w ramach rozliczenia emerytury w stosunku do jednego roku jest przyjmowana najniższa podstawa wymiaru składki, a w stosunku do drugiego roku jest przyjmowana kwota deklarowana jako przychód stanowiący podstawę wymiaru składek, który takim przychodem w istocie nie był, czego organ emerytalny miał świadomość. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, rzeczą organu emerytalnego wykonującego zadania z zakresu zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy i stosującego w sprawach nieuregulowanych z mocy art. 11 ustawy zaopatrzeniowej przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, jest, zgodnie z art. 9 k.p.a., należyte i wyczerpujące informowanie stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania. Na organie emerytalnym ciąży również obowiązek czuwania nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu winien udzielić im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. W postępowaniu prowadzonym przez organ emerytalny zabrakło właśnie wyczerpującego wyjaśnienia ubezpieczonemu okoliczności prawnych, co, w ocenie Sądu Apelacyjnego, przyczyniło się do tego, że ubezpieczony złożył takiej a nie innej treści oświadczenia o przychodzie stanowiącym podstawę wymiaru składek za 2008 r. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Dlatego tak zaskarżony wyrok oddalający odwołanie od decyzji rozliczającej emeryturę za 4 miesiące roku 2008, jak i ta decyzja podlegają uchyleniu, a sprawa przekazaniu organowi emerytalnemu celem ponownego rozpoznania po uprzednim wyjaśnieniu ubezpieczonemu mechanizmu zmniejszania policyjnej emerytury w związku z dodatkowym przychodem osiągniętym przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, która z tego tytułu nie opłaca składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Kierując się powyższymi względami Sąd Apelacyjny z mocy art. 477 ^14a k.p.c. orzekł, jak w pkt I sentencji.

Sędziowie: Przewodniczący:

M. W. G. B. (2)

K. S. (2)