Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 listopada 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2014 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

z siedzibą w P.

przeciwko M. F. i A. F.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 12 grudnia 2013 r., sygn. akt XII C 78/13

oddala apelację.

SSA J. Nowicki SSA M. Górecki SSO M. Wysocki

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 12 grudnia 2013r. (sygn. XII C 78/13) Sąd Okręgowy w Poznaniu w sprawie z powództwa (...) Sp. z o.o. w P. przeciwko M. F. i A. F., o zapłatę, zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda 1.182.669,37zł wraz z odsetkami umownymi liczonymi według zmiennej stopy procentowej odpowiadającej czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego(...)w stosunku rocznym, z uwzględnieniem zmian tej stopy procentowej, od dnia 13 listopada 2012r. do dnia zapłaty (pkt 1), a także kosztami postępowania obciążył pozwanych i z tego tytułu zasądził od nich solidarnie na rzecz powoda kwotę 59.134zł tytułem zwrotu poniesionych kosztów sądowych (pkt 2).

Wydając powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 5 maja 2010r. (...) Bank Spółdzielczy z siedzibą w P. (powoływany niżej także jako (...)) zawarł z M. F. i A. F. umowę pożyczki nr (...). Na jej podstawie (...) udzielił pozwanym pożyczki w kwocie 1.000.000zł na okres od 16 kwietnia 2010r. do 16 kwietnia 2030r. Zgodnie z § 9 ust. 1 umowy, pozwani jako pożyczkobiorcy zobowiązali się dokonać całkowitej spłaty pożyczki wraz z odsetkami do 16 kwietnia 2030r. w miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych w terminach i wysokościach określonych w harmonogramie spłaty, stanowiącym załącznik do umowy i jej integralną część. Strony ustaliły, że odpowiedzialność obojga pozwanych za spłatę pożyczki jest solidarna (§ 1 zd. 2 umowy). Celem zabezpieczenia spłaty pożyczki pozwani ustanowili na rzecz(...) na nieruchomościach zapisanych w księgach wieczystych nr (...) hipoteki umowne: zwykłą w kwocie 1.000.000zł i kaucyjną do kwoty 800.000zł.

Zgodnie z § 8 ust. 2 umowy, pożyczka była oprocentowana według zmiennej rocznej stopy oprocentowania, naliczanej od aktualnego salda zadłużenia w stosunku rocznym. W dniu zawarcia umowy wynosiła ona 12,5%. Zgodnie z § 5 ust. 3 umowy, wysokość oprocentowania mogła ulec zmianie w przewidzianych w umowie przypadkach, sprowadzających się głównie do określonego wzrostu stóp procentowych (...) lub (...), bądź stawek oprocentowania (...), (...), względnie wzrostu ryzyka kredytowego. Oprocentowanie to ulegało zamianie i kształtowało się następująco: od 20 stycznia 2011r. do 7 kwietnia 2011r. - 12,75%; od 8 kwietnia 2011r. do 12 maja 2011r. - 13,00%; od 13 maja 2011r. do 9 czerwca 2011r. - 13,25%; od 10 czerwca 2011r. do 15 czerwca 2011r. - 13,50%.

Postanowienie § 11 ust. 1 lit. b i c umowy pożyczki przewidywało, że w razie opóźnienia się pożyczkobiorcy w spłacie pożyczki lub jej raty, określonej w harmonogramie spłaty, (...) będzie naliczał od niespłaconej kwoty odsetki według rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, a nadto obciążał rachunek pożyczkobiorcy kosztami upomnień i windykacji. W § 11 ust. 2 umowy pożyczki strony postanowiły, że roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego była zmienna i odpowiadała czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego (...)w stosunku rocznym, tj. odsetkom maksymalnym. Wysokość rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego wynosiła: od 6 kwietnia 2011r. do 11 maja 2011r. - 22% (4 x 5,5%), od 12 maja 2011r. do 8 czerwca 2011r. - 23% (4 x 5,75%), od 9 czerwca 2011r. do 9 maja 2012r. - 24% (4 x 6%), od 10 maja 2012r. do 7 listopada 2012r. - 25% (4 x 6,25%), od 8 listopada 2012r. - 24% (4 x 6%). Stosownie do § 11 ust. 3 umowy, w każdym przypadku zmiany wysokości stopy kredytu lombardowego (...) ulegała odpowiedniej zmianie wysokość rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego. Zmiana ta obowiązywała od dnia wejścia w życie uchwały Rady Polityki Pieniężnej zmieniającej wysokość stopy kredytu lombardowego (...). Zgodnie z § 11 ust. 4 umowy, odsetki od zadłużenia przeterminowanego były naliczane od dnia wymagalności raty pożyczki do dnia poprzedzającego jej spłatę i były natychmiast wymagalne.

Zgodnie z § 13 ust. 2 umowy pożyczki,(...) miał prawo wypowiedzieć umowę w całości albo w części m.in. w przypadku: braku terminowej spłaty co najmniej dwóch pełnych rat pożyczki (lit. b) lub pogorszenia albo utraty przez pożyczkobiorcę zdolności kredytowej (lit. c). Stosownie do § 13 ust. 4 umowy, wypowiedzenie wymagało formy pisemnej pod rygorem nieważności. Termin wypowiedzenia umowy wynosił w tych wypadkach 30 dni od doręczenia wypowiedzenia stronie. Następnego dnia po upływie terminu wypowiedzenia pożyczka wraz z odsetkami i innymi należnościami ubocznymi była wymagalna w całości i natychmiast płatna bez dodatkowego wezwania.

Pozwani nie spłacali pożyczki w terminach wynikających z harmonogramu spłat.

W związku z brakiem spłaty pożyczki (...) pismem z 2 maja 2011r. wypowiedział umowę pożyczki obojgu pozwanym. Wypowiedzenia zostały doręczone obojgu pozwanym w dniu 6 maja 2011r. W treści wypowiedzenia (...)zastrzegł, że ma ono charakter warunkowy i utraci moc jeżeli w ciągu 30 dni od jego doręczenia uregulowane zostaną wszystkie zaległości w łącznej wysokości 38.376,19zł, w tym zaległy kapitał 12.500,01zł, zaległe odsetki 25.559,73zł, odsetki karne 283,45zł i koszty 33zł. Nadto, (...)poinformował, że w przypadku braku zapłaty wypowiedzenie zachowa moc i wymagalne będą wszystkie należności wynikające z umowy pożyczki, wynoszące na dzień sporządzenia wypowiedzenia 993.789,85zł, w tym kapitał w kwocie 962.499,97zł. W wyznaczonym terminie pozwani nie uregulowali zadłużenia.

W dniu 28 marca 2012r. (...) zawarł z powodem (...) Sp. z o.o. w P. umowę sprzedaży kilku wierzytelności, wynikających z umów pożyczek i kredytów, zawartych z rożnymi klientami banku. Na jej podstawie powód nabył m.in. wierzytelność wobec pozwanych wynikającą z umowy pożyczki nr (...) z 16 kwietnia 2010r. wraz ze związanymi z nią prawami, w tym roszczeniem o zaległe odsetki, zwrot kosztów oraz dalsze odsetki należne po dacie zawarcia umowy sprzedaży wierzytelności do dnia spłaty, w wysokości ustalonej umową pożyczki (§ 2 ust. 3 i 4, § 3 pkt 3 umowy). Wraz z wierzytelnością na powoda przeszły zabezpieczenia spłaty wierzytelności, w tym m.in. ustanowione hipoteki (§ 2 pkt 5 umowy cesji). Listę sprzedawanych wierzytelności zawierał załącznik nr 1 do umowy, nadto wierzytelności zostały wymienione wprost w § 3 umowy przelewu. Aneksem z 5 czerwca 2011r. (...) i powód zmienili umowę z 28 marca 2012r. w ten sposób, że w miejsce dotychczasowego jednego, ogólnego załącznika nr 1 z listą wszystkich wierzytelności będących przedmiotem umowy przelewu wprowadzili odrębne załączniki dla każdej ze zbywanych wierzytelności. Wierzytelność wobec pozwanych z tytułu umowy pożyczki nr (...) z 16 kwietnia 2010r. wymieniona została w nowym załączniku nr 1/C. W dniu 30 marca 2012r. powód uiścił przelewem na rachunek bankowy (...) kwotę 3.665.831,70zł tytułem ceny za wierzytelności nabyte na podstawie umowy z 28 marca 2012r.

W wykonaniu umowy z 28 marca 2012r. (...) sporządził oświadczenie z 28 marca 2012r. zaświadczające o sprzedaży wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki nr (...) z 16 kwietnia 2010r. na rzecz powoda oraz wyrażające zgodę na zmianę wpisów w księgach wieczystych, tj. ujawnienie w miejsce dotychczasowego wierzyciela hipotecznego (...) nowego wierzyciela hipotecznego, tj. powoda. Na wniosek powoda w księgach wieczystych nr (...), prowadzonych dla nieruchomości obciążonych hipotekami stanowiącymi zabezpieczenie spłaty pożyczki, zostały dokonane wpisy zmiany wierzyciela z (...) na rzecz powoda.

(...) zawiadomił pozwanych o przelewie wierzytelności pismem z 28 marca 2012r. Zostało ono doręczone pozwanym w dniu 5 kwietnia 2012r.

Pismem z 16 kwietnia 2012r., nadanym w placówce pocztowej 19 kwietnia 2012r., powód wezwał pozwanych do zapłaty w terminie 14 dni od doręczenia wezwania niespłaconego kapitału pożyczki w kwocie 954.166,63zł, odsetek naliczonych na dzień wezwania w wysokości 103.390,30zł oraz dalszych odsetek od niespłaconego kapitału w wysokości 24% w stosunku rocznym. Odbyło się też spotkanie przedstawicieli powoda z pozwanym M. F., podczas którego strony prowadziły rozmowy w sprawie spłaty zadłużenia. W dniu 8 czerwca 2012r. pozwani wpłacili na rzecz powoda kwotę 12.000zł, która została zaliczona na poczet odsetek karnych. Ostatecznie jednak strony nie doszły do porozumienia w sprawie sposobu spłaty.

W związku z brakiem zapłaty pozostałej części zadłużenia powód pismami z 1 października 2012r. ponownie, ostatecznie wezwał każdego z pozwanych do zapłaty w terminie 5 dni od doręczenia wezwania kwoty 1.154.070,51zł, w tym niespłaconego kapitału pożyczki w kwocie 954.166,63zł, odsetek bieżących w kwocie 23.716,34zł i odsetek karnych naliczonych na dzień wezwania w wysokości 176.187,54zł oraz dalszych odsetek od niespłaconego kapitału w wysokości 25% w stosunku rocznym. Wezwanie to zostało doręczone pozwanym w dniu 4 października 2012r.

Zaległość pozwanych z tytułu umowy pożyczki na dzień 13 listopada 2012r. wynosiła łącznie 1.182.669,37zł i obejmowała następujące należności: z tytułu niespłaconego kapitału pożyczki kwotę 954.166,63zł; z tytułu bieżących odsetek za okres od 7 kwietnia 2011r. do 15 czerwca 2011r. kwotę 23.716,34zł; z tytułu odsetek umownych z opóźnienie w spłacie kapitału pożyczki (odsetek karnych) naliczonych za okres od 11 grudnia 2011r. do dnia poprzedzającego wniesienie pozwu, tj. do 12 listopada 2013r. kwotę 204.786,40zł.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego, Sąd Okręgowy dokonał następujących rozważań prawnych:

Sąd I instancji stwierdził, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości. Powód wywodził dochodzone roszczenie z umowy przelewu z 28 marca 2012r., zawartej z (...) Bankiem Spółdzielczym w P.. Twierdził, że na jej podstawie nabył wierzytelność o spłatę pożyczki wraz z odsetkami od swego poprzednika prawnego. Z treści tej umowy przelewu jasno wynika, że wolą jej stron był przelew wierzytelności przysługującej (...) jako cedentowi wobec pozwanych, wynikającej z umowy pożyczki z 16 kwietnia 2010r., na powoda jako cesjonariusza. Wierzytelność wobec pozwanych została wprost wymieniona w § 3 pkt 3 umowy przez wskazanie jej kwoty (kapitału i odsetek) oraz określenie daty i numeru umowy, z której wynika. Nadto, wierzytelność wobec pozwanych została wskazana w załączniku nr 1/C do umowy z 28 marca 2012r., który został wprowadzony do umowy aneksem z 5 czerwca 2011r. Pozwani podnieśli zarzut nieważności umowy przelewu z 28 marca 2012r. z powołaniem na dwa argumenty: że powód nie przedłożył wymaganej przez art. 230 ksh uchwały wspólników, wyrażającej zgodę na zaciągnięcie zobowiązania o wartości przewyższającej 2-krotnie wartość kapitału zakładowego powodowej spółki; oraz wskazywali na pozorność umowy.

Sąd Okręgowy podniósł następnie, że wbrew zarzutom pozwanych, umowa przelewu z 28 marca 2012r. nie jest nieważna. Zgodnie z treścią art. 230 ksh w brzmieniu obowiązującym po zmianie dokonanej ustawą z dnia 12 grudnia 2003r. (Dz. U. Nr 229, poz. 2276), która weszła w życie z dniem 15 stycznia 2004r., a pod rządem której została zawarta umowa przelewu z 28 marca 2012r. brak uchwały wspólników odnosi się jedynie do skutków wewnętrznych spółki, a nie wpływa na ważność dokonywanej czynności prawnej (nie stosuje się bowiem art. 17 § 1 ksh). Okoliczność, czy wspólnicy powodowej spółki podjęli uchwałę wyrażającą zgodę na zakup wierzytelności za cenę 3.665.831,70zł (przy kapitale zakładowym (...) Sp. z o.o. wynoszącym 5.000zł) była pozbawiona znaczenia dla oceny ważności umowy przelewu z 28 marca 2012r.

Zdaniem Sądu I instancji, chybione były również zarzuty pozwanych wskazujące na pozorność umowy przelewu z 28 marca 2012r. Zgodnie z art. 83 § 1 kc, czynność prawna pozorna charakteryzuje się trzema elementami, które muszą wystąpić łącznie: 1) oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, co oznacza, że osoba je składająca albo nie chce w ogóle wywołać żadnych skutków prawnych, albo wprawdzie chce wywołać, ale inne, niż wynikałyby ze złożonego przez nią oświadczenia woli, 2) oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, 3) adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru. Gdy umowa jest przez obie strony wykonywana, nie może być mowy o jej pozorności. W niniejszej sprawie umowa przelewu z 28 marca 2012 r. została przez obie strony wykonana. Cedent sporządził oświadczenie z 28 marca 2012r. zaświadczające o sprzedaży wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki nr (...) z 16 kwietnia 2010r. na rzecz powoda oraz wyrażające zgodę na zmianę wpisów dotyczących wierzyciela hipotecznego w księgach wieczystych. Na podstawie tego oświadczenia powód uzyskał wpis siebie jako wierzyciela hipotecznego w księgach wieczystych nr (...), które prowadzone są dla nieruchomości obciążonych hipotekami stanowiącymi zabezpieczenie spłaty pożyczki. Nadto (...)pismem z 28 marca 2012r. zawiadomił pozwanych o przelewie wierzytelności, co jednoznacznie wskazuje, że jego wolą było wywołanie skutków prawnych wynikających wprost z treści umowy przelewu, tj. aby pozwani spełnili świadczenie (zwrócili pożyczkę wraz z odsetkami) na rzecz cesjonariusza. Także powód wykonał umowę z 28 marca 2012r. Po pierwsze, w dniu 30 marca 2012r. uiścił przelewem na rachunek bankowy (...) kwotę 3.665.831,70zł tytułem ceny za wierzytelności nabyte na podstawie umowy. Po drugie, wystąpił o zapłatę kwoty 1.182.669,37zł wraz z odsetkami tytułem spłaty pożyczki z 16 kwietnia 2010r. Gdyby strony umowy cesji zawarły ją dla pozoru, powód nie występowałby o zapłatę na swoją rzecz. Motywy, które legły u podstaw decyzji o sprzedaży przez (...) wierzytelności na rzecz powoda, pozostawały nieistotne dla rozstrzygnięcia, podobnie jak kwestia pochodzenia środków na zapłatę przez powoda ceny za nabyte wierzytelności. Również okoliczność, że (...) wystawił przeciwko pozwanym (...) nr 448/0/11 z 27 lipca 2011r., któremu nadano klauzulę wykonalności, nie świadczy o pozorności umowy przelewu. Sam fakt, iż (...) mógł już samodzielnie prowadzić egzekucję na podstawie w/w (...) nie jest równoznaczny z tym, że był do tego zobowiązany.

Reasumując Sąd ten stwierdził, powód na podstawie umowy przelewu z 28 marca 2012r. nabył wierzytelność, wynikającą z umowy pożyczki z 16 kwietnia 2010r., przysługującą jego poprzednikowi, (...) Bankowi Spółdzielczemu w P. wobec pozwanych M. F. i A. F. - w pełnej wysokości. Oceniając zasadność powództwa należało rozważyć, czy i jaka wierzytelność przysługiwała poprzednikowi prawnemu powoda. W takim bowiem tylko zakresie powód mógł ją skutecznie nabyć od swego poprzednika.

Powołując się na treść art. 720 § 1 kc, Sąd I instancji wskazał, że na podstawie umowy z 16 kwietnia 2010r. poprzednik powoda przeniósł na własność pozwanych kwotę 1.000.000zł, a pozwani zobowiązali się ją solidarnie zwrócić w miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych do 16 kwietnia 2030r. Strony ukształtowały umowę pożyczki jako odpłatną, przewidując oprocentowanie (odsetki bieżące) według zmiennej rocznej stopy oprocentowania, wynoszącej w dniu zawarcia umowy 12,5% w stosunku rocznym. Pozwani bezspornie nie płacili rat pożyczki w terminie wynikającym z harmonogramu spłat, w związku z czym poprzednik powoda pismem z 2 maja 2011r., doręczonym pozwanym w dniu 6 maja 2011r. wypowiedział umowę pożyczki, korzystając z uprawnienia wynikającego z jej § 13 ust. 2 i 4. Skutkiem wypowiedzenia było: powstanie stanu wymagalności całej sumy pożyczki z upływem 30 dni od doręczenia wypowiedzenia, tj. 6 maja 2011r. (§ 13 ust. 4 umowy) oraz naliczanie od niespłaconej kwoty odsetek według rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, odpowiadającej czterokrotności stopy kredytu lombardowego (...) (§ 11 ust. 1 lit. b umowy). Na dzień 13 listopada 2012r. wysokość niespłaconego przez pozwanych kapitału pożyczki bezspornie wynosiła 954.166,63zł, a odsetek bieżących za okres od 7 kwietnia 2011r. do 15 czerwca 2011r. - 23.716,34zł i do zwrotu tychże kwot byli zobowiązani pozwani, czego w niniejszej sprawie nie kwestionowali. Ponadto strony umowy pożyczki przewidziały odsetki umowne za opóźnienie w spłacie pożyczki, tj. tzw. odsetki karne w wysokości odpowiadającej czterokrotności stopy kredytu lombardowego (...)w stosunku rocznym. Ich suma, uwzględniając zmiany powołanej stopy opisane w stanie faktycznym, obliczona od kwoty wymagalnego kapitału pożyczki za okres od 11 grudnia 2011r. do dnia poprzedzającego wniesienie pozwu, tj. do 12 listopada 2013r. wynosiła 204.786,40zł. Uprawnienie poprzednika powoda i samego powoda do naliczania tych odsetek wynika wprost z § 11 ust. 1 lit. b i ust. 2 umowy w zw. z art. 481 § 1 i § 2 a contrario kc Reasumując, zadłużenie pozwanych z tytułu umowy pożyczki obliczone na dzień wniesienia pozwu, tj. 13 listopada 2012r. wynosiło łącznie 1.182.669,37zł, w tym kwota 954.166,63zł tytułem niespłaconego kapitału pożyczki, kwota 204.786,40zł tytułem skapitalizowanych odsetek umownych za opóźnienie (odsetek karnych) oraz kwota 23.716,34zł tytułem odsetek kapitałowych za okres od 7 kwietnia 2011r. do 15 czerwca 2011r.

Żądanie powoda zasądzenia począwszy od 13 listopada 2012r. odsetek umownych w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego (...) od kwoty 1.182.669,37zł, obejmującej również skapitalizowane odsetki za opóźnienie, znajdowało umocowanie w art. 482 § 1 kc i jego uwzględnieniu nie sprzeciwiał się zakaz anatocyzmu.

Sąd Okręgowy wskazał następnie, że nietrafny był zarzut pozwanych kwestionujący obciążenie ich odsetkami za okres po rozwiązaniu umowy wskutek wypowiedzenia, tj. od 5 czerwca 2011r., w tym odsetkami stanowiącymi część skapitalizowanej kwoty 204.786,40zł oraz dalszymi odsetkami za okres od wytoczenia powództwa. Pozwani zarzucili, że odsetki te są nienależne, gdyż postanowienie umowy pożyczki, zastrzegające dla poprzednika powoda prawo do naliczania odsetek karnych za opóźnienie w spłacie pożyczki wiązało strony tylko w okresie trwania umowy, a po jej wypowiedzeniu nie może być dalej stosowane. Odpierając ten zarzut należy wskazać, że wypowiedzenie jest sposobem zakończenia stosunku umownego na przyszłość ( ex nunc) w drodze oświadczenia woli jednej ze stron umowy. Nie powoduje ono jednak zawsze, jak błędnie przyjmują pozwani, całkowitego ustania skuteczności wszystkich postanowień umownych i traktowania umowy jako nie zawartej. Strony mogą bowiem w ramach swobody umów (art. 353 ¹ kc) przy zawieraniu umowy określić skutki jej ewentualnego, przyszłego wypowiedzenia, oznaczając np. sposób zwrotu świadczeń, bądź też inne, dodatkowe obowiązki stron, aktualizujące się w razie wypowiedzenia umowy przez jedną z nich. Taka też sytuacja wystąpiła w niniejszej sprawie, w której strony uzgodniły, że w razie wypowiedzenia umowy pożyczki (w związku z brakiem terminowej spłaty co najmniej 2 pełnych rat pożyczki), wierzytelność o zwrot wypłaconej kwoty staje się natychmiast wymagalna (§ 12 ust. 4 zd. 3 umowy) a od zadłużenia naliczane są odsetki umowne w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego (...) (§ 11 ust. 1 lit b w zw. z ust. 2 umowy). Strony przewidziały ten skutek właśnie na wypadek wypowiedzenia umowy. Mimo wypowiedzenia dokonanego przez poprzednika powoda pismem z 2 maja 2011r. postanowienia § 11 ust. 1 lit. b, § 11 ust. 2, 3 i 4 pozostały zatem w mocy, gdyż taka była wola stron wyrażona w umowie pożyczki. Odsetki te nie przekraczały też stawki odsetek maksymalnych, przewidzianej w art. 359 § 2 ¹ kc, stąd nie było podstaw do podważania obciążenia pozwanych tymi odsetkami tak za okres przed rozwiązaniem umowy wskutek wypowiedzenia, jak i po 5 czerwca 2011r.

Mając na uwadze powyższe, Sąd I instancji uwzględnił powództwo w całości.

O kosztach procesu Sąd ten orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc. Na koszty te składała się opłata sądowa od pozwu w kwocie 59.134zł.

Apelację od powyższego wyroku wywiedli pozwani, którzy zaskarżyli go w całości. Sądowi I instancji w/w zarzucili:

1) naruszenie art. 379 § 4 kpc w związku z art. 77 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych w związku z art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996r. o Radzie Ministrów, powodujące nieważność postępowania ze względu na fakt, iż skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa (nastąpiło delegowanie sędziego do pełnienia obowiązków w innym sądzie przez nieuprawniony podmiot).

2) w przypadku nieuwzględnienia powyższego zarzutu, z ostrożności procesowej:

a) naruszenie art. 83 § 1 kc poprzez błędną wykładnię przesłanek czynności prawnej dokonanej dla pozoru tj. umowy sprzedaży wierzytelności z dnia 28 marca 2012r., zawartej między powodową spółką a (...) Bankiem Spółdzielczym z siedzibą w P.;

b) naruszenie art. 227 kpc poprzez pominięcie dowodów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie - oddalenie wniosku pełnomocnika pozwanych o zwolnienie świadka Ż. R. z tajemnicy bankowej, złożonego w celu ustalenia okoliczności zawarcia przedmiotowej umowy;

c) naruszenie art. 233 § 1 i 2 kpc i art. 328 § 2 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie, dokonanej wybiórczo wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, polegającej na braku wszechstronnego rozważenia okoliczności braku causa powyższej umowy;

d) naruszenie art. 233 § 1 kpc w związku z art. 155 § 2 kpc poprzez uchylenie istotnych pytań pełnomocnika pozwanych, mających doniosły wpływ na wynik sprawy - prawidłowe ustalenie stanu faktycznego;

e) naruszenie art. 207 § 6 kpc poprzez oddalenie wniosku pełnomocnika pozwanych o przeprowadzenie dowodu na okoliczność ustalenia źródła środków na zakup przedmiotowej wierzytelności, zasadnego dla wykazania pozorności umowy cesji.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów postępowania apelacyjnego; ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od
powoda solidarnie na rzecz pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa
procesowego wg norm przepisanych za I i II instancję.

W odpowiedzi na apelację pozwanych, powód (...) Sp. z o.o. w P. wniósł o jej odrzucenie jako spóźnionej, ewentualnie oddalenie w całości jako bezzasadnej; a także zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutu powoda o konieczności odrzucenia apelacji pozwanych jako spóźnionej (k.317). Podzielając stanowisko, że wyrok z uzasadnieniem został pozwanym doręczony w dniu 14 stycznia 2014r. (k.240) zauważyć jednak wypada, że apelacja wniesiona została w dniu 28 stycznia 2014r. (k.261 – art.165§2 kpc), a zatem w terminie określonym w art.369§1 kpc w związku z czym brak jest podstaw do jej odrzucenia. Pismo Sądu Okręgowego z dnia 29 kwietnia 2014r. wskazywało wprawdzie jako datę wniesienia apelacji 30 stycznia 2014r. (k.312) tym niemniej było to tylko odwołanie się do dnia, kiedy apelacja trafiła do biura podawczego, a data 17 lutego 2014r. to dzień kiedy do Sądu Okręgowego trafiły odpisy apelacji pozwanych.

Podstawą rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd Apelacyjny był materiał dowodowy zgromadzony przed Sądem Okręgowym z uzupełnieniem o wiedzę posiadaną przez Sąd Apelacyjny z urzędu (art.228§2 kpc – k.346v). Wiedza ta dotyczyła faktu podpisania delegacji dla SSR M. P.do pełnienia obowiązków sędziego w Sądzie Okręgowym w Poznaniu w okresie od 1 września 2013r. do 28 lutego 2014r. przez Podsekretarza Stanu z upoważnienia Ministra Sprawiedliwości (pismo Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 4 listopada 2014r.). W apelacji pozwanych zawarty został ponadto wniosek o „ujawnienie źródła pochodzenia kwoty przelewu” (k.346v) – wniosek ten nie został jednak uwzględniony w toku postępowania apelacyjnego. Trudno bowiem nie przypomnieć, że stanowisko co do bezzasadności tego wniosku zajął już Sąd Okręgowy w postanowieniu z dnia 28 listopada 2013r. (k.218) i podzielając motywy tego stanowiska (str.6 uzasadnienia wyroku) zauważyć wypada, że nie doszło do ujawnienia żadnych nowych okoliczności uzasadniających odmienne potraktowanie tego wniosku. Żadnych innych wniosków dowodowych strony już nie złożyły, a w ocenie Sądu Apelacyjnego brak było podstaw do przeprowadzenia w sprawie dowodów z urzędu.

Przyjąć należy, że w oparciu o wskazany materiał dowodowy Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny akceptuje i przyjmuje za własne. Podstawowy zarzut pozwanych w tym zakresie dotyczył wadliwego przyjęcia, że umowa zawarta pomiędzy powodową spółką, a (...) Bankiem Spółdzielczym nie była czynnością prawną dokonaną dla pozoru. Przedstawiając swoje stanowisko Sąd Okręgowy wyraźnie wskazał jakie okoliczności przesądzają o ważności i realności tej umowy – działania zmierzające do uzyskania wpisu powoda jako wierzyciela hipotecznego, zapłata ceny, dokonanie zawiadomień o dokonanej cesji, wystąpienie z powództwem o zapłatę przeciwko pozwanym. Te argumenty w pełni uzasadniają stanowisko o braku podstaw do uwzględnienia zarzutu pozwanych (którzy kwestionując ważność sprzedaży wierzytelności nie dokonują spłaty kredytu ani wobec powoda, ani wobec (...) Banku Spółdzielczego – k.346) skoro doszło do wykonania zawartej umowy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 grudnia 2012r. I ACa 1018/12, LEX nr 1254427, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 19 marca 2014r. III AUa 1073/13, LEX nr 1451668). Wbrew zatem stanowisku apelujących nie doszło do przekroczenia granic oceny dowodów określonych w art.233§1 kpc, a przypomnieć należy, że wspomniany przepis przyznaje sądowi swobodę w ocenie zebranego materiału dowodowego, a zarzut naruszenia tego uprawnienia może być usprawiedliwiony tylko wtedy, gdy sąd zaprezentuje rozumowanie sprzeczne z regułami logiki bądź z doświadczeniem życiowym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2002r. IV CKN 859/00, LEX nr 53923). To zaś obowiązkiem pozwanych było wykazanie zasadności zarzutu o pozorności umowy gdyż to oni powołują się na tę okoliczność (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 25 marca 2014r. I ACa 1304/13, LEX nr 1454558). Same zaś wątpliwości pozwanych co do źródła pochodzenia środków na zakup wierzytelności i niski kapitał zakładowy powodowej spółki to z pewnością argumenty niewystarczające dla podzielenia ich stanowiska. Od razu wyjaśnić należy, że oddalenie wniosku o zwolnienie świadka Ż. R. z tajemnicy bankowej nie naruszało w żadnym stopniu art.227 kpc – procedura cywilna w przeciwieństwie do karnej (art.180 kpk) nie przewiduje bowiem możliwości zwolnienia świadka z tajemnicy zawodowej, a pozwani formułując swój wniosek nie wskazali nawet podstawy prawnej uzasadniającej ich żądanie. Poza tym trudno nie zauważyć, że wniosek ten zmierzał do wyjaśnienia czy (...) Bank Spółdzielczy podjął działania zmierzające do dochodzenia wierzytelności od pozwanych – jakakolwiek odpowiedź padłaby na to pytanie nie stanowiłaby ona i tak argumentu na potwierdzenie tezy o pozorności umowy cesji, a przedmiotem postępowania dowodowego powinny być wyłącznie fakty istotne dla wyjaśnienia sprawy (art. 227 kpc). Tego wymogu pytania zadawane przez pełnomocnika pozwanych nie spełniały, a ich uzasadnianie argumentem o celowości ustalenia „kontekstu zawarcia umowy” są dość oczywiście bezzasadne (rozprawa w dniu 10 października 2013r. – k.201). Nie zachodzi także naruszenie art.207§6 kpc skoro Sąd Okręgowy oddalił wniosek dowodowy pozwanych z uwagi na brak jego znaczenia dla wyniku sprawy (str.6 i 8 uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego), a nie z uwagi na treść art.207§6 kpc, pomijając już nawet to, że wniosek ten rzeczywiście mógł zostać złożony na rozprawie w dniu 10 października 2013r., a pozwani nie potrafili wyjaśnić przyczyn zwłoki w jego zgłoszeniu. Stosując więc nawet liberalną wykładnię przepisu art.162 kpc i uznając, że nie wymaga on przytaczania naruszonych przepisów procedury (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 10 stycznia 2014r. III AUa 687/13, LEX nr 1428019), a wystarczające jest jego zgłoszenie w taki sposób, by z jego treści i kontekstu wynikało na czym uchybienie sądu ma polegać, uznać należy, że Sąd Okręgowy nie dopuścił się istotnych naruszeń proceduralnych w trakcie prowadzonego postępowania dowodowego.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym nie zachodzi zarzucane w apelacji naruszenie prawa materialnego – art.83§1 kc. Jak to wcześniej wyjaśniono to obowiązkiem pozwanych było wykazanie zasadności swych twierdzeń (art.6 kc) i z obowiązku tego apelujący niewątpliwe się nie wywiązali. W tej sytuacji na aprobatę zasługują rozważania prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia co do wykładni art.83§1 kc, powtórzyć zatem wypada, że umowa przelewu była czynnością prawną ważną i w oparciu o nią powodowie nabyli wierzytelność w stosunku do pozwanych uzasadniającą uwzględnienie powództwa. Brak było natomiast podstaw do przyjęcia, by doszło naruszenia w innym zakresie prawa materialnego, bądź by w sprawie doszło do nieważności postępowania. Wbrew bowiem zarzutom pozwanych delegowanie sędziego do orzekania w Sądzie Okręgowym przez Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości na podstawie art.77 §1 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001r. Prawo o ustroju sądów powszechnych – t. jedn. Dz. U. 2013.427 z późn. zm. nie stanowi czynności podjętej przez nieuprawniony podmiot (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2007r., OSNC 2008/4/42, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2010r. III KK 33/10, OSNwSK 2010/1/1313).

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny oddalił apelacje jako bezzasadną na podstawie art.385 kpc.

SSA J. Nowicki SSA M. Górecki SSO M. Wysocki