Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2013 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku

V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Elżbieta Rosłoń

Protokolant Krystyna Józefowska

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2013 roku w Białymstoku

sprawy J. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o wysokość świadczenia

na skutek odwołania J. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 12 grudnia 2012 roku, Nr (...)-1/25/I

oddala odwołanie

sygn. akt V U 143/13

UZASADNIENIE

Decyzją z 12 grudnia 2012 r. Nr (...)-1/25/I, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., na wniosek J. R., przeliczył przysługującą mu rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 92,22 %. Podstawa wymiaru obliczona przez pomnożenie tego wskaźnika przez 1862,62 zł, tj. kwotę bazową wyniosła 1717,71 zł. Do ustalenia wysokości renty Zakład Ubezpieczeń Społecznych uwzględnił 38 lat i 1 miesiąc okresów składkowych oraz 1 rok i 5 miesięcy okresów nieskładkowych.

W odwołaniu od powyższej decyzji J. R. zarzucił, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych błędnie ustalił liczbę okresów składkowych bowiem nie uwzględnił wskazanego we wniosku okresu od 1 stycznia 2004 r. do 31 grudnia 2007 r., a w konsekwencji świadczenie jest zaniżone.

Wskazał, że do 31 grudnia 2003 r. był zatrudniony w (...)w S.i jednocześnie prowadził działalność gospodarczą.
Po zakończeniu z dniem 31 grudnia 2003 r. stosunku pracy nadal kontynuował działalność gospodarczą a jednocześnie pozostawał na rencie. Od 1 stycznia 2004 r. do 31 grudnia 2007 r. nie płacił składek na ubezpieczenie społeczne a jedynie składki na ubezpieczenie zdrowotne. Wskazał, że w okresie tym renciści prowadzący działalność gospodarczą byli ustawowo zwolnieni z obowiązku płacenia składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe i nie mogli
z tego zwolnienia zrezygnować. Trwało ono od 1 stycznia 2004 r. do 31 grudnia 2007 r. –
art. 25 a ust. 1 pkt 1 ustawy z 15 czerwca 2007 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 115, poz. 791). Według odwołującego ustawowe zwolnienie z obowiązku płacenia składek nie oznacza, że okres prowadzenia działalności gospodarczej nie powinien być zaliczony do stażu ubezpieczeniowego, w tym okresu składkowego. Z uwagi na powyższe wnosił o uznanie spornego okresu za składkowy
a przynajmniej za nieskładkowy.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania. W odpowiedzi
na odwołanie wskazał, że zaskarżoną decyzją ponownie ustalił wysokość renty z tytułu niezdolności wnioskodawcy do pracy, poczynając od 1 listopada 2012 r. Do wysokości świadczenia nie uwzględnił spornego okresu prowadzenia działalności gospodarczej, ponieważ wnioskodawca w tym czasie nie podlegał ubezpieczeniom i w związku z tym
nie opłacał składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe a jedynie składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Sporny okres nie jest okresem ubezpieczenia w rozumieniu art. 6 ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje.

W sprawie bezspornym było, że 4 listopada 2003 r. J. R. złożył wniosek o rentę. Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 stycznia 2004 r. wnioskodawcy została przyznana renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 listopada 2003 r. do 31 lipca 2004 r. Do ustalenia wysokości renty przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek
na ubezpieczenie społeczne z 10 lat kalendarzowych, tj. z lat 1992-2001. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 92,22 %. Podstawa wymiaru obliczona przez pomnożenie tego wskaźnika przez 1862,62 zł, tj. kwotę bazową wyniosła 1717,71 zł - k. 21, 22 akt ZUS. Kolejnymi decyzjami prawo do renty ustalano na dalsze okresy - k.34, 35, 65-67, 85-90, 146, 147 akt ZUS. Decyzją z dnia 7 lutego 2012 r. po rozpoznaniu wniosku J. R. z dnia 30 grudnia 2011 r. o zmianę stopnia niezdolności do pracy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych ponownie ustalił od 1 grudnia 2011 r. rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i przyznał ją do 2 stycznia 2014 r., tj. do osiągnięcia przez wnioskodawcę 65 lat życia – k. 241, 242 akt ZUS.

Zaskarżoną decyzją o przeliczeniu renty Zakład Ubezpieczeń Społecznych uwzględnił 38 lat i 1 miesiąc okresów składkowych oraz 1 rok i 5 miesięcy okresów nieskładkowych. Zmiana w wysokości okresów składkowych w porównaniu do decyzji z dnia 21 stycznia 2004 r. wynikała z kolejnych decyzji o przeliczeniu renty, uwzględniających okres prowadzonej przez wnioskodawcę działalności gospodarczej od 1 stycznia 2008 r.
do 31 grudnia 2011 r. i od 16 maja 2012 r. do 30 listopada 2012 r., od której za ten czas opłacał składkę na ubezpieczenie emerytalno i rentowe – k. 111, 159, 165,197,199,225, 246, 249 i 254 akt ZUS.

Sporną pozostała kwestia zaliczenia do stażu pracy okresu prowadzonej
przez wnioskodawcę działalności gospodarczej od 1 stycznia 2004 r. do 31 grudnia 2007 r.,
za który nie była opłacana składka na ubezpieczenie emerytalno-rentowe a jedynie składka
na ubezpieczenie zdrowotne – k. 111 akt ZUS.

Po raz pierwszy wnioskodawca zwrócił się do organu rentowego w sprawie
nie zaliczenia tego okresu 27 czerwca 2012 r., czyli już po uprawomocnieniu się decyzji
z dnia 7 lutego 2012 r. o ponownym ustaleniu renty – k. 244 akt ZUS. Po uzyskaniu informacji z 9 lipca 2012 r. jak na k. 246 akt ZUS, wystąpił z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości renty – k. 249 akt ZUS.

W związku z powyższym, w pierwszej kolejności wskazać należy, że mimo prawomocnej decyzji, ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – zwana dalej ustawą emerytalną (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) dopuszcza możliwość ponownego ustalenia wysokości świadczeń. W rozpoznawanej sprawie regulacja ta wynika z treści art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej. Według niej organ rentowy upoważniony jest do wydania - na wniosek zainteresowanego
lub z urzędu - nowej decyzji w przedmiocie prawa do świadczeń lub ich wysokości
po uprawomocnieniu się pierwotnej decyzji, jeżeli zostaną przedłożone nowe dowody
lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ
na prawo do świadczeń lub ich wysokość. Wniosek o ponowne ustalenie prawa do świadczeń lub ich wysokości jest jednym z elementów postępowania w sprawach emerytalno-rentowych. Ponowne ustalanie prawa do emerytur i rent nie jest wznowieniem postępowania sądowego według kpc, nie posiada też charakteru wznowienia postępowania przewidzianego w art. 145 § 1 kpa, a złożenie wniosku nie jest ograniczone czasowo.

Przewidziana w art. 114 ustawy emerytalnej wzruszalność decyzji rentowych polega przede wszystkim na niwelowaniu ich wad materialnoprawnych, czyli uchybień organu rentowego w zakresie rozstrzygania o faktach warunkujących nabycie prawa do emerytur
i rent albo zaniedbań samych ubezpieczonych wywołanych nieporadnością
w dokumentowaniu prawa do świadczeń lub niedostateczną znajomością warunków,
od spełnienia których zależy przyznanie uprawnień ubezpieczeniowych i ich wysokość. Wskazana powyżej specyfika tej instytucji uzasadnia przyznanie stronom stosunkowo szerokich uprawnień zarówno w celu kwestionowania błędnie ukształtowanego prawa
do świadczenia, jak i ponownego ubiegania się o poprzednio nieprzyznane prawo.

Przy tak określonych dopuszczalnych granicach wzruszalności prawomocnych decyzji rentowych, należało rozstrzygnąć czy sporny okres jest okresem składkowym
bądź nieskładkowym. Ustalenie to w sposób oczywisty rzutuje na wysokość świadczenia wnioskodawcy, bowiem przepis art. 5 ust. 1 ustawy emerytalnej stanowi, że przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się, z zastrzeżeniem
ust. 2-5, okresy składkowe, o których mowa w art. 6 i okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 tej ustawy.

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 1 okresami składkowymi są okresy ubezpieczenia
w rozumieniu art. 4 pkt 5 ustawy emerytalnej, tj. okresy opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym jak również zasady, tryb i terminy opłacania składek na ubezpieczenia społeczne określa ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Według stanu prawnego obowiązującego na dzień 1 stycznia 2004 r. sytuację prawną wnioskodawcy określał art. 9 ust. 5 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887), który stanowił, że osoby, o których mowa w art. 6 tej ustawy, nie wymienione w ust. 4 art. 9, mające ustalone prawo
do emerytury lub renty, podlegają dobrowolnie ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym.

Wnioskodawca nie skorzystał z ubezpieczenia dobrowolnego, co pozostawało poza sporem. Twierdził, natomiast, że w spornym okresie obowiązywał przepis, który zwalniał rencistów z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe a stan ten uległ zmianie od 1 stycznia 2008 r. w związku z wejściem w życie ustawy z 15 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 115, poz. 791).

W odniesieniu do powyższego wskazać należy, że unormowanie takie
nie funkcjonowało. Obowiązujący od 1 stycznia 2004 r. do 31 grudnia 2007 r. przepis art. 25 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, ze zm.) w treści ust. 1 wskazywał,
że składki na ubezpieczenia społeczne zatrudnionych osób niepełnosprawnych oraz osób niepełnosprawnych podejmujących działalność gospodarczą nalicza się na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Natomiast art. 25 ust. 3b ustawy o rehabilitacji stanowił, że osobom niepełnosprawnym podejmującym po raz pierwszy działalność gospodarczą Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych finansuje:

1) 75% składek na ubezpieczenie emerytalne - w przypadku osób zaliczonych
do znacznego stopnia niepełnosprawności,

2) 50% składek na ubezpieczenie emerytalne - w przypadku osób zaliczonych
do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,

3)  50% składek na ubezpieczenie wypadkowe - w przypadku osób zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Finansowanie tych składek przez Fundusz było zapewnione - jak stanowił art. 25 ust. 8 i ust. 9 ustawy o rehabilitacji – za okresy miesięczne przez okres roku, na wniosek osoby niepełnosprawnej podejmującej działalność gospodarczą, składany łącznie z deklaracją rozliczeniową tych składek. Po upływie roku osoby niepełnosprawne podejmujące działalność gospodarczą wraz z deklaracją rozliczeniową mogły złożyć wniosek o objęcie finansowaniem składek na to ubezpieczenie przez Fundusz na kolejne okresy roczne.

Analiza powyższych unormowań nie daje zatem podstaw do zaliczenia spornego okresu jako okresu składkowego zgodnie z twierdzeniami wnioskodawcy.

Przede wszystkim wnioskodawca od 1 listopada 2003 r. do 30 listopada 2011 r. miał ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Przepis art. 5 pkt 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych zarówno
w brzmieniu obowiązującym w okresie spornym jak i w aktualnym stanie prawnym stanowi, że orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o częściowej niezdolności do pracy jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności. Tak więc przy założeniu spełnienia przez wnioskodawcę pozostałych wymogów Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych finansowałby wyłącznie 50% składek na ubezpieczenie wypadkowe.

Z uwagi na powyższe, sporny okres, wbrew twierdzeniom wnioskodawcy nie może być uznany za okres składkowy, w którym występowało zwolnienie od obowiązku płacenia składki.

Okres ten nie mógł być również zaliczony jako okres nieskładkowy bowiem nie mieści się on w żadnej kategorii okresów wymienionych w art. 7 ustawy emerytalnej.

Z tych względów Sąd orzekł jak w wyroku na podstawie art. 477 ^{1 4} § 1 kpc.