Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 listopada 2014r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Koronowski

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Tomaszewska

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2014r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołań M. S. (1) prowadzącej Biuro (...) w I. i M. S. (2)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 31 lipca 2014r., nr (...), znak (...)- (...)

o ustalenie

I.  zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, że skarżąca M. S. (2) jako pracownik płatnika składek M. S. (1) prowadzącej Biuro (...) w I., podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 maja 2014r.;

II.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. na rzecz skarżących M. S. (2) i M. S. (1) kwoty po 60 zł (sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt IV U 736/14

UZASADNIENIE

M. S. (3) i M. S. (1), prowadząca Biuro (...) w I., odwołały się od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 31 lipca 2014r., nr (...), którą to decyzją organ rentowy stwierdził, że M. S. (3) od dnia 1 maja 2014r. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia u płatnika składek Biuro (...).

W uzasadnieniu odwołań skarżące wskazały, że zawarcie umowy o pracę było prawidłowe, podobnie jak i przeszkolenie BHP. Nadto zgłoszenie do ubezpieczeń nastąpiło w ustawowym terminie. Sam fakt dopuszczenia M. S. (2) do pracy bez ważnych badań lekarskich, spokrewnienie skarżących, czy też brak przeprowadzenia rekrutacji na stanowisko pracy, nie może automatycznie stanowić podstawy do zakwestionowania zawartej pomiędzy skarżącymi umowy.

W odpowiedzi na odwołania pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. wniósł o ich oddalenie podnosząc, że występujące w sprawie okoliczności uzasadniają stwierdzenie, iż zawarcie przez skarżące umowy było czynnością pozorną, zmierzającą do uzyskania przez M. S. (2) prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego. Zdaniem pozwanego przemawia za tym fakt, że skarżąca M. S. (2) podlegała ubezpieczeniom społecznym jedynie do dnia 31 marca 2014r., po tej zaś dacie była niezdolna do pracy z powodu choroby do dnia 30 kwietnia 2014r. W dniu 6 maja 2014r. jej syn uległ wypadkowi, w związku z czym przebywał w tym dniu na Oddziale Ratunkowym (...) w I.. Skarżąca dopiero w dniu 7 maja 2014r. została zgłoszona do ubezpieczeń z tytułu zatrudnienia u M. S. (1), począwszy od dnia 1 maja 2014r. W ocenie pozwanego, biorąc pod uwagę spokrewnienie skarżących, zawarcie umowy miało na celu zapewnienie ochrony skarżącej M. S. i jej dziecku. Zdaniem pozwanego wątpliwości budzi również okoliczności pozyskania przez skarżącą zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy, które uzyskała ona dopiero w dniu 18 czerwca 2014r., tj. dwa dni po otrzymaniu zawiadomienia ZUS o wszczęciu postępowania w sprawie podlegania ubezpieczeniom. Pozwany zarzucił nadto, że skarżące umowę podpisały od razu na czas nieokreślony. Jego zdaniem, biorąc pod uwagę charakter pracy na stanowisku księgowej, która to praca wymaga nie tylko posiadania wiedzy specjalistycznej, lecz również stałego pogłębiania i aktualizowania tej wiedzy z uwagi na dynamiczne zmiany przepisów prawa podatkowego czy z zakresu ubezpieczeń społecznych, podpisanie takiej umowy budzi wątpliwości, skoro M. S. w okresie od dnia 27 lipca 2010r. do dnia 14 grudnia 2013r. nie była osoba aktywną zawodowo, gdyż w tym czasie przebywała na urlopie wychowawczym.

Postanowieniem z dnia 18 września 2014r. Sąd połączył sprawy z odwołań skarżących do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Skarżąca M. S. (2) ur. (...), z dniem 14 lutego 2005r. została zatrudniona w (...) Szpitalu im. (...) w I., w pełnym wymiarze czasu pracy, początkowo na stanowisku inspektora ds. administracyjnych, a następnie starszego specjalisty ds. administracyjnych.

W dniu (...). urodziła syna. W okresie od dnia (...). do dnia 14 lutego 2009r. przebywała na urlopie macierzyńskim. W dniu (...). skarżąca urodziła córkę. W okresie od dnia 27 lipca 2010r. do dnia 14 grudnia 2013r. skarżąca przebywała na urlopie wychowawczym, zaś od dnia 17 grudnia 2013r. przebywała na wolnieniu lekarskim. W trakcie trwania zwolnienia skarżąca wypowiedziała umowę o pracę ze Szpitalem. Stosunek pracy został rozwiązany z dniem 31 marca 2014r. Po ustaniu zatrudnienia skarżąca przebywała jeszcze na zwolnieniu lekarskim w dniach od 1 do 30 kwietnia 2014r. Jednocześnie, jeszcze w trakcie trwania zatrudnienia w Szpitalu, od czerwca 2010r. do grudnia 2013r. skarżąca świadczyła pracę w ramach umów o dzieło zawieranych z Biurem (...) w I., prowadzonym przez jej matkę – skarżącą M. S. (1).

Na początku maja 2014r. skarżąca zawarła umowę o pracę z powyższym biurem. Umowa została zawarta na czas nieokreślony, począwszy od dnia 1 maja 2014r. Skarżąca została zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku księgowej, z wynagrodzeniem 2.700 zł brutto. W dniu 5 maja 2014r. skarżąca przeszła szkolenie z zakresu bhp, a w dniu 6 maja 2014r. w zakresie ppoż. Zgłoszenie skarżącej do ubezpieczeń społecznych począwszy od dnia 1 maja 2014r., zostało złożone pozwanemu w dniu 7 maja 2014r. W dniu 18 czerwca 2014r. skarżąca uzyskała zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy.

W dniu (...) syn skarżącej uległ wypadkowi, w wyniku którego doznał rany tłuczonej wargi dolnej. Skarżąca w tym dniu świadczyła pracę w biurze matki, gdzie odebrała telefon z informacją o zaistniałym zdarzeniu. Syn skarżącej otrzymał zaopatrzenie chirurgicznie w tym samym dniu w (...) w I.. Za okres od 7 do 15 maja 2014r. skarżącej został wypłacony zasiłek opiekuńczy na syna.

Pozwany wszczął postępowanie wyjaśniające celem zbadania zasadności zgłoszenia do ubezpieczeń M. S. (2) z tytułu zatrudnienia przez płatnika składek Biuro (...) w I., w wyniku którego wydał zaskarżoną decyzję z dnia 31 lipca 2014r. Pozwany uznał, że zawarta między skarżącymi umowa o pracę została zawarta dla pozoru. Jej celem nie było bowiem wywołanie skutków charakterystycznych dla stosunku pracy, lecz uzyskanie przez skarżącą M. S. (2) uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia społecznego

(wyjaśnienia skarżących, nadto dowód: wypowiedzenie umowy o pracę, świadectwo pracy – akta osobowe dot. skarżącej nadesłane przez PSz w I., podanie o przyjęcie do pracy, umowa o pracę, zaświadczenia o przejściu szkolenia bhp i ppoż. – akta osobowe nadesłane przez (...), opis sprawy k. 93, decyzja k. 97-101 – akta ZUS, zeznania świadków: M. N. e-protokół z dn. 24.11.2014r. od 00:33:11; E. P. e-protokół z dn. 24.11.2014r. od 00:37:06; A. T. e-protokół z dn. 24.11.2014r. od 00:44:32; B. W. e-protokół z dn. 24.11.2014r. od 00:49:46)

Sąd zważył, co następuje:

Odwołania skarżących zasługiwały na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1, 11 ust. 1, 12 ust. 1 oraz 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2013r. poz. 1442 ze zmianami; dalej: ustawa systemowa), obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlegają pracownicy, przez których rozumie się osoby pozostające w stosunku pracy.

Art. 22 §1 Kodeksu pracy stanowi zaś, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Z powyższej normy wynikają cechy, jakim musi odpowiadać umowa, aby mogła być zakwalifikowana jako umowa o pracę. Zarówno literatura przedmiotu, jak też orzecznictwo sądów powszechnych i Sądu Najwyższego wyszczególnia następujące cechy stosunku pracy:

1) stroną zobowiązaną do pracy (pracownikiem) jest osoba fizyczna,

2) zobowiązuje się ona do pracy w zamian za wynagrodzenie (odpłatność pracy),

3) przedmiotem umowy ze strony pracownika jest samo pełnienie (wykonywanie) pracy,

4) pracownik nie jest obciążony ryzykiem realizacji zobowiązania,

5) pracownik obowiązany jest świadczyć pracę osobiście,

6) pracownik w realizacji zobowiązania jest podporządkowany.

Tak więc artykuł 22 kp określa podstawowe cechy charakterystyczne stosunku pracy i zarazem jego podstawowy cel społeczno-gospodarczy. Jest to relacja prawna między pracownikiem a zakładem pracy, której główną treść stanowi zobowiązanie się pracownika do ciągłego, osobistego wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem (w warunkach organizacyjnego podporządkowania), a pracodawcy do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. W każdej sytuacji tego rodzaju szczegółowego wyjaśnienia wymaga, czy pomiędzy stronami nastąpiło nawiązanie stosunku pracy, rezultatem czego będzie skutek wynikający z systemu prawa ubezpieczeń społecznych w postaci podlegania pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu, czy też zgłoszenie do ubezpieczenia ma charakter fikcyjny, a to z tej przyczyny, że pomimo zawartej umowy o pracę nie nastąpiło nawiązanie stosunku pracy.

Faktem jest, że dla istnienia stosunku pracy nie jest wystarczające formalne zawarcie umowy o pracę, czy też formalnie poprawne prowadzenie dokumentacji pracowniczej, lecz faktyczne realizowanie treści tej umowy przez świadczenie pracy. Również brak dopełnienia wymogów sporządzenia i prowadzenia właściwej dokumentacji związanej z nawiązaniem i realizowaniem stosunku pracy, nie pozbawia strony możliwości wykazania, iż stosunek taki faktycznie łączył ją z pracodawcą.

Na gruncie podlegania ubezpieczeniom społecznym w związku z nawiązaniem stosunku pracy orzecznictwo wskazuje, że umowę o pracę uważa się za zawartą dla pozoru, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, iż osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie z jej pracy korzystać (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r., II UK 321/04, OSNP 2006/11-12/190). Do zawarcia umowy o pracę stosuje się bowiem odpowiednio na podstawie odesłania zawartego w art. 300 kp przepisy części ogólnej Kodeksu cywilnego odnoszące się wad oświadczenia woli (art. 82-88 k.c.). Zgodnie z art. 83§1 zd. 1 kc nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Art. 83 kc charakteryzuje czynność prawną pozorną przez wskazanie trzech jej elementów, które muszą wystąpić łącznie: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba oświadczająca wolę w każdym wypadku nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. Brak zamiaru wywołania skutków prawnych oznacza, że osoba składająca oświadczenie woli albo nie chce w ogóle wywołać żadnych skutków prawnych, albo też chce wywołać inne, niż wynikałoby ze złożonego przez nią oświadczenia woli. W warunkach jednak, kiedy po zawarciu umowy o pracę pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował, nie można mówić o pozorności złożonych oświadczeń woli zawarcia umowy o pracę (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 stycznia 2007r., sygn. akt III AUa 2565/06).

Zaznaczenia wymaga, że powołujący się w zaskarżonej decyzji na nieważność umowy o pracę organ rentowy przyjął, iż została ona zawarta jedynie w celu uzyskania przez skarżącą M. S. świadczeń z ubezpieczeń społecznych, za czym zdaniem pozwanego przemawiało między innymi zgłoszenie skarżącej do ubezpieczeń dopiero po wystąpieniu zdarzenia ubezpieczeniowego, brak aktualnego zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy, fakt spokrewnienia skarżących, czy też brak przeprowadzenia procesu rekrutacji na stanowisko objęte przez M. S..

W ocenie Sądu całokształt zebranego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż umowa łącząca skarżące spełniała wszystkie istotne kryteria stosunku pracy.

Zważyć w tym miejscu należy, że samo zawarcie umowy o pracę nie wymaga formy pisemnej. Bez większego znaczenia pozostaje więc moment ewentualnego jej podpisania, skoro o istnieniu stosunku pracy decyduje faktyczne realizowanie umowy. Również niedopełnienie przez pracodawcę niektórych obowiązków związanych z nawiązaniem stosunku pracy, takich jak skierowanie potencjalnego pracownika na badania wstępne jeszcze przed rozpoczęciem świadczenia przez niego pracy, należy zakwalifikować jako pewne braki formalne, które jednak nie dyskwalifikują automatycznie zawartej umowy jako stosunku pracy. Zdaniem Sądu wyjaśnienia skarżących w przedmiocie braku aktualnego zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do podjęcia pracy były logiczne i zasługiwały na wiarę. W ocenie Sądu gdyby zresztą zamiarem skarżących było faktycznie zawarcie pozornej umowy o pracę, to jako osoby posiadające zawodowe doświadczenie w prowadzeniu spraw związanych z zatrudnianiem, zrobiłyby wszystko, by stosowne zaświadczenie zdobyć w ustawowym terminie, by tym bardziej stworzyć pozory prawidłowo nawiązanego stosunku pracy.

Przesłuchani w sprawie świadkowie jednoznacznie zaś potwierdzili wykonywanie przez skarżącą M. S. czynności księgowych w biurze prowadzonym przez jej matkę. Zrobili to przy tym w sposób bardzo szczegółowy. Sąd nie miał podstaw, by zeznaniom tych świadków odmówić wiarygodności. Zeznania te były bowiem spójne i złożone w sposób spontaniczny i w ocenie Sądu nie nosiły znamion próby przedstawienia sytuacji w takim świetle, które miałoby polepszyć sytuację procesową skarżących niezależnie od faktycznego stanu sprawy. Zważyć przy tym należy, że trzech spośród czterech świadków nie było spokrewnionych ze skarżącymi, a dwóch z nich było tylko klientami biura.

W świetle zeznań świadków, jak również mając na uwadze fakt, że skarżąca posiadała zarówno odpowiednie kwalifikacje, jak i doświadczenie zawodowe do podjęcia pracy na stanowisku księgowej, Sąd nie miał żadnych wątpliwości, że faktycznie świadczyła ona pracę na rzecz biura prowadzonego przez jej matkę w okresie objętym zaskarżoną decyzją, tj. od maja 2014r. Pozwany nie naprowadził zaś żadnych kontrodowodów, które pozwoliłyby na wykreowanie odmiennego stanu faktycznego. Poza okolicznościami podnoszonymi w zaskarżonej decyzji oraz odpowiedzi na odwołanie organ rentowy nie przedstawił żadnych dowodów, które świadczyłyby o niewykonywaniu przez M. S. powierzonej jej pracy.

Osobną kwestią pozostaje fakt świadczenia przez M. S. pracy na rzecz M. S. również przed majem 2014r. Przesłuchani w sprawie świadkowie M. N. i A. T., będący klientami biura, jednoznacznie i z całą stanowczością potwierdzili bowiem, że M. S. (2), jako pracownik biura (...), obsługuje sprawy ich firm co najmniej od dwóch lat. Trudno w tym miejscu przyjąć za świadkiem B. W., jak i samą skarżącą, że ww. świadkowie najprawdopodobniej widzieli skarżącą w biurze, gdy ta przychodziła wykonywać prace w ramach zawieranych z biurem umów o dzieło, bądź w trakcie wizyt towarzyskich, gdy jedynie odwiedzała swoją matkę i siostrę. Zdaniem Sądu takiej argumentacji nie można przyjąć przede wszystkim dlatego, że w ramach umów o dzieło skarżąca miała wykonywać inne niż na co dzień czynności związane z dodatkowymi zleceniami pochodzącymi od klientów (wnioski kredytowe, bilanse, wnioski o dofinansowania unijne), a które, jak wskazała świadek B. W., były zleceniami sporadycznymi, tj. takimi, które wymagały podejmowania czynności w ciągu kilku dni w danym tygodniu, po czym następowała kilkutygodniowa przerwa w tego typu zleceniach. Z kolei z zeznań przede wszystkim M. N. wynikało jednoznacznie, że skarżąca M. S. obsługuje sprawy jego firmy dotyczące bieżącego jej prowadzenia i świadek przez pierwszą połowę każdego miesiąca – w związku z donoszeniem kolejnych dokumentów do rozliczenia – zjawia się w biurze prawie codziennie, ma osobisty kontakt ze skarżącą i stan taki trwa od dwóch lat. Przekonuje to zresztą, że M. S. posiada stosowne kwalifikacje do pracy w biurze rachunkowym matki oraz że rzeczywiście zbędny był proces rekrutacji, skoro stanowisko od dawna było przez M. S. obsadzone.

O ile więc w ocenie Sądu brak jest podstaw do kwestionowania umowy łączącej skarżące za okres od dnia 1 maja 2014r., o tyle skarżące winny się liczyć z możliwością wszczęcia przez pozwanego postępowania wyjaśniającego dotyczącego prawidłowości zgłaszania do ubezpieczeń, podlegania ubezpieczeniom i rozliczania składek na ubezpieczenie M. S. we wcześniejszym okresie, tj. przed majem 2014r.

W świetle powyższego Sąd uznał, że decyzja pozwanego nie odpowiadała prawu i dlatego też odwołania skarżących zostały uwzględnione, stosownie do art. 477 ¹⁴§2 kpc. Konsekwencją tego, że skarżące łączył w spornym okresie stosunek pracy, musiało bowiem być przyjęcie – w oparciu o art. 6 ust. 1, 11 ust. 1, 12 ust. 1 i 13 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej – że M. S. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od dnia 1 maja 2014r.

O kosztach Sąd orzekł w oparciu o art. art. 98 ust. 1 i 3 i art. 99 kpc oraz §6 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. 2013r., poz. 461), zasądzając od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz skarżących kwoty po 60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.