Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 6/10
POSTANOWIENIE
Dnia 22 kwietnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi M. Z.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu
Apelacyjnego w […] z dnia 25 lipca 2008 r.,
w sprawie z powództwa M. Z.
przeciwko D. Z.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 22 kwietnia 2010 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 23 listopada 2009 r.,
odrzuca zażalenie w części dotyczącej orzeczenia
o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
(pkt 2), a w pozostałym zakresie oddala zażalenie;
przyznaje adwokatowi J. K. – R. od Skarbu Państwa - Sądu
Apelacyjnego kwotę 3600 (trzy tysiące sześćset) zł wraz z 22%
podatkiem od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu zażaleniowym.
Uzasadnienie
2
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny odrzucił skargę M. Z. o
wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem tego Sądu z
dnia 25 lipca 2008 r. w sprawie z powództwa M. Z. przeciwko D. Z.j o zapłatę oraz
przyznał jego pełnomocnikowi od Skarbu Państwa kwotę 1500 zł tytułem kosztów
pomocy prawnej udzielonej z urzędu, z uwagi na zakończenie postępowania na
etapie badania dopuszczalności tego środka. Sąd Apelacyjny uznał, że skarga nie
została oparta na żadnej z ustawowych podstaw wznowienia. Nie stanowi podstawy
przewidzianej art. 403 § 2 k.p.c. powoływanie się na stan zdrowia skarżącego, który
na tym samym poziomie utrzymuje się od dłuższego czasu, zwłaszcza że był on
reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika.
Skarżący w zażaleniu domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia,
a w przypadku oddalenia zażalenia co do odrzucenia skargi, zmiany orzeczenia
o przyznaniu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu według
norm przepisanych, ewentualnie uchylenia postanowienia w tej części i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania, a także zasądzenia kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu zażaleniowym według norm
przepisanych. Zarzucił, że występujące u niego od kilku lat zaburzenia psychiczne,
istniejące już w postępowaniu prawomocnie zakończonym mają zasadniczy wpływ
na zdolność rozumienia znaczenia podejmowanych czynności procesowych przez
siebie i przeciwniczkę. Do tego wniosku doszedł dopiero w toku prowadzonej przez
Sąd Rejonowy w Ł. sprawy o ustalenie stopnia niepełnosprawności, po zapoznaniu
się z opinią sądowo-psychiatryczną z dnia 5 lutego 2009 r. Składane przez niego w
toku prawomocnie zakończonej sprawy oświadczenia mogły być dotknięte
nieważnością w myśl art. 82 k.c., co nie mogło być konwalidowane oświadczeniami
jego pełnomocnika, a wskazane byłoby udzielenie pomocy ze strony kuratora lub
opiekuna. Przyznane pełnomocnikowi wynagrodzenie nie odpowiada temu
przewidzianemu w § 6 i 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28
września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez
3
Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U.
Nr 163, poz.1348, dalej rozp.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Prawo adwokata ustanowionego z urzędu do uzyskania kosztów pomocy
prawnej, która nie została opłacona wynika z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja
1982 r. Prawo o adwokaturze (t.j. Dz. U. z 2009 r., Nr 146, poz. 1188).
Pojęcie kosztów pomocy przejmowanej przez Skarb Państwa, określone w § 19
wymienionego rozporządzenia, jako suma kosztów i wydatków należnych
adwokatowi, nie pokrywa się z kosztami procesu. Obowiązek Skarbu Państwa
powstaje wówczas, gdy nie ma podstaw do obciążenia tymi kosztami przeciwnika
strony korzystającej z pomocy prawnej albo gdy egzekucja zasądzonych od niego
kosztów była bezskuteczna. Postanowienia sądu przyznającego adwokatowi te
koszty nie można zaliczyć do kategorii postanowień sądu drugiej instancji
wymienionych w art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c., ponieważ nie jest ono postanowieniem
„co do kosztów procesu”. Subsydiarny obowiązek Skarbu Państwa zapłacenia tego
wynagrodzenia ma publicznoprawny charakter, wynikający z odpowiedzialności za
zapewnienie osobom nieporadnym i ubogim pomocy prawnej w realizacji prawa do
sądu. Nie jest natomiast związany z ponoszeniem kosztów procesu, co odnosi się
jedynie do stron postępowania (art. 98 § 2 i 3 k.p.c.). Na takie ukształtowanie
obowiązku dotyczącego ponoszenia kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu
wskazuje stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniach z dnia
14 grudnia 2007 r. III CZ 61/07, niepubl. 17 listopada 2009 r. CZ 53/09, niepubl.,
11 grudnia 2009 r. V CZ 59/09, niepubl. oraz uchwała z dnia 25 czerwca 2009 r.
III CZP 36/09, OSNC 2010/2/24, które podzielane jest w rozpoznawanej sprawie.
Wobec tego zażalenie w omówionym zakresie, jako nieprzewidziane art. 3941
§ 1
pkt 2 k.p.c. podlegało odrzuceniu w oparciu o art. 3941
§ 3 w związku z art. 39821
i art. 373 k.p.c.
Skarga o wznowienie postępowania zaliczana jest do nadzwyczajnych,
szczególnych środków procesowych, zmierzających do ponownego rozpoznania
sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem. Z uwagi na to przyczyny
usprawiedliwiające jej zastosowanie muszą mieć charakter wyjątkowy oraz
4
odpowiednio dużą wagę. Stąd też możliwość ponownego rozpoznania sprawy
prawomocnie zakończonej zachodzi tyko wówczas, gdy istnieje jedna
z ustawowych podstaw, wymienionych w art. 401 do 403 k.p.c., nie są natomiast
objęte zakresem rozpoznania zarzuty pozostające poza zakresem tych podstaw.
Skarżący łączył skargę z podstawą przewidzianą art. 403 § 2 k.p.c. Przepis ten
stanowił (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2009 r.), że można
żądać wznowienia postępowania w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności
faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy,
a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Obciążał go
zatem obowiązek wykazania okoliczności wskazujących na to, że podstawa ta
rzeczywiście zachodzi i dochowany został termin przewidziany art. 407 § 1 k.p.c.
W toku poprzednio prowadzonej sprawy wiadome było, że powód od kilku lat cierpi
na schorzenie psychiczne. Nie uniemożliwiało mu to inicjowania postępowania
sądowego i brania w nim udziału, skoro posiadając pełną zdolność do czynności
prawnych miał również zdolność sądową (art. 64 § 1 k.c.). Sama choroba
psychiczna nie stanowi wystarczającej przesłanki do uznania, że strona cierpiąca
na nią nie ma możności działania w procesie. Udzielenie jej pomocy przez
ustanowienie pełnomocnika z urzędu mogło doprowadzić do ewentualnego
korygowania niewłaściwie podejmowanych czynności, czy reagowania na
niepokojące symptomy zachowania, przy uwzględnieniu prawa do prostowania
i odwoływania oświadczeń pełnomocnika (art. 93 k.p.c.). Powoływany w skardze
stan zdrowia powoda nie może być oceniony jako później wykryta okoliczność
faktyczna, czy też środek dowodowy, który mógłby mieć wpływ na wynik sprawy.
Nie ma racji skarżący, że zapoznanie się z opinią psychiatryczną opracowaną
w późniejszym czasie, w innej sprawie powinno być przyczyną zezwalającą na
ponowne rozpoznanie zakończonej sprawy. Ewentualny zamiar zmiany poprzednio
zajmowanego stanowiska mógłby prowadzić w istocie do innego jej ukształtowania,
co nie jest dopuszczalne w drodze skargi o wznowienie postępowania.
Z powyższych względów zażalenie jako pozbawione uzasadnionych podstaw
zostało oddalone w oparciu o art. 3941
§ 3 w związku z art. 39814
k.p.c.
Na podstawie art. 394 § 3 w związku z art. 39821
, art. 391 § 1 k.p.c. i § 19 i § 6
pkt 7 wymienionego rozp. przyznano pełnomocnikowi skarżącego koszty
5
nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu w postępowaniu zażaleniowym
przed Sądem Najwyższym.
jz