Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 5 stycznia 2001 r.
III RN 54/00
Negatywne stanowisko rady gminy w przedmiocie wezwania przez rad-
nego do usunięcia naruszenia prawa (art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990
r. o samorządzie gminnym, jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 13, poz. 74 ze zm.)
może być ujawnione i zakomunikowane wzywającemu w każdy sposób, który
dostatecznie ujawnia odmowę dokonania żądanego usunięcia naruszenia
prawa.
Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski
(sprawozdawca), Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 stycznia 2001 r. sprawy ze skargi
Henryka S. na uchwałę Rady Miasta S. z dnia 29 października 1998 r. [...] w przed-
miocie wyboru Prezydenta Miasta i zmiany statutu miasta S., na skutek rewizji nad-
zwyczajnej Rzecznika Praw Obywatelskich [...] od postanowienia Naczelnego Sądu
Administracyjnego w Warszawie z dnia 3 września 1999 r. [...]
p o s t a n o w i ł :
u c h y l i ć zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Naczelnemu Są-
dowi Administracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł rewizję nadzwyczajną od postanowienia
Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 września 1999 r., odrzucającego skargi
Henryka S. na uchwały Rady Miasta S. z dnia 29 października 1998 r. [...] w przed-
miocie wyboru Prezydenta Miasta i zmiany statutu miasta S. Podstawę powyższego
postanowienia stanowi ustalenie, że skarga została wniesiona przedwcześnie i z
tego powodu jest niedopuszczalna (art. 27 ust. 2 ustawy o Naczelnym Sądzie Admi-
nistracyjnym). Skarżący bowiem wezwał Radę Miasta S. do usunięcia naruszenia
2
prawa 16 kwietnia 1999 r. i mimo braku odpowiedzi na to wezwanie, przed upływem
dwumiesięcznego okresu od wezwania, już 17 maja 1999 r., wniósł skargę do NSA.
Rzecznik Praw Obywatelskich zarzucił powyższemu postanowieniu rażące
naruszenie art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym
(jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 13, poz. 740) w związku z art. 35 ust. 1 oraz art.
27 ust. 2 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, przez ich błędne zastoso-
wanie i na tych podstawach wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i prze-
kazanie sprawy NSA do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu rewizji nadzwy-
czajnej przedstawiono następującą argumentację.
Na inauguracyjnej sesji Rady Miasta S. uchwałą [...] z dnia 29 października
1998 r. wybrano Prezydenta Miasta oraz uchwałą [...] dokonano zmian w Statucie
Rady Miasta. Zdaniem wnioskodawcy – jednego z radnych – objęcie porządkiem
sesji inauguracyjnej sprawy wyboru Prezydenta oraz zmiany Statutu było niezgodne
z prawem, gdyż wyboru Prezydenta dokonano z naruszeniem art. 60 ust. 4 i 5 Sta-
tutu Miasta, natomiast zmian w Statucie z naruszeniem art. 60 oraz art. 78 ust. 2
Statutu. Wnioskodawca pismem z dnia 13 kwietnia 1999 r. wezwał Radę Miasta do
usunięcia naruszenia prawa, a na sesji Rady Miasta w dniu 29 kwietnia 1999 r. pod-
niósł kwestię braku odpowiedzi na złożone wezwanie, zgłaszając wniosek o odro-
czenie obrad Rady Miasta do czasu rozstrzygnięcia, czy status rady miasta jest
zgodny z prawem. Zdaniem skarżącego uchwały podejmowane przez nieprawidłowo
ukonstytuowane organy gminy – Prezydenta i Radę Miasta – są nieważne z mocy
prawa, natomiast Rada Miasta S. powołując Prezydenta na pierwszej sesji Rady
przekroczyła swoje uprawnienia, co wpłynęło także na jej status. Przewodniczący
Rady Miasta poinformował Radę o złożonym przez wnioskodawcę wezwaniu do
usunięcia naruszenia prawa w uchwałach o wyborze Prezydenta Miasta oraz o
zmianie Statutu Rady. Ustosunkowując się do wniosku Przewodniczący Rady Miejs-
kiej stwierdził, że przy konstytuowaniu się organów gminy naruszenie prawa nie
miało miejsca, gdyż Rada Miasta zmieniając Statut oraz wybierając Prezydenta
działała zgodnie z prawem. Jednocześnie Przewodniczący Rady Miasta poinformo-
wał radnego o przysługującym mu prawie zaskarżenia tych uchwał do Naczelnego
Sądu Administracyjnego. Po zapoznaniu się z wyjaśnieniami Przewodniczącego
Rada Miasta odrzuciła w głosowaniu wniosek o przerwanie obrad do czasu wyja-
śnienia prawomocności funkcjonowania organów gminy. Wnioskodawca nie otrzymał
pisemnej odpowiedzi od Rady Miasta na złożone wezwanie do usunięcia naruszenia
3
prawa, uznał jednak, że charakter i treść wypowiedzi Przewodniczącego Rady
Miasta, a w szczególności odrzucenie w głosowaniu złożonego wniosku o przerwanie
obrad Rady do czasu wyjaśnienia statusu Rady, a zarazem zarzutu naruszenia
przepisów regulujących zasady konstytuowania się organów gminy, są wyrazem woli
Rady Miasta ustosunkowującej się do wezwania do usunięcia naruszenia prawa.
Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich powiadamiając stronę w czasie sesji
o możliwości wniesienia sprawy do sądu administracyjnego oraz uzasadniając od-
rzucenie wniosku brakiem naruszenia prawa Rada ustosunkowała się do wezwania
do usunięcia naruszenia prawa. Odmowa uwzględnienia wezwania do usunięcia na-
ruszenia prawa jest rozstrzygnięciem w sprawie wezwania do usunięcia naruszenia
prawa. Tym samym został spełniony warunek dopuszczalności wniesienia skargi do
Naczelnego Sądu Administracyjnego (art. 35 ust. 1 ustawy o NSA). Wnioskodawca
powziął wiadomość o stanowisku Rady Miasta, wzywając ją do ustosunkowania się
do treści złożonego wezwania poprzez zgłoszenie odpowiedniego wniosku formalne-
go wymagającego głosowania w czasie sesji w dniu 28 kwietnia 1999 r. Bieg terminu
do wniesienia skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego rozpoczął się zatem w
dniu powzięcia wiadomości o stanowisku Rady Miasta wobec zarzutu naruszenia
prawa w uchwałach wskazanych przez wnioskodawcę. Rada Miasta odrzucając
wniosek o odroczenie obrad uznała, iż wskazane przez wnioskodawcę uchwały nie
są niezgodne z prawem, a zatem pośrednio wypowiedziała się w kwestii złożonego
wezwania o usunięcie naruszenia prawa, o czym świadczy także wyciąg z protokołu
[...] z IX Sesji Rady Miasta S. z dnia 29 kwietnia 1999 r. Ponadto zwrócono w rewizji
nadzwyczajnej uwagę, że ustalenie zaskarżonego postanowienia jakoby skarżący
wezwał Radę Miasta do usunięcia naruszenia prawa 16 kwietnia 1999 r. nie potwier-
dza znajdująca się w aktach sprawy kopia tego wezwania opatrzona pieczęcią kan-
celaryjną Biura Rady Miejskiej w S. oraz datą przyjęcia wezwania w dniu 14 kwietnia
1999 r. Niezależnie jednak od przyjęcia, czy wezwanie do usunięcia naruszenia
prawa zostało wniesione w dniu 13 kwietnia 1999 r., czy w dniu 16 kwietnia 1999 r.
nie można uznać, iż wnioskodawca naruszył termin wniesienia skargi do NSA. W
przypadku przyjęcia, iż wskazane oświadczenie o braku naruszenia prawa, potwier-
dzone głosowaniem wniosku o przerwanie obrad, stanowiło ustosunkowanie się do
wezwania do usunięcia naruszenia prawa, termin do wniesienia skargi do NSA powi-
nien zostać ustalony zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy o Naczelnym Sądzie Administra-
cyjnym. Ustawa o samorządzie terytorialnym w art. 101 ust. 1 nie wprowadza żadne-
4
go terminu do wniesienia skargi na uchwałę organu gminy, natomiast art. 101 ust. 3
ustawy w drodze odesłania wskazuje terminy do rozpatrzenia wezwania do usunięcia
naruszenia interesu prawnego lub uprawnienia przez stosowanie wprost terminów
właściwych przy rozpatrywaniu spraw w postępowaniu administracyjnym. Jeżeli
Rada Miasta S. ustosunkowała się do wezwania na Sesji Rady w dniu 28 kwietnia
1999 r., od którego rozpoczął się bieg terminu 30 dni do wniesienia skargi do NSA, to
skarga wniesiona w dniu 17 maja 1999 r. nie była przedwczesna. Błędna ocena
przekroczenia terminów przewidzianych przepisami art. 101 ust. 1 i 3 ustawy o sa-
morządzie terytorialnym i przepisem art. 35 ustawy o NSA, powodująca zamknięcie
skarżącemu drogi do merytorycznego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły sąd jest
rażącym naruszeniem prawa, w tym naruszeniem art. 45 Konstytucji RP.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W obszernym uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej przedstawione zostały po-
glądy w zakresie terminu i trybu zaskarżenia do sądu administracyjnego uchwały or-
ganu gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej. Dotyczą one interpretacji
wskazanych w rewizji nadzwyczajnej przepisów art. 101 ust. 1 i ust. 3 ustawy o sa-
morządzie gminnym w związku z art. 35 ust. 1 ustawy o Naczelnym Sądzie Adminis-
tracyjnym. Przepisy te zostały przekonywająco wyjaśnione w orzecznictwie (por.
zwłaszcza uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego w składzie siedmiu sędziów
z dnia 4 maja 1998 r., FPS 1/98 – ONSA 1998 nr 3, poz. 67 i wcześniejsze wyjaśnie-
nia wynikające z postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 1995 r., III
ARN 21/95 – OSNAPiUS 1995 nr 24, poz. 298). Podzielając przedstawioną w rewizji
nadzwyczajnej interpretację wskazanych przepisów należy zauważyć, że kontrower-
syjny problem rozpatrywanej sprawy nie tyle dotyczy ocen prawnych, co ustalenia
faktycznego będącego podstawą rozstrzygnięcia. Mianowicie Sąd w zaskarżonym
postanowieniu ustalił, że wezwana do usunięcia naruszenia prawa Rada Miasta S.
nie udzieliła odpowiedzi na to wezwanie i nie upłynął jeszcze (przed wniesieniem
skargi do Sądu) przewidziany do tego termin. Jest to ustalenie o zasadniczym zna-
czeniu, skoro jego konsekwencję stanowi odrzucenie skargi jako wniesionej przed
wyczerpaniem przewidzianego trybu. Natomiast Rzecznik Praw Obywatelskich za-
kwestionował podstawę faktyczną postanowienia skoro twierdzi, że Rada Miasta S.
w dniu 29 kwietnia 1999 r. rozpatrzyła wezwanie do usunięcia naruszenia prawa i
5
zajęła stanowisko (co najmniej pośrednio), o czym zainteresowany (skarżący) uzy-
skał wiadomość.
O ile kontrowersyjne ustalenia zaskarżonego postanowienia nie mają oparcia
w jego uzasadnieniu (por. art. 328 § 2 KPC w związku z art. 59 ustawy o Naczelnym
Sądzie Administracyjnym), to w uzasadnieniu zarzutów rewizji nadzwyczajnej Rzecz-
nik Praw Obywatelskich powołał się na wiele okoliczności (twierdzeń stron, faktów i
dowodów), które mogą wskazywać na to, że ustalenia postanowienia pozostają w
sprzeczności z zebranym w sprawie materiałem (por. art. 80 KPA w związku z art. 59
ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym). Powołując się na przekonywający
wywód rewizji nadzwyczajnej wydaje się w szczególności niezbędne wyjaśnienie
przebiegu (co do przedmiotowej kwestii) sesji Rady Miasta S. w dniu 29 kwietnia
1991 r., ze zwróceniem uwagi - przy analizie formy ewentualnego zawiadomienia
skarżącego przez Radę o podjętej w jego sprawie decyzji - że chodziło tu o relacje
między Radą a skarżącym, będącym radnym i jak się wydaje uczestniczącym we
wskazanej Sesji Rady na zasadzie uprawnienia wynikającego z mandatu. Rację ma
też Rzecznik Praw Obywatelskich, że obowiązujące przepisy nie precyzują formy i
trybu udzielenia przez organ gminy odpowiedzi na wezwanie do usunięcia narusze-
nia prawa, o którym mowa w art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym. W
związku z tym i mając na uwadze okoliczności faktyczne rozpatrywanej sprawy Sąd
Najwyższy uważa, iż negatywne stanowisko Rady Miasta w przedmiocie wezwania
przez radnego tej Rady o usunięcie naruszenia prawa może być wyrażone oraz za-
komunikowane temu radnemu w każdy sposób, który dostatecznie ujawnia odmowę
realizacji przedmiotowego wezwania.
Z powyższych przyczyn, uznając, że rewizja nadzwyczajna ma usprawiedli-
wione podstawy, Sąd Najwyższy orzekł stosownie do art. 39313
§ 1 KPC w związku z
art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. (Dz.U. N r 43, poz. 189).
========================================