Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 2 lipca 2002 r.
I PZ 47/02
1. W wypadkach objętych zdaniem drugim art. 405 k.p.c. do wznowienia
postępowania (a wcześniej także do oceny - na podstawie art. 410 k.p.c. - kwe-
stii dopuszczalności wznowienia w związku ze spełnieniem wymagań wynika-
jących z art. 407 i 409 k.p.c.) właściwy jest sąd pierwszej instancji, gdy wnie-
sione od jego orzeczenia środki odwoławcze (apelacja i kasacja) zostały odda-
lone.
2. Od postanowienia sądu drugiej instancji oddalającego albo odrzucają-
cego zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji odrzucające na pod-
stawie art. 410 albo art. 411 k.p.c. skargę o wznowienie postępowania nie przy-
sługuje ani kasacja, ani zażalenie do Sądu Najwyższego.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera (spra-
wozdawca), Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 2 lipca
2002 r. sprawy z powództwa Grzegorza O. przeciwko Przedsiębiorstwu Usług Han-
dlowych, Technicznych i Produkcyjnych „T.” Spółce z o.o. w K. o wznowienie postę-
powania w sprawie o odszkodowanie, na skutek zażalenia strony pozwanej na po-
stanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 11 grudnia 2001 r. [..]
o d d a l i ł zażalenie.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy w Kielcach wyrokiem z 25 lipca 2001 r. [...] oddalił
skargę Przedsiębiorstwa Usług Handlowych, Technicznych i Produkcyjnych „T.”
Spółki z o.o. w K. o wznowienie postępowania w sprawie z powództwa Grzegorza O.
przeciwko tej Spółce jako pozwanej o odszkodowanie, wynagrodzenie za czas goto-
wości do pracy i sprostowanie świadectwa pracy, zakończonego prawomocnym wy-
2
rokiem Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z 28
marca 2001 r. [...].
W sprawie, której dotyczyła skarga o wznowienie postępowania, powód do-
chodził od strony pozwanej wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, odsz-
kodowania za niewydanie w terminie świadectwa pracy i sprostowania świadectwa
pracy. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Kielcach wyrokiem z 6 grudnia 2000 r. [...] zasą-
dził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 3.036 DM (marek niemieckich) wraz
z ustawowymi odsetkami oraz nakazał stronie pozwanej sprostować świadectwo
pracy, oddalając powództwo w pozostałej części. Apelację od tego wyroku wniosła
jedynie pozwana Spółka, oznaczając wartość przedmiotu zaskarżenia apelacją na
kwotę 3.036 DM. Wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie w całości
powództwa o wynagrodzenie w zasądzonej kwocie 3.036 DM, ewentualnie o zasą-
dzenie w miejsce kwoty 3.036 DM kwoty 1.539,60 zł z ustawowymi odsetkami od 17
stycznia 2000 r. i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie, a ponadto o uchyle-
nie wyroku w części dotyczącej nakazania pozwanemu pracodawcy sprostowania
świadectwa pracy w zakresie informacji o urlopach bezpłatnych powoda. Wyrokiem z
28 marca 2001 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach
oddalił apelację strony pozwanej.
Oddalając skargę o wznowienie postępowania Sąd Okręgowy stwierdził, że
pozwana jako podstawę wznowienia podała w skardze naruszenie przez Sąd - przy
poprzednim rozpoznaniu sprawy - art. 81 k.p. i art. 128 k.p. przez ich błędną wykład-
nię, sprzeczną z doktryną i orzecznictwem Sądu Najwyższego. W związku ze złoże-
niem przez pozwaną - na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku oddalającego
skargę - kilku dokumentów, można domniemywać, że faktyczną podstawą wznowie-
nia było - według wnoszącej skargę - późniejsze wykrycie nowych okoliczności fak-
tycznych i środków dowodowych (art. 403 § 2 k.p.c.). W uzasadnieniu wyroku odda-
lającego skargę Sąd Okręgowy stwierdził, że zarzut naruszenia art. 81 k.p. i art. 128
k.p. nie może stanowić podstawy wznowienia postępowania w rozumieniu przepisów
Kodeksu postępowania cywilnego. Z kolei złożone oświadczenia pisemne osób fi-
zycznych i inne dokumenty (zaświadczenie z urzędu gminy) nie dotyczą okoliczności
faktycznych, o jakich stanowi art. 403 § 2 k.p.c. Pochodzą one od osób znanych
stronie pozwanej od dawna, a zatem pozwana mogła i powinna była przewidzieć, że
osoby te posiadają wiedzę o okolicznościach przytoczonych w owych oświadcze-
niach pisemnych, i skorzystać z tych oświadczeń, a nawet z zeznań osób je sporzą-
3
dzających jako świadków, w poprzedniej - prawomocnie zakończonej - sprawie. W tej
sytuacji brak jest, zdaniem Sądu Okręgowego, przesłanek do przyjęcia, że istnieje
ustawowa podstawa wznowienia postępowania przewidziana w art. 403 § 2 k.p.c.,
albowiem złożone oświadczenia różnych osób i inne dokumenty nie są nowymi środ-
kami dowodowymi w rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c.
Od wyroku Sądu Okręgowego oddalającego skargę o wznowienie postępowa-
nia apelację wniosła strona pozwana.
Postanowieniem z 11 grudnia 2001 r. Sąd Apelacyjny w Krakowie odrzucił
apelację. Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę na treść art. 405 k.p.c., który reguluje wła-
ściwość sądu, do którego powinna być wniesiona skarga o wznowienie postępowa-
nia i który powinien skargę tę rozpoznać. W sprawie zakończonej prawomocnym wy-
rokiem orzekały dwa Sądy, tj. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Kielcach jako sąd pierw-
szej instancji oraz Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach
jako sąd drugiej instancji. Skarga o wznowienie postępowania została wniesiona
przez stronę pozwaną do Sądu Okręgowego. Kwestionowano w niej zarówno wyrok
Sądu Rejonowego, jak i wyrok Sądu Okręgowego, którym oddalono apelację. Skargę
powinien był zatem rozpoznać Sąd Rejonowy, który orzekał co do istoty sprawy. Sąd
Okręgowy nie przekazał jednak skargi do rozpoznania Sądowi Rejonowemu, lecz
rozpoznał skargę sam i oddalił ją wyrokiem z 25 lipca 2001 r. W zaistniałej sytuacji
Sąd ten orzekał jako sąd drugiej instancji i dlatego od jego wyroku nie przysługuje
apelacja do Sądu Apelacyjnego. W związku z tym wniesioną apelację Sąd Apelacyj-
ny odrzucił, powołując jako podstawę rozstrzygnięcia art. 392 i art. 373 k.p.c.
Na powyższe postanowienie Sądu Apelacyjnego wniosła zażalenie pełnomoc-
nik pozwanej Spółki, domagając się uchylenia zaskarżonego orzeczenia. Skarżąca
zarzuciła naruszenie art. 392 i art. 373 k.p.c. w związku z art. 130 § 1 i art. 126 § 3
k.p.c. przez odrzucenie apelacji bez wezwania do uzupełnienia braków wniesionego
środka odwoławczego, oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i pod-
stawowych wolności (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284) przez pozbawienie strony
prawa do sądu. W zażaleniu podniesiono również, że wadliwe postępowanie Sądu
Okręgowego nie powinno uniemożliwiać stronie skorzystania z jej uprawnień w po-
staci skutecznego zaskarżenia orzeczenia.
Wezwana przez Sąd Najwyższy do uzupełnienia braku formalnego zażalenia
przez oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia skarżąca podała, że wartość ta
wynosi 13.915,90 zł.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. W zażaleniu strona pozwana nie kwestionuje poglądu Sądu Apelacyjnego,
że Sąd Okręgowy w Kielcach powinien orzekać jako sąd drugiej instancji, ze względu
na to, że w sprawie zakończonej poprzednio prawomocnym wyrokiem, której dotyczy
skarga o wznowienie, orzekał właśnie jako sąd drugiej instancji, oddalając apelację
od wyroku Sądu Rejonowego. W takim razie od jego wyroku nie przysługuje apela-
cja, którą jako niedopuszczalną należało odrzucić na podstawie art. 373 w związku z
art. 370 i art. 367 k.p.c.
Jednocześnie strona pozwana nie kwestionuje tego, że z powołania w zaskar-
żonym postanowieniu art. 392 k.p.c. jako podstawy rozstrzygnięcia wynika, że Sąd
Apelacyjny - konsekwentnie - przyjął, iż od wyroku Sądu Okręgowego orzekającego
jako sąd drugiej instancji przysługiwała kasacja do Sądu Najwyższego, a nie apelacja
do Sądu Apelacyjnego.
Skarżąca podnosi natomiast w zażaleniu, że została wprowadzona w błąd co
do tego, jaki środek odwoławczy przysługuje od wyroku Sądu Okręgowego oraz jakie
wymogi formalne środek ten powinien spełniać. Sąd Okręgowy orzekał bowiem w
składzie jednego sędziego i dwóch ławników (czyli w składzie właściwym dla postę-
powania przed sądem pierwszej instancji, co w razie założenia, że orzekał jako sąd
drugiej instancji, stanowi o nieważności postępowania na podstawie art. 379 pkt 4
k.p.c. w związku z art. 367 § 3 k.p.c.), a strona pozwana na etapie postępowania
przed tym Sądem, jak i wniesienia apelacji, nie była reprezentowana przez pełno-
mocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym, stąd trudno od niej wymagać
interpretacji przepisów prawa procesowego bardziej wnikliwej od tej, jakiej dokonał
Sąd Okręgowy, zwłaszcza że Sąd ten uznał apelację za dopuszczalną, przyjął ją (a
nie odrzucił) i przekazał do rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu. W związku z tym po-
zwana uznała, że wyrok Sądu Okręgowego jest orzeczeniem sądu pierwszej instan-
cji, od którego przysługuje apelacja. Zdaniem skarżącej, apelacja pozwanej spełniała
warunki formalne wymagane przez Kodeks postępowania cywilnego w stosunku do
kasacji, została wniesiona w terminie, zarzucała poważne uchybienia procesowe
(między innymi nieważność postępowania), a jedynym jej brakiem było to, że nie zo-
stała podpisana przez pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym, tego
typu brak był jednak brakiem formalnym, który zgodnie z art. 126 § 3 w związku z art.
5
130 § 1 i art. 373 zdanie drugie k.p.c. mógł być uzupełniony, gdyby Sąd Apelacyjny
wezwał pozwaną do jego uzupełnienia. Tymczasem ani Sąd Okręgowy, ani Sąd
Apelacyjny nie wezwały pozwanej do uzupełnienia braków pisma, aby mogło być ono
potraktowane jako kasacja, przez co pozwana została pozbawiona prawa do sądu w
rozumieniu art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności,
które to uprawnienie oznacza między innymi prawo skorzystania z przysługujących
stronie środków odwoławczych.
Przedstawiona argumentacja na nowo zarzutów zażalenia nie czyni ich uza-
sadnionymi.
Przede wszystkim rację ma Sąd Apelacyjny, że skargę o wznowienie postę-
powania powinien był rozpoznać w pierwszej instancji Sąd Rejonowy - Sąd Pracy w
Kielcach, stosownie do art. 405 zdanie drugie k.p.c., nie zaś Sąd Okręgowy - Sąd
Pracy w Kielcach.
Strona pozwana w skardze o wznowienie postępowania nie podała wyraźnie
podstawy prawnej wznowienia, w tym znaczeniu, że nie przytoczyła żadnego z prze-
pisów Kodeksu postępowania cywilnego regulujących ustawowe podstawy wznowie-
nia (art. 401, art. 4011
, art. 403 k.p.c.), dopiero po złożeniu przez pozwaną już na
rozprawie kilku pisemnych oświadczeń różnych osób oraz innych dokumentów Sąd
Okręgowy - rozpoznający skargę o wznowienie postępowania - doszedł do wniosku
że chodzi o tzw. właściwą przyczynę restytucyjną, wymienioną w art. 403 § 2 k.p.c.,
który stanowi, że można żądać wznowienia postępowania w razie późniejszego wy-
krycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć
wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim po-
stępowaniu.
Właściwość sądu w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania reguluje
art. 405 k.p.c. Sposób określenia sądu właściwego do wznowienia postępowania
związany jest z przyczynami wznowienia. Przepis art. 405 k.p.c. wyraźnie rozróżnia
przypadki wznowienia postępowania z przyczyn nieważności od przypadków wzno-
wienia z przyczyn restytucyjnych, stanowiąc (w zdaniu drugim), że do wznowienia
postępowania na innej podstawie niż przyczyny nieważności postępowania właściwy
jest sąd, który ostatnio orzekał co do istoty sprawy.
W wypadkach objętych zdaniem drugim art. 405 k.p.c. do wznowienia postę-
powania (a wcześniej także do oceny - na podstawie art. 410 k.p.c. - kwestii dopusz-
czalności wznowienia w związku ze spełnieniem wymagań wynikających z art. 407 i
6
art. 409 k.p.c.) właściwy jest: 1) sąd pierwszej instancji, gdy jego orzeczenie nie zo-
stało zaskarżone albo gdy wniesione środki odwoławcze zostały oddalone, 2) sąd
drugiej instancji, gdy zmienił wyrok sądu pierwszej instancji i wyrok ten uprawomocnił
się albo gdy wniesiona od jego wyroku kasacja została oddalona.
W rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia z sytuacją opisaną wyżej w
punkcie 1. Co do istoty sprawy orzekał jedynie Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Kielcach,
wyrokiem z 6 grudnia 2000 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Kielcach wyrokiem z 28 marca 2001 r. oddalił apelację strony pozwanej od powyż-
szego wyroku Sądu Rejonowego. W tej sytuacji sądem właściwym dla rozpoznania
skargi o wznowienie postępowania opartej (formalnie) na podstawie restytucyjnej był
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Kielcach, któremu Sąd Okręgowy powinien był przeka-
zać sprawę do rozpoznania na podstawie art. 200 § 1 w związku z art. 405 k.p.c. Je-
żeli tego nie uczynił, to należy zastanowić się, w jakiej roli (w jakim charakterze) roz-
poznał skargę o wznowienie postępowania - czy jako sąd pierwszej, czy jako sąd
drugiej instancji.
Stanowisko Sądu Apelacyjnego co do tego, że Sąd Okręgowy orzekał w roz-
poznawanej sprawie jako sąd drugiej instancji nie zostało w istocie zakwestionowane
w zażaleniu, którego zarzuty, ich uzasadnienie i cała argumentacja prawna zmierzają
raczej do wykazania, że wniesiona przez stronę pozwaną apelacja powinna była zo-
stać potraktowana jako kasacja, a nie odrzucona jako niedopuszczalny w tych oko-
licznościach środek odwoławczy. W tej sytuacji stanowisko Sądu Apelacyjnego co do
tego, że Sąd Okręgowy orzekał jako sąd drugiej instancji i że od jego wyroku nie
przysługuje apelacja, należy uznać za prawidłowe. Ani sprzeczny z przepisami skład
tego Sądu (powodujący nieważność postępowania - art. 379 pkt 4 w związku z art.
367 § 3 k.p.c.), ani błędne pouczenie o rodzaju środka odwoławczego i terminie jego
wniesienia (jeżeli rzeczywiście miało miejsce, bo z protokołu ogłoszenia wyroku [...]
nie wynika czy przewodniczący składu orzekającego pouczył strony działające bez
profesjonalnych pełnomocników o terminie i sposobie wniesienia środka odwo-
ławczego), ani wreszcie przyjęcie apelacji przez Sąd Okręgowy (zamiast jej odrzuce-
nia), nie czynią uzasadnionymi zarzutów zażalenia. Apelacja wniesiona przez stronę
pozwaną nie mogła zostać potraktowana przez Sąd Apelacyjny jako kasacja, ponie-
waż nie został spełniony wymóg sporządzenia jej przez pełnomocnika będącego ad-
wokatem lub radcą prawnym (art. 3932
§ 1 k.p.c.), niezależnie od innych wymagań
konstrukcyjnych przewidzianych dla kasacji (art. 3933
§ 1 k.p.c.), których pismo na-
7
zwane apelacją nie spełnia, a zatem nawet gdyby potraktować je jako kasację (na
podstawie art. 130 § 1 k.p.c.), podlegałoby odrzuceniu z innych przyczyn (na pod-
stawie art. 3935
k.p.c.). Wada polegająca na niesporządzeniu kasacji przez pełno-
mocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym nie jest brakiem formalnym pod-
legającym uzupełnieniu w trybie art. 130 k.p.c. Wymaganie dotyczące sporządzenia
kasacji przez podmiot określony w art. 3932
k.p.c. nie jest wymaganiem formalnym,
gdyż dotyczy strony podmiotowej czynności. Brak kasacji w tym zakresie nie podlega
usunięciu z tej przyczyny, że czynność zaskarżenia została podjęta przez osobę nie-
uprawnioną.
Błędne pouczenie Sądu Okręgowego co do sposobu i terminu zaskarżenia
wyroku oddalającego skargę o wznowienie mogłoby stanowić ewentualnie okolicz-
ność usprawiedliwiającą przekroczenie terminu do wniesienie kasacji (art. 168 § 1
k.p.c.), gdyby pozwana wniosła kasację i wystąpiła z wnioskiem o przywrócenie ter-
minu do jej wniesienia. Takiego wniosku pozwana jednak nie zgłosiła.
Ostatecznie przyjąć zatem należało, że zaskarżone postanowienie Sądu
Apelacyjnego nie narusza wskazanych w zażaleniu przepisów prawa procesowego.
Nie jest również uzasadniony zarzut naruszenia art. 6 Konwencji o ochronie
praw człowieka i podstawowych wolności. Strona pozwana miała możliwość wniesie-
nia prawidłowego (odpowiedniego) środka odwoławczego od wyroku Sądu Okręgo-
wego, nawet mimo ewentualnych nieprawidłowości w postępowaniu przed Sądem
Okręgowym. Zażalenie podlegało zatem oddaleniu na podstawie art. 39318
§ 3 w
związku z art. 397 § 2 i art. 385 k.p.c.
2. Nawet gdyby hipotetycznie przyjąć, że wyrok Sądu Okręgowego był orze-
czeniem sądu pierwszej instancji, a zatem przysługiwała od niego apelacja i zaskar-
żone postanowienie jest w związku z tym nieuzasadnione, to wówczas rozważenia
wymagałaby dopuszczalność wniesienia do Sądu Najwyższego zażalenia od posta-
nowienia Sądu Apelacyjnego odrzucającego apelację.
Zgodnie z art. 39318
k.p.c., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje: po
pierwsze - na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające kasację (§ 1), po
drugie - na postanowienie sądu drugiej instancji kończące postępowanie w sprawie,
ale jedynie w sprawach, w których przysługuje kasacja, jednak z wyjątkiem postano-
wień, o których mowa w art. 392, a także postanowień wydanych w wyniku rozpo-
znania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji (§ 2).
8
W rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia z drugą z wymienionych powy-
żej sytuacji, a mianowicie z zażaleniem na postanowienie sądu drugiej instancji koń-
czące postępowanie w sprawie, które jednocześnie nie jest ani postanowieniem w
przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania, o którym mowa w art.
392 k.p., ani postanowieniem wydanym w wyniku rozpoznania zażalenia na posta-
nowienie sądu pierwszej instancji. Dopuszczalność wniesienia zażalenia jest uwa-
runkowana tym, czy w rozpoznawanej sprawie przysługuje kasacja. O tym decyduje
natomiast między innymi przedmiot sprawy oraz wartość przedmiotu zaskarżenia.
Zgodnie bowiem z art. 3921
k.p.c., kasacja nie przysługuje w sprawach o prawa ma-
jątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż dziesięć tysięcy
złotych (§ 1 zdanie pierwsze), a także w sprawach dotyczących świadectwa pracy i
roszczeń z tym związanych (§ 2 pkt 2). Z tego punktu widzenia konieczne byłoby
zatem ustalenie, jakiego przedmiotu dotyczy sprawa rozpoczęta wniesieniem skargi
o wznowienie postępowania.
Ustalenie to powinno być dokonane na podstawie analizy przedmiotu roz-
strzygnięcia objętego wyrokiem Sądu Okręgowego w Kielcach z 28 marca 2001 r.
Sąd ten orzekał w zakresie wyznaczonym granicami apelacji strony pozwanej od wy-
roku Sądu Rejonowego w Kielcach z 6 grudnia 2000 r., a apelacja dotyczyła jedynie
zasądzenia na rzecz powoda od strony pozwanej kwoty 3.036 DM oraz nakazania
stronie pozwanej sprostowania świadectwa pracy. O tych jedynie żądaniach powoda
(uwzględnionych w wyroku Sądu Rejonowego) orzekał Sąd Okręgowy rozpoznając
apelację strony pozwanej. Przedmiot tego rozstrzygnięcia wyznacza przedmiot roz-
poznania w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania. O dopuszczalności kasa-
cji w postępowaniu ze skargi o wznowienie postępowania decyduje bowiem przed-
miot sprawy w postępowaniu prawomocnie zakończonym (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 26 stycznia 2000 r., III CZ 173/99, OSNC 2000 nr 7-8, poz. 144).
Postępowanie ze skargi o wznowienie postępowania nie jest nowym postępo-
waniem, posiadającym odrębny od uprzedniego, własny przedmiot. Postępowanie to,
ze względu na ścisłe podmiotowe i przedmiotowe powiązanie z postępowaniem pra-
womocnie zakończonym, należy traktować jako kontynuację dotychczasowego po-
stępowania na zasadach określonych w art. 399 i następnych k.p.c. Zasady te do-
prowadzają do rozpoznania przez sąd istoty tego samego sporu po stwierdzeniu do-
puszczalności wznowienia (art. 411 - 412 k.p.c.). Dlatego też, gdy o dopuszczalności
kasacji decyduje przedmiot sprawy, w postępowaniu ze skargi o wznowienie postę-
9
powania należy mieć na względzie, jaki był przedmiot postępowania, którego wzno-
wienia domaga się strona. W sprawie, której dotyczy skarga o wznowienie postępo-
wania, przedmiotem procesu zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgo-
wego w Kielcach z 28 marca 2001 r. było zasądzenie od strony pozwanej na rzecz
powoda wynagrodzenia w kwocie 3.036 DM za okres niezawinionej przez pracowni-
ka przerwy w pracy, w czasie której pracownik pozostawał w gotowości do pracy (na
podstawie art. 81 k.p.), oraz nakazanie stronie pozwanej sprostowania świadectwa
pracy. Taki też jest przedmiot postępowania ze skargi o wznowienie postępowania,
bo tylko tego dotyczy skarga, co jednoznacznie i wyraźnie wynika z treści pisma
wszczynającego postępowanie w rozpoznawanej sprawie. Skarga nie obejmuje bo-
wiem tych roszczeń i żądań powoda, które zostały oddalone wyrokiem Sądu Rejo-
nowego w Kielcach z 6 grudnia 2000 r. i o których nie orzekał już Sąd Okręgowy w
wyroku z 28 marca 2001 r., ponieważ powód nie zaskarżył apelacją wyroku Sądu
Rejonowego w części oddalającej powództwo.
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że w rozpoznawanej sprawie (ze
skargi o wznowienie postępowania) kasacja nie przysługiwałaby, zarówno ze
względu na wartość przedmiotu zaskarżenia (art. 3921
§ 1 k.p.c.), jak i ze względu na
przedmiot sprawy (art. 3921
§ 2 pkt 2 k.p.c.).
Wartość przedmiotu zaskarżenia w zakresie żądania zasądzenia wynagro-
dzenia za czas gotowości do pracy może być odniesiona jedynie do równowartości
kwoty 3.036 DM, a to oznacza, że zawsze będzie mniejsza od kwoty dziesięciu tysię-
cy złotych, czy to przy przeliczeniu jej wartości według kursu marki niemieckiej do
polskiego złotego z daty orzekania przez Sąd Okręgowy w poprzednio zakończonym
procesie (kurs średni marki do złotego według NBP wynosił 28 marca 2001 r. 1 DM =
1,8746 zł, czyli równowartość 3.036 DM stanowiła kwota 5.691,30 zł), czy to z daty
wniesienia skargi o wznowienie postępowania, czy też po przeliczeniu marki nie-
mieckiej na euro według kursu z daty 2 stycznia 2002 r. (według informacji NBP 1
euro = 1,95583 DM, a 1 DM = 0,51129 euro, czyli równowartość 3.036 DM stanowiła
kwota 1.552,28 euro) i następnie po uwzględnieniu kursu euro w złotych polskich z
daty wydania postanowienia przez Sąd Najwyższy (kurs średni euro do złotego we-
dług NBP wynosił 2 lipca 2002 r. 1 euro = 3,9314 zł, czyli równowartość 1.552,28
euro stanowiła kwota 6.102,63 zł).
Ustalenie, że rozpoznawana sprawa (ze skargi o wznowienie postępowania)
jest sprawą, w której nie przysługuje kasacja, musiałoby pociągnąć za sobą przyję-
10
cie, że z tego powodu - stosownie do art. 39318
k.p.c. - nie przysługuje również za-
żalenie na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające apelację.
3. Niezależnie od oceny zasadności i dopuszczalności zażalenia, sprawa wy-
maga poczynienia dalszych uwag. Sposób rozpoznania skargi o wznowienie postę-
powania przez Sąd Okręgowy nasuwa bowiem spostrzeżenia, które - zdaniem Sądu
Najwyższego - wymagają wypowiedzenia się w tej kwestii.
Skarga o wznowienie postępowania jest nietypowym środkiem prawnym słu-
żącym wzruszeniu prawomocnych orzeczeń. Jej charakter i istota budzą kontrower-
sje w doktrynie i trudności w stosowaniu tej instytucji procesowej przez sądy.
Postępowanie w sprawie o wznowienie postępowania przebiega kolejno na-
stępującymi po sobie etapami. Pierwszy etap polega na badaniu przez przewodni-
czącego warunków skargi jako pisma procesowego i - w razie dostrzeżenia braków -
na wydaniu stosownych zarządzeń na podstawie art. 130 k.p.c. W drugim etapie -
zgodnie z art. 410 § 1 k.p.c. - sąd na posiedzeniu niejawnym bada, czy skarga zo-
stała wniesiona w terminie i czy opiera się na ustawowej podstawie wznowienia.
Trzeci etap postępowania odbywa się na rozprawie i, stosownie do art. 411 k.p.c.,
polega przede wszystkim na ponownym rozstrzyganiu o dopuszczalności wznowie-
nia, a w razie pozytywnego przesądzenia tej kwestii - na rozpoznaniu sprawy na
nowo w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia, o czym stanowi art. 412 § 1
k.p.c.
Porównanie treści art. 409 k.p.c. z przepisem art. 410 § 1 zdanie pierwsze
k.p.c. upoważnia do wniosku, że dopuszczalność skargi o wznowienie postępowania
zależy od spełnienia dwóch podstawowych warunków, tj. od zachowania ustawowe-
go terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania (art. 407 i art. 408
k.p.c.) oraz od oparcia tej skargi na jednej z ustawowych podstaw (art. 401, art. 4011
i
art. 403 k.p.c.). Przepis art. 410 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. ogranicza rolę sądu pod-
czas drugiego etapu postępowania do badania i oceny, czy wnoszący skargę o
wznowienie przytoczył ustawowe podstawy wznowienia. Na tym etapie Sąd nie zaj-
muje się natomiast ich zasadnością, czyli trafnością uzasadnienia podstaw wznowie-
nia. Jeżeli skarga nie spełnia wymienionych wcześniej warunków dopuszczalności,
sąd zgodnie z art. 410 § 1 zdanie drugie k.p.c. skargę odrzuca. Dopiero w razie
stwierdzenia, że istnieją ustawowe podstawy wznowienia postępowania, sąd wzna-
wia postępowanie i - po ponownym rozpoznaniu sprawy - zgodnie z art. 412 § 2
k.p.c., stosownie do okoliczności bądź oddala skargę o wznowienie, bądź uwzględ-
11
niając ją - zmienia zaskarżony wyrok albo go uchyla i pozew odrzuca lub postępowa-
nie umarza. Oddalenie skargi o wznowienie wyrokiem oznacza, że sąd uznał, iż ist-
niały ustawowe podstawy wznowienia, wznowił postępowanie, rozpoznał sprawę na
nowo w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia, ale jednocześnie stwierdził,
że podstawa wznowienia jest bezzasadna albo nie ma wpływu na treść wydanego
uprzednio wyroku.
W rozpoznawanej sprawie, skarga o wznowienie postępowania wniesiona
przez stronę pozwaną nie kwalifikowała się do rozpoznania na rozprawie, a już tym
bardziej nie spełniała podstawowych wymagań konstrukcyjnych pozwalających na
rozstrzygnięcie o jej zasadności lub bezzasadności wyrokiem. Co prawda, została
wniesiona w terminie, ale z formalnego punktu widzenia nie opierała się na jakiejkol-
wiek ustawowej podstawie wznowienia. Powołanie się na naruszenie przepisów
prawa - w tym przypadku art. 81 i art. 128 k.p. - przez błędną ich wykładnię
sprzeczną z doktryną i orzecznictwem Sądu Najwyższego nie stanowi bowiem usta-
wowej podstawy wznowienia, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy w uza-
sadnieniu swojego wyroku. Skargę o wznowienie postępowania należało zatem od-
rzucić postanowieniem na podstawie art. 410 k.p.c. na posiedzeniu niejawnym.
Dopiero na rozprawie - zupełnie zbędnie wyznaczonej - prezes zarządu po-
zwanej Spółki złożył pewne dokumenty - oświadczenia osób i informację z urzędu
gminy. W związku z tym Sąd Okręgowy stwierdził - w uzasadnieniu wyroku oddalają-
cego skargę - że można „domniemywać”, iż podstawą wznowienia było późniejsze
wykrycie takich okoliczności faktycznych i środków dowodowych, o jakich mowa w
art. 403 § 2 k.p.c. Jednocześnie jednak Sąd uznał, że brak jest podstaw do przyjęcia,
iż zachodzi w tej sprawie przesłanka wznowienia postępowania przewidziana w art.
403 § 2 k.p.c., ponieważ złożone oświadczenia nie stanowią nowych środków dowo-
dowych w rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c., a okoliczności z nich wynikające pozwana
mogła powołać w prawomocnie zakończonym postępowaniu, którego dotyczy skarga
o wznowienie. Oznacza to - de facto - że Sąd Okręgowy stwierdził brak ustawowej
podstawy wznowienia, co powinno skutkować odrzuceniem skargi o wznowienie po-
stępowania na podstawie art. 411 k.p.c. na rozprawie.
Z argumentacji prawnej przedstawionej w uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgo-
wego wynika zatem, że w następstwie badania na rozprawie przesłanek dopuszczal-
ności wznowienia okazało się, iż skarga nie może być rozpatrywana i rozstrzygnięta
w sposób określony w art. 412 § 1 i 2 k.p.c., ponieważ skarżąca nie przytoczyła
12
twierdzeń i zarzutów pozwalających na potraktowanie ich jako ustawowych podstaw
wznowienia. Oznacza to, że między uzasadnieniem orzeczenia Sądu Okręgowego a
jego sentencją istnieje wyraźna sprzeczność. Uzasadnienie posługuje się bowiem
takimi argumentami, jakby Sąd wydał postanowienie odrzucające skargę z powodu
niedopuszczalności wznowienia, a nie oddalił ją wyrokiem z powodu jej bezzasadno-
ści.
Według przepisu art. 403 § 2 k.p.c. podstawa do wznowienia postępowania
istnieje w razie wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych,
które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać
w poprzednim postępowaniu. Sąd Okręgowy ocenił, że taka sytuacja nie miała miej-
sca. W postanowieniu z dnia 29 stycznia 1968 r., I CZ 122/67 (OSNCP 1968 nr 8-9,
poz. 154) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że samo sformułowanie podstawy wzno-
wienia w sposób odpowiadający ustawie nie oznacza, że skarga opiera się na usta-
wowej podstawie wznowienia. W każdej sytuacji konieczne jest zbadanie, czy twier-
dzenia skargi stanowią ustawową podstawę wznowienia. Podobną myśl zawarł Sąd
Najwyższy w postanowieniu z dnia 7 czerwca 2000 r., III AO 29/99 (nie publikowany),
jak również w postanowieniach z dnia 3 grudnia 1998 r., III AO 62/97 (OSNAPiUS
2000 nr 10, poz. 411) i z dnia 26 marca 1999 r., III AO 5/99 (OSNAPiUS 2000 nr 14,
poz. 564). Natomiast w postanowieniu z dnia 28 października 1999 r., II UKN 174/99
(OSNAPiUS 2001 nr 4, poz. 133), stwierdził że sformułowanie podstawy wznowienia
w sposób odpowiadający przepisom art. 401-404 k.p.c. nie oznacza oparcia skargi
na ustawowej podstawie wznowienia, jeżeli już z samego jej uzasadnienia wynika, że
podnoszona podstawa nie zachodzi. Taka skarga, jako nieoparta na ustawowej pod-
stawie wznowienia, podlega odrzuceniu. Jak wynika z uzasadnienia wyroku Sądu
Okręgowego, badanie na rozprawie skargi strony pozwanej wykazało, iż skarżąca
nie zachowała w niej warunków, od których zależała możliwość oceny dopuszczal-
ności wznowienia postępowania, a zatem na podstawie art. 411 k.p.c. należało ją
odrzucić postanowieniem.
Gdyby w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania orzekał w rozpozna-
wanej sprawie - zgodnie z art. 405 k.p.c. - w pierwszej instancji Sąd Rejonowy, to od
postanowienia o odrzuceniu skargi (wydanego na podstawie art. 410 albo 411 k.p.c.)
przysługiwałoby zażalenie do Sądu Okręgowego jako sądu drugiej instancji. Od
orzeczenia Sądu Okręgowego jako sądu drugiej instancji nie przysługiwałaby jednak
13
w takiej sytuacji ani kasacja na podstawie art. 392 k.p.c., ani zażalenie na podstawie
art. 39318
§ 2 k.p.c.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================