Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 17 STYCZNIA 2005 R.
SNO 55/04
Dla dokonania oceny, czy opóźnienie w sporządzeniu uzasadnienia
było oczywiste i rażące konieczne jest ustalenie, i to w każdym wypadku
uznanym za przewinienie służbowe, co najmniej takich faktów, jak: kiedy
przedłożono sędziemu akta danej sprawy w celu sporządzenia
uzasadnienia, kiedy akta zostały przez sędziego zwrócone z uzasadnieniem,
w jakiej postaci sędzia sporządził uzasadnienie, czy kwalifikowało się ono
do doręczenia stronie bez potrzeby jego przepisywania (sporządzone
pismem ręcznym czy komputerowo), kiedy doręczono stronie orzeczenie z
uzasadnieniem, czy i kiedy w sprawie wniesiony został środek odwoławczy,
kiedy przedstawiono akta sądowi drugiej instancji w celu rozpoznania tego
środka, czy w terminie, w którym – zgodnie z regulacją zawartą w przepisie
ustawy – powinno być sporządzone uzasadnienie, sędzia korzystał ze
zwolnienia lekarskiego lub zachodziły inne, niezależne od sędziego
przeszkody uniemożliwiające mu przygotowanie uzasadnienia w terminie.
Przewodniczący: sędzia SN Jan Bogdan Rychlicki.
Sędziowie SN: Hubert Wrzeszcz, Barbara Myszka (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny w sprawie sędziego Sądu
Rejonowego po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 stycznia 2005 r. odwołania
wniesionego przez obwinionego od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu
Dyscyplinarnego z dnia 10 marca 2004 r., sygn. akt (...)
1. uchylił zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym i w tym zakresie przekazał
sprawę Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnego do ponownego
rozpoznania;
2. uchylił zaskarżony wyrok w punkcie trzecim i w tym zakresie – na podstawie
art. 81 § 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) postępowanie
dyscyplinarne umorzył.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 13 listopada 2002 r. Zastępca Rzecznika
Dyscyplinarnego Sądu Okręgowego wszczął postępowanie dyscyplinarne
przeciwko sędziemu Sądu Rejonowego o to, że:
1. w okresie od początku 2000 r. do dnia 15 marca 2002 r. dopuścił się
oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa, polegającej na sporządzaniu
uzasadnień wyroków z rażącym przekroczeniem siedmiodniowego terminu;
2. do dnia 25 lipca 2002 r. dopuścił się przewinienia służbowego poprzez
niewykonanie polecenia służbowego Prezesa Sądu Okręgowego z dnia 16
lipca 2002 r., zobowiązującego go do opracowania planu usunięcia zaległości
w sprawach „K” i „W” w Zamiejscowym Wydziale Karnym i Wydziale
Grodzkim Sądu Rejonowego – Roki Sądowe w A.;
3. odmówił wykonania poleceń służbowych Prezesa Sądu Okręgowego z dnia
25 lipca 2002 r. i Prezesa Sądu Rejonowego w z dnia 24 lipca 2002 r.,
dotyczących wyznaczenia i rozpoznania spraw II K 2/01 i II K 523/01;
4. pełniąc funkcję Przewodniczącego Wydziału w dniu 25 marca 2002 r., bez
wiedzy i zgody Prezesa Sądu Rejonowego, w godzinach urzędowania opuścił
stanowisko służbowe i uczestniczył w kolizji drogowej w okolicach C., na
skutek czego doznał obrażeń ciała, które skutkowały długotrwałym
zwolnieniem lekarskim, co spowodowało zwiększenie zaległości w
kierowanym przez niego Wydziale,
to jest o przewinienia dyscyplinarne z art. 107 § 1 u.s.p., po czym w dniu 12
lutego 2003 r. złożył do Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego wniosek o
rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej.
Wyrokiem z dnia 22 maja 2003 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny
uznał obwinionego sędziego Sądu Rejonowego za winnego zarzucanych mu
przewinień dyscyplinarnych opisanych w punktach 1, 2 i 3 z tym zastrzeżeniem,
że przewinienie dyscyplinarne opisane w punkcie 1 polegało na wielokrotnym
sporządzaniu uzasadnień z naruszeniem ustawowego terminu i za to na
podstawie art. 107 § 1 i art. 109 § 1 pkt 2 u.s.p. wymierzył mu karę
dyscyplinarną nagany; natomiast uniewinnił obwinionego sędziego od zarzutu
popełnienia przewinienia dyscyplinarnego opisanego w punkcie 4.
Po rozpoznaniu sprawy na skutek odwołania Zastępcy Rzecznika
Dyscyplinarnego, Ministra Sprawiedliwości i obwinionego sędziego, Sąd
Najwyższy wyrokiem z dnia 12 listopada 2003 r. uchylił zaskarżony wyrok w
części uznającej obwinionego za winnego popełnienia zarzucanych mu
przewinień dyscyplinarnych, opisanych w punktach 1, 2 i 3 i w tym zakresie
przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny
wyrokiem z dnia 10 marca 2004 r.:
1. uznał obwinionego sędziego Sądu Rejonowego za winnego popełnienia
przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 u.s.p., polegającego na
dopuszczeniu się w okresie od dnia 11 marca 2001 r. do dnia 15 marca 2002
r. oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa przez sporządzenie
uzasadnień wyroków w sprawach o sygn. akt: II K 205/00, II K 15/01, II K
11/01, II K 46/01, II K 158/01, II K 37/01, II K 188/00, II K 78/01, II K
120/01, II K 61/01, II K 66/01, II K 153/00, II K 178/00, II K 201/00, II K
57/01, II K 35/01, II K 51/01, II K 54/01, II K 55/01, II K 56/01, II K 58/01,
II K 133/01, II K 110/01 i II K 43/01 z przekroczeniem siedmiodniowego
terminu, oraz za winnego przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 u.s.p.,
polegającego na odmowie wykonania poleceń służbowych: Prezesa Sądu
Okręgowego z dnia 25 lipca 2002 r. i Prezesa Sądu Rejonowego z dnia 24
lipca 2002 r., dotyczących wyznaczenia i rozpoznania spraw II K 2/01 i II K
523/01 i za to, na podstawie art. 109 § 1 u.s.p., wymierzył mu karę
dyscyplinarną upomnienia;
2. uniewinnił obwinionego sędziego od zarzutu popełnienia przewinienia
opisanego w punkcie 2;
3. orzekł, że obwiniony sędzia popełnił przewinienie dyscyplinarne z art. 107 §
1 u.s.p., polegające na dopuszczeniu się w okresie od dnia 30 marca 2000 r.
do dnia 10 marca 2001 r. oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa przez
sporządzenie uzasadnień wyroków w sprawach: II K 41/00, II K 99/99, II K
27/00, II K 241/99, II K 225/99, II K 63/00, II K 60/00, II K 60/99, II K
74/00, II K 65/00, II K 66/00, II Kws 13/00, II K 45/00, II K 79/00, II K
109/00, II K 124/00, II K 113/00, II K 3/00, II K 5/00, II K 9/00, II K 34/00,
II K 228/99, II K 31/00, II K 203/99, II K 101/00, II K 103/00, II K 100/00,
II K 152/00, II K 38/00, II K 170/01, II K 132/00, II K 94/00, II K 120/00, II
K 138/00, II K 157/00, II K 180/00, II K 4/00, II K 191/00, II K 189/00, II
Kws 4/00, II Kws 5/00, II Kws 10/01, II Kws 12/00, II Kws 25/00, II Kws
13/00, I C 11/00, II K 176/00 i II K 127/00 z przekroczeniem
siedmiodniowego terminu i na podstawie art. 108 § 2 u.s.p. umorzył
postępowanie w zakresie wymierzenia kary dyscyplinarnej.
Istotne elementy stanu faktycznego przyjętego za podstawę wyroku
przedstawiały się następująco.
Postanowieniem Prezydenta RP z dnia 16 lipca 1992 r. obwiniony sędzia
został powołany na stanowisko sędziego Sądu Rejonowego. W wyniku
przeniesienia służbowego, z dniem 1 stycznia 1993 r. podjął pracę w Sądzie
Rejonowym w B., w którym powołany został na stanowisko przewodniczącego
Wydziału Karnego w zakresie spraw rozpoznawanych na Rokach Sądowych w
A. W okresie od dnia 1 czerwca 1996 r. do dnia 31 maja 2000 r. pełnił funkcję
wiceprezesa Sądu Rejonowego w B., a od dnia 1 czerwca 2000 r. funkcję
przewodniczącego Zamiejscowego Wydziału Grodzkiego Sądu Rejonowego w
B. Z dniem 31 grudnia 2002 r. został odwołany z tej funkcji i zwolniony z
wykonywania obowiązków przewodniczącego Wydziału Karnego w zakresie
spraw rozpoznawanych na stałych posiedzeniach w A.
Prezes Sądu Rejonowego, na podstawie art. 32 § 3 u.s.p. z 1985 r., pismem
z dnia 6 marca 2000 r. wytknęła obwinionemu sędziemu sporządzenie
uzasadnień wyroków w sprawach: II Kws 172/99, II K 124/99, II K 108/99, II K
192/99, II K 212/99 i II K 172/99 z naruszeniem terminu określonego w art. 423
§ 1 k.p.k., a pismem z dnia 12 kwietnia 2000 r. uchybienie w zakresie
sprawności postępowania w sprawie II K 218/99. Z kolei w dniu 12 listopada
2001 r., na podstawie art. 37 § 4 u.s.p. z 2001 r., stwierdziła na piśmie
uchybienie obwinionego w zakresie sprawności postępowania w sprawie II Ko
59/01.
Zarządzeniem z dnia 5 września 2001 r. Prezes Sądu Rejonowego poleciła
kierownikowi administracyjnemu zmianę kodów instalacji alarmowej w
budynku sądu w A., upoważniła do dostępu do kodu głównego i kodów
użytkownika personel sekretariatu oraz wprowadziła obowiązek prowadzenia
ewidencji osób przebywających w budynku sądu poza godzinami urzędowania.
W dniu 12 września 2001 r. zwróciła się natomiast na piśmie do sędziów B. K. i
M. K. o zwrot kluczy do budynku sądu. Dostęp do budynku był możliwy do
czasu obecności sprzątaczek, tj. do godz. 1930
, a po wyjściu sprzątaczek – po
uzgodnieniu z kierownikiem sekretariatu i wpisaniu się do ewidencji.
Obwiniony nie oddał kluczy i przy ich użyciu wchodził do budynku,
uprzedzając każdorazowo policję o mającym nastąpić wzbudzeniu alarmu
spowodowanym jego wejściem.
Od wielu lat w zespole sędziów orzekających w Sądzie Rejonowym
utrzymuje się konflikt; środowisko sędziowskie jest poróżnione.
W okresie od dnia 30 marca 2000 r. do dnia 15 marca 2002 r. obwiniony
przekroczył siedmiodniowy termin przewidziany w art. 423 § 1 k.p.k.,
sporządzając uzasadnienia w terminach:
1. od 7 dni do 14 dni – w sprawach: II K 7/00, II K 161/99, II K 81/00, II K
95/00, II K 85/00, II K 29/01, II K 59/01, II K 44/01, II K 90/01, II K 21/01,
II K 25/01, II K 107/01 (ogółem 12 spraw),
2. od 14 dni do 1 miesiąca – w sprawach: II K 41/00, II K 99/00, II K 27/00, II
K 241/99, II K 225/99, II K 63/00, II K 60/00, II K 60/99, II K 74/00, II K
65/00, II K 66/00, KK Kws 1 3/00, II K 45/00, II K 79/00, II K 109/00, II K
124/00, II K 113/00, II Kws 4/00, II Kws 5/00, II Kws 10/00, II Kws 12/00 i
II Kws 25/00, II Kws 13/00, II K 176/00, II K 205/00, II K 15/01, II K 11/01,
II K 46/01, II K 158/01, II K 37/01, II K 188/00, II K 78/01, II K 120/01, II
K 61/01, II K 66/01 i II K 43/01 (ogółem 36 spraw),
3. powyżej 1 miesiąca – w sprawach: II K 3/00, II K 5/00, II K 9/00, II K 34/00,
II K 228/99, II K 31/00, II K 203/99, II K 101/00, II K 103/00, II K 100/00,
II K 152/00, II K 38/00, II K 170/00, II K 132/00, II K 94/00, II K 120/00, II
K 138/00, II K 157/00, II K 180/00, II K 4/00, II K 191/00, II K 193/00, II K
153/00, II K 127/00, II K 178/00, II K 201/00, II K 57/01, II K 35/01, II K
51/01, II K 54/01, II K 55/01, II K 56/01, II K 58/01, II K 133/01 i II K
110/01 (ogółem 35 spraw),
4. powyżej 2 miesięcy – w sprawie I C 11/00 (1 sprawa, w której doręczono
akta sędziemu w dniu 22 października 2000 r., natomiast zwrot akt z
uzasadnieniem nastąpił w dniu 10 stycznia 2001 r.).
W okresie tym obwiniony sędzia korzystał z urlopów wypoczynkowych w
czasie:
- od 31 lipca 2000 r. do 1. września 2000 r.
- od 13 lutego 2001 r. do 9 marca 2001 r.
- od 12 kwietnia 2001 r. do 13 kwietnia 2001 r.
- od 16 lipca 2001 r. do 27 lipca 2001 r.
- od 31 stycznia 2002 r. do 1 lutego 2002 r.,
oraz ze zwolnień lekarskich w czasie:
- od 1 lutego 2000 r. do 4 lutego 20002 r.
- od 17 lutego 2000 r. do 18 lutego 2000 r.
- od 21 lutego 2000 r. do 25 lutego 2000 r.
- od 28 czerwca 2000 r. do 4 lipca 2000 r.
- od 19 lutego 2001 r. do 28 lutego 2001 r.
- od 21 marca 2001 r. do 28 marca 2001 r.
- od 1 maja 2001 r. do 11 maja 2001 r.
- od 11 maja 2001 r. do 13 czerwca 2001 r.
- od 14 czerwca 2001 r. do 13 lipca 2001 r.
- od 28 lutego 2002 r. do 8 marca 2002 r.
- od 9 marca 2002 r. do 15 marca 2002 r.
- od 26 marca 2002 r. do 9 kwietnia 2002 r.
- od 8 kwietnia 2002 r. do 12 kwietnia 2002 r.
Obwiniony załatwiał przeciętnie miesięcznie: w 2000 r. – 55,7 spraw, w
tym 22,9 „K”; w 2001 r. – 51 spraw, w tym 23,6 „K”; a w 2002 r. – 68,1 spraw,
w tym 12,4 „K”. W pierwszym kwartale 2000 r. wystąpiły zakłócenia w pracy
Sądu Rejonowego w B. – Roki Sądowe w A. spowodowane projektowaną
likwidacją roków sądowych oraz remontem budynku.
Pismem z dnia 16 lipca 2002 r. Prezes Sądu Okręgowego zobowiązał
obwinionego, pełniącego w tym czasie funkcję przewodniczącego
Zamiejscowego Wydziału Grodzkiego i wykonującego czynności
przewodniczącego wydziału w zakresie spraw karnych rozpoznawanych na
rokach sądowych w A., do przedłożenia w terminie do dnia 25 lipca 2002 r.
szczegółowej informacji o podjętych czynnościach w celu zapobieżenia
powstaniu zaległości w sprawach „K” i „W” oraz wyjaśnienia, czy opracował
plan usunięcia tych zaległości, a w wypadku negatywnym do opracowania
takiego planu, którego założeniem powinno być orzekanie przez sędziów co
najmniej na 12 posiedzeniach w miesiącu od godz. 830
do godz. 1530
oraz
podporządkowanie planów urlopowych wyznaczonemu celowi usunięcia
zaległości. W piśmie z dnia 23 lipca 2002 r. obwiniony – po przedstawieniu
obciążeń poszczególnych sędziów obowiązkami – poinformował Prezesa Sądu
Okręgowego, że bez zmian organizacyjnych, wykraczających poza jego
kompetencje nie da się usunąć zaległości.
Zgodnie z podziałem czynności sędziów Sądu Rejonowego w B.,
obowiązującym od dnia 1 stycznia 2001 r., do obowiązków obwinionego
należało między innymi wykonywanie czynności przewodniczącego wydziału
karnego i orzekanie w sprawach karnych, wpływających do wydziału karnego w
B., a rozpoznawanych na rokach sądowych w A., podlegających rejestracji w
repertorium „K” Sądu Rejonowego w B. z oznaczeniem końcowym sygnatur
„2” i „3”. Sprawa II K 2/01, która wpłynęła w dniu 2 stycznia 2001 r. oraz
sprawa II K 523/01, która wpłynęła w dniu 10 grudnia 2001 r., zgodnie z
podziałem czynności, należały do decernatu obwinionego. Według podziału
czynności ustalonego przez kolegium Sądu Okręgowego w dniu 4 grudnia 2001
r. i obowiązującego od dnia 1 stycznia 2002 r., a także kolejnego, ustalonego w
dniu 18 czerwca 2002 r., obwiniony sędzia nie orzekał w sprawach
podlegających rejestracji w repertorium „K”. W obu podziałach czynności
upoważniono Prezesa Sądu Rejonowego w B. do rozstrzygania wszelkich
wątpliwości związanych z podziałem czynności, w tym do wyznaczania sędziów
do rozpoznawania spraw w sytuacjach, które mogą wystąpić, a nie zostały
przewidziane w ustalonym podziale.
Powołując się na podział czynności obowiązujący od dnia 18 czerwca 2002
r., obwiniony przy piśmie z dnia 8 lipca 2002 r. zwrócił przewodniczącemu
Wydziału Karnego Sądu Rejonowego w B. akta spraw II K 2/01 i II K 523/01.
Przewodniczący Wydziału, działając z upoważnienia Prezesa Sądu Rejonowego
w B., w piśmie z dnia 10 lipca 2002 r. polecił obwinionemu, by niezwłocznie
wyznaczył terminy w celu rozpoznania obu wymienionych spraw i podkreślił,
że w braku stosownej reakcji terminy te wyznaczy osobiście; równocześnie
zwrócił obwinionemu sędziemu akta obu spraw. W dniu 11 lipca 2002 r.
obwiniony przesłał zwrócone mu akta Prezesowi Sądu Rejonowego w B. W
dniu 18 lipca 2002 r. sędzia – przewodniczący wydziału w rozmowie
telefonicznej poinformował obwinionego, że wyznaczył dla niego terminy
rozpraw w sprawach II K 2/01 i II K 523/01 na 22 – 23 sierpnia oraz na 29
sierpnia 2002 r. W dniu 17 lipca 2002 r. akta spraw o których mowa zostały
przedstawione obwinionemu i równocześnie sekretarz sądowy B. F. otrzymała
polecenie rozpisania wyznaczonych w nich terminów. W dniu 19 lipca 2002 r.
B. F. poinformowała kierownika sekretariatu, że nie ma możliwości rozpisania
terminów, ponieważ akta spraw znajdują się u obwinionego. W dniu 23 lipca
2002 r. przewodniczący Wydziału Karnego po raz kolejny polecił obwinionemu
rozpoznanie spraw II K 2/01 i II K 523/01 i równocześnie zawiadomił o
zaistniałym stanie rzeczy Prezesa Sądu Okręgowego, natomiast obwiniony w
tym samym dniu po raz trzeci zwrócił akta obu spraw do Sądu Rejonowego w
B. W dniu 25 lipca 2002 r. Prezes Sądu Okręgowego w rozmowie telefonicznej
polecił obwinionemu niezwłoczne wyznaczenie terminu w omawianych
sprawach, lecz obwiniony sędzia odmówił wykonania tego polecenia. Na
posiedzeniu w dniu 30 lipca 2002 r. kolegium Sądu Okręgowego zdecydowało,
że akta spraw II K 2/01 i II K 523/01 zostaną zwrócone przewodniczącemu
wydziału celem wyznaczenia terminu posiedzenia, na którym sprawy te zostaną
rozpoznane przez obwinionego. Zgodnie z tą decyzją przewodniczący
wyznaczył termin rozprawy na dni 10 – 11 oraz 15 października 2002 r. i
zobowiązał sekretarza B. F., by zawiadomiła o tym terminie obwinionego. W
wyznaczonym terminie obwiniony przystąpił do rozpoznania omawianych
spraw, z których jedna została już zakończona.
Mając na uwadze przedstawione ustalenia faktyczne, Sąd pierwszej
instancji uznał, że w okresie od dnia 30 marca 2000 r. do dnia 15 marca 2002 r.
regułą w pracy obwinionego było sporządzanie uzasadnień orzeczeń po upływie
siedmiodniowego terminu, bowiem miało to miejsce aż w 84 sprawach. Nie
usprawiedliwia tego ani remont czy reorganizacja sądu, ani stopień obciążenia
obowiązkami służbowymi. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 12
listopada 2003 r. stwierdził zresztą, że nie można podzielać poglądu
obwinionego o większym obciążeniu go obowiązkami służbowymi niż innych
sędziów. Nagannej praktyki sporządzania przez obwinionego uzasadnień z
przekroczeniem terminu nie może usprawiedliwiać również brak dostępu do
budynku sądu po godzinach urzędowania, bowiem dostęp taki był możliwy,
wymagał jedynie uprzedniego zaanonsowania potrzeby wejścia, jego
zaewidencjonowania oraz uzgodnienia z osobami upoważnionymi do
znajomości kodów. „Przeterminowania” uzasadnień nie może usprawiedliwiać
również korzystanie przez obwinionego sędziego z urlopów. Oczywistość
naruszenia przepisu art. 423 § 1 k.p.k. czy art. 329 k.p.c. nie zależy od długości
przekroczenia terminu, naruszenie to stanowi jednak przewinienie dyscyplinarne
tylko wtedy, gdy może być uznane za rażące. Zebrany materiał, zdaniem Sądu
pierwszej instancji daje podstawę do przypisania obwinionemu przewinienia
dyscyplinarnego z art. 107 § 1 u.s.p., polegającego na wielokrotnym
oczywistym i rażącym sporządzaniu w okresie od dnia 30 marca 2000 r. do dnia
15 marca 2002 r. uzasadnień orzeczeń z przekroczeniem siedmiodniowego
terminu określonego w art. 423 § 1 k.p.k. i art. 329 k.p.c. w 24 sprawach
wskazanych w wyroku, co do których nie zachodzi sytuacja przewidziana w art.
108 § 2 zdanie drugie u.s.p. z 2001 r., a także w 48 sprawach również
wskazanych w wyroku, co do których zachodzi sytuacja przewidziana w
powołanym przepisie, bowiem w sprawach tych obwiniony popełnił
przewinienie w okresie od dnia 30 marca 2000 r. do dnia 10 marca 2001 r.
Przekroczenia siedmiodniowego terminu z art. 423 § 1 k.p.k. w pozostałych
sprawach, w których uzasadnienia sporządzone zostały przed upływem 14 dni,
nie można natomiast – stwierdził Sąd pierwszej instancji – uznać za
przewinienie dyscyplinarne ze względu na nieznaczne opóźnienie.
Od popełnienia przewinienia opisanego w punkcie 2 wniosku Sąd
pierwszej instancji uniewinnił obwinionego sędziego, ponieważ uznał, iż nie
dopuścił się on przewinienia służbowego, stwierdzając, że nie jest w stanie
przedstawić racjonalnego planu usunięcia zaległości.
Co się zaś tyczy zarzutu opisanego w punkcie trzecim, Sąd pierwszej
instancji miał na uwadze, że podział czynności obowiązujący od dnia 1 stycznia
2002 r., a także podział ustalony w dniu 18 czerwca 2002 r., przyznawał
Prezesowi Sądu Rejonowego w B. uprawnienie do przydzielenia obwinionemu
spraw II K 2/01 i II K 523/01 do rozpoznania, także po zmianie podziału
czynności dokonanej z dniem 1 stycznia 2002 r., tym bardziej że sprawy te
pozostawały w decernacie obwinionego od 2001 r. i doszło w nich do
przewlekłości postępowania (w sprawie II K 2/01, która wpłynęła dnia 2
stycznia 2001 r., pierwszy termin rozprawy: 30 stycznia 2002 r., a w sprawie II
K 523/01, która wpłynęła dnia 10 grudnia 2001 r., pierwszy termin rozprawy:
27 – 28 marca 2002 r.). Decyzji Prezesa Sądu Rejonowego dotyczącej tej
kwestii nie można, zdaniem Sądu pierwszej instancji, uznać za szykanę, a
zawarta w uchwale o podziale czynności klauzula, upoważniająca prezesa sądu
rejonowego do rozstrzygania wątpliwości co do szczegółowego podziału
czynności, nie jest sprzeczna z przepisami art. 22 § 1 i 3 czy art. 31 u.s.p. z 2001
r. Zatem, odmawiając wykonania polecenia Prezesa Sądu Rejonowego w B.,
obwiniony uchybił godności urzędu sędziego, czym wyczerpał znamiona
przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 u.s.p. z 2001 r.
Sąd pierwszej instancji uznał, że w odniesieniu do przewinienia
dyscyplinarnego opisanego w punkcie 3 wyroku postępowanie w zakresie
wymierzenia kary dyscyplinarnej podlega umorzeniu na podstawie art. 108 § 1
w związku z art. 204 § 5 u.s.p. z 2001 r. Przystępując do rozważań nad
wymiarem kary dyscyplinarnej za przewinienia opisane w punkcie 1 wyroku,
Sąd pierwszej instancji stwierdził, że na korzyść obwinionego przemawiają takie
okoliczności, jak: dobra praca w 2000 r., w wyniku której zaległość na koniec
2000 r. wynosiła zaledwie 1,1 oraz brak zastępstw w czasie korzystania przez
obwinionego ze zwolnień lekarskich (zwolnienia te w okresie od 1 lutego 2000
r. do 12 kwietnia 2002 r. trwały ogółem 146 dni, w tym w czasie od 1 maja do
13 lipca 2001 r. – 76 dni), co powodowało spiętrzenie ilości spraw
wymagających podjęcia czynności przez obwinionego po powrocie ze
zwolnienia, a także sporządzanie przez obwinionego uzasadnień przy użyciu
komputera, dzięki czemu nie było potrzeby ich przepisywania na maszynie. Za
okoliczności obciążające obwinionego Sąd pierwszej instancji uznał: brak
zmiany postawy w pełnieniu obowiązków sędziowskich w okresie objętym
zarzutem mimo wytyków z dnia 12 kwietnia 2000 r. i z dnia 12 listopada 2001 r.
i stosunkowo małą ilość uzasadnień (wynoszącą tylko 6,6 miesięcznie) przy nie
nadmiernym obciążeniu obowiązkami. Określając wymiar kary dyscyplinarnej
Sąd pierwszej instancji uwzględnił subiektywne motywy działania obwinionego,
wyrażające się w poczuciu szykanowania go, a mające swe podstawy w
wieloletnim, obiektywnie istniejącym konflikcie w zespole sędziów Sądu
Rejonowego w B. Konkludując, Sąd pierwszej instancji uznał, że karą
odpowiednią do stopnia zawinienia obwinionego i rodzaju popełnionych przez
niego przewinień dyscyplinarnych będzie kara upomnienia i na podstawie art.
109 § 1 pkt 1 w związku z art. 204 § 5 u.s.p. z 2001 r. karę tę orzekł w wyroku.
Od tego wyroku – w części dotyczącej czynów opisanych w punktach 1 i 3
– złożył odwołanie obwiniony sędzia, zarzucając Sądowi pierwszej instancji:
1. błędne zastosowanie przepisu art. 107 § 1 u.s.p. do ustalonego stanu
faktycznego, co skutkowało uznaniem, że wielokrotne sporządzanie
uzasadnień z naruszeniem siedmiodniowego terminu z art. 423 § 1 k.p.k.
stanowi przewinienie dyscyplinarne w sytuacji, w której Sąd przyjął, iż te
same uzasadnienia traktowane z osobna przewinień takich nie stanowią;
2. obrazę art. 2 i art. 32 w związku z art. 7 i art. 8 ust. 2 Konstytucji RP przez
błędne zastosowanie art. 108 § 2 w związku z art. 204 § 5 u.s.p. w
odniesieniu do uzasadnień wymienionych w punkcie 3 wyroku, w sytuacji, w
której, zgodnie z art. 204 § 1 u.s.p., należało zastosować art. 81 u.s.p. z 1985
r. i umorzyć postępowanie dyscyplinarne;
3. obrazę art. 413 § 2 k.p.k. przez brak wskazania konkretnych uzasadnień
sporządzonych z naruszeniem terminu określonego w art. 423 § 1 k.p.k., co
doprowadziło do naruszenia prawa obwinionego do obrony, a także do
sprzeczności między treścią zaskarżonego wyroku a jego uzasadnieniem;
4. obrazę art. 442 § 3 k.p.k. przez niewykonanie polecenia Sądu Najwyższego
odnośnie do wskazania konkretnych uzasadnień, w których doszło do
oczywistego i rażącego przekroczenia terminu określonego w art. 423 § 1
k.p.k. i które w związku z tym stanowiły przewinienie dyscyplinarne;
5. obrazę art. 423 § 1 k.p.k. przez uznanie, że nie zwrócenie się do prezesa sądu
o przedłużenie terminu sporządzenia uzasadnienia – bez względu na
przyczyny – powoduje obowiązek sporządzenia uzasadnienia w terminie,
mimo że jedyną przesłanką wniosku o przedłużenie terminu jest zawiłość
sprawy;
6. obrazę art. 423 § 1 k.p.k. przez definiowanie zarzutu dotyczącego uzasadnień
przy uwzględnieniu siedmiodniowego terminu w sytuacji, w której powołany
przepis od dnia 1 lipca 2003 r. przewiduje termin czternastodniowy;
7. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego
wyroku przez ustalenie, że pozbawienie dostępu do budynku sądu po
godzinach pracy sprzątaczek nie miało wpływu na terminowość sporządzania
uzasadnień, oraz że obwiniony w okresie od sierpnia 2001 r. do listopada
2001 r. nie był nadmiernie obciążony obowiązkami służbowymi, a w
konsekwencji, że nie było to przyczyną opóźnień w sporządzaniu
uzasadnień;
8. obrazę prawa materialnego przez przyjęcie, że kompetencje prezesa sądu
okręgowego i prezesa sądu rejonowego określone w art. 22 § 1 i 3 u.s.p.
zezwalają na wydanie sędziemu sądu rejonowego polecenia rozpoznania
spraw karnych wbrew zasadom ustalonym przez kolegium sądu okręgowego
uchwałą wydaną na podstawie art. 31 § 1 pkt 1 u.s.p. i wbrew art. 351 § 1
k.p.k.;
9. obrazę prawa materialnego przez przyjęcie, że przepisy prawa ustrojowego
zezwalają kolegium na przenoszenie swoich ustawowych kompetencji na
prezesów sądów, co znalazło wyraz w uznaniu, że praktyka taka oparta o
odpowiedni zapis w podziale czynności jest zgodna z ustawą, mimo że
kompetencje kolegium określone w art. 31 u.s.p. nie przewidują takiej
możliwości;
10.obrazę art. 351 § 1 k.p.k. przez bezpodstawne uznanie, że zachodziły
okoliczności zezwalające na przydzielenie obwinionemu przedmiotowych
spraw i pozbawienie sędziego X. Y. możliwości rozpoznania tych spraw,
mimo że miał je w swoim referacie;
11.obrazę art. 392 § 1 k.p.k. przez odmowę przesłuchania świadka W. M., który
zeznał, że wydał obwinionemu polecenie rozpoznania przedmiotowych
spraw, mimo, że z wyjaśnień obwinionego wynika, iż polecenia takiego nie
wydał;
12.błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
polegający na bezpodstawnym ustaleniu, że polecenie rozpoznania
przedmiotowych spraw wydane przez świadka J. I. pochodziło od prezesa
Sądu Rejonowego w B., mimo, że z zeznań W. P. i J. I. okoliczność taka nie
wynikała, a Sąd pierwszej instancji nie dokonał oceny wyjaśnień
obwinionego w tej części;
13.błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
polegający na uznaniu, że obwiniony odmówił wykonania polecenia
dotyczącego rozpoznania przedmiotowych spraw w sytuacji, w której
obwiniony sędzia obie sprawy rozpoznał i zakończył wyrokami.
W konkluzji obwiniony wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i
uniewinnienie go od zarzucanych mu czynów.
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Okręgowego wnosił o
utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Z dniem 1 października 2001 r. weszła w życie ustawa z dnia 27 lipca 2001
r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm. –
dalej: „u.s.p. z 2001 r.”) i równocześnie utraciła moc ustawa z dnia 20 czerwca
1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (jedn. tekst: Dz. U. z 1994 r. Nr
7, poz. 25 ze zm. – dalej: „u.s.p. z 1985 r.”). Zgodnie z art. 108 u.s.p. z 2001 r.,
po upływie trzech lat od chwili czynu nie można wszcząć postępowania
dyscyplinarnego (§ 1); w razie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przed
upływem terminu, o którym mowa w § 1, przedawnienie dyscyplinarne
następuje z upływem pięciu lat od chwili czynu. Jeżeli jednak przed upływem
terminu, o którym mowa w § 1, sprawa nie zostanie prawomocnie zakończona,
sąd dyscyplinarny orzeka o popełnieniu przewinienia dyscyplinarnego,
umarzając postępowanie w zakresie wymierzenia kary dyscyplinarnej (§ 2); w
zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej za wykroczenie przedawnienie
dyscyplinarne następuje jednocześnie z przedawnieniem przewidzianym dla
wykroczeń (§ 3); jeżeli jednak przewinienie dyscyplinarne zawiera znamiona
przestępstwa, przedawnienie dyscyplinarne nie może nastąpić wcześniej niż
przedawnienie przewidziane w przepisach kodeksu karnego (§ 4).
Według art. 204 u.s.p. z 2001 r., w sprawach przewinień dyscyplinarnych
sędziów, popełnionych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy
tej ustawy z wyjątkiem art. 108, z zastrzeżeniem § 2-5 (§ 1); Sąd Dyscyplinarny
i Wyższy Sąd Dyscyplinarny powołane na podstawie przepisów
dotychczasowych działają do zakończenia postępowania w sprawach, o których
mowa w § 3 i 4 (§ 2); do spraw należących do właściwości sądów
dyscyplinarnych niezakończonych w pierwszej instancji do dnia wejścia w życie
ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe ( § 3); w sprawach, o których mowa
w § 2, w których zostały wniesione środki odwoławcze, orzeka w drugiej
instancji Wyższy Sąd Dyscyplinarny, według przepisów dotychczasowych (§ 4);
w razie uchylenia orzeczenia przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania, stosuje się przepisy ustawy (§ 5).
Przechodząc od przedstawienia unormowań do oceny prawidłowości
zastosowania art.108 § 2 u.s.p. z 2001 r., trzeba stwierdzić, że Sąd pierwszej
instancji błędnie uznał treść art. 204 § 5 u.s.p. z 2001 r. za argument
przemawiający za stosowaniem w niniejszej sprawie przepisu art. 108 § 2. Uszło
uwagi tego Sądu, iż w § 5 art. 204 chodzi o sprawy podlegające rozpoznaniu
przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny powołany na podstawie przepisów
dotychczasowych, w których doszło do uchylenia orzeczenia przez ten Sąd i
przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. W sprawach takich istotnie
miałby zastosowanie przepis art. 108 u.s.p. z 2001 r., w niniejszej sprawie
natomiast postępowanie dyscyplinarne zostało wszczęte w 2002 r., pod rządem
u.s.p. z 2001 r., sprawa nie podlegała już rozpoznaniu przez Sąd Dyscyplinarny i
Wyższy Sąd Dyscyplinarny, powołane na podstawie przepisów
dotychczasowych, lecz przez sądy dyscyplinarne przewidziane w art.110 § 1
u.s.p. z 2001 r., tzn. w pierwszej instancji – Sąd Apelacyjny i w drugiej instancji
– Sąd Najwyższy. Oznacza to, że przepis art. 204 § 5 u.s.p. z 2001 r. nie dotyczy
niniejszej sprawy, wobec czego art. 108 u.s.p. z 2001 r. nie ma w sprawie
zastosowania. Zatem do zarzucanego obwinionemu przewinienia opisanego w
punkcie 3 wyroku, popełnionego przed dniem 1 października 2001 r., ma
zastosowanie art. 81 u.s.p. z 1985 r., który stanowi, że po upływie trzech lat od
chwili czynu nie można wszcząć postępowania dyscyplinarnego, a w razie
wszczęcia – ulega ono umorzeniu (§ 1); jeżeli jednak czyn zawiera znamiona
przestępstwa, przedawnienie dyscyplinarne nie może nastąpić wcześniej niż
przewidziane w przepisach kodeksu karnego (§ 2). Czyn opisany w punkcie 3
wyroku popełniony został w okresie od dnia 30 marca 2000 r. do dnia 10 marca
2001 r., od chwili jego popełnienia do chwili wydania zaskarżonego wyroku
upłynęły trzy lata, wobec czego postępowanie dyscyplinarne dotyczące tego
czynu ulegało – na podstawie art. 81 § 1 u.s.p. z 1985 r. – umorzeniu. Z
powyższych względów Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny w odnośnym
zakresie (w punkcie 3) uchylił zaskarżony wyrok i postępowanie dyscyplinarne
umorzył.
Skoro art. 108 § 2 u.s.p. z 2001 r. nie ma w sprawie zastosowania,
bezprzedmiotowe stało się rozważanie podniesionego w odwołaniu zarzutu
sprzeczności tego przepisu z art. 2 i 32 Konstytucji, a także sugerowanej
potrzeby zwrócenia się o rozstrzygnięcie tej kwestii do Trybunału
Konstytucyjnego.
Przystępując do rozważenia zarzutów dotyczących rozstrzygnięcia
zawartego w punkcie 1 zaskarżonego wyroku, trzeba zgodzić się z poglądem
obwinionego, że przewinieniem służbowym w rozumieniu art. 107 § 1 u.s.p. z
2001 r., za które sędzia odpowiada dyscyplinarnie, jest tylko taka obraza przez
sędziego przepisów prawa przy jego stosowaniu, której można przypisać
jednocześnie dwie cechy: musi być ona oczywista zarówno pod względem
przedmiotowym, jak i podmiotowym, oraz rażąca. Jak wskazał już na to Sąd
Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 listopada 2002 r., przekroczenie
określonego przez ustawę terminu do sporządzenia uzasadnienia orzeczenia
należy do kategorii przewinień służbowych, polegających na naruszeniu prawa
przy jego stosowaniu, jeżeli przekroczenie to jest oczywiste i rażące, natomiast
w braku choćby jednej z tych cech nie stanowi przewinienia, za które sędzia
odpowiada dyscyplinarnie. Oczywistość naruszenia nie zależy przy tym od
długości czasu przekroczenia terminu, a rażący charakter odnosi się do skutków
naruszenia prawa. Oznacza to, że uchybienie może być uznane za rażące tylko
wtedy, gdy powoduje znaczące, niekorzystne skutki z punktu widzenia
przebiegu postępowania i interesów stron.
Trzeba zgodzić się z zarzutem podniesionym w odwołaniu, że Sąd
pierwszej instancji – poza ogólnikowym powołaniem się na „naganną regułę w
pracy”, „uporczywość postępowania”, czy „lekceważenie w sposób nagminny
obowiązku zachowania sumienności w wykonywaniu zadań sędziego” – nie
przytoczył w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku argumentów świadczących o
tym, że przekroczenie przez obwinionego obowiązku sporządzenia w terminie
uzasadnienia orzeczenia w poszczególnych sprawach, których sygnatury akt
wskazane zostały w punkcie 1 zaskarżonego wyroku, narażało na szwank prawa
i istotne interesy osób biorących udział w postępowaniu albo powodowało
szkodę. Ustalenia Sądu pierwszej instancji przytoczone w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku nie pozwalały zresztą na niewadliwe dokonanie takiej
oceny.
Jak zwrócił już na to uwagę Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia
12 listopada 2003 r., Sąd pierwszej instancji powinien opisać konkretne sprawy,
w których nastąpiło opóźnienie w sporządzeniu uzasadnienia, stanowiące jego
zdaniem przewinienie służbowe. Wskazanie to – zgodnie z art. 442 § 3 k.p.k. w
związku z art. 128 u.s.p. z 2001 r. – było dla Sądu pierwszej instancji wiążące.
Sąd ten nie zastosował się jednak do powyższego wskazania, bowiem
ogólnikowego wymienienia sygnatur spraw, w których uzasadnienia
sporządzone zostały z przekroczeniem terminu, nie można uznać za poczynienie
ustaleń umożliwiających dokonanie niewadliwej oceny, czy w danym wypadku
opóźnienie w sporządzeniu uzasadnienia było oczywiste i rażące. Dla dokonania
takiej oceny konieczne jest ustalenie, i to w każdym wypadku uznanym za
przewinienie służbowe, co najmniej takich faktów, jak to, kiedy przedłożono
sędziemu akta danej sprawy w celu sporządzenia uzasadnienia, kiedy akta
zostały przez sędziego zwrócone z uzasadnieniem, w jakiej postaci sędzia
sporządził uzasadnienie, czy kwalifikowało się ono do doręczenia stronie bez
potrzeby jego przepisywania (sporządzone pismem ręcznym czy komputerowo),
kiedy doręczono stronie orzeczenie z uzasadnieniem, czy i kiedy w sprawie
wniesiony został środek odwoławczy, kiedy przedstawiono akta sądowi drugiej
instancji w celu rozpoznania tego środka, czy w terminie, w którym – zgodnie z
regulacją zawartą w przepisie ustawy – powinno być sporządzone uzasadnienie,
sędzia korzystał ze zwolnienia lekarskiego lub zachodziły inne niezależne od
sędziego przeszkody uniemożliwiające mu przygotowanie uzasadnienia w
terminie. Ustaleń takich nie może zastąpić ogólnikowe wskazanie w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku czasokresu korzystania przez obwinionego z
urlopów i zwolnień lekarskich, skoro nie zostało ono połączone ze wskazaniem
początkowych i końcowych dat biegu terminu do sporządzenia uzasadnienia w
poszczególnych sprawach, uznanych przez Sąd pierwszej instancji za
przewinienie służbowe. Wskazanie początkowych i końcowych dat biegu
wspomnianego terminu było istotne także z tego względu, że pozwalało ocenić,
czy obciążenie obwinionego obowiązkiem sporządzania uzasadnień było
rozłożone w czasie, czy też dochodziło do spiętrzenia tego obowiązku w kilku
sprawach równocześnie.
Brak powyższych ustaleń uniemożliwia odparcie podniesionego w
odwołaniu zarzutu naruszenia przepisów art. 107 § 1 u.s.p. z 2001 r. i art. 413 §
2 k.p.k. w związku z art. 128 u.s.p. z 2001 r., a także art. 81 § 1 u.s.p. z 1985 r.
w związku z art. 204 § 1 u.s.p. z 2001 r. Nie wiadomo przecież, w których
spośród 24 spraw wskazanych w punkcie 1 zaskarżonego wyroku, upłynął
trzyletni termin z art. 81 § 1 u.s.p. z 1985 r., powodujący konieczność
umorzenia postępowania dyscyplinarnego.
Spośród zarzutów dotyczących rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 1
zaskarżonego wyroku nie zasługuje natomiast na uwzględnienie zarzut
wadliwego przyjęcia za podstawę określenia długości terminu do sporządzenia
uzasadnienia przepisu art. 457 § 1 k.p.k. w jego brzmieniu sprzed zmiany
dokonanej przez art. 1 pkt 187 ustawy z dnia 10 stycznia 2003 r. o zmianie
ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Przepisy wprowadzające
Kodeks postępowania karnego, ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o
ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 17, poz. 155), która weszła w życie z
dniem 1 lipca 2003 r. Poczynając od dnia 1 lipca 2003 r. termin sporządzenia
uzasadnienia wynosi istotnie 14, a nie jak poprzednio 7 dni, jednakże
uzasadnienia, o które chodzi w niniejszej sprawie podlegały sporządzeniu przed
dniem 1 lipca 2003 r., kiedy to obowiązywał termin siedmiodniowy. Zarzut ten
jest zresztą o tyle nieistotny, że Sąd pierwszej instancji nie zakwalifikował do
kategorii przewinień służbowych tych wypadków przekroczenia terminu, w
których obwiniony sporządził uzasadnienie w terminie do 14 dni.
Za pozbawiony racji uznać trzeba również zarzut błędnych ustaleń
faktycznych, polegających na przyjęciu, że „pozbawienie” dostępu do budynku
sądu poza godzinami urzędowania i po godzinach pracy sprzątaczki nie miało
wpływu na terminowość sporządzania uzasadnień. Jak zwrócił już na to uwagę
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 listopada 2003 r., czas pracy
sędziego jest określony wymiarem jego zadań i nierzadko zdarza się, że
wielkość powierzonych sędziemu zadań uniemożliwia ich wykonanie w
godzinach urzędowania. Z tej przyczyny obowiązkiem kierownictwa sądu jest
ułatwienie sędziemu możliwości pracy również w dłuższym czasie niż czas
urzędowania, a zgłoszenie przez sędziego potrzeby korzystania z programu
komputerowego także po godzinach urzędowania jest „czymś naturalnym”.
Uznając zasadność domagania się przez obwinionego sędziego możliwości
dostępu do budynku sądu także po godzinach urzędowania, nie można podzielać
jego poglądu, jakoby trudności, na jakie napotykał w tym względzie, miały
wpływ na terminowość sporządzania uzasadnień w sprawach wskazanych w
punkcie 1 zaskarżonego wyroku. Obwiniony – jak wynika z ustaleń Sądu
pierwszej instancji – wchodził przecież do budynku sądu po godzinach
urzędowania także po zmianie kodów sygnalizacji alarmowej, wobec czego
zmiana kodów nie pozostawała w adekwatnym związku przyczynowym z
przekraczaniem terminu sporządzania uzasadnień.
Nie można również uznać zasadności podniesionego w odwołaniu zarzutu
naruszenia art. 423 § 1 k.p.k., według którego w sprawie zawiłej, w razie
niemożności sporządzenia uzasadnienia w terminie, prezes sądu może
przedłużyć ten termin na czas oznaczony. Nie ulega wątpliwości, że
przewidziana w powołanym przepisie instytucja przedłużenia terminu dotyczy –
jak z treści przepisu wynika – jedynie spraw „zawiłych”. Spostrzeżenie to w
niczym jednak nie zmienia oceny, że w sytuacji, w której nie doszło do
przedłużenia terminu przez prezesa sądu na podstawie art. 423 § 1 k.p.k. (bez
względu na to czy sprawa nie była zawiła i brakowało podstawy do wystąpienia
z wnioskiem o przedłużenie terminu, czy też sprawa była wprawdzie zawiła, ale
termin nie został przedłużony), w czasie objętym postawionym obwinionemu
zarzutem obowiązywał siedmiodniowy termin do sporządzenia uzasadnienia.
Jak była już o tym wyżej mowa, w niniejszej sprawie zachodzi jednak potrzeba
dokonania ustaleń, czy przekroczenie tego terminu może być w ogóle uznane za
rażące naruszenie prawa pociągające za sobą odpowiedzialność dyscyplinarną.
Godzi się w tym miejscu zauważyć, że zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku ustalenie dotyczące ogólnej liczby sporządzonych przez obwinionego
uzasadnień orzeczeń budzi także usprawiedliwione wątpliwości w kontekście
wyjaśnień złożonych przez obwinionego na rozprawie przed Sądem
Najwyższym ( zob. k. 956 zdanie: „Sędzia ... w okresie od stycznia do dnia 15
marca 2002 r. sporządził ogółem 129 uzasadnień” oraz wyjaśnienie
obwinionego, że jego zdaniem chodzi o okres od marca 2000 r. do 15 marca
2002 r.). Z powyższych względów konieczne stało się uchylenie zaskarżonego
wyroku w części uznającej obwinionego za winnego popełnienia przewinienia,
polegającego na sporządzaniu uzasadnień z przekroczeniem siedmiodniowego
terminu i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania ( art.
437 § 1 k.p.k. w związku z art. 128 u.s.p. z 2001 r.).
Przystępując do rozważenia zarzutów odnoszących się do ostatniego z
zarzucanych obwinionemu przewinień dyscyplinarnych, mającego polegać na
odmowie wykonania poleceń służbowych Prezesa Sądu Okręgowego z dnia 25
lipca 2002 r. i Prezesa Sadu Rejonowego w B. z dnia 24 lipca 2002 r. w
przedmiocie wyznaczenia i rozpoznania spraw II K 2/01 i II K 523/01, trzeba
stwierdzić, że nie wszystkie z nich zasługują na uwzględnienie. Obwiniony
sędzia nie ma racji, kwestionując uprawnienie prezesów sądów okręgowego i
rejonowego do wydania mu polecenia rozpoznania wymienionych spraw. W tej
kwestii wypowiedział się już Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 12
listopada 2003 r. stwierdzając, że zawarta w ustalonym przez Kolegium Sądu
Okręgowego podziale czynności klauzula, według której wszelkie wątpliwości
związane z podziałem czynności rozstrzyga Prezes Sądu Rejonowego, nie
pozostaje w sprzeczności z art. 22 § 1 i 3 ani art. 31 u.s.p. z 2001 r., ponieważ
nie jest ona równoznaczna z przeniesieniem przez kolegium sądu okręgowego
swoich ustawowo określonych kompetencji na prezesa sądu, wskazuje jedynie
na kompetencję prezesa sądu w zakresie „rozstrzygania wątpliwości” przy
wykonywaniu ustalonego przez kolegium podziału czynności. Skład orzekający
Sądu Najwyższego podziela to zapatrywanie, uznając, że wyznaczenie
obwinionego do rozpoznania spraw II K 2/01 i II K 523/01 nie wykraczało poza
zakres „rozstrzygnięcia wątpliwości”, wyłaniających się na tle ustalonego przez
kolegium podziału czynności. Obie sprawy w chwili ich wpływu do sądu,
zgodnie z obowiązującym podziałem czynności, przypadły obwinionemu, a w
późniejszym podziale czynności z dnia 4 grudnia 2001 r., obowiązującym od 1
stycznia 2002 r., nie ustalono, czy sędziowie powinni dokończyć postępowanie
w sprawach pozostających w ich decernatach. Mogły tym samym powstać
wątpliwości, czy obwiniony miał obowiązek zakończyć postępowanie w
sprawach II K 2/01 i II K 523/01. Skład orzekający Sądu Najwyższego podziela
też stanowisko wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 listopada 2003 r.,
przyjmujące, że przydzielenie obwinionemu przedmiotowych spraw do
rozpoznania, w wyniku rozstrzygnięcia wątpliwości, jakie wyłoniły się przy
wykonywaniu ustalonego podziału czynności, nie narusza przepisu art. 351 § 1
k.p.k., skoro bezspornie w chwili wpływu tych spraw do sądu przypadły one do
rozpoznania obwinionemu.
Uszło jednak uwagi Sądu pierwszej instancji, że – zgodnie z wiążącymi
wskazaniami co do dalszego postępowania, zawartymi w uzasadnieniu wyroku z
dnia 12 listopada 2003 r. – rzeczą tego Sądu pierwszej instancji było
wyjaśnienie, dlaczego kilkakrotnie przesyłano obwinionemu akta spraw bez
wyznaczenia terminów, skoro sprawy te pochodziły z innego wydziału niż ten,
w którym orzekał obwiniony. Przewodniczący wydziału, z którego pochodziły
sprawy II K 2/01 i II K 523/01, powinien wyznaczyć terminy rozpraw, jak się
ostatecznie stało. Po wyznaczeniu terminów obwiniony przystąpił do
rozpoznania obu spraw. Okoliczność ta – jak stwierdził Sąd Najwyższy w
uzasadnieniu wyroku z dnia 12 listopada 2003 r. – nie jest bez znaczenia dla
oceny postępowania obwinionego. Sąd pierwszej instancji, kwalifikując
postępowanie obwinionego jako sprzeczne z istotą służby sędziowskiej i
uchybiające godności urzędu, nie rozważył, czy stanowi przewinienie
dyscyplinarne odmowa wyznaczenia terminu i rozpoznania sprawy przez
sędziego, będąca wynikiem odmiennej interpretacji przez niego przepisów
regulujących kwestię podziału czynności, w sytuacji, w której sędzia ten po
rozstrzygnięciu spornej kwestii interpretacyjnej przez kolegium sądu
okręgowego i wyznaczeniu mu terminu rozprawy w ostatecznym wyniku
sprawę tę rozpoznał. Wydaje się, że w takim wypadku nie chodzi o
lekceważenie polecenia służbowego przez sędziego, lecz o wymagające
wyjaśnienia wątpliwości sędziego co do legalności tego polecenia. Podnoszone
przez obwinionego zarzuty: naruszenia przepisu art. 392 § 1 k.p.k. przez
pominięcie dowodu z zeznań świadka W. M., oraz błędnego ustalenia, że
wydane przez świadka J. I. polecenie rozpoznania przedmiotowych spraw
pochodziło od Prezesa Sądu Rejonowego w B., mają znaczenie drugorzędne,
bowiem istota zagadnienia sprowadza się do rozważenia kwestii, czy odmowa
rozpoznania sprawy, wynikająca z wątpliwości sędziego co do legalności
wydanego w tym przedmiocie polecenia, w sytuacji, w której po rozstrzygnięciu
wspomnianych wątpliwości sędzia przystąpił do rozpoznania tej sprawy,
stanowi przewinienie, za które sędzia ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną.
Oceny takiej Sąd pierwszej instancji – z naruszeniem art. 442 § 3 k.p.k. w
związku z art. 128 u.s.p. z 2001 r. – nie dokonał w toku ponownego rozpoznania
sprawy.
W tym stanie rzeczy konieczne stało się uchylenie zaskarżonego wyroku
także w części uznającej obwinionego za winnego przewinienia
dyscyplinarnego, polegającego na odmowie wykonania polecenia służbowego i
przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania (art. 437 § 1
k.p.k. w związku z art. 128 u.s.p. z 2001 r.).